استفاده از جلبک آزولا در تغذیه گاوهای شیرده

● گونه‌های آزولا:

در جنس آزولا چند گونه وجود دارد که بهترین انها عبارت‌اند از :
۱) آزولا کارولیانا A.caroliana مرکز اولیه آن مناطق غربی آمریکایشمالی،امریکای جنوبی، و امریکای مرکزی است و در استرالیا،اسپانیا فرانسهنیز وجد دارد.
۲) آزولا فیلیکولوئیدس A.filiculoides مرکز اصلی این گونهامریکاست ولی در استرالیا،نیوزلند انگلستان،آلمان،چک و اسلواکی و ژاپن نیزوجود دارد. اینگیاه در برابر سرما مقاومتر از سایر گونه‌هاست بهترین دما برای رشد آن ۲۲تا ۲۵ درجه سانتیگراد می‌باشد ولی دمای ۵ درجه سانتیگراد از نیز تحملمی‌کند
۳) آزولا میکروفیلا A.micro phylla بیشتر در آمریکای مرکزیپراکنده است و در جنوب هندوستان نیز وجود دارد، این گونه گیاهی در محیط‌هایگرم و نیمه گرمسیری بهتر رشد می‌کند.
۴) آزولا مکزیکانا A.menicana مناطق پراکندگی است گیاه آمریکاست ولی مرکز اولیه آن مکزیک می‌باشد اینگونه گیاهی در مناطق گرم رشد بهتری دارد.
۵) آزولا نیلوتیکا در افریقای مرکزی،سودان و کناره های رود نیل وجود دراد ولی مرکز اصلی آنشمال افریقا به خصوص کناره‌های رود نیل است این گیاه در مناطق گرم و مرطوب رشد بهتری دارد.
۶) آزولا پیناتا A.pinanata بیشتر در قاره آسیا پراکنده است بیشترین مناطقپراکندگی آن در کشور‌های فیلیپین،چین،تایوان،هندوست ان،ویتنام و اندونزیاست. این نوع آزولا که در استرالیا و بعضی از مناطق افریقایی نیز دیده شدهاست. در مناطق معتدل رشد بهتری دارد و در برخی از کشورها مانند ویتنام درسراسر سال به رشد خود ادامه می‌دهد.
● فواید کاربردهای آزولا:
بهمنظور انجام تحقیقات کشاورزی گیاه سرشار از پروتئین آزولا توسط سازمانپژوهشهای علمی و صنعتی ازکشور فیلیپین وارد ایران شد مطالعات اولیه روی این گیاه نیز از تیر ماه سال۱۳۶۵در ایستگاه‌های برنج رشت آمل و تنکابن آغاز گردید که نتایج جالبی ازنیز در بر گرفت در این تحقیقات مشخص شد محصول برنج در کشت توأم با آزولا۱۴۷۴کیلوگرم در هکتار افزایش یافت یا به عبارتی ۶۷% افزایش محصول این گیاهجزو گیاهان نادری است که با جذب ازت هوا و انتقال آن به خاک، باعث غنیسازی خاکهای زراعی فقیر می شود. آزولا گیاهی است سرشار از پروتئین به طوریکه تا حدود ۲۴% از ماده خشک آن را پروتئین تشکیل می‌دهد. ذرت سیلوشده ششدرصد پروتئین دارد در حالی که پروتوئین سیلوشده آزولا ۱۲ درصد است بتا کاراتن آن از هویج بیشتر بوده املاح کم مصرف وپر مصرف در این گیاه یافت می‌شود بیشترین مصرف کود از ته در شالیزارها ازنوع کود اوره است که راندمان مصرف این کود پایین بوده و حدود ۲۰ تا ۴۰ درصدازت آن جذب گیاه گردیده و بقیه به نحوی از بین می‌رود زیادی کود از ته درخاک؟ فراوانی به فعالیت‌های میکروبی خاک دارد می آورد به طور غیر مستقیمنیز به عنوان یک ماده شیمیایی اثرات سوئی بر تغذیه انسان دارد این موضوعپژوهشگران را به فکر استفاده از منبع غنی و رایگان ازت اتمسفر که از طریقگیاه آزولا در مزارع تثبیت می‌شود. انداخت. اگر به موقع از این گیاه استفاده شود از رشد گیاهان هرز در شالیزار جلوگیریمی‌کند و هزینه وجین را کاهش دهد از مهمترین کاربردهای گیاه آزولا برایتقویت شالیزارها (به علت تثبیت نیتروژن) جلوگییر از رشد علفهای هرز می‌شودچون با پوششی که در سطح آب به وجود می‌آورد مانع از رسیدن نور کافی بهعلفهای هرز مزرعه برنج شده و آنها را از بین می‌برد تقویت خاک شالیزارهاجلوگیری از تبخیر آب شالیزارها و در نتیجه صرفه جویی در مصرف آب،جلوگیری ازرشد و نمو حشرات زیان آور مثل پشه مالاریا و اصلاح خاک علاوه بر موارد فوقدر استخر‌های پرورش ماهی از این رو درتغذیه دامهای گوشتی و شیری به ویژه به گوسفند و گاو تغذیه مرغ گوشتی و تخمگذار و ر تغذیه انسان می‌تواند به کار می‌رود. قابلیت ارائه ازت این گیاهبه هر هکتار زمین روزانه ۲ تا ۴ کیلوگرم است یعنی معادل ۱۰ تا ۲۰ کیلوگرمسولفات آمونیوم که نوعی کود شیمیایی از ته محسوب می‌شود. آزولا علوفه ایاست که هر چه از آن بیشتر برداشته شود بیشتر رشد می‌کند و در طول ۲۴ ساعتاز هر هکتار در منطقه آبگیر می‌توان یک تن برداشت کرد که این برداشت تا ششماه به طور مداوم می‌تواند ادامه داشته باشد. مطالعات بر روی این سرخس درکشور ما نشان داده که جانشین کردن آزولا بهمیزان یک سوم در جیره غذایی گاوهای پیری باعث بالا رفتن مقدار شیر پروتئین‌های وجود در آن شده است. هم اکنون سطح زیر کشت این گیاه در ویتنام ۸۰۰هزار هکتار و در جین ¾ میلیون هکتار تخمین زده شده است.
● آزولا تثبیت نیتروژن:
درزیر لب فوقانی برگچه‌های آزولا،حفره ای تشکیل می شد که جلبک سبز- آبیآنابینا آزولی Anabaena azolli در آن زندگی ‌کند سلولهای آن در سراسر مراحلزندگی آزولا از مرحله گامتوفیتی تا مرحله اسپور فیتی، همراه آزولا هستند. نیتروژن تثبیت شده به وسیله آنابینا به شکل آمونیوم به آزولا منتقل و از آنآمینو اسید ساخته می‌شود. نیتروژنحاصل از طریق برداشتهای مکرر آزولا در سال ۵۰۰ کیلوگرم در هکتار برای آزولاپیناتا ۱۲۰۰ کیلوگرم در هکتار برای آزولا فیلیکولوئیدس بوده است.
● روش‌های استفاده از آزولا در برنجکاری:
ازولادر شالیزارها به دو صورت استفاده می‌شود یکی همزمان کاشت برنج کاری هرهکتار شالیزار نزدیک ۵۰۰ کیلوگرم از بافت آزولا تقریباً یک هفته بعد ازنشاکاری در مزرعه پخش می‌کنند دیگری بعد از برداشت برنج که این گیاه را بهعنوان کود سبز کشت داده قبل از کاشت برنج در بهار سال بعد زیر خاکمی‌‌کنند. 
