مقایسه اف ۴ با سوخو ۲۴(بخش دوم)

Su-24 Fencer

از اوائل دههء 1960، فقدان یک بمب‏افکن تاکتیکی، در سازمان رزم نیروی هوایی اتحاد شوروی احساس می‎شد. پس از حملهء موفقیت‏آمیز نیروی هوایی اسرائیل در ژوئن 1967، که منجر به نابودی کامل توان نیروی هوایی اعراب شد و به کارگیری تاکتیک پرواز در ارتفاع پست، که منجر به غافلگیری کامل سیستم‏های راداری پدافند اعراب گردید، نیاز به یک بمب‏افکن تاکتیکی که قادر باشد در ارتفاع پست پرواز کرده و به دور از پدافندهای زمینی و هواپیماهای شکاری غرب، عملیات ضربتی خود را به انجام برساند، در نیروی هوایی شوروی و هم‏پیمانان آن احساس گردید. نیروی هوایی مصر که تا سال 1973، از تجهیزات نظامی روسی بهره می‏برد، در جریان درگیری‏ها با اسرائیل، هیچگاه به موفقیتی دست نیافت. هواپیماهای ضربتی روسی نظیر سوخوی7، 20 و 22 در برابر فانتوم‏های اسرائیلی، همواره از پیش بازنده محسوب می‏شدند. جنگنده‏های ضربتی سوخو، نه از نظر آویونیک و نه از نظر توانایی‏های رزم هوایی، به پای فانتوم‏‎های اسرائیلی نمی‏رسیدند. در اوائل دههء 1960، برنامهء ساخت سوخوی24 جهت جایگزینی هواپیماهای قدیمی Ilyushin Il-28 و Yakovlev Yak-28 آغاز گردید. مشخصات مورد نیاز که باید در ساخت هواپیمای جدید لحاظ می‏‎شد، به سال 1964 اعلام گردید: هواپیمایی ضربتی، با قابلیت انجام عملیات در هرگونه شرائط آب و هوایی، با قدرت دست‏یابی به سرعتهای مافوق‏صوت در ارتفاعات پست و دارای استاندارهایی بالایی در ناوبری و انجام حملات بسیار دقیق علیه اهداف زمینی. جهت دست‏یابی به حداقل مسافت جهت برخاست از روی باند، شرکت سوخو، همانند رقیب خود، شرکت میگ، که در طراحی هواپیمای میگ23 از بالهای متغیر استفاده کرده بود، و همچنین در راستای طرح هواپیمای ضربتی سوخوی17، در طراحی هواپیمای جدید خود نیز از بالهای متغیر استفاده نمود. هواپیمای جدید شرکت سوخوی، اولین پروازش را به سال 1970 به انجام رسانید و شایستگی خود را جهت تولید انبوه به اثبات رساند. تا سال 1981، تحلیلگران غربی، هواپیمای ضربتی جدید شوروی را Su-19 می‎نامیدند. با تولید انبوه هواپیمای جدید ضربتی شرکت سوخو (Fencer-A) که پرواز اولیه‏اش را به تاریخ دسامبر 1971 به انجام رسانده بود، این هواپیما، به سال 1974 رسمن وارد خدمت در نیروی هوایی اتحاد شوروی گردید. تا پنج سال پس از ساخت سوخوی24، مقامات ناتو، هنوز تصویر روشنی از این جنگنده در اختیار نداشتند، تا اینکه این هواپیما، به خدمت نیروی هوایی آلمان‏شرقی درآمد. در آن زمان بود که نام سوخوی24، همانند میگ25، در غرب، وحشت ایجاد می‎کرد. بر خلاف تحلیل‏گران نظامی غرب که به سوخوی24 نام Fencer اطلاق کرده بودند، خدمهء روسی سوخوی24 به دلیل ظرفیت و توانایی بالای این هواپیما در بارگذاری و