اندازه گیری و ارزشیابی در علوم تربیتی
اندازه گیری و ارزشیابی در علوم تربیتی<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />
اندازه‌گيري :
عبارت است از فرآيندي كه تعيين مي‌كند يك شخص يا يك چيز چه مقدار از يك ويژگي برخوردار است .
اندازه‌گيري از نظر نانالي :
اندازه‌گيري فرآيند يا فعاليتي دقيق و نظام‌دار است كه دربرگيرنده‌ي يك سري قواعد مي‌باشد . براي نسبت دادن اعداد به اشيا (يا افراد) به گونه‌اي كه صفاتي از آن‌ها را به صورت كميت نشان دهد .
براي اندازه‌گيري ويژگي‌هاي فيزيكي مثل طول ، وزن اشيا ، قد و ... از وسايلي مانند متر ، ترازو و ... استفاده مي‌شود . به اين دسته از وسايل ، وسايل اندازه‌گيري مستقيم مي‌گويند . بر خلاف ويژگي‌هاي فيزيكي و رفتارهاي آشكار ، ويژگي‌ها يا صفات رواني مانند هوش ، خلاقيت ، انگيزش ، يادگيري و ... را به طور غيرمستقيم اندازه‌گيري مي‌كنند .
آزمون :
معمول‌ترين وسيله‌ي اندازه‌گيري ويژگي‌ها يا صفات رواني ، آزمون است .
تعريف آزمودن و سنجش :
وقتي كه اندازه‌گيري صرفاً با استفاده از آزمون انجام مي‌شود ، آزمون صورت مي‌پذيرد . اما زماني كه در اندازه‌گيري به جاي آزمون يا علاوه بر آن وسايل ديگري به كار مي‌روند ، به آن سنجش مي‌گويند .
كرانباخ در اين رابطه مي‌گويد : «سنجش شامل استفاده از فنون مختلف است و تأكيد زيادي بر مشاهده‌ي عملكرد دارد . سنجش نوعي تحليل باليني و پيش‌بيني عملكرد است . در حالي كه آزمون يك ابزار و وسيله‌ي اندازه‌گيري است» .
ارزشيابي :
به يك فرآيند نظام‌دار براي جمع‌آوري ، تحليل و تفسير اطلاعات گفته مي‌شود . به اين منظور كه تعيين شود آيا هدف‌هاي موردنظر تحقق يافته‌اند يا در حال تحقق يافتن هستند و به چه ميزاني .
ورتن و سندرز دو تن از صاحب‌نظران در حوزه‌ي ارزشيابي آموزشي گفته‌اند : «در آموزش و پرورش ارزشيابي به فعاليت رسمي گفته مي‌شود كه براي تعيين تكليف ، اثربخشي يا ارزش يك برنامه ، فرآورده پروژه ، فرآيند ، هدف يا برنامه‌ي درسي به اجرا در مي‌آيد» .
مقايسه‌ي اندازه‌گيري و ارزشيابي :
ارزشيابي شامل داوري ارزشيابي درباره‌ي مطلوب بودن يا مطلوب نبودن ويژگي يا موضوع ارزشيابي است . اما در اندازه‌گيري هيچ‌گونه داوري يا قضاوتي درباره‌ي نتايج حاصل انجام نمي‌گيرد .
دسته‌بندي آزمون‌ها با توجه به ويژگي مورد اندازه‌گيري :
آزمون‌ها با توجه به ويژگي‌هاي گوناگوني كه اندازه مي‌گيرند ، به دو دسته‌ي آزمون‌هاي توانايي و آزمون‌هاي عاطفي تقسيم مي‌شوند .
آزمون‌هاي توانايي :
آموخته‌ها ، مهارت‌ها و استعدادهاي افراد را مي‌سنجد. دسته‌اي از اين آزمون‌ها ، توانايي‌هاي شناختي افراد را مي‌سنجند و تعدادي ديگر توانايي‌هاي رواني ـ حركتي را اندازه مي‌گيرند .
ويژگي‌هاي مهم آزمون‌هاي توانايي اين است كه هنگام اجراي آن‌ها از آزمون‌شونده خواسته مي‌شود تا حداكثر سعي خود را به كار بندد تا بهترين نمره‌ي ممكن را به دست آورد .
آزمون‌هاي توانايي به دو دسته‌ي آزمون‌هاي استعداد و آزمون‌هاي پيشرفت تحصيلي تقسيم مي‌شوند .
