پیشینه, کاربرد و روش کار دستگاه سونوگرافی- مقالات پزشکی

پیشینه, کاربرد و روش کار دستگاه سونوگرافی

مقدمه

تصویربرداری در پزشكی اهمیت به سزایی در تشخیص و درمان بیماری‌ها دارد. بدون تردید استفاده از روش‌های تصویربرداری (شامل انواع روش‌های رادیولوژی، سونوگرافی، سی‌تی‌اسكن، ام. آر. آی، پزشكی هسته‌ای و ...) در كنار سایر روش‌های تشخیصی از جمله آزمایشات خون و دیگر آزمایش‌های تشخیص پزشكی یكی از پایه‌های اصلی تشخیص بیماری‌ها به حساب می‌آیند. سابقه استفاده از دستگاه‌های رادیولوژی در ایران به سال‌های 1315 - 1310 هجری خورشیدی بر می‌گردد. در آن زمان به همت مردان بزرگی چون دكتر حبیب عدل و دكتر فرهاد معتمد نخستین دستگاه‌های رادیولوژی وارد كشور گردید و توسط پزشكان در بیمارستان‌ها به خدمت گرفته شد.

ساختار دستگاه‌های مذكور كه بر پایه تصویرنگاری با استفاده از اشعه ایكس كار می‌كردند و به ولتاژ بالای برق نیاز داشتند، بسیار ساده‌تر از دستگاه‌های امروزی بوده است.

شاید ذكر این نكته خالی از لطف نباشد كه برق آن وقت تهران به قدری ضعیف بود كه هرگاه نوسانی در ولتاژ آن ایجاد می‌شد و افت پیدا می‌كرد و مردم تهران حدس می‌زدند كه عدل از بیماری عكس گرفته است!

امروزه سال‌ها از آن زمان می‌گذرد و دانش تصویربرداری همانند تمامی رشته‌های علمی تكامل زیادی یافته است، به نحوی كه علاوه بر اشعه ایكس از امواجی چون امواج فراصوت (سونوگرافی) و امواج الكترومغناطیسی (ام. آر. آی) برای این منظور استفاده می‌شود. جایگاه خاص انواع روش‌های تصویربرداری در تشخیص بسیاری از بیماری‌ها غیرقابل انكار است.

در این میان نقش بیماران و آمادگی آنان پیش از انجام انواع تصویربرداری‌ها حائز اهمیتی خاص است كه در صورت نادیده انگاشتن آن و عدم رعایت آن موارد، نتایج به دست آمده در بسیاری از موارد فاقد ارزش و بی‌فایده خواهند بود.

نوشتار حاضر بخش نخست از مجموعه سه جلدی تصویربرداری در پزشكی است كه به آشنایی بیماران گرامی با مفاهیم اولیه سونوگرافی، موارد مرتبط با آن و آمادگی‌های موردنیاز بیماران پیش از انجام انواع آزمون‌های سونوگرافی اختصاص دارد.

* پیشینه سونوگرافی

در سال 1794 میلادی یك دانشمند ایتالیایی پرواز خفاش‌ها را در شب و توانایی آنها را برای جلوگیری از برخود با موانع مورد دقت قرار داد و دریافت كه این جانداران به جای نور با صدا هدایت می‌شوند، به عبارت دیگر این موجودات با گوش خود می‌بینند؛ اما صداهاییكه گوش انسان آنها را درك نمی‌كند. او آنها را اولتراسوند (فراصوت) نامید.

اما در واقع مبداء تاریخی استفاده از سونوگرافی به سانحه كشتی تایتانیك در سال 1912 باز می‌گردد. در آن زمان فرانسوی‌ها كه از امواج اولتراسوند برای یافتن زیردریایی‌های دشمن استفاده می‌كردند، آن را برای یافتن لاشه كشتی غرق شده تایتانیك به كار گرفتند.

بعدها در مركز تحقیقات نیروی دریایی آمریكا با استفاده از سونوگرافی به تشخیص سنگ‌های كیسه صفرا پرداختند و به تدریج این روش جایگاه خود را در بین روش‌های تشخیص پزشكی پیدا كرد، به طوری كه امروزه به صورت بسیار گسترده در بررسی انواع بیماری‌ها در بسیاری از اعضاء داخلی بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد.