تطبیق انواع مهمات، به این جنگنده نام Chemodan (چمدان یا чемодан) داده بودند. بمب‏افکن سوخوی24 اغلب با بمب‏افکن آمریکایی F-111 قیاس می‏شود، اما با وجود تشابه ابعاد آن با F-111، سوخوی24 به هیج وجه با جنگندهء F-111 در زمینه‏های برد پروازی و میزان قابلیت بارگذاری مهمات برابر نمی‏کند و از F-111 فوق‏العاده ضعیف‏تر است. قابلیتهای سوخوی24 بیشتر به جنگندهء ضربتی Panavia Tornado شباهت دارد هرچند که ابعاد تورنادو نیز از سوخوی24 کوچکتر است، اولی بازهم به دلیل موتورهای کم کشش و بسیار پرمصرف نصب شده در سوخوی24، از تورنادو نیز در وجه برد و قابلیتهای پروازی عقب می‏ماند! سوخوی24، در انواع گوناگونی عرضه شده است که هرکدام در ناتو‌، به اسامی خاص معروف هستند. طراحی بهترین و کامل‏ترین مدل سوخوی24 که Fencer-D یا Su-24M نامیده می‎شود، از سال 1978 آغاز شد و به سال 1983، این مدل رسمن وارد خدمت در نیروی هوایی شوروی گردید. دو مدل ویژه که از روی مدل M اقتباس شده‏اند، عبارتند از : Su-24MR Fencer-E که هواپیمایی است مخصوص عملیات شناسایی با تجهیزات پیشرفتهء عکاسی، فیلمبرداری و شنود که توان دقیق آن تاکنون پوشیده مانده است. Su-24MP Fencer-F جمع آوری کنندهء ELINT یا ELectronic Signals INTelligence (جنگنده‏ای ویژهء شنود و جمع آوری سیگنالهای الکترونیکی) جهت شناسایی رادارها و سیستم‏های دفاع هوایی دشمن. Su-24MK MK، گونهء صادراتی جنگندهء Su-24M می‏باشد. اولین کاربرد نظامی سوخوی24 به سال 1984 و در جنگ افغانستان به وقوع پیوست. به دنبال آن، سوخوهای24 روسی در جریان بحران چچن در دههء 1990، به کار گرفته شدند. اما دقت بمباران این بمب‏افکن، در جریان جنگ با شورشیان چچن، بسیار مورد انتقاد قرار گرفت، زیرا در طراحی سوخوی24، اصل بر دقت هدفگیری بوده است که متاسفانه در چچن، بمبارانهای گستردهء انجام شده توسط سوخوی24، اغلب منجر به تلفات و خسارات زیاد به غیرنظامیان شده است. تاکنون تعداد 1200 فروند از گونه‏های مختلف سوخوی24 برای اتحاد شوروی ساخته شده است. امروزه تعداد قابل توجهی از این هواپیماها، در خدمت کشورهای آذربایجان، بلاروس، قزاقستان، روسیه، ازبکستان و اوکراین قرار دارند. تقریبن تعداد 577 فروند سوخوی24 عملیاتی در اختیار روسیه قرار دارد که تعداد 447 فروند به نیروی هوایی روسیه و 130 فروند نیز به نیروی دریایی روسیه تعلق دارد. اگرچه سوخوی24 در زمان خود، به دلیل ناآشنا بودن، جنگنده‏ای ترسناک برای جهان غرب تصور می‏شد، اما امروزه، به دلیل نقائص گوناگون، در حال جایگزینی با جنگندهء پیشرفتهء Su-34 Fullback و سایر جنگنده‏های جدید روسی می‏باشد. سوخوی24، از نظر آئرودینامیکی، بسیار به جنگندهء MiG-23 Flogger شباهت دارد، اگرچه سوخوی24 اساسن بزرگتر است. بالهای متغیر