آزمون‌هاي استعداد :
مقدار توانايي يا آمادگي فرد را براي انجام دادن كارهايي كه در پيش دارد و همچنين ظرفيت او را براي يادگيري‌هاي مختلف مي‌سنجد . آزمون‌هاي استعداد ناظر به آينده‌اند . معروف‌ترين آزمون‌هاي استعداد ، آزمون‌هاي هوش يا استعداد كلي هستند .
آزمون‌هاي پيشرفت تحصيلي :
دانش و مهارت‌هايي را كه فرد تا لحظه‌ي اجراي آزمون كسب كرده است ، اندازه مي‌گيرند . آزمون‌هاي پيشرفت تحصيلي با موضوع يا محتوايي كه اندازه مي‌گيرند ، مشخص مي‌گردند و در نتيجه با عنوان آن موضوع‌ها نامگذاري مي‌شوند . مانند آزمون پيشرفت رياضي ، آزمون پيشرفت فيزيك و ... اين آزمون‌ها ناظر به گذشته‌اند و براي تعيين آموخته‌هاي قبلي فرد مورد استفاده قرار مي‌گيرند .
انواع آزمون‌هاي عاطفي :
الف) آزمون‌هاي شخصيت :
به طور عمده به اندازه‌گيري متغيرهاي انگيزش مزاج ، سازگاري ، منش و ... اختصاص دارد .
ب) آزمون‌هاي نگرش و علاقه :
به دوست داشتن‌ها و دوست نداشتن‌هاي افراد اشاره مي‌كنند و هر دو به ؟؟؟ هاي فرد درباره‌ي فعاليت‌ها ، نهادهاي اجتماعي يا گروه‌ها ارتباط دارند .
دسته‌بندي آزمون‌ها با توجه به چگونگي تهيه‌ي آن‌ها
الف) آزمون‌هاي ميزان شده يا استانداردشده :
آزمون‌هايي هستند كه با استفاده از نمونه‌هاي بزرگ آزمون شوندگان و غالباً به وسيله‌ي مؤسسات آزمون‌سازي و يا مراكز علمي و آموزشي براي اندازه‌گيري پيشرفت تحصيلي يا هوش و استعداد گروه‌هاي بزرگ دانش‌آموزان و با مقاصد ارزشيابي از دوره‌هاي تحصيلي تهيه و توزيع مي‌شوند .
ب) آزمون‌هاي معلم‌ساخته :
آزمون‌هايي هستند كه معلمان براي سنجش پيشرفت تحصيلي دانش‌آموزان خود تهيه مي‌كنند و در طول دوره‌ي آموزش و يا در پايان دوره به اجرا در مي‌آورند . اين نوع آزمون‌ها غالباً براي تعيين ميزان توفيق يادگيرندگان در رسيدن به هدف‌هاي دقيق آموزشي طرح‌ريزي مي‌شوند .
ويژگي‌هاي آزمون‌هاي ميزان شده و معلم ساخته :
1 ـ تهيه‌ي آزمون‌هاي ميزان شده به زمان ، تخصص و هزينه‌ي بيشتري نياز دارد .
2 ـ آزمون‌هاي ميزان‌شده بر وجوه مشترك محتواي درسي مناطق مختلف تكيه مي‌كند . اما آزمون‌هاي معلم ساخته با توجه به محتوا و هدف‌هاي ويژه‌ي دروس به خصوص تهيه مي‌شوند .
3 ـ اصطلاح «آزمون ميزان شده» به وجود داده‌هاي هنجاري اشاره مي‌كند . اما آزمون‌هاي معلم ساخته نيازي به هنجار و هنجاريابي ندارند .
