زنبور عسل

زنبورها دارای حواس پنجگانه شناخته شده هستند که بویایی، شنوایی، و لامسه توسط شاخک ها احساس می شوند. چشایی توسط بخشی از قطعات دهانی و حس بینایی هم بر عهده چشم هاست.

سیستم بینایی زنبورهای عسل مثل سایر حشرات از دو نوع چشم ساده و مرکب تشکیل می شود. کار چشم های ساده تطابق قدرت دید زنبور با شدت نور است. مشاهده اجزا در فضای تاریک داخل کندو بر عهده این چشم های ساده است. تصویری که توسط چشم های مرکب دیده می شود شبیه تابلوی موزاییکی است و هر قسمت از آن ها که بسته باشد بسته به میزان پوشیدگی، زنبور قسمتی از منظره را نمی بیند.

زنبورها می توانند نورهای مختلف مثل نور پلاریزه و فرابنفش را ببینند ولی قادر به دیدن نور قرمز نیستند. بهترین نورهایی که زنبورها می بینند، رنگ های زرد، آبی و سفید است. دلیل اینکه کندوها را به این سه رنگ می سازند نیز همین است.

اما علاوه بر پنج حس معمول که در بالا ذکر شد، زنبورها دو حس منحصر به فرد هم دارند. حس گرماسنجی و وقت شناسی. حس وقت شناسی باعث می شود زنبورها صبح بعد از طلوع آفتاب از کندو خارج شده و عصر کمی قبل از غروب آفتاب به کندو برگردند.

زنبور عسل با حس گرما سنجی می تواند حتی تفاوتی در حد 0.2 درجه سانیگراد را هم تشخیص دهد. که مرکز دریافت این حس روی شاخک ها قرار گرفته و به طور مستقیم متصل به مغز است.

همه حشرات خونسرد بوده و لذا نسبت تغییرات جوی بی دفاع اند. اما زنبورها در داخل کندو قادر به تنظیم دمای داخلی خانه هستند که توسط جمعیت زنبورها در داخل کندو اتفاق می افتد. زنبورها همیشه دمای محیط داخلی را به خصوص در اطراف محل پرورش نوزادان در حد 35 درجه سانتیگراد ثابت نگه می دارند. دمایی که لارو زنبور برای رشد نیاز دارد.

عسل ماده ای پیچیده است که از شهد گیاهان ساخته می شود. این شهد طی فرایند عسل سازی دچار تغییراتی می شود.عسل یک ترکییب بیولوژیکی است که عمدتا از اسیدهای آمینه، قندهای ساده مثل گلوکز، فروکتوز و آنزیم هایی چون اسید فسفاتاز، کاتالاز، آمیلاز و گلوکزاکسیداز و نیز اسیدهای آلی همچون اسید استیک و اسید سیتریک تشیل شده است. این ماده خاصیت ضدمیکروبی دارد که این خاصیت ناشی از سه عامل است. PH، فشار اسمزی و وجود آنزیم گلوکزاکسیداز. PH عسل بین 3.2 تا 4.5 است و در این PH اسیدی، میکروب ها کمتر رشد می کنند. از آنجا که عسل ترکیبی فوق اشباع است، هر میکروبی که در آن باشد، به دلیل از دست دادن آب از بین می رود. عسل های مونوفلور از شهد یک نوع گل خاص و عسل های پلی فلور از مخلوط شهد چند نوع گل به وجود می آیند.

تشخیص عسل طبیعی از مصنوعی کار راحتی نیست و باید به آزمایشگاه رفته و نسبت مواد تشکیل دهنده آن و میزان رطوبت عسل بررسی شود. شکرک زدن عسل یک پدیده طبیعی است و نشانه ای برای خراب شدن آن نیست ولی زنبورها چون تنها عسل مایع را می توانند استفاده کنند، شکرک زده ها را به بیرون از کندو منتقل می کنند. در کار باغبانی اهمیت گرده افشانی زنبور عسل ده برابر بیش از سایر حشرات است. زبرا زنبور عسل حین جمع آوری شهد دائما از یک گیاه روی گیاه دیگر رفته و باعث انتقال موثر گرده ها می شود. گرده افشانی گیاه کیوی در شمال کشور و انجیر در استهبانات فارس منحصرا توسط زنبور عسل انجام می گیرد.

