استعداد یابی در ورزش

فاکتورهای اثرگذار بر موفقیت برنامه‌های استعدادیابی:

ü توانایی تشخیص ورزشکاران مستعد در سنین پایین

ü توانایی پیش‌بینی رشد و تکامل جسمانی ورزشکار

ü تونایی کسب ضمانت جهت حمایتهای پس از فرآیند

استعدادیابی از والدین، مربیان، فدراسیون‌های ورزشی و سازمان ورزش کشور توانایی حفظ و ایجاد انگیزه جهت شرکت ورزشکار مستعد در رشته ورزشی موردنظر

توانایی گسترش و ارتقاء سطح علمی مربیان که با ورزشکاران مستعد تمرین می‌نمایند.

روش‌های استعدادیابی:

کلیه تحقیقات ومدارک در زمینه روشهای استعدادیابی نشان می‌دهند که استعدادیابی می‌تواند به دو روش زیر انجام شود.

1ـ روش سیستماتیک:

الف: روش مبتنی بر سیستم: در این روش، نهادی خصوصی یا ایالتی، با روش‌های سیستماتیک و سازماندهی شده به کشف افراد مستعد می‌پردازد. کشف افراد از طریق انجام آزمون و شیوه‌های رقابتی صورت می‌گیرد.

ب: روش مبتنی بر شخص: زیربنای این روش، ورزش همگانی است. در این روش، ساختارهای ورزش برای فرد ورزشکاری که در مسیر طبیعی پیشرفت ورزشی، مستعد شناخته می‌شود، وضعیت پرورش را فراهم می‌آورند. روش فوق، یک روش سنتی برای کشف افراد مستعد در بسیاری از کشورها است.

2ـ روش غیر سیستماتیک:

در این روش، از طریق مشاهده میدانی در مسابقات به عنوان یک فرد مستعد و دارای توانایی مورد نیاز ورزش در سطح بالا شناخته می‌شود. از این رو ساختارها و تشکیلات ورزشی، برای کمک به رشد افراد مستعد سهم چندانی ندارند. این روش در بسیاری از کشورهای در حال توسعه و عقب افتاده در جریان است.

مراحل استعدادیابی:

شناسایی استعدادها در طول چندین ستال و در طی مراحل مختلف صورت می‌گیرد حال به اجمال به سه الگوی مختلف فرآیند استعدادیابی پرداخته می‌شود:

1ـالگوی اول: در این الگو، استعدادیابی در سه مرحله انجام می‌شود. مراحل فوق عبارتنداز:

الف: مرحله اول: در اکثر رشته‌های ورزشی در سنین 3 تا 8 سالگی انجام می‌شود. در این مرحله آزمایش‌های پزشکی در مورد سلامت و رشد عمومی جسمانی صورت می‌گیرد. مرحله فوق به منظور شناسایی هرگونه اختلال بدنی از لحاظ عملی یا امراض احتمالی است.

ب: مرحله دوم: در اکثر موارد در سنین 9 تا 15 سالگی برای دختران و 9 تا 17 سالگی برای پسران صورت می‌گیرد و بهترین مرحله برای انتخاب می‌باشد. این مرحله برای نوجوانانی کاربرد دارد

که تجربه تمرینات منسجم را داشته باشند، در مرحله فوق روان‌شناسان ورزشی نقش خود را ایفا می‌کنند.

ج: مرحله نهایی: برای بازیکنان تیم ملی استفاده می‌شود، از جمله‌ عواملی که باید ارزیابی شود عبارتنداز سلامتی ورزشکار، سازگاری فیزیولوژیکی او نسبت ب تمرین ومسابقه، تونایی او در مقابله با فشار و مهم‌تر از همه، قابلیت ورزشکار برای پیشرفت ورزشی در آینده می‌باشد.

نمودار انتخاب(1ـ1) این الگو را نشان می‌دهد.