دسته‌بندي ارزشيابي‌هاي آموزشي با توجه به زمان و هدف استفاده از آن‌ها :
الف) ارزشيابي آغازين :
نخستين ارزشيابي معلم كه پيش از انجام فعاليت‌هاي آموزشي او به اجرا در مي‌آيد . ارزشيابي آغازين ناميده مي‌شود كه به دو منظور زير مورد استفاده قرار مي‌گيرد :
1 ـ آيا يادگيرندگان برداشت‌ها و مهارت‌هاي پيش‌نياز درس تازه مسلط‌اند ؟
2 ـ يادگيرندگان چه مقدار از هدف‌ها و محتواي درس تازه را قبلاً ياد گرفته‌اند ؟
ب) ارزشيابي تكويني :
در طول دوره‌ي آموزشي با تعيين زماني كه فعاليت آموزشي معلم هنوز در جريان است و يادگيري دانش‌آموزان در حال تكوين يا شكل‌گيري است ، انجام مي‌شود . در ارزشيابي تكويني ، در پايان هر واحد درسي ، يك ازمون دقيق و مختصر كه حاوي هدف‌هاي آموزشي آن واحد است ، اجرا مي‌شود . در ارزشيابي تكويني ، هدف تعيين ميزان توفيق يادگيرنده در رسيدن به تك‌تك هدف‌هاي واحد درسي است و هيچ‌گونه مقايسه‌اي ميان افراد مختلف موردنظر نيست .
ج) ارزشيابي تشخيصي :
اين ارزشيابي با هدف تشخيص مشكلات يادگيري دانش‌آموزان در يك موضوع درسي به كار مي‌رود . به نقل از مهرنز (Mehrens) و لهمان (Lehman) يك آزمون تشخيصي خوب به استفاده كننده از آن آزمون فرصت مي‌دهد تا با سنجش عملكرد دانش‌آموزان تصوير دقيقي از كج‌فهمي‌هايي كه منجر به اشتباهات آنان مي‌شود به دست آورد .
بنابراين آزمون‌هاي تشخيصي بايد نشان دهند كه دانش‌آموزان چه مي‌دانند نه اين‌كه در مقايسه با دانش‌آموزان ديگر چه وضعي دارند .
د) ارزشيابي تراكمي :
در ارزشيابي تراكمي ، تمامي آموخته‌هاي دانش‌آموزان در طول يك دوره‌ي آموزشي معين مي‌شوند و هدف آن نمره دادن به دانش‌آموزان و قضاوت درباره‌ي اثربخشي كار معلم و برنامه‌ي درسي ، يا مقايسه‌ي برنامه‌هاي مختلف درسي با يكديگر است . اين نوع ارزشيابي معمولاً در پايان دوره‌ي آموزشي به عمل مي‌آيد و به همين سبب به آن ارزشيابي پاياني نيز مي‌گويند .
مراحل ارزشيابي آموزشي
ارزشيابي آموزشي به تصميم‌گيري براي منظورهاي مختلف كمك مي‌كند . اين تصميم‌گيري‌ها هم در رابطه با هدف‌ها هستند ، هم راهبردها ، هم روش‌ها و ابزاردهاي اندازه‌گيري و هم موارد ديگر نظير اين‌ها . (گي 1991)
اين گونه تصميم‌گيري‌هاي مختلف را در سه دسته‌ي زير قرار داده است :
1 ـ مرحله‌ي طراحي : با سوال‌هايي از اين نوع سرو كار دارد . «چه كاري انجام خواهيم داد» ؟ (زمان آينده)
2 ـ مرحله‌ي فرآيندي : با اين‌گونه سوال سرو كار دارد . «چگونه آن را انجام مي‌دهيم» ؟ (زمان حال)
3 ـ مرحله‌ي فرآورده‌اي : با اين نوع سوال سرو كار دارد . «چگونه آن را انجام داديم» ؟ (زمان گذشته)
مرحله‌ي طراحي
اين مرحله شامل تصميم‌هايي است درباره‌ي فعاليت‌هايي كه قرار است انجام گيرند . در اين مرحله اقدامات زير صورت مي‌پذيرند :
تحليل موقعيت ، تعيين و توصيف هدف‌ها ، توصيف پيش‌نيازها ، انتخاب يا توليد وسايل و ابزارهاي
موردنياز ، توصيف استراتژي‌ها يا راهبردها ، انتخاب طرح يا طرح‌هاي پژوهشي (در صورت نياز) و تدارك
يك برنامه‌ي زمان‌بندي
مرحله‌ي فرآيندي يا اجرايي
دومين مرحله‌ي ارزشيابي آموزش مرحله‌ي فرآيندي است . در اين مرحله تصميم‌هاي مربوط به اقدامات عملي و اجرايي گرفته مي‌شوند . از جمله نخستين اقدامات در اين مرحله عبارتند از : اجراي پيش آزمون و يا اجراي آزمون ورودي بر اساس نتايج حاصل از اين آزمون‌ها معلوم مي‌شود هدف‌هايي كه در مرحله‌ي قبل تعيين شده‌اند مناسب بوده‌اند يا نياز به تجديدنظر دارند . پس از اجراي پيش آزمون ، استراتژي‌ها و فعاليت‌هاي طراحي شده به اجرا در مي‌آيند .
