اختلالات گفتار و زبان

زبان پیچیده ترین فرایندی است که انسان در طول حیات خود آن را می آموزد . در واقع زبان یکی از وجوه تمایز انسان و حیوان و یکی از راههای ارتباط برقرار کردن با خود و دیگران است هر گاه این ارتباط ، به هر دلیلی دچار نقص شود ، برتمام جوانب شخصیتی فرد تأثیر گذارده و وی را با مشکل مواجه خواهد ساخت . 
● اختلالات ارتباطی : 
اختلالات ارتباطی شامل موارد زیر می باشد ، 
الف) اختلالات زبان Language Disorder
ب) اختلالات گفتاری Speech Disorder
▪ اختلالات زبان : 
۱) تأخیر در رشد گفتار و زبان 
منظور از کودک دچار تأخیر در رشد گفتار و زبان کودکی است که از جهت رشد جنبه های گفتاری و درکی از کودکان همسن خود در سطح پایین تری قرار داد . 
این اختلال در اثر عوامل زیر در کودک به وجود می آید : 
الف) اختلالات جسمی و فیزیکی :
مثل عقب ماندگی ذهنی - نقص شنوایی - فلج مغزی 
ب) اختلالات محیطی :
منظور محیط بدون گفتار ( والدینی که با فرزندشان به میزان کافی صحبت نمی کنند ) و مشکلات عاطفی همراه با الگوهای اشتباه والدین است . 
ج) اختلالات عصبی روانی : 
مثل کودکانی که بدلیل اختلالات شخصیتی حتی حاضر به برقراری تماس چشمی نمی باشند از علائم آن خودآزاری - خیرگی ممتد و علاقه به اشیاء به گونه مرضی را می توان نام برد که این عوامل موجبات عدم ارتباط را فراهم می کنند . 
۲) اختلالات زبان بعد از دوره رشد : 
این اختلال در اثر عواملی مثل سکته مغزی - تومور - ضربات مغزی ناشی از تصادفات و ضربه های دیگر به سر و عفونت های مغزی که باعث آسیب به مناطق گفتاری مغز می شوند ایجاد می شود . این بیماران گفته های دیگران را به درستی درک نمی کنند و گفتاری نامفهوم یا تلگرافی دارند . 
در سایر جنبه های ارتباطی مثل نوشتن و خواندن و انجام محاسبه ریاضی نیز دچار اشکال می شوند ولی در این بیماران شخصیت حفظ شده و متوجه دنیای اطراف خود نمی باشند واز علائم غیر گفتاری مثل حرکات چهره و ... متوجه دنیای اطراف خود بوده ولی قادر به برقراری ارتباط نیستند . 
▪ اختلالات گفتاری : 
۱) اختلالات تولیدی ( تلفظی ) 
اشکال در نحوه تلفظ صداها که در اثر عواملی مثل شکاف کام و لب ، ضف عضلانی لبها ، فقر آموزشی ، کمبودهای عاطفی و صحبت کردن والدین به صورت بچه گانه و ... ایجاد می شود . 
از انواع خطاهای تولیدی می شود موارد زیر را مثال زد . 
تاکسی ... تلفظ می شود ... تاسکی 
پروانه .... تلفظ می شود ... پوانه
پنیر ... تلفظ می شود ... پندیر
کتاب .... تلفظ می شود ... ئتاب
کودک به طور میانگین تا سن ۴ سالگی قادر است همه صداها را به درستی تلفظ کند اما بسیاری از کودکان تا سن ۸ سالگی به مهارت و تبحر کامل در تلفظ صداها دست نمی یابند . 
۲) اختلالات صدا : 
صدا نیز مانند ظاهر افراد بسیار متفاوت و بی ثبات است و با تغییر محیط تغییر عواطف و همچنین مشکلات زندگی دگرگون می شود صدای هر فرد باید با سن ، جنس و جثه فرد سازگار باشد . مثلاً یک مرد نباید صدای زنانه ( زیر ) داشته باشد و یا یک زن نباید صدای مردانه ( بم ) داشته باشد . 
صدا باید خوشایند بوده و احساس نامطلوب در شنونده به وجود نیاورد در نتیجه نباید دارای گرفتگی خشونت یا تودماغی بودن به طور دائم ( بجز موارد سرماخوردگی که بیش از چند روز طول نمی کشد ) باشد . 
۳) اختلال در ریتم یا روانی گفتار ( لکنت زبان ) : 
لکنت زبان هنگامی اتفاق می افتد که در جریان گفتار به طور غیرعادی وقفه ایجاد می شود علائم لکنت عبارتند از : تکرار در آغاز کلمه یا جمله - تنشهای فیزیکی - کشیدن صداها - توقف در گفتار فرم تنفس نادرست و در مراحل شدیدتر حرکاتی مثل چشمک زدن ، بیرون آوردن زبان و قفل شدن فک و ... همراه لکنت خواهد بود .
▪ اختلالات یادگیری : 
در دانش آموزان دبستانی ، با افرادی با هوش طبیعی و سالم بودن حواس مختلف ( بینایی و شنوایی و غیره ) همراه با برخورداری از امکانات آموزشی خوب مواجه می شویم که موارد را فرا گرفته و زود فراموش می کنند . این کودکان ممکن است در شناخت و تطابق حروف و کلمات ، خواندن ، بخش کردن و دیکته نویسی دچار مشکل باشند که همراه با کمبود توجه و تمرکز یا دقت بیش از اندازه می باشد سایر علائمی که همراه این مشکل است اختلال در کپی کردن موارد نوشته شده ، وارونه نویسی ( پ به صورت وارونه نوشته می شود ). عدم تثبیت برتری طرفی و عدم هماهنگی در حرکات بدن و ... است . کودکانی با این علائم دچار اختلال یادگیری هستند و نیاز به برنامه های آموزشی خاص دارند . 
کلیه اختلالات گفتار و زبان که در بالا ذکر شد به کمک برنامه های گفتار درمانی و آموزشهای ویژه قابل درمان می باشد .