سوخوی24، بر شانه‏های این بمب‏‎افکن سوار شده‏اند و در حالت کاملن جمع شده، زاویهء 69 درجه دارند. در سوخوی24 چهار حالت برای تحرک بالها تعبیه شده است: 16 درجه: برای برخاست و فرود 35 و 45 درجه: برای پرواز کروز در ارتفاعات گوناگون 69 درجه: برای کسب حداقل ضریب aspect ratio و حداقل ناحیهء بال و حداکثر سرعت در ارتفاعات بالا. بر خلاف جنگنده‏هایی چون اف4 فانتوم و اف105 تاندرچیف که از بال ثابت بهره می‏برند، بالهای متغیر سوخوی24، نیروی بسیار مناسبی جهت برخاست در مسافت کوتاه را فراهم می‏آورند، ضمن اینکه امکان فرود را در سرعت 230 کیلومتر بر ساعت فراهم می‎آورند که سرعتی به مراتب کمتر از جنگندهء ضربتی سوخوی17 می‏باشد؛ و این در حالی است که وزن خالی یا بارگذاری شدهء سوخوی24 از سوخوی17 و اف4 فانتوم بسیار بیشتر می‏باشد. در حالتی که بالهای سوخوی24 کاملن باز هستند، پروازی استوار و به دور از اغتشاشات و تندبادهای هوایی امکان‏پذیر می‎شود، اما پرواز در این حالت اندکی دشوار می‎شود و سوخوی24 برخی از شرائط پروازی را تاب نمی‏آورد. برخی از اطلاعات نادرست غرب در مورد سوخوی24، بر پایهء تصور موتورهای توربوفن نصب شده در این هواپیمای بمب‏افکن بود که در این صورت، سوخوی24 قادر می‎شد به دلیل مصرف بهینهء سوخت در موتورهای توربوفن، همانند بمب‏افکن F-111، در فواصل دورتری به عملیات بپردازد. اما در حقیقت سوخوی24 به دو موتور توربوجت مجهز به پس‎‏سوز Saturn/Lyulka AL-21F-3 مجهز شده بود که هرکدام کششی در حالت استفاده از پس‏سوز، کششی برابر 24700 پوند فیت ایجاد می‏کردند. موتورهای توربوجت سوخوی24، بسیار پرمصرف بودند و به همین دلیل، برد پروازی سوخوی24 به شدت کاهش یافته بود، ضمن اینکه از نظر تعمیر و نگهداری، بسیار پرهزینه و پردردسر بودند. استفاده از موتورهای توربوجت برای بمب‏افکنی تاکتیکی، معقول نیست و این امر، نشان‏دهندهء ضعف مفرط روسها در دههء 1960، جهت ساخت موتورهای توربوفن می‏باشد. کاهش حداکثر سرعت برخلاف جنگندهء ضربتی سوخوی17 که هوای مورد نیاز موتور را از محفظهء نوک دماغه تامین می‏کرد، دو جایگاه مکش هوا، در دو طرف بدنهء سوخوی24 تعبیه شده‏اند. در مدل اولیهء سوخوی24 یعنی Fencer-A، دو ورودی هوا دارای درب متغیر بودند که به این بمب‏افکن، امکان دست‏یابی به سرعت 2320 کیلومتر بر ساعت (1440 مایل بر ساعت یا 2.18 ماخ) را در ارتفاع 17500 متری (57400 فوت) می‏داد. اما از آنجا که سوخوی24 عمدتن جهت انجام ماموریتهای ضربتی در ارتفاع پست ساخته شده بود، مکانیزم فعال کنندهء ورودی‏های متغیر، به منظور کاهش وزن و آسان شدن تعمیر و نگهداری، حذف شدند. اما بر خلاف تصور کارشناسان شرکت سوخو، حذف این ورودی‏های متغیر، نه تنها تاثیری بر قابلیت پرواز ارتفاع پست برجای نگذاشت