مرحله‌ي فرآورده‌اي
در اين مرحله تصميمات در پايان برنامه يا دوره يا مقطعي از آن ، معين زماني كه فعاليت‌ها كامل مي‌شوند ، اتخاذ مي‌گردند . در اين مرحله از ارزشيابي نتايج پس آزمون‌هاي پيشرفت تحصيلي ، نگرش و ... مورد استفاده و تحليل قرار مي‌گيرند . هدف اصلي اين مرحله جمع‌آوري داده‌هايي است‌كه متخصص ارزشيابي را در تصميم‌گيري‌هايش كمك نمايد . در اين مرحله تعيين مي‌شود كه هدف‌هاي از پيش تعيين‌شده تا چه ميزاني تحقق يافته‌اند .
تعريف ارزشيابي پيشرفت تحصيلي
سنجش عملكرد يادگيرندگان و مقايسه‌ي نتايج حاصل با هدف‌هاي آموزشي از پيش تعيين شده به منظور تصميم‌گيري در اين‌باره كه آيا فعاليت‌هاي آموزشي معلم و كوشش‌هاي يادگيري دانش‌آموزان به نتايج مطلوب انجاميده‌اند و به چه ميزاني .
بنابراين ، در ارزشيابي پيشرفت تحصيلي دو اقدام اساسي ضروري است :
1) تعيين هدف‌هاي آموزشي
2) سنجش يا اندازه‌گيري عملكرد يادگيرندگان
جدول مشخصات
مهم‌ترين گام در تهيه‌ي آزمون‌هاي پيشرفت تحصيلي ، تهيه‌ي جدول مشخصات براي موضوعي است كه قرار است آزمون آن تهيه شود . جدول مشخصات يك جدول دوبعدي است با تعدادي رديف و ستون متناسب با محتوا و هدف‌هاي آموزشي درس . در رديف بالاي جدول كه بعد محتوا نام دارد ، اجزاي مطالب درسي نوشته مي‌شوند و در ستون كنار آن كه بعد هدف ناميده مي‌شود ، هدف‌هاي آموزشي قرار مي‌گيرند .
جدول مشخصات هم براي تهيه‌ي طرح درس مفيد است و هم براي تدارك طرح آزمون . آزمون‌ساز بايد تعيين كند كه سوال‌هاي آزمون خود را به چه صورتي در ميان هدف‌ها و عنوان‌هاي درس توزيع نمايد . براي تعيين درصد سوال‌ها بايد جواب سوال‌هاي زير را تعيين كرد :
1 ـ كدام بخش از محتوا و كدام دسته از هدف‌ها داراي حجم بيشتري است و وقت بيشتري صرف آموزششان شده است ؟
2 ـ كدام هدف‌ها از لحاظ نگهداري در حافظه و كاربرد در آينده ارزش بيشتري دارند ؟
3 ـ كدام قسمت از اهميت بيشتري برخوردار است ؟
چنانچه بخش‌هاي مختلف محتوا از اهميت يكساني برخوردار باشند و در توزيع سوال‌ها تنها بخواهيم مقدار ساعات تدريس را بر هر بخش منظور كنيم ، از فرمول زير استفاده مي‌كنيم .
تعداد ساعت‌هايي كه صرف تدريس بخش شده
<?xml:namespace prefix = v ns = "urn:schemas-microsoft-com:vml" /><?xml:namespace prefix = w ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:word" />= درصد ساعت‌هاي تدريس هر بخش
تعداد كل ساعت‌هاي تدريس
سپس پاسخ به دست آمده را در تعداد كل سوال‌ها ضرب مي‌كنيم .
وسايل اندازه‌گيري پيشرفت تحصيلي
مهم‌ترين وسيله‌ي اندازه‌گيري پيشرفت تحصيلي آزمون است . در اين‌جا به دسته‌بندي انواع آزمون‌هاي پيشرفت تحصيلي كتبي يا مدادكاغذي مي‌پردازيم :
1 ـ آزمون‌هاي كتبي عيني
2 ـ آزمون‌هاي كتبي غيرعيني (ذهني)
1 ـ آزمون‌هاي كتبي عيني :
آزمون‌هايي هستند كه هم سوال‌ها و هم جواب سوال‌ها را در اختيار آزمون‌شوندگان قرار مي‌دهند و آزمون‌شوندگان درباره‌ي جواب‌هاي داده شده اعمالي انجام مي‌دهند يا تصميم‌هايي اتخاذ مي‌كنند . به همين سبب اين آزمون‌ها را آزمون‌هاي بسته‌پاسخ نيز مي‌نامند .