مرحله مقدماتی: 3ـ8 سالگی

مرحله انتخاب: دختران 15ـ9 سالگی، پسران 17ـ9 سالگی

مرحله نهایی: دختران15 سالگی به بالا، پسران 17 سالگی به بالا

2ـ الگوی دوم: این الگوچهار مرحله مسیر ورزشی یک ورزشکار تصویر شده است. این 4 مراحل عبارتنداز:

الف: مرحله اول: سال‌های نمونه‌برداری است، این مرحله در اکثر رشته‌های ورزشی در بین سال‌های 6 تا 13 سالگی می‌باشد، در این مراحل بچه‌ها باید به قصد لذت و تفریح به ورزش بپردارند، تخصصی کردن رشته ورزشی در این مرحله تاییدات منفی را به جای خواهد گذاشت.

ب: مراحل دوم: سال‌های ویژه می‌باشد، این مرحله در اکثر رشته‌های ورزشی در بین سال‌های 13 تا 15 سالگی است. در این مرحله تمرکز برروی یک یا دو رشته ورزشی است. تخصصی کردن ورزش تا حدودی در این مرحله مشهود است.

ج: مرحله سوم: سال‌ها سرمایه‌گذاری است، این مرحله در اکثر رشته‌های ورزشی بین سال‌های 15 تا 18 سالگی، تخصصی کردن رشته ورزشی به طور کاملا تخصصی فعالیت می‌کند، در این مرحله هدف رسیدن به وضعیت نخبه در یک رشته ورزشی می‌باشد.

مرحله چهارم: مرحله تکامل می‌باشد و در سنین بالاتر از 18 سال است. این مرحله برای پرورش یا نگهداری از مهارت‌ها است. نمودار(2ـ 1) الگوی فوق را نشان داده است.

نمودار (1ـ2) فرآیند استعدادیابی الگوی دوم

مرحله نمونه‌بردای: 6 تا 13 سالگی

مرحله ویژه : 13 تا 15 سالگی

مرحله سرمایه‌گذاری: 15 تا 18 سالگی

مرحله تکامل: 18 سالگی به بالا

3ـ الگوی سوم: در این الگو نیز چهار مرحله به شرح زیر وجود دارد.

الف: مرحله آشناسازی: در این مرحله بچه‌ها در مراحل مقدماتی رشد، در برنامه‌های تمرین سبک و با شدت کم شرکت می‌کنند. برنامه‌های تمرین در این مرحله باید از تمرکز بر اجرای یک رشته ورزش خاص اجتناب کند و بر رشد وپیشرفت همه جانبه و کامل آنان متمرکز باشد.

ب: مرحله شکل‌گیری ورزشی: در مرحله فوق شدت تمرینات به طور ملایم و تدریجی افزایش می‌یابد. در این مرحله بر رشد و توسعه مهارت‌ها و تونایی‌های حرکتی تاکید می‌شود.

ج: مرحله تخصصی شدن: در این مرحله ورزشکار تنها در یک ورزشی به صورت تخصصی فعالیت می‌کند و هدف این مرحله توسعه عمل کرد و دست‌یابی به اوج عمل کرد است.

د: مرحله اوج عمل کرد: هدف اصلی در این مرحله، رسیدن به برترین و بهترین عمل کرد ممکن است.

نمودار (3ـ1) فرآیند استعدادیابی الگوی سوم

مرحله آشنایی: 6تا 13 سالگی

مرحله شکل‌گیرری ورزشی: 11 تا 15 سالگی

مرحله تخصصی شدن: 15 تا 18 سالگی

مرحله اوج عمل کرد: 18 سالگی به بالا

معیارهای استعدادیابی:

در روش سیستماتیک استعدادیابی، ازمون‌ها و آزمایش‌های علمی متفاوتی برای تشخیص استعداد در افراد به عمل می‌آید، این آزمون‌ها برای اندازه‌گیری معیارهای استعداد می ‌باشد. از این رو تشخیص معیارهای استعدادیابی صورت گرفته است.