بلکه باعث شد حداکثر سرعت و ارتفاع قابل دست‏یابی، به مقادیر نازل 1.1 ماخ و 11000 متر (36100 فوت) کاهش یابند! انتهای بدنه در مدل اولیهء Fencer-A دارای شکل جعبه‏مانند بود که به هنگام تولید انبوه، متحمل تغییراتی در محل خروجی موتورها گردید تا به شکل مدور تبدیل شود و بدین ترتیب میزان پسا کاهش یابد. سوخوی24 تجدیدنظر شده، دارای سه آنتن صیقلی شدهء‌ آئرودینامیکی در محل دماغه بود که در کنار یکدیگر نصب شده بودند. همچنین محل چتر ترمز نیز تغییر کرده بود. به جز اینها، ورودی هوای موتورها نیز متحمل دگرگونی شده بود. این هواپیمای تجدیدنظر شده، توسط ناتو به نام Fencer-B نام‏گذاری شد، هرچند که این تغییرات جزئی، شایستگی اطلاق یک طراحی جدید را نداشتند. همانند بمب‏افکن F-111، سوخوی24 دارای دو خدمه است که در کنار یکدیگر می‎نشینند: یک نفر خلبان در سمت چپ و یک نفر افسر سیستم‏ها در سمت راست. شاید کارشناسان طراح سوخوی24 بر این عقیده بوده‏اند که دو جفت چشم، توانایی بهتری در پرواز ارتفاع پست پدید می‏آورد. کابین سوخوی۲۴، همانند جنگنده های قدیمی دههء ۱۹۶۰، مملو از ادوات آنالوگ است، ضمن اینکه سیستم کنترل گاز بر روی دسته خلبان یا HOTAS در هیج یک از گونه های سوخوی۲۴ پیش بینی نشده است. سیستم‏های آویونیک سوخوهای24 در اختیار شوروی، در نوع خود، پیچیده‏ترین به شمار می‏رفتند. در سوخوی24، برای اولین بار در تاریخ ساخت هواپیاهای نظامی در اتحاد شوروی، سیستم‏های ناوبری و تهاجمی، یکپارچه‏سازی و کامپیوتری شده بودند. در مدلهای اولیه، سیستم‏های تهاجمی و رادارهای اخطارگر جهت عدم برخورد به عوارض طبیعی زمین، به موازات سیستم‏‎های ناوبری، به صورت جداگانه حمل می‎‏شدند. تنها سلاح ثابت در سوخوی24، یک دستگاه مسلسل 6 لولهء 23 م م به نام GSh-6-23 و با 500 تیر فشنگ است که در محلی زیر بدنه نصب شده است. بر خلاف جنگندهء ضربتی MiG-27 Flogger-J ، که مسلسل به صورت غیرمخفی نصب شده است، مسلسل سوخوی24، به هنگام عدم استفاده، با پوششی مخصوص، مخفی می‎شود. در سوخوی24، تعداد 8 مقر سخت جهت نصب مهمات تعبیه شده است: دو مقر در زیر مجاری مکش هوا زیر بدنه، دو مقر چرخان در قسمت بیرونی بالها، و چهار مقر در زیر بدنهء اصلی. در این 8 مقر، حداکثر می‎توان 8000 کیلوگرم (17600 پوند) مهمات بارگذاری نمود. در این 8 مقر می‏توان به جز مهمات معمول مورد استفاده در عملیاتهای ضربتی، از تسلیحات هسته‏ای و دو یا چهار موشک هوا به هوای کوتاه‏برد R-60 Aphid نیز نصب نمود. Fencer-C مدلهای اولیهء سوخوی24 یعنی هواپیماهای Fencer-A/B از نظر تجهیزات ضدالکترونیک، نقصان شدید داشتند و تنها دارای گیرندهء اخطار راداری به نام Sirena بودند و از سیستم‏های اخلال‏گر رادار بهره‏ای نداشتند. بر خلاف تصوری که از روسها در