آزمون‌هاي عيني به سه نوع اصلي : چندگزينه‌اي ، صحيح ـ غلط و جوركردني تقسيم مي‌شوند .
2 ـ آزمون‌هاي ذهني يا تشريحي و يا انشايي :
آزمون‌هايي هستند كه در آن‌ها سوال‌ها در اختيار آزمون شونده گذاشته مي‌شوند و او جواب سوال‌ها را خود آماده مي‌كند و در برگه‌ي امتحاني مي‌نويسد . به همين سبب به آن‌ها آزمون‌هاي بازپاسخ نيز گفته مي‌شود . آزمون‌هاي ذهني به دو دسته : گسترده‌پاسخ و محدودپاسخ تقسيم مي‌شوند .
انواع آزمون‌هاي تشريحي
1 ـ آزمون گسترده‌پاسخ
در اين آزمون هيچ‌گونه محدوديتي براي آزمون شونده منظور نمي‌شود و او عملاً آزاد است تا هر طور كه مايل باشد ، پاسخ خود را بپروراند و سازمان دهد . سوال‌هاي اين آزمون براي سنجش هدف‌هاي تركيب و ارزشيابي مناسب‌ترين سوال‌ها هستند .
2 ـ ازمون محدودپاسخ
در اين آزمون فرد در دادن پاسخ به سوال‌ها آزادي كامل ندارد ، بلكه صورت سوال او را ملزم مي‌سازد تا پاسخ خود را در چارچوب شرايطي خاص و هم از لحاظ زمان پاسخ‌دهي و هم از نظر مقدار پاسخ محدود كند . سوال‌هاي اين آزمون براي اندازه‌گيري توانايي يادگيرندگان در سطوح فهميدن ، كاربستن و تحليل مناسب است .
3 ـ آزمون كوته‌پاسخ
از مجموعه‌اي سوال مختلصر كه غالباً براي سنجش هدف‌هاي آموزشي سطح پايين طرح مي‌شوند ، تشكيل مي‌يابد . سوال‌هاي آزمون كوته‌پاسخ از آزمون‌شونده مي‌خواهند تا كلمه‌ي «عبارت ، جمله ، عدد يا علامتي» را در پاسخ به يك سوال يا تكميل يك جمله بنويسند .
انواع آزمون‌هاي كوته‌پاسخ
1 ـ پرسشي 2 ـ كامل كردني 3 ـ تشخيصي يا تداعي
1 ـ پرسشي
سوال به صورت يك جمله‌ي استفهامي طرح مي‌شود و آزمون‌شونده پاسخ كوتاهي به آن مي‌دهد .
2 ـ كامل كردني
سوال به صورت يك جمله‌ي ناقص نوشته مي‌شود كه در آن يك جاي خالي وجود دارد و آزمون‌شونده با پر كردن جاي خالي به سوال ، جواب مي‌دهد .
3 ـ تشخيصي
سوال به صورت يك موضوع يا مطلب ارايه مي‌شود و آزمون‌شونده بايد جواب آن را تداعي كند .
آزمون عيني
به سه دسته‌ي اصلي صحيح ـ غلط ، جوركردني و چندگزينه‌اي تقسيم مي‌شوند .
آزمون‌هاي صحيح ـ غلط :
در آزمون‌هاي صحيح ـ غلط ، تعدادي سوال يا جمله در اختيار آزمون‌شونده گذاشته مي‌شود و او صحيح يا غلط بودن آن‌ها را تعيين مي‌كند .
انواع سوال‌هاي صحيح ـ غلط :
1 ـ نوع صحيح ـ غلط : توضيح آن داده شد .
2 ـ نوع بله ـ نه : در اين نوع سوال يك جمله‌ي پرسشي به آزمون‌شونده داده مي‌شود و او بايد جواب بله يا نه را مشخص كند .
3 ـ نوع اصلاحي :در اين نوع سوال به آزمون‌شونده جمله‌اي داده مي‌شود كه در آن غلطي وجود دارد و او بايد غلط را تشخيص دهد ، آن را خط بزند و درستش را بنويسد .