*فوائد سونوگرافی

تا قبل از ابداع روش سونوگرافی، تصویربرداری عمدتاً با استفاده از روش‌های متداول رادیولوژی و به كمك اشعه ایكس انجام می‌پذیرفت. گرچه مقادیری از اشعه ایكس كه در تصویربرداری از بدن انسان مورد استفاده قرار می‌گیرد در حدی نیست كه سبب بروز عارضه‌ای گردد اما استفاده از آن در مواردی همچون بررسی زنان باردار، بررسی وضعیت جنین در شكم ما در و بررسی‌های مكرر در برخی بیماری‌ها و دیگر موارد می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری به جای بگذارد كه از آن جمله می‌توان به ناهنجاری‌های مادرزادی جنینی، افزایش میزان سقط جنین در ماه‌های نخست بارداری، عقب‌ماندگی رشد، كوری جنین و انواع سرطان‌های خون در كودكان اشاره نمود.

اساس کار سونوگرافی :

دستگاه سونو شامل

1ـ پروپ یا Sound

2ـ زاویه ( کامپیوتر و …اعداد وارقام را داریم که می‎توان محاسباتی انجام داد و نماگیر را در نقاط مختلف Fix کرد واندازه گیری کرد)

3ـ مانیتور : تصاویر منعکس شده از امواج صوتی را می‎توان درآن دید .

انواع پروپ

1ـ پروپ خطی Liner

2ـ پروپ آندوکاویند یا واژینال

3ـپروپ Pectorial

امروزه بیشتر پروپ Pectorial_ Liner استفاده می‎شود که در تمامطول دوران بارداری استفاده می‎شود . پروپ واژینال به خصوص برای تشخیص زودتر دراوایل دوران بارداری استفاده می‎شود مثلاً :

A ـ در خونریزیهای اوایل دورانبارداری (مثلاً کسانی که سابقه ab وEP یا ab ناقص دارند) ولی ساک حاملگی به نحویاست که نمی‎توان از پروپ ابدومینال نگاه کرد از پروپ واژینال استفاده می‎شود که یکهفته جلوتر اگر ساک حاملگی وجود داشته باشد آن را ببینیم

Bـ در ضمن پروپهایواژینال در اواخر دوران بارداری نیز استفاده می‎شود :

مثلاً دیدن اسکار سزارینکه در چه وضعیتی است ، آیا خوب ترمیم شده است یا نه و … و بخواهیم کاملاً اسکارسزارین را از نزدیک ببینیم به کار می‎رود .

C ـ پروپ واژینال در مواقعی کهبخواهیم تشخیص زودرس مالفورماسیونها را بدهیم به کار می‎رود به طور مثال : درآنانسفالیها

در مورد آنانسفالیها حتماً جهت تأیید آنانسفالی باید 3ـ2سونوگرافیست ماهر نظر بدهند تا مورد قبول باشد که اگر اقدامات سقط درمانی مد نظرباشد هرچه زودتر انجام شود .

اصول تکنیک دستگاه اولترا سونوگرافی :بر اساس امواج ماورای صوتی است کهشنیدنی نیست چون فرکانس بالا دارد پس تأکید می‎شود که پروپ روی گوش جنین گذاشتهنشود که ممکن است روی گوش جنین آسیب برساند .

تعداد درخواست روتین سونوگرافی در طول دوران بارداری

2 بار کافیست ولی اگرمادر LMP را نمی دانست یک سونو دیگر در سه ماهه اول دوران بارداری داده می‎شود . بیشتر از این موارد ممکن است عوارضی در نهایت روی جنین داشته باشد . اساس کارسونوگرافی بر اساس انعکاس و انکسار است و یا به عبارتی : Reflextion رفراکشن است : اگر یک سری امواج از محیطی وارد محیط دیگر شود در محل تلاقی دو سوم محیط به علتمقاومت صوتی متفاوت در این مرز یکسری منعکس و بیشتر منکسر می شود .