در برخی از منابع این معیارها عبارتنداز:

1ـ ویژگی‌های سلامت جسمانی

2ـ پیکر سنجی

3ـ ویژگی‌های روانی ـ حرکتی (مهارتی)

4ـ ویژگی‌های فیزیولوژیکی و آمادگی جسمانی

5 ـ ویژ‌گی‌های فیزیولوژیکی و آمادگی جسمانی

6 ـ ویژ‌گی‌های تمرین‌پذیری

در برخی دیگر از منابع معیارها به چهار دسته تقسیم شده:ژ

1 ـ ویژگی‌های پیکر سنجی

2ـ ویژگی‌های فیزیولوژیک

3 ـ ویژگی‌های روان‌شناختی

4ـویژگی‌های روانی ـ حرکتی (مهارتی)

1ـ پیکر سنجی:

پیکر سنجی بررسی و مطالعه ابعاد، شکل، ترکیب، تاثیرات بلوغ و عمل کرد بدن انسان برای استفاده، مقایسه و دسته‌بندی‌های انسان شناختی است که شامل اندازه‌گیری‌های بدن(قد، وزن، طول، پهناها، محیط‌ها، درصد چربی، تیپ‌بدنی) می‌باشد.

دانشمندان علوم ورزشی، پزشکان و متخصصین از فنون مختلف پیکرسنجی در امور مهمی چون کشف استعدادهای ورزشی، سنجش ترکیب‌بدن، سنجش نتیجه تمرینات و قابلیت‌های جسمانی سود می‌بردند.

یکی از مهم‌ترین کابردهای پیکرسنجی در ورزش، تعیین سوماتوتایپ یا نوع بدن و انتخاب افراد مناسب برای ورزش‌های اختصاصی است.

سوماتوتایپ دارای 3 جزء اندرمرفی(چاق پیکری) مناسب برای کشتی سومو‌ ـ مزومرفی (عضلات پیکری) مناسب برای ورزش‌های درگیری ـ اکتومرفی(لاغر پیکری) مناسب برای ورزش‌های استقامتی است.

تیپ‌بدنی افراد مختلف ترکبی از این 3 جزء بوده و به این ترتیب افراد مختلف، فرمول‌های تیپ‌بدنی متفاوتی خواهند داشت. نوع و ترکیب‌بدنی افراد یک ویژگی‌ عمدتا ژنتیکی است که از والدین به فرزندان به ارث می‌رسد و با دانش‌پیکرشناسی می‌توان فرمول بدنی افراد و میزان تطابق آنها را با ورزش‌های مختلف تعیین کرد.

روش‌ پیکرسنجی استاندارد:

در پیکر سنجی استاندار از روش‌های معیار و استاندارد انجمن بین‌المللی پیپبرد پیکرسنجی ورزشی(ISAK) سود جسته می‌شود، در پیکرسنجی معیار کلیه اقدامات انجام شده برمبنای تعیین خطای فنی اندازه‌گیری(TEM) صورت‌ می‌پذیرد تا بدین وسیله نتایج سنجش و ارزیابی‌های بدست آمده براساس مراجع بین‌المللی (از جمله IAS,BASS,TSAK) استاندارد و دارای اعتبار لازم می‌باشد.

شرایط استعدادیابی ورزشی به روش پیکر سنجی:

1ـ سن افراد 8 سال به بالا

2ـ 44 رشته ورزشی برای پسران و 34 رشته ورزشی برای دختران مشخص می‌شود.

3ـ انتخاب رشته‌ی ورزشی زیرنظر سازمان جهانی پیکرسنجی ISAK در استرالیا می‌باشد.

2ـ معیارهای فیزیولوژیک و آمادگی جسمانی:

ظرفیت هوازی پیشینه، ظرفیت غیرهوازی پیشینه، تشخیص و نوع تارهای عضلانی(به روش تیوپسی)، قدرت، توان، عکس‌العمل، سرعت، انعطاف‌پذیری،چابکی

3ـ معیارهای روان شناختی:

توانایی در مقابله با فشار عصبی، شجاعت، تعهد، توجه به هدف، تمایل به کار، هوش، شخصیت علاقه شدید: میل به بازی که چشم‌پوشی از آن غیرممکن است.