4 ـ نوع خوشه‌اي : در اين نوع سوال كه به آن سوال چند صحيح ـ غلط نيز مي‌گويند ، همه‌ي سوال به صورت يك جمله‌ي ناتمام نوشته مي‌شود و به دنبال آن تعدادي جواب قرار مي‌گيرند . در اين سوال‌ها هريك از جواب‌هاي پيشنهادي بايد به عنوان صحيح يا غلط مورد قضاوت قرار گيرد .
آزمون چندگزينه‌اي
آزمون چندگزينه‌اي شامل تعدادي سوال است كه هر يك از آن‌ها از يك قسمت اصلي و تعدادي گزينه تشكيل مي‌شود و آزمون‌شونده از ميان گزينه‌هاي پيشنهادي گزينه‌ي صحيح را انتخاب مي‌كند .
انواع سوال‌هاي چندگزينه‌اي
1 ـ نوع تنهاگزينه‌ي درست
در اين نوع سوال تنها يكي از گزينه‌ها درست است و بقيه‌ي گزينه‌ها كاملاً غلط هستند .
2 ـ نوع بهترين گزينه
در اين نوع همه‌ي گزينه‌ها درست هستند ، اما يكي از آن‌ها از همه درست‌تر يا بهتر است .
3 ـ نوع منفي
در اين نوع سوال‌آنه سوال به صورت منفي بيان مي‌شود و همه‌ي گزينه‌ها به غير از يكي از آن‌ها درست هستند .
ترتيب قرار دادن سوال‌هاي آزمون به دنبال يكديگر .
1 ـ سوال‌ها را با توجه به نوع آن‌ها دسته‌بندي كنيد و پشت‌سر هم قرار دهيد .
الف) صحيح ـ غلط ب) جوركردني ج) چندگزينه‌اي د) كوته‌پاسخ هـ) تشريحي
2 ـ سوال‌ها را از ساده به دشوار مرتب كنيد .
3 ـ سوال‌ها را به ترتيب مطالب درس به دنبال هم مرتب كنيد .
نمره‌گذاري
پس از تهيه و اجراي آزمون‌هاي پيشرفت تحصيلي ، نوبت به تصحيح برگه‌هاي آزمون و نمره‌گذاري آن‌ها
مي‌شود . در نمره‌گذاري آزمون‌هاي عيني دو روش عمده وجود دارد :
1 ـ احتساب كليه‌ي پاسخ‌هاي درست بدون كسر نمره براي حدس زدن
2 ـ كسر مقداري از نمره براي جبران حدس زدن
اگر معلم بخواهد روش دوم را مورد استفاده قرار دهد ، مي‌تواند از فرمول زير استفاده كند .
W
ـ r = نمره‌ي اصلاح شده
1 ـ n
تعداد پاسخ‌هاي درست = r
تعداد پاسخ‌هاي غلط = W
تعداد گزينه‌هاي هر سوال = n
تحليل سوال‌هاي آزمون
پس از تصحيح برگه‌هاي امتحان بايد به تحليل سوال‌ها پرداخت . براي تحليل سوال‌هاي يك آزمون لازم است كه ضرايب دشواري و تميز هر سوال را تعيين كرد و به تحليل گزينه‌هاي انحرافي سوال‌ها پرداخت .
محاسبه‌ي ضريب دشواري سوال
مطالب مشابه :
اندازه گیری و ارزشیابی در علوم تربیتی
وسایل کمک آموزشی دست سازو مقالات ومطالبی که در زمیـنه شغلی برای معلمان پيش آزمون و
آیین‌نامه ارزشیابی تحصیلی و تربیتی دوره راهنمایی تحصیلی
های خارج از مدرسه، معلمان می‌‌‌توانند مركزتحقيقات معلمان (پيش دبستاني)
دســـتورالعمـــل مـــالي مـــدارس
تحصيلي شامل پيش‌دبستاني، هنرستان و برگزاری آزمون ورودی و مركزتحقيقات معلمان
علل افت تحصیلی ریاضی دوره ابتدایی وپیشگیری ازآن-قسمت ششم
وسایل کمک آموزشی دست سازو مقالات ومطالبی که در زمیـنه شغلی برای معلمان پيش فرضها و
برچسب :
ازمون پيش دبستاني مركزتحقيقات معلمان