امواج منعکسبر حسب یک سری فعل و انفعالات که انجام می‎دهد برمی‎گردند روی اکران و تصویری که ماروی اکران می‎بینیم در حقیقت بر پایه انعکاس امواج است به خاطر همین ما تأکید رویپر بودن مثانه در اوایل دوران بارداری داریم .

در ضمن ما یکسری از ژل استفادهمی‎کنیم چون یکسری حباب هوا مابین این دو محیط بوجود می‎آید پس مقاومت هوانمی‎گذارد امواج منعکس شود در نتیجه ژل زده می‎شود تا انعکاس کامل باشد و تصاویر راببینیم . امواج دارای فرکانسهایی است . فرکانسهائی که در امواج اولترا سونوگرافیاستفاده می‎شود بین 20ـ1 مگاهرتز است در نتیجه گوش ما این امواج را نمی‎ شنود . درسونوگرافی معمولاً 7ـ5/3 مگاهرتز استفاده می‎شود و در داپلر تا 11 مگاهرتز استفادهمی‎شود . بخصوص در شریان مغزی داپلر نمی‎گذاریم چون فرکانس بالا ممکن است مغز راآسیب برساند .

سیستمهای به کار رفته در سونوگرافی :

1ـ سیستم : تصاویر اندامهای جنین را مشخصمی‎کند که برای اندازه‎گیری‎ها مثلاً بای پریتال و … به کار می‎رود

2ـ سیستم : مثلاً قلب جنین را فرکانسش را اندازه می‎گیریم حتی ریتم و ریت کار کرده‎اند .

Dopler : از هفته 18 بارداری استفاده می‎شود . موارد استفاده داپلر :

1ـ IUGR

2ـ اگر مادر دیابتی باشد

3ـ اگر در مادر احتمال اکلامپسی یا توکسمیحاملگی باشد .

اساس داپلر: وقتی سونو انجام می شود. مشخصه بافت بررسی نمی‎شود بلکه آن ساختمانتشریحی یا نوع فعالیت بافت در سونو مشخص می‎شود . امواج منعکسه از داپلر با توجه بهسرعتش که جسم دارد تغییر فرکانس داده و ما متوجه می‎شویم که مثلاً جریان خون درشریان نافی طبیعی است یا نه .

توجه : داپلر به طور روتین داده نمی‎شود .

در داپلر رنگی : با تغییر رنگی کهمتناسب با شدت جریان خون در رگ است که اگر مثلاً نارسایی در قلب ، شنت عروق باشد رابه ما نشان می‎دهد .

موارد ایمنی در داپلر

بیشتر مواقع برای Screening از امواج Continous vave استفاده می‎شود و فقط در مواقع لازم از امواج Cardi vave استفاده می‎شود . برای کمکردن اثرات داپلر روی جنین باید :

1ـ دستگاه حساسیت کافی داشته باشد .

2ـسونوگرافیست اطلاعات کافی از دستگاه داشته باشد که با حداقل نیروی لازم ازدستگاهاستفاده کند .

3ـ زمان داپلر کافی باشد (چون طولانی شدن زمان داپلر روی DNA اختلال ایجاد می‎کند) .

توجه : 1ـ اگر IUGR در سونو اول با دانستن دقیق LMP مشخص شد سونو دوم جهت کنترل ، 2 هفته بعد تکرار می‎شود و اگر همان نتیجه بود در آنصورت داپلر توصیه می‎شود .

2ـ در هفته 5/5 از LMP سونو با پروپ واژینال به ماکمک می‎کند که 1 هفته جلوتر ساک حاملگی دیده شود یا نشود و معمولاً سونوی واژینالدر موارد غیر طبیعی حاملگی مثلاً : E.P سقطهای ناقص و … به کار می‎رود .

3ـتستهای ایمونولوژی در قبل 12 هفته دقیقتر از سونوگرافی است .

4ـ با علائمکلینیکی : تهوع بیشتر از حد مادر ، رحم بزرگ مادر و … شک به مول شد در هفته پنجم درسونوی واژینال مول به صورت خوشه انگور دیده می‎شود .

