مقدمه ای بر دفاع مقدس

مقدمه:

دفاع مقدس, برهه‌اي متمايز و جدا در تاريخ چندهزارساله ايران است. علت اين تمايز, نه در يك عامل بلكه در عوامل گوناگون جستجو مي‌شود, كه برخي از آنها عبارتند از :

الف ) همه آحاد مردم و به خصوص جوانان با احساسي متفاوت از قبل در اين حماسه جاودان شركت كردند. چراكه با دقت در جنگها و تهاجمات قبلي تاريخ ايران مي‌توان دريافت , هيچگاه شور و علاقه به شركت در آنها مانند تجربه هشت سال دفاع مقدس نبوده است . ريشه‌يابي علل اين واقعه نياز به بحثي عميق دارد كه خارج از موضوع اين مقاله است ولي دلايلي مانند مقطع انقلابي شروع جنگ, تاثير معنوي رهبري امام خميني بر اقشار مختلف جامعه, حس ميهن پرستي واقعي با تاكيد بر مضامين ديني و اسلامي ,... در اين امر دخالت داشته‌اند .

ب) ديدگاه مردم ايران نسبت به جنگ به عنوان جهاد كه نوعي تكليف الهي مي‌باشد و تداعي كننده حال و هواي جنگهاي صدر اسلام است .

ج) مفاهيمي از قبيل ايثار, فداكاري, شهادت, اسارت, ... معنائي نو پيدا كردند كه نگرش همگان را نسبت به مسئله جنگ عوض كرده و تحولي عميق در صحنه جامعه ايجاد كردند.

چكيده:

دراين مقاله با تاكيد بر مفاهيم و ارزشهاي دفاع مقدس, به نقش مهم و اساسي معلمان در تبيين و ترويج اين ارزشها پرداخته مي‌شود و روشهاي تربيتي كه در اين راستا مي‌تواند از سوي معلمان بكار گرفته شود, مورد بحث و بررسي قرار مي‌گيرد. مطالب ارائه شده در اين مقاله با توجه به پيوند دو موضوع دفاع مقدس و نظام تعليم و تربيت , در جهت ارائه راهكارهاي عملي و اجرائي موضوع تحقيق مي‌باشد . آموزش و پرورش با در اختيار داشتن فرصت طلائي سنين كودكي نسل جديد, مي‌تواند نقشي عمده و مهم در اين زمينه ايفا كند, و دراين بين معلمان به لحاظ اينكه بطور مستقيم با دانش‌آموزان در ارتباط هستند مي‌توانند ارزشهاي دفاع مقدس را به نحو مطلوب كه مورد علاقه دانش‌آموزان نيز باشد, تبيين و ترويج كنند .
روشهاي نظري مورد بحث در اين مقاله عبارتند از:

معرفي اسوه هاي مقاومت و ايثار در دفاع مقدس, ايجاد احساس خودباوري مذهبي و ملي در دانش‌آموزان , ارائه و معرفي جلوه‌هاي زيباي ارزشهاي دفاع مقدس در وصيت‌نامه‌هاي شهدا, تشويق و دعوت به تحقيق و بررسي در كتب و مقالات مربوط به ارزشهاي دفاع مقدس,تحليل تاريخي دفاع مفدس و تشريح علل وقوع آن , بررسي و توضيح ديدگاه امام و رهبري در مورد ارزشهاي دفاع مقدس, تشريح و توضيح ابعاد سياسي ارزشهاي دفاع مقدس, تشريح و توضيح ابعاد اجتماعي ارزشهاي دفاع مقدس, تشريح و توضيح ابعاد فرهنگي ارزشهاي دفاع مقدس, ارزشهاي دفاع مقدس, تشريح و توضيح ابعاد ديني و مذهبي ارزشهاي دفاع مقدس.
روشهاي عملي مورد بحث دراين مقاله عبارتنداز :

مواجه نمودن دانش‌آموزان با فرماندهان و رزمندگان دفاع مقدس, استفاده از هنرهاي تجسمي و نمايشي در بيان ارزشهاي دفاع مقدس, بازديد از مناطق جنگي , حضور در آرامگاه شهدا و تشريح مسئله شهادت از ديدگاههاي مختلف , حضور در بيمارستان جانبازان دفاع مقدس و مشاهده نمادهاي مقاومت.