● تخریب زیستگاههای آبی توسط آزولا:
هر اکوسیستم حاصلتجربهمیلیون‌ها عملکرد طبیعت است هر گونه، رقیب و دشمنانی دارد که در واقع کنترلکند جمعیت آن گونه هسند و از سوی دیگر خود گونه هم در برابر دیگر گونه‌هاهمین وضعیت را دارد. آزولا گونه غیر بومی است که از کشور فیلیپین به ایرانآورده شده گونه ای غیر متعارف که اکوسیسم منطقه،هیچگونه آشنایی با آن رانداشت. یک گونه وارداتی بدون رقیب و شرایط زیستی بسیار مناسب این طور بودکه آزولا شتابان ر به تکثیر گذاشت آزولا دارای خصوصیای منحصر به فردبوده،به طوری که توانایی سازگاری آن با محیط بسیار اعجاب آور است و بهراحتی با سرعت زیاد با ه محیطی مانوس می شود ریشههای آویزان و معلق در آب این گیاه، به راحتی این امکان رابه آن می‌دهد کهتغییر مکان داده و با جریان آب به سهولت جا‌به‌جا شود که یکی از عللپراکندگی سریع آن نیز همین موضوع است،آزولا به مجرد ثابت شدن در یک مکانشروع به تکثیر می‌کند و ظرف مدت کوتاهی، تمام سطح آب را می‌پوشاند، به طوریکه هیچ روزنه ای برای ورود نور خورشید به درون آب وجود نخواهد داشت،ریشه‌های معلق آزولا، تمام و یا اکثر املاح آب را جذب و صرف رشد و تکثیرخود می‌کند. طبیعی است وقتی نور به درون آب نفوذ نکند و مواد مغذی هم کهنباشد (یا کم باشد) از رشد گیاهان آبزی دیگر مثلفیتوپلانکتون‌ها و … خبری نیست. به طور خلاصه می توان گفت فرآیند کشت و نموآزولا زمانی صورت مشکل به خود گرفت که این سرخس کوچک به تدریج از راهرودخانه ها و کانالهای آبیاری به قسمتهای مختلفی از شمال انزلی به تثبیترساند، سرعت رشد آزولا به حدی است که یک توده کوچک آن در عرض ۳ تا ۵ روز بهدو برابر افزایش می‌یابد به این ترتیب آزولا موفق شد در مدت زمان اندکیپوشش یکپارچه‌ای را بر روی منابع آبی مناطق مورد تهاجم خود تشکیل دهد وزیستبوم این مناطق را دستخوش دگرگونیهای نماید. توده متراکم آزولا ب کاهشدادن نفوذ نور خورشید در آب به شکل محسوسی درجهحرارت آب را کاهش می‌دهد. این کاهش در مورد اکسیژن محلل و مواد غذایی معلقدر آب نیز مشاهده می‌گردد. همچنین پوشش یکپارچه آزولا با افزایش درجه سمیت واسیدی نمودن مناطق آبی موجودات مرگ ماهیان و ارگانیسم های دیگر این محدودرا باعث شده است و در عوض سیستم‌های غیر هوازی شروع به فعالیت کرده و مردابیا برکه را تدریجاً به سیاه چاله‌های بدبو و غیر قابل زیست تبدیل می‌کند. هم اکنون ۹۰ درصد تالاب انزلی از گیاهان آبزی پوشیده شده و سالانهمیلیون‌ها ماهی و بچه ماهی در این تالاب تلف می‌شوند در حال حاضر بخش شرقی ومیانی تالاب ارزش شیلاتی خود را ازدست داده است. از هفت گونه آزولای شناخته شده دو گونه نسبت به آب و هواییایران سازگاری نشان داده‌اند و با تولید اسپور فراوان که دیگر از بینرفتتنی نیستند موجبات تکثیر و گسترش سریع این گونه را فراهم آورده است.

محمد انتظامی
منابع:
۱- رستگاره محمد علی: علفهای هرز و روش‌های کنترل انها؛ ۱۳۷۸، مرکز نشر دانشگاهی تهران
۲- استفاده از آزولا در تغذیه گاوهای شیرده، مجله علوم کشاورزی ایران،جلد۲۳،شماره۱،۱۳۷۱
۳) www.nam shahri.net
۴) www.mazandnume.com
۵) www.iran-new spaper.com
۶) www. Derakhsheshshsabz