زمینهء ضعف شدید دانش الکترونیک مورد انتظار است، آخرین سری تولیدی سوخوهای24، به گیرندهء اخطار راداری بسیار گسترده و کامل، اخطارگر پیشرفتهء پرتاب موشکهای سام، مجموعهء فعال ضدالکترونیک (ECM) با آنتن‏هایی سه ضلعی در طرفین ورودی‏های هوا و نوک سکان عمودی، مجهز شده بودند. هواپیمای جدید در ناتو، Fencer-C نامیده می‎شد، اگرچه بازهم یک طراحی جدید و مستقل به شمار نمی‏رفت. مدلC شبیه مدل B بود و فقط به کمک محفظه‏های مثلثی‏شکل گیرندهء هشدار راداری (RWR) آن در پهلوهای نوک سکان عمودی و روی دیوارهء خارجی ورودی هوا در جلوی محل اتصال ریشهء لبه حملهء بار به آن (همچون مدل D) قابل تشخیص است. Fencer-C نخستین بار در سال 1981 دیده شده و نسبت به مدل B تغییرات عمده‏ای در سیستمهای الکترونیک پروازی آن داده شده بود. تمامی انواع Su-24 به جز تعداد انگشت‏شماری از نوع A به یک ورودی کوچک هوا در جلوی ریشهء سکان عمودی خود مجهز می‏باشند. از آنجایی که به راحتی می‏توان یک دستهء هدایت در جلوی صندلی افسر سیستمهای جنگ افزار نصب نمود هیچ نوع خاص آموزشی Su-24 با کنترل‏های دوگانه توسعه نیافته است. اعتقاد بر این است که نیروی هوایی روسیه به منظور سرکوب سیستمهای دفاع هوایی راداری از تیمهای یابنده / کشنده (hunter-killer) متشکل از هواپیماهای Fencer-C و MiG-25BM Foxbat-F بهره‏برداری می‏کند. در برخی از مدلهای Fencer-C و تمامی هواپیماهای مدل بعدی سوخوی24 یعنی Fencer-D، قسمت جایگاه نصب مهمات در زیر محل ثابت بال بزرگتر شده و در آنجا به صورت ثابت، پخش کنندهء Chaff/Flare تعبیه گشته بود. در مدلهای پیشین سوخوی24، این پخش کننده‏ها در دو سمت کناری سکان افقی قرار داشتند. Su-24M / Fencer-D نوع M گونه‏ای ارتقاء یافته از سوخوی24 می‏باشد که طراحی آن در اواسط دههء 1970 آغاز شده و در حوالی سال 1983 وارد خدمت گشته است. * این مدل دارای بدنه‏ای طویل‏تر به اندازهء 0.73 متر (30 اینچ) در قسمت جلوی کابین، دارای یک غلاف سوختگیری هوایی قابل جمع شدن و آنتن راداری کوتاهتر و تغییر شکل یافته، ویژهء نوع جدیدی از رادار ضربتی به نام Orion-A می‏باشد. این رادار به وسیلهء تنها آنتن خارج شده از پوزهء هواپیما قابل شناسایی می‏شود در حالی که در مدلهای پیشین از آنتن‏های سه‏گانهء مثلثی‏شکل استفاده شده است. * رادار جدید با سامانهء شناسایی عوارض و برجستگی‏های طبیعی زمین جفت می‏شود که کل این مجموعه نیز با سیستم پرواز خودکار SAU-6M1 جفت شده است که همانند F-15E به خدمهء سوخوی24 امکان پرواز خودکار (دست آزاد) را در ارتفاع پست میسر می‏سازد. * به Su-24M سامانهء ناوبری دقیق و پیشرفتهء اینرسیایی PNS-24M و یک کامپیوتر دیجیتال افزوده شده است. * سیستم هدایت و نشانه‏گذاری تلویزیونی Kaira 24 که همتای سیستم