انگیزه درونی: میل بیش از حد به موفقیت، انگیز پیشرفت

ثبات: توانایی کنترل استرس، آرامش

سرسختی: اعتماد به نفس، خودپنداری

نگرش مثبت: لذت از رقابت، اجتناب از تفکرات منفی

واقع گرایی: برطرف کردن محدودیت ها، یادگیری از تجارب گذشته

تمرکز: اجتناب از حواس پرتی، غرق بازی شدن

تلاش: استفاده از تمام وقت تمرین، توجه به پیشرفت

بردباری: کنترل امیال برای رسیدن به کمال، صبر در برابر عوامل خارجی

رقابت جویی: نپذیرفتن شکست، علاقه به رقابت با دیگران

4-معیارهای یادگیری حرکتی و ادراکی:

هماهنگی، تعادل ایستا و پویا، حس حرکت، تیزبینی

مراحل استعداد یابی ورزشی:

1-تست چکاپ پزشکی و آزمایش های پاراکیلینیکی

2-تست حرکات اصلاحی

3-تست پیکر سنجی

4-تست آمادگی جسمان: قدرت، انعطاف، استقامت قلبی و عروق، استقامت عضلانی

5-تست روانشناسی

6-تست یادگیری حرکتی و ادراکی (مهارتی): سرعت، عکس العمل، چابکی، توان، تعادل ایستا و پویا، هماهنگی

7- تست تکنیکی و تاکتیکی

منابع و مآخذ:

1-آشنایی با مبانی نظری و فرآیند استعداد یابی ورزش-تالیف: دکتر خسرو ابراهیم، محسن حلاجی-ناشر: بامداد- کتاب سال چاپ اول سال83

2-استعدادیابی در ورزش –تالیف: جیم براون، ترجمه: سعید ارشم، الهام رادنیا- ناشر: علم و حرکت-چاپ اول سال 85

3-توسعه ورزش قهرمانی- مولف: سازمان تربیت بدنی جمهوری اسلامی ایران- ناشر: سیب سبز- چاپ اول: 1384

4-اصول و روش شناسی تمرین از کودکی تا قهرمانی- تالیف: تئودور بومپا، مترجمان: خسرو ابراهیم، هاجر دشتی دربندی- ناشر: یزدانی- چاپ اول 1381

5-مدیریت و رهبری در ورزش- تالیف: کمیسیون المپیک سولیداریتی کمیته بین المللی المپیک- ترجمه: رحمت ا... صدیق سروستانی- چاپ اول

6-معرفی دانش پیکرسنجی ورزشی- تالیف: دکتر شهرام فراج زادهمدالو، دکتر حسین کاظمی پور- ناشر: مرکز توسعه ورزش قهرمانی و حرفه ای دفتر استعدادیابی و قهرمان پروری- چاپ: 1386 اولین المپیاد ورزشی ایرانیان

7-CD مقاله کمیته استعدادیابی فدراسیون دو و میدانی جمهوری اسلامی ایران.

* گردآوری: سعید کمالی مدرس و مربی بین‌المللی آمادگی جسمانی آنتروپومتریست از سازمان جهانی ISAK استرالیا کارشناس استعدادیابی ورزش، عضو کمیته استعدادیابی کمیته ملی المپیک و فدراسیون وزنه‌برداری ایران

استعداد یابی در ورزش

مطالب مشابه :

آزمونهای استعداد

تست هوش و استعداد سنجی(زیر نظر:جعفر صابری)

تست هوش و استعداد سنجی(زیر نظر:جعفر صابری)

فاکتورهای اثرگذار بر موفقیت برنامه‌های استعدادیابی

انتخاب رشته دانش آموزان متوسطه بر اساس «نمره،علایق و تست هوش»...

هوش و استعداد تحصیلی

استعداد یابی در ورزش

برگزاری آزمون استعداد و رغبت سنجی اول دبیرستان

استعداد یابی

استعداد یابی در فوتبال