با ابداع روش سونوگرافی و به كارگیری امواج صوتی به جای اشعه ایكس مشكل تا حدود زیادی برطرف گردید. به نحوی كه امروزه با استفاده از این روش وضعیت و سلامتی جنین بارها در طی حاملگی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد، بدون آنكه خطری متوجه مادر یا جنین گردد. به علاوه با این روش بسیاری از محدودیت‌های رادیولوژی با اشعه ایكس از جمله افتراق تومورهای توپر از كیست‌ها (حفرات تو خالی یا انباشته از مایع)، شناسایی بسیاری از ضایعات بافت‌های نرم مانند كبد، طحال و كلیه از میان برداشته شده است. معهذا علیرغم تمامی این فواید هنوز در بسیاری از موارد انجام رادیولوژی با اشعه ایكس بر سونوگرافی ارجح است. بدیهی است پزشك شما با تكیه بر دانش پزشكی خود و بر پایه مطالب علمی روش تصویربرداری مناسبی را برای شما درخواست خواهد نمود. توجه به این اصل مهم است كه روش‌های تصویربرداری مكمل یكدیگرند. یقین بدانید كه وی این انتخاب را بر اساس سود حاصله در زمینه تشخیص دقیق و زودرس بسیاری شد خواهد سنجید.

*سونوگرافی در بیماری‌های زنان

سونوگرافی ابزاری ارزشمند در تصویربرداری از رحم، تخمدان‌ها و فضای لگن زنانه به حساب می‌آید. لوله‌های رحمی كه وظیفه انتقال تخمك‌ها را از تخمدان‌ها به رحم بر عهده دارند به جهت آنكه بسیار باریك هستند، در حالت عادی و طبیعی در سونوگرافی دیده نمی‌شوند.

از جمله بیماری‌های قابل بررسی توسط سونوگرافی می‌توان به فیبروم و سایر توده‌های رحم، كیست‌های طبیعی و غیرطبیعی تخمدانی كه نیاز به پیگیری از طریق متخصص زنان و زایمان دارند، تومورهای تخمدان، عفونت‌های لگن و بیماری‌های سیستم ادراری اشاره نمود. اكثراً در این موارد سونوگرافی از روی شكم انجام می‌شود ولی در برخی از موارد كه تشخیص آن بر عهده متخصصین زنان یا پزشك معالج شما می‌باشد روش سونوگرافی داخل واژن مفیدتر و دقیق‌تر است.

اگرچه سونوگرافی ارزش زیادی در تشخیص انواع سرطان‌های رحم و تخمدان دارد اما تشخیص زودرس سرطان‌های دستگاه تناسلی زنان خصوصاً سرطان دهانه رحم تنها با معاینه بالینی و انجام آزمایش سرطان دهانه رحم كه نام دیگر آن پاپ اسمیر است امكان‌پذیر می‌باشد.

*سونوگرافی در مامایی

كاربردهای متعدد سونوگرافی در مامایی سبب تحول زیادی در مراقبت‌های بهداشتی از مادر و جنین نیز مراقبت‌های دوران بارداری شده است. در ذیل به چند نمونه مهم از این موارد اشاره می‌شود.

1-2 تعیین IUD:

از جمله مهم‌ترین این موارد می‌توان به پیگیری محل IUD (ابزاری كه برای پیشگیری از حاملگی در رحم زنان سنین باروری قرار داده می‌شود) اشاره نمود. فردی كه IUD برای وی گذاشته شده است، همواره باید به 2 نكته توجه داشته باشد:

• IUD در اكثر افراد سبب افزایش خونریزی مخصوصا در زمان عادت ماهیانه شده و در نتیجه فرد را مستعد كم‌خونی از نوع فقر آهن می‌نماید. لذا افرادی كه از IUD استفاده می‌كنند باید به صورت دوره‌ای توسط كارشناسان مامایی یا متخصصین زنان مورد بررسی قرار گرفته و در صورت لزوم از تركیبات جبران كنند كم‌خونی استفاده نمایند.