آمریکایی Pave Tack ارزیابی می‏شود در محل برآمدگی زیر بدنه نصب شده است تا وظیفهء هدایت دقیق تسلیحات هدایت‏پذیر نظیر بمب‏های هدایت لیزری و هدایت تلویزیونی را به انجام برساند. از جملهء تسلیحات هدایت‏پذیر پیشرفته، می‏توان به موشک Kh-14 (نامگذاری غربی= AS-12 Kegler) و Kh-59 (نامگذاری غربی = AS-13 Kingbolt) اشاره کرد. * سامانه‏های جدید نصب شده در Su-24M باعث شده‏اند تا از میزان سوخت ذخیره شدهء داخلی هواپیما، به میزان 58 لیتر (22.4 گالن آمریکایی) کاسته شود. Su-24MK / Fencer-D MK، گونهء صادراتی جنگندهء Su-24M می‏باشد که حرف K در زبان روسی از کلمهء kommercheskiy به معنی تجاری اقتباس شده است. نوع MK، تاکنون به کشورهای مختلفی صادر شده است: الجزایر (15 فروند)، لیبی (15 فروند)، سوریه (12 فروند) و بین 32 تا 33 فروند نیز به ایران و عراق فروخته شده است که برخی منابع، ارقام متفاوتی را در این باره ذکر کرده‏اند. روسها ادعا دارند تعداد 12 فروند Fencer-D به ایران و 24 فروند به عراق فروخته شده است که همگی این هواپیماها به صورت عملیاتی در اختیار نیروی هوایی اسلامی ایران قرار دارند. ایران ادعا دارد که تعداد 14 فروند را مستقیمن از روسیه خریداری کرده و تعداد 16 تا 18 فروند دیگر را نیز از دستهء هواپیماهای پناهندهء عراقی در جریان جنگ سال 1991 خلیج فارس، به خدمت گرفته است. امروزه تعداد فنسرهای نیروی هوایی ایران 32 فروند تخمین زده می‏شود که همگی نیز عملیاتی می‏باشند. هرچند مدل MK جهت صادرات به کشورهای ضعیف جهان سوم طراحی گشته بود اما امروزه تعداد قابل توجهی از این مدل در خدمت کشورهای مشترک‏المنافع شوروی سابق قرار دارد. این هواپیما، اساسن مانند مدل M است، با این تفاوت که اندکی از قدرت سیستم‏های آویونیک آن کاسته شده است. بسیاری از مدلهای MK فاقد لولهء سوختگیری هوایی می‏باشند. Su-24MR / Fencer-E گونهء اختصاصی ویژهء عملیات شناسایی که اولین پروازش را به تاریخ سپتامبر 1980 به انجام رساند و از سال 1985 رسمن وارد خدمت در نیروی هوایی اتحاد شوروی گردید. در این مدل، اغلب سامانه‏های ناوبری مدل M حفظ شده‏اند که از جملهء آنها می‏توان به رادار پرواز در ارتفاع پست (Terrain-Following-Radar) اشاره کرد. در این مدل، سیستم نشانه‏گذاری و هدفگیری لیزری / تلویزیونی، رادار تهاجمی Orion-A و مسلسل حذف شده‏اند. به جای مسلسل، دو دوربین عکاسی با قابلیت عکاسی پانوراما (افق باز) نصب شده است. دیگر تجهیزات اختصاصی این مدل عبارتند از : دوربین تلویزیونی Aist-M رادار اخطار دهندهء پهلونگر RDS BO سامانهء شناسایی اهداف زمینی به وسیلهء اشعهء مادون قرمز Zima سایر سیستم‏های این هواپیما، به صورت خارجی (پاد) در زیر بدنهء هواپیما نصب می‏شوند. Su-24MP / Fencer-F مدلی