ارزشهاي دفاع مقدس و لزوم ترويج آنها :

هيچ مقطعي از تاريخ چندهزارساله ايران,به اندازه دوران دفاع مقدس ارزشهاي ملي و ميهني و ديني ايراني متبلور نگرديد . ارزشهاي دفاع مقدس علاوه بر اينكه از تنوع و لطافت خاصي برخوردارند , داراي پايداري و ثبات ويژه‌اي نيز مي‌باشند و اين بدليل ويژگي‌هاي منحصر به فرد دوران دفاع مقدس است . در اين مورد شواهد بسياري را مي‌توان بيان كرد كه اصرار نوجوانان براي اعزام به جبهه‌ها يكي از اين موارد است .
به تصوير كشيدن اين صحنه‌هاي زيبا, آنهم براي كساني كه در آن لحظات حساس و تاريخي وجود نداشته‌اند, رسالتي است عظيم كه بيش از هر كسي بر دوش معلمان كشور سنگيني مي‌كند . چرا كه معلمي شغل مهمي است كه ضرورت آن بر كسي پوشيده نمي‌باشد . اين ضرورت عمدتا شكل‌دهي تجربياتي است كه منجر به تغييرات مطلوب رفتاري در دانش‌آموزان مي‌شود . به خاطر همين ضرورت آشكار است كه نقش معلم جنبه نهادي پيدا كرده و بسياري از گروههاي اجتماعي و افراد و دانشجويان و دانش‌آموزان مختلف , انتظارات كلي مشخصي از آنچه كه يك معلم بايد باشد دارند .
بنابراين بنظر مي‌رسد روشهاي بكار گرفته شده در تبيين و ترويج ارزشهاي دفاع مقدس از سوي معلمان و ابتكار آنها در بكارگيري روشهاي جذاب و نوين در اين زمينه, كارگشا و حساس است . چه بسا صرف هزينه‌هاي هنگفت در ارائه ناقص و ناموفق ارزشهاي دفاع مقدس به اندازه يك ساعت گفتگوي خالصانه و بي‌رياي يك معلم با دانش آموزان كارآئي نداشته باشد . پس بر مسئولين رده بالاي نظامي و تربيتي كشور است كه دست در دست هم با پشتيباني و راهنمائي معلمان در ارائه و تبيين و ترويج ارزشهاي دفاع مقدس, آنها را در اين وظيفه دشوار ياري كنند .

روشهاي نظري تبيين و ترويج ارزشهاي دفاع مقدس:

1- معرفي اسوه‌هاي مقاومت در دفاع مقدس :

اسوه عبارت از حالتي است كه انسان به هنگام پيروي از غير خود , پيدا مي‌كند و برحسب اين كه پيروي از چه كسي باشد, ممكن است اسوه‌اي نيك يا بد براي انسان فراهم آيد . (باقري1379, ص101)
با معرفي و ارائه اسوه, نمونه رفتار و كردار مطلوب در معرض ديد فراگير قرار مي‌گيرد و موقعيت او دگرگون مي‌شود تا او به پيروي پردازد و حالت نيكوئي, در خود پديد آورد . معلم بايد حالات مطلوب فراگير را كه عملا در وجود كسي آشكار شده, به او نشان دهد, اين كار اساسا در شرايط واقعي اجتماعي مدنظر است ولي حاصل آن اين است كه شخصيتهاي تاريخي نيز الگوي عمل محسوب مي‌شوند . در قرآن اين روش به كار گرفته شده است كه گاهي در آيات مستقيما به پيروي از كسي تصريح مي شود وگاه بدون چنين تصريحي , اسوه‌ها در معرض ديد گذاشته مي‌شوند
- بهره‌گيري از مقالات و كتب نوشته شده در مورد دفاع مقدس

- استفاده از يادنامه‌هاي شهدا

- استفاده از وصيتنامه‌هاي شهدا

- استفاده از خاطرات رزمندگان و فرماندهان دفاع مقدس

2- ايجاد احساس خودباوري مذهبي و ملي در دانش‌آموزان :