• IUD گاهی به جهت حركات و انقباضات رحم از جای اصلی خود خارج شده و حتی گاهی اوقات از رحم بیرون رفته و وارد حفره شكم می‌شود. بنابراین فردی كه از IUD استفاده می‌كند باید همواره با بررسی نخ IUD و مشاوره منظم و مرتب كارشناس مامایی از وضعیت IUD خود مطلق شود. در مورادی كه IUD جابجا شده و محل دقیق آن مشخص نیست (IUD گم شده!) سونوگرافی اولین قدم در شناسایی محل IUD به حساب می‌آید.

2-2 سونوگرافی در تعیین سن حاملگی:

سونوگرافی درماه‌های مختلف حاملگی قابل انجام است، اما طبق مطالعات انجام شده بهترین زمان تعیین سن حاملگی و میزان تكامل جنین هفته‌های 20- 18 بارداری است، اما برای تشخیص برخی از اختلالات مانند عدم شكل‌گیری مغز جنین، تشخیص دو قلویی یا چند قلویی، وجود یا عدم وجود جنین (كیسه فاقد جنین) انجام سونوگرافی در زیر 12 هفتگی حاملگی نیز توصیه می‌شود.

توجه: منظور از زمان فوق، هفته‌های 20- 18 پس از آخرین قاعدگی فرد است.

3-2- بررسی سقط جنین:

سونوگرافی همچنین در بررسی سقط جنین و تعیین بیمارانی كه در خطر سقط قرار دارند و نیز حاملگی‌های خارج رحم و مرگ جنین در داخ رحم به كار می‌رود. خانم‌های باردار، خصوصا خانم‌هایی كه سابقه سقط جنین داشته‌اند باید در صورت خونریزی از دستگاه تناسلی زنانه در هر زمان از حاملگی، كاهش حركات جنین و یا از بین رفتن حركات جنین بلافاصله و به صورت اورژانسی به یك مركز تخصصی زنان و زایمان مراجعه نمایند.

4-2 بررسی ناهنجاری‌های جنین:

بسیاری از ناهنجاری‌هایی كه منجر به اختلال شكم بدن جنین می‌شوند را می‌توان در جنینی كه در رحم به سر می‌برد از طریق سونوگرافی تشخیص داد. ازجمله این نقائص می‌توان به بزرگی سر جنین، عدم تشكیل مغز در جنین، شكاف‌های ستون فقرات و بیرون زدی نخاع، ناهنجاری‌های گوارشی و اختلات كلیو در جنین اشاره نمود.

*آمادگی‌های پیش از انجام سونوگرافی رحم و ضمائم آن:

• مثانه باید پر از ادرار باشد زیرا مثانه پر همانند یك ذره‌بین برای بررسی رحم و تخمدان‌ها در سونوگرافی عمل نموده و موجب شفافیت تصویر می‌شود. به علاوه مثانه پر، گازهای روده را كه مزاحم سونوگرافی هستند به بالا رانده و آنها را از صحنه تصویربرداری دور می‌سازد.

توجه 1: نوشیدن آب، چای، آب‌میوه و دیگر مایعات برای پر شدن مثانه كافی است، لذا هیچگاه از داروهای مدر (ادرار آور) خصوصاً بدون توصیه پزشك استفاده نكنید.

توجه 2: در سونوگرافی از زنان باردار تا هفته 12 حاملگی، مثانه، باید كاملاً پر باشد ولی برای ماه‌های بالاتر نیازی به پر بودن مثانه نیست.

توجه 3: برای انجام سونوگرافی از داخل واژن، مثانه نیمه پر كافی است. در این حالت مثانه خیلی پر ایجاد مزاحمت می‌كند. بنابراین اگر در مواردی قرار باشد سونوگرافی از روی شكم انجام گیرد ابتدا با مثانه پر مراجعه نمایید. سپس كمی از ادرار داخل مثانه در صورت لزوم تخلیه شده و سونوگرافی داخل واژینال انجام می‌شود.

• سونوگرافی باید از روی پوس كاملاً لخت و برهنه و تماس با ژل مناسب و پاكیزه انجام شود.