زنبورهای ملکه طویل تر از زنبورهای نر و نرها طویل تر از زنبورهای کارگر هستند. زنبورها دارای سه چشم ساده هستند و در دو طرف سرشان دو چشم مرکب دارند. تعداد واحدهای تشکیل دهنده چشم مرکب در این سه نوع زنبور متفاوت است به طوری که در نرها ده هزار عدد و در ملکه و کارگرها پنج هزار عدد است. چشم های مرکب نرها به هم پیوسته به نظر می رسند ولی در ملکه و کارگرها جدا به نظر می رسند. بال در ملکه فقط تا نیمه های بدن ادامه می یابد و هیچ وقت تا انتهای شکم کشیده نمی شود ولی در کارگر و نرها بال تا انتهای بدن کشیده شده است. اندازه شاخک ها در نرها اندکی بلندتر است. در کارگرها در پاهای عقب شان فرورفتگی وجود دارد که مانند یک سبد بوده و محل ذخیره دانه گرده است به همین دلیل به جفت سوم پاها یا پاهای عقبی آن‌ها پای سبدی گفته می شود. این ساختار در ملکه و نرها وجود ندارد.

شهد مایعی شفاف و تشکیل شده از 80 درصد آب و مجموعه ای از قندهاست. زنبور در کندو طی نیم ساعت به شهد موجود در چینه‌دان خود آنزیم هایی اضافه می کند و آب اضافی آن را می گیرد. در این فرایند شهد به عسل تبدیل می شود. تا زمانی که شهد در چینه دان است زنبور نمی تواند آن را ببلعد زیرا دریچه ای که بین چینه دان و معده زنبور است، نسبت به رقت مواد حساس بوده و شهدی که هنوز عسل نشده را به سایر قسمت های دستگاه گوارش انتقال نمی دهد. بعد از تبدیل شهد به عسل، عسل به دهان بازگشته و وارد حجره‌های کندو می شود و پس از گذشت زمان، 20 درصد از رطوبت خود را از دست می دهد. بال زدن زنبورهای کارگر در خشک شدن آن موثر است. پس از این زمان، حجره‌های حاوی عسل توسط در پوشی از موم پوشیده می شود تا عسل داخل آن محفوظ بماند.

زنبورهای عسل حجره‌های کندو را از موم و در دو طرف یک تکیه گاه که در پرورش زنبور «شان» نامیده می شود به طور عمود بر سطح زمین درست می کنند. حجره ها برای پرورش نوزادان و ذخیره عسل به کار می روند. همه این حجره به هم شبیه‌اند ولی حجره های نرها ـ که معمولا در قسمت های پایین شان قرار گرفته اند ـ کمی بزرگ تر از بقیه است. شش ضلعی بودن حجره‌ها علاوه بر صرفه جویی در جا در مصالح نیز صرفه جویی می‌کند. در زنبورهای عسل موم فقط از غدد سطح زیرین چهاربند شکمی ترشح می شود. زنبور برای برداشتن موم‌های در حال تولید از زواید پاهای عقبی استفاده می کند و توسط این پاها موم را از بندهای شکمش بیرون کشیده و سپس به آرواره هایش می برد. سپس موم را مقابل دهانش نگه داشته و کاملا با بزاقش مخلوط می کند. این کار که در درجه حرارت مناسب اجتماع زنبورها انجام می شود توده موم را کاملا یکنواخت و قابل انعطاف می کند.

منبع: مجله دانشمند، دی ماه 93، مهدی میرزائی.

زنبور عسل

مطالب مشابه :

تابلوی تست بینایی سنجی مخصوص آقایان!

تابلوی بینایی سنجی مخصوص مردان

ضوابط تأسیس دفتر کار بینایی سنجی

اجرای طرح بینایی سنجی در مهد کودک

رانندگی در شب

تنبلی چشم یا آمبلوپی (Amblyopia):

زنبور عسل

نمونه اقدام پژوهی

100 نکته ایمنی مدرسه