خودباوري اصطلاحي است كه امروزه در جامعه‌شناسي, روانشناسي و علوم تربيتي به كار مي‌رود و منظور از آن يك حالت مثبت روحي و رواني است كه در نتيجه احساس ارزشمندي در نفس انسان پديد مي‌آيد و او را آماده مي‌سازد تا از طريق بهره‌گيري از لياقت‌ها و توانمندي‌هايي كه دارد به انجام وظايفي كه برعهده اوست قيام نمايد و در اين راه , از مشكلات و موانعي كه پيش مي‌آيد هراسي به دل راه ندهد . از اين حالت روحي در فرهنگ اسلامي با تعابيري چون علو همت, مناعت طبع, اعتماد به نفس, عزت نفس و... ياد مي‌شود . در واقع , خودباوري , باور به استعدادها , توانايي‌ها و نيروهاي نهفته فطري دروني است كه با اتكا به آن , مي‌توان به اهداف مورد نظر در زندگي رسيد و به آنان جامعه عمل پوشاند و مرحله عالي خودباوري, شكوفايي همه استعدادهاي بالقوه فرد است .
خودباوري ملي, در مقابل از خودبيگانگي و خودباختگي ملي مطرح مي‌شود . گاهي افراد يك جامعه در اثر ناآگاهي و يا تحت تاثير تبليغات سو و جذاب دشمنان, به سنت و باورهاي ملي و فرهنگي خود پشت مي‌كنند و از نمادها و ارزش‌هاي رايج در جوامع ديگر پيروي و تقليد مي‌كنند . اين كار به تدريج , راه نفوذ و تسلط همه جانبه بيگانگان را در عرصه‌هاي مختلف آن جامعه هموار مي‌سازد . در نهايت , كيان و استقلال آن جامعه را با خطر جدي مواجه مي‌سازد . در تاريخ جوامع اسلامي به نمونه‌هاي زيادي از اين‌گونه جامعه‌ها برمي‌خوريم . تركيه دوران آتاترك و حتي تركيه امروز در مقابل غرب , و ايران دوره رضاخان و بسياري از جوامع ديگر, مصداق روشني از مردمي هستند كه به خودباختگي ملي گرفتار آمده‌اند .

براي خودباوري آفت‌هاي زيادي ذكر شده است كه به برخي از آنها اشاره مي‌گردد:

الف) جهل و ناآگاهي

ب) خودكم بيني و احساس حقارت

ج) تبليغات دشمنان

علاوه بر آنچه بيان شد, امور ديگري چون : شكست‌ها, راحت‌طلبي , غرور, خودبزرگ‌بيني, رسوخ و باور انديشه‌هاي غلط فكري و فرهنگي , سستي و تنبلي و... ازجمله آفات خودباوري در افراد , به ويژه جوانان است .
بنابراين , اگر افراد جامعه‌اي خواهان پيشرفت و تعالي هستند بايد از طريق اصلاح نظام آموزشي و تربيتي جامعه و بازنگري در باورها و ارزشهاي فكري و فرهنگي به جاي مانده از گذشته،‏ تمام اين گونه اوصاف و ويژگيهاي نادرست فكري و اخلاقي را اصلاح نمايند و به يك انقلاب فكري و فرهنگي, به ويژه در سطح انديشه و اعتقادات نسل جوان دست بزنند . آن‌گاه از طريق احياي ارزش‌هاي اصيل و حيات‌بخش، روح اعتمادبه‌نفس و خودباوري را در وجود اين قشر, كه مهم‌ترين سرمايه جامعه محسوب مي‌گردند, شكوفا ساخته و حفظ و استمرار خواهند بخشيد . دفاع مقدس در اين زمينه نقشي اساسي ايفا مي‌كند , به شرط آنكه كساني از قبيل معلمان كشور با نحوه ايجاد خودباوري در جوانان آشنا بوده و از طريق اين احساس , ارزشهاي دفاع مقدس را تبيين و ترويج نمايند .

3-ارائه و معرفي جلوه‌هاي زيباي ارزشهاي دفاع مقدس در وصيت‌نامه‌هاي شهدا:

وصيت‌نامه‌هاي شهدا از بهترين اسناد مكتوب دوران جنگ تحميلي است كه علاوه بر استفاده تاريخي از آنها مي‌توان نمونه‌هاي عالي ارزشها را در آنها يافته و به نسل جديد معرفي نمود .