• وجود موی اندك در ناحیه سونوگرافی مزاحمتی ایجاد نمی‌كند ولی در مواردی كه موی بیش از حد در محل وجود دارد باید قبل از انجام سونوگرافی نسبت به تراشیدن آن اقدام نمود.

• زخم‌های باز با انجام سونوگرافی مغایرت دارندف زیرا ژل سونوگرافی موجب تحریك زخم یا آلودگی بیشتر آن می‌شود.

• همیشه قبل از انجام سونوگرافی، پزشك خود را از سابقه اعمال جراحی قبلی خود مطلع نمائید.

• انجام سونوگرافی داخل واژن در ماه‌های پایین حاملگی اشكالی نداشته و در ماه‌های بالاتر نیازی به انجام این روش نیست.

*سونوگرافی دستگاه ادراری

دستگاه ادراری در هر دو جنس از دو كلیه، دو میزنای (حالب)، مثانه و پیشابراه تشكیل شده است. اصولاً تمامی بخش‌های دستگاه ادراری با سونوگرافی قابل بررسی است، اما حالب‌های طبیعی معمولاً به جهت آنكه قطر بسیار كمی داشته و دو جدار آن به صورت مجازی روی هم خوابیده‌اند، در سونوگرافی دیده نمی‌شوند. سونوگرافی كاربردهای متعددی در بررسی دستگاه ادراری دارد كه از آن جمله می‌توان به بزرگ شدن كلیه‌ها به علت پس زدن ادرار ناشی از انسداد با سنگ یا دیگر توده‌ها، بررسی تومورها، كیست‌ها و آبسه‌های كلیه، بررسی اندازه كلیه در بیمارانی كه پیوند كلیه شده‌اند، ارزیابی پروستات و مثانه و ... اشاره نمود.

*آمادگی‌های پیش از انجام سونوگرافی دستگاه ادراری

• برای بررسی مثانه و مجاورات آن باید مثانه پر باشد. اما مثانه لبریز از ادرار (به شدت پر) به علت پس زدن ادرار به حالب‌ها و سیستم جمع كننده ادرار و لگنچه‌های كلیه ممكن است منجر به تشخیص اشتباه شود.

توجه: گاهی لازم است كه مثانه در دو حالت پر و پس از تخلیه (مثلاً برای بررسی بزرگی پروستات) مورد سونوگرافی قرار گیرد.

• وجود پانسمان و زخم پوستی در محل كلیه‌ها از دقت سونوگرافی می‌كاهد. مثلاً در سوختگی‌های شدید انجام سونوگرافی غیرممكن است.

*سونوگرافیِ شكم و دستگاه گوارش

حفره شكم جدای از دستگاه ادراری و تولید مثل در برگیرنده دستگاه‌های متعددی از جمله دستگاه گوراش، كبد، كیسه صفرا، طحال و لوزالعمده (پانكراس) است. این اعضاء به سه گروه تو خالی حاوی هوا و گاز (معده، روده باریك، روده بزرگ)، اعضاء توپر (مانند كبد، طحال و ...) و اعضاء تو خالی حاوی مایعات (مانند مثانه و كیسه صفرا) تقسیم می‌شوند. سونوگرافی بیشتر برای بررسی اعضاء توپر و توخالی حاوی مایع به كار می‌رود و در این بین مهم‌ترین كاربرد آن در تشخیص بیماری‌های كیسه صفرا است. هوا یا گاز درون اعضاء توخالی مانند معده با انعكاس امواج صوتی مزاحم، مانع از انجام سونوگرافی می‌شوند. لذا داخل معدهو روده را نمی‌توان در شرایط عادی دید ولی در برخی بیماری‌ها متخصص سونوگرافی با انجام مانورهای خاص قادر است تا جدار معده و روده‌ها و ضخامت آنها را مورد بررسی قرار دهد.

با سونوگرافی می‌توان تورم كیسه صفرا را در اثر تجمع و غلیظ شدن صفرا به علت سنگ‌ها و تومورها تشخیص داد. همچنین از این روش برای بررسی كیست‌های عفونی مانند كیست هیداتیك (انگلی كه از طریق خوردن مواد غذایی خصوصا سبزیجات آلوده به مدفوع سگ مبتلا منتقل می‌شود)، كیست‌های مادرزادی، آبسه‌های عفونی و میكروبی كبد، تومورهای كبد و طحال نیز استفاده می‌شود.

از سونوگرافی همچنین می‌توان برای تشخیص مواردی مانند آپاندیسیت (التهاب آپاندیس) نیز بهره جست. گاهی دقت سونوگرافی برای بررسی توده‌ها و متاستازهای كبد (تومورهایی كه از دیگر نقاط بدن منشاء گرفته و به كبد رسیده‌اند) حتی از سی‌تی‌اسكن بیشتر است.

*آمادگی های پیش از انجام سونوگرافی دستگاه گوارش، كبد و كیسه صفرا:

• بهتر است بیماری كه قرار است تحت سونوگرافی كبد، كیسه صفرا و مجاری صفراوی قرار گیرد ناشتا باشد.

توجه: مصرف غذاهای چرب مانند كره، تخم‌مرغ و ... اكیداً ممنون است.

زیرا مصرف غذاهای چرب موجب انقباض كیسه صفرا و تخلیه صفرا به روده شده و این موضوع سبب می‌شود تا كیسه صفرا در سونوگرافی دیده نشده یا قابل بررسی نباشد.

توجه 2: مصرف مایعات ساده مثل آب و چای بلامانع است.

• برخی از متخصصین پس از انجام سونوگرافی در مرحله ناشتایی، زرده تخم‌مرغ به بیمار داده و یكساعت پس از خوردن زرده تخم‌مرغ مجدداً بیمار را سونوگرافی می‌كنند.

• در بیشتر موارد متخصص سونوگرافی شما را در دو حالت خوابیده و نشسته تحت سونوگرافی قرار می‌دهد زیرا سونوگرافی كیسه صفرا باید در این دو وضعیت انجام شود تا سنگ‌های پنهان شده در كیسه صفرا به حركت در آمده و قابل مشاهده گردند. این موضوع خصوصاً زمانی انجام می‌شود كه نتیجه سونوگرافی كیسه صفرا در وضعیت خوابیده طبیعی است.

*سونوگرافی عناصر سطحی

عناصر سطحی شامل اعضایی مانند پوست، غده تیروئید در گردن، غدد بزاقی و پستان‌ها است. ابداع دستگاه‌های بسیار جدید سونوگرافی كه با فركانس‌های فوق‌العاده بالای صوت كار می‌كنند امكان بررسی عناصر سطحی را فراهم آورده است. به جهت اهمیت بالای پستان‌ها و غده تیروئید به این دو مورد اشاره می‌نماییم:

1-5 سونوگرافی پستان

پستان كه در اصطلاح غلط سینه نامیده می‌شود (سینه یا قفسه سینه محفظه استخوانی حاول قلب و ریه‌هاست) از بافت نرمی كه حاوی چربی، غدد و مجاری شیری است تشكیل شده است.

سونوگرافی در كنار روش‌های دیگری چون معاینه بالینی و ماموگرافی برای بررسی، تشخیص و درمان برخی از تومورها و بیماری‌های پستان مورد استفاده قرار می‌گیرد. سونوگرافی از پستان‌ها گاهی در مردان نیز ضرورت می‌یابد.

*آمادگی‌های پیش از انجام سونوگرافی پستان

• در سونوگرافی پستان باید همیشه زیر بغل‌ها را هم‌بررسی نمود، لذا همیشه قبل از مراجعه سعی كنید تا دوش بگیری و مراقب بهداشت، تعریق و بوی بد زیربغل و ضایعات قارچی این ناحیه باشید.

• آگاهی داشته باشید كه برای انجام سونوگرافی دقیق، پستان‌های بیمار باید برهنه و فاقد پوشش باشند. لذا سعی كنید تا خجالت نكشیده و خونسردی خود را حفظ كنید زیرا اضطراب شما به پزشك‌تان نیز منتقل شده و نتایج سونوگرافی را دستخوش تغییر قرار می‌دهد.