4-تشويق و دعوت به تحقيق و بررسي در كتب و مقالات مربوط به ارزشهاي دفاع مقدس

امروزه ثابت شده است كه انجام تحقيق و مطالعه از سوي دانش‌آموزان , يكي از بهترين راههاي تفهيم موضوعات مختلف به آنهاست

5- تحليل تاريخي دفاع مقدس و تشريح علل وقوع آن :

هر حادثه تاريخي نياز به تحليل تاريخي نيز دارد . اين تحليل بويژه پس از پايان يافتن آن حادثه و براي معرفي بيشتر آن به كساني كه در زمان وقوع حادثه , حضور نداشته‌اند ضروري مي‌‌نمايد در مورد دفاع مقدس اين امر از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. چرا كه موارد زيادي مبني بر ايجاد شبهه در اصل دفاع مقدس وزير سؤال بردن آن مشاهده مي‌شود . اين شبهه‌ها از سوي كساني دامن زده مي‌شود كه با انقلاب اسلامي و مباني آن مخالفت مي‌ورزند و بيشتر نيز سعي در انتقال اين شبهه‌ها به مراكز فرهنگي كشور مثل مدارس و دانشگاهها دارند .
در اين ميان وظيفه معلمان بيشتر از ديگر اقشار جامعه مهم بنظر مي‌رسد و آنها بايد به خوبي با فلسفه وجودي دفاع مقدس و ارزشهاي آن آشنا بوده و اين آشنائي خود را از طريق بيان ساده و شيوا به دانش‌آموزان منتقل نمايند .

6- بررسي و توضيح ديدگاه امام و رهبري در مورد ارزشهاي دفاع مقدس:

معمولا در هر مقطع تاريخي, مطالعه و بررسي ديدگاههاي افراد مهم و اثرگذار در آن مقطع مي‌تواند در ايجاد ديد وسيع و دقيق در نسل هاي بعدي نقش مهمي داشته باشد . اين امر در مورد دفاع مقدس بويژه در مورد حضرت امام خميني (ره) و مقام رهبري مصداق پيدا مي‌كند . سالهاي دفاع مقدس همواره قرين سخنان و نظرات حضرت امام بوده است كه اين سخنان آينه تمام نماي آرمانها و آرزوهاي ملت ايران در آن برهه زماني بوده است . آشنايي معلمان با اين سخنان و ارائه آنها به دانش‌آموزان مي‌تواند تاحد زيادي دفاع مقدس و ارزشهاي آن را به نسل جديد معرفي كند .

7- تشريح و توضيح ابعاد سياسي ارزشهاي دفاع مقدس :

يكي از مهمترين ابعاد سياسي دفاع مقدس اين بوده است كه براي اولين بار در طول تاريخ صده‌‌هاي اخير, ملت ايران بدون دادن هيچ امتيازي , به تمام جهان ثابت كردند كه متجاوز, رژيم بعثي عراق بوده است و اين امر در سازمان ملل نيز به رسميت شناخته شد . متاسفانه ابعاد ارزشي دفاع مقدس چندان مورد توجه قرار نمي‌گيرد و معلمان از اولين كساني هستند كه مي‌توانند با مقايسه دوران دفاع مقدس با جنگهاي قبلي تاريخ ايران كه همواره ايران مجبور به تحمل زور و قبول خواسته‌هاي دشمنانش بوده است , ارزش دفاع مقدس را از اين نظر به دانش‌آموزان معرفي نمايند.

8- تشريح و توضيح ابعاد اجتماعي ارزشهاي دفاع مقدس :

از مهمترين ابعاد اجتماعي دفاع مقدس ايجاد روحيه ايثار و فداكاري در تمامي اقشار جامعه اعم از زنان و مردان , كارمندان و كارگران, ... مي‌باشد. نگاهي به وضعيت جامعه آن روز در ايران گواه اين مطلب خواهد بود كه چقدر افراد جامعه نسبت به يكديگر داراي روحيه فداكاري و مهرباني بوده‌اند .

9- تشريح و توضيح ابعاد فرهنگي ارزشهاي دفاع مقدس :

هر حادثه تاريخي بيش از هر اثري مي‌تواند آثار فرهنگي مثبت يا منفي براي جامعه به دنبال داشته باشد . ابعاد فرهنگي دفاع مقدس نيز تاحد زيادي معرفي و ارائه شده‌اند , كه مي‌توان به فعاليتهاي صدا و سيما, سينما و تئاتر , دانشگاهها و آموزش و پرورش اشاره نمود .

10- تشريح و توضيح ابعاد ديني و مذهبي ارزشهاي دفاع مقدس :

انقلاب اسلامي, قبل از هر چيز يك انقلاب ارزشي و ديني بوده است . دقت در افكار و ايده‌هاي رهبري انقلاب , آرمانها و شعارهاي انقلابيون , ... همه و همه نشانگر روح مذهبي انقلاب است . مسلماً آثار و پيامدهاي انقلاب نيز ديني و مذهبي است و اين امر بويژه در مورد دفاع مقدس صادق است , چرا كه اگر روح دين و مذهب در اين قضيه وجود نداشت ممكن نبود جوانان ايران با اين شور و اشتياق و بصورت داوطبانه در جبهه‌ها حضور يابند و آن حماسه‌ها را بيافرينند .

روشهاي عملي تبيين و ترويج ارزشهاي دفاع مقدس :

1- مواجه نمودن دانش‌آموزان با فرماندهان و رزمندگان دفاع مقدس :

در معرفي و ارائه آثار يك واقعه تاريخي, بيش از هركسي حاضران و شاهدان آن واقعه مي‌توانند بيانگر واقعيات و ناگفته‌ها باشند . اين امر در مورد دفاع مقدس نيز صادق است, زيرا زمان زيادي از وقوع آن نگذشته است و خوشبختانه افراد زيادي در جامعه وجود دارند كه آن زمان را درك كرده‌اند و در نتيجه به راحتي مي‌توانند ديده‌هاي باارزش خود را از آن دوران به نسل جديد منتقل كنند. آثار تربيتي اين روش بدليل اعتمادي كه به راوي وقايع مي‌شود, بسيارند. دانش‌آموزان با اين روش درك بهتر و روشن‌تري از وقايع خواهند داشت و شرايط و جو حاكم بر آن برهه از تاريخ كشور را مي‌فهمند .

2- استفاده از هنرهاي تجسمي و نمايشي در بيان ارزشهاي دفاع مقدس :

منظور از اين هنرها, بيشتر استفاده از سينما, تئاتر, گرافيك و نقاشي , مجسمه سازي و ... مي‌باشد . نمايش فيلمهاي سينمايي مربوط به دفاع مقدس به همراه توضيح و تفسير و نقد آن از سوي معلمان تاثير شگرفي بر درك و فهم دانش‌آموزان از ارزشهاي دفاع مقدس دارد , چرا كه اين فيلمها عمدتاً جو معنوي حاكم بر جامعه و جبهه‌هاي جنگ را خوب توصيف كرده‌اند .

3- بازديد از مناطق جنگي:

هيچ چيز به اندازه ديدن صحنه‌هاي واقعي يك حادثه, نمي‌توانددر بيان آن حادثه تاثير گذار باشد. اين امر بويژه در مورد دفاع مقدس صادق است , زيرا مناطق جنگي گوياي شرايط آن زمان مي‌باشد كه هر بيننده‌اي را ناخودآگاه در حال و هواي آن روز قرار مي‌دهد . خوشبختانه با آماده كردن مناطق جنگي براي بازديد مردم، اين فرصت در اختيار مدارس و معلمان قرارداده شده است تا بتوانند با سفر به اين مناطق, جوانان را با ابعاد دفاع مقدس و ارزشهاي آن سازند .

4- حضور در آرامگاه شهدا و تشريح مسئله شهادت از ديدگاههاي مختلف :

آرامگاه شهدا هميشه يادآور جواناني است كه با دست شستن از همه آرزوهاي دنيوي خود به استقبال شهادت رفتند و آنرا مشتاقانه در آغوش گرفتند. بازديد از اين آرامگاه به همراه توضيحات يك معلم در زمينه شهادت، تاثير عميقي بر دانش‌آموزان خواهد داشت.

مقدمه ای بر دفاع مقدس

مطالب مشابه :

تحقیق در مورد هشت سال دفاع مقدس

اطلاعاتي درباره 8 سال دفاع مقدس

مقاله در مورد عمليات فتح المبين

دفاع مقدس

مقدمه ای بر دفاع مقدس

پيامد هاي دفاع مقدس

تحقیق درباره ی دفاع مقدس

دستاوردهای دفاع مقدس

مقاله ای کوتاه درباره دفاع مقدس