• همیشه نتایج سونوگرافی‌ها و ماموگرافی‌های قبلی را همراه داشته باشید.

2-5 سونوگرافی غده تیروئید

غده تیروئید نیز مانند سایر غدد بدن می‌توان دچار تومورهای توپر یا حفرات توخالی (كیست) شود. معمولاً متخصص غدد مترشحه داخلی پس از معاینات اولیه و احیاناً انجام اسكن رادیو ایزوتوپ، سونوگرافی غده تیروئید را به دو منظور درخواست می‌كند:

1. تشخیص تومورهای توپر از كیست‌ها

2. تشخیص این مسئله كه غده تیروئید فقط در گردن قرار دارد یا اینكه به داخل سینه و پشت جناغ كشیده شده است.

آمادگی‌های پیش از سونوگرافی غده تیروئید

• نیاز به آمادگی خاصی نیست.

• در حین سونوگرافی حرف نزنید و غیر از مواقعی كه پزشك سونوگرافیست اجازه می‌دهد آب دهانتان را قورت ندهید.

• نتایج آزمایشات و اسكن رادیوایزوتوپ قبلی را همراه داشته باشید.

*سونوگرافی بیضه‌ها

بیضه‌ها كه اعضاء اصلی تولید مثل در مردان به حساب می‌آیند نیز ممكن است بنا به دلایلی متعددی تحت سونوگرافی قرار گیرند. از جمله این موارد می‌توان به واریكوسل (گشادی و اتساع سیاهرگ‌های بیضه)، هیدروسل (آب آوردن كیسه بیضه) و بیضه‌های پایین نیامده (بیضه‌هایی كه پایین نیامده یا به داخل كانال كشاله ران و شكم كشیده شده‌اند)، ضربه‌های وارده به بیضه و پیچش بیضه‌ها و ... اشاره نمود. معمولاً در حین بررسی سونوگرافی واریكوسل از بیمارخواسته می‌شود تا نفس عمیق كشیده و آن را در سینه حبس كند تا وریدهای بیضه برجسته‌تر شده و راحت‌تر تحت بررسی قرار گیرند. به علاوه بیضه‌ها و كیسه بیضه در حالت ایستاده نیز تحت بررسی قرار می‌گیرند.

*آمادگی‌های پیش از سونوگرافی بیضه‌ها

• سونوگرافی بیضه‌ها نیاز به آمادگی خاصی ندارد.

• رعایت بهداشت محدوده دستگاه تناسلی خارجی لازم است.

• هرچند اجباری در حذف موهای ناحیه زهار وجود ندارد و رعایت بهداشت منطقه كافی است ولی بهتر است كه روز قبل از مراجعه اقدام به نظافت موهای این ناحیه بنمایید.

*سونوگرافی چشم

با استفاده از سونوگرافی می‌توان اطلاعات با ارزشی از كره چشم و فضای پشت چشم و محتویات آن به دست آورد.

برای سونوگرافی چشم از دو روش:

1. سونوگرافی از روی پلك

2. سونوگرافی مستقیم از روی سطح قرنیه استفاده می‌شود. با سونوگرافی چشم می‌توان به بررسی قطر چشم، وجود تومورهای داخل چشمی و پشت كره چشم، وضعیت عروقی چشم و ... دست یافت.

پیشینه, کاربرد و روش کار دستگاه سونوگرافی- مقالات پزشکی

مطالب مشابه :

سونوگرافی 3بعدی

دانستنیهای عمومی سونو گرافی

سونوگرافی سه ماهگی اول

پیشینه, کاربرد و روش کار دستگاه سونوگرافی- مقالات پزشکی

سونوگرافی تعیین جنسیت ....

آخرین وضعیت دلبر و کوشکی در تهران / احتمال باردار بودن یوز ماده وجود دارد

تعیین جنسیت جنین بدون سونوگرافی!!!

سونوگرافی

درمان واریس پا

برای دانشگاه آزاد، چگونه انتخاب رشته کنیم؟ (قسمت اول)