اختصاصی جهت جمع آوری و شنود سیگنالهای الکترونیکی دشمن (ELINT) که جایگزین هواپیماهای قدیمی Yak-28PP Brewer-E گردید و اولین پرواز این مدل به تاریخ دسامبر 1979 به انجام رسید. مدل MP مجهز به آنتن‏های اضافی جهت شنود و دریافت اطلاعات مربوط به دشمن می‏باشد. در این مدل، قسمت صیقلی نصب شده در زیر هواپیما جهت نشانه‏گذاری و هدایت لیزری / تلویزیونی حذف گردیده اما مسلسل و توانایی نصب 4 موشک هوا به هوای کوتاه‏برد Vympel R-60 حفظ شده است. از این مدل، تنها تعداد اندکی که بین 12 تا 20 فروند تخمین زده می‏شود تولید گشته است و گفته می‏شود تعدادی نیز در خدمت نیروی هوایی ایران قرار دارند. امروزه ادامهء حیات و در خدمت ماندن بمب‏افکن‏های Su-24M/MK در گرو انجام برنامه‏های به‏روزآوری نظیر نصب سیستم GPS (مکان‏یاب جهانی)، ارتقاء کابین با نصب نمایشگرهای چند منظوره (MFD)، نصب نمایشگر سربالا (HUD)، نصب سامانهء دیجیتال تهیه کنندهء نقشه از سطح زمین، نصب سایت نشانه‏روی درون کلاه خلبان (HMS)، امکان‏پذیری سازی نصب آخرین نمونه‏های تسلیخات هدایت‏شونده نظیر موشک هوا به هوای Vympel R-73 و . . . می‏باشد. تاکنون 400 فروند از بمب افکن های Su-24M نیروی هوایی روسیه، در قسمت ناوبری و سیستم‏های تسلیحات، ارتقاء یافته‏اند تا قادر باشند گونه‏های جدید موشک Kh-29 و همچنین برخی موشکهای دیگر را حمل و پرتاب نمایند. این ارتقاء شامل نصب یک کامپیوتر بسیار پیشرفتهء جدید به نام SV-24، نصب صفحات نمایشگر رنگی کریستال مایع، نصب نمایشگر سربالای ILS-31، استخراج کنندهء نقشهء دیجیتال متحرک از سطح زمین و همچنین سامانهء مکان یاب جهانی (GPS) می‏باشد. هنوز روشن نیست که آیا هواپیماهای Su-24MR و Su-24MP نیروی هوایی روسیه، مشمول بهینه‏سازی کابین و نصب تجهیزات جدید ناوبری خواهند شد یا خیر؛ هرچند که ممکن است با تامین اعتبار مالی، این امر محقق شود. بمب‏افکن‏های ارتقاء یافته سوخو24 نام جدید Su-24M2 را به خود گرفته‏اند. تسلیحات Su-24M/MK * تا چهار موشک هوا به زمین هدایت رادیویی Kh-23M (نام ناتو = AS-7 Kerry) با برد 5 کیلومتر * موشکهای هوا به زمین ضدرادار غیرفعال Kh-28 (نام ناتو = AS-9 Kyle) و Kh-58 با برد 90 کیلومتر به تعداد حداکثر 2 فروند * تا دو موشک کوتاه برد گرمایاب هوا به هوای Vympel R-60 (نام ناتو = AA-8 Aphid) با برد 3 کیلومتر * تا چهار موشک هدایت لیزری Kh-25L (نام ناتو = AS-10 Karen) با برد 20 کیلومتر * تا سه موشک هدایت تلویزیونی / لیزری Kh-29LT (نام ناتو = AS-14 Kedge) با برد 10 کیلومتر * تا دو موشک هوا به زمین ضدرادار غیرفعال Kh-31P (نام ناتو = AS-17 Krypton) با برد 110 کیلومتر * تا دو موشک هوا به زمین ضدرادار Kh-58 (نام ناتو = AS-11 Kilter) با بردی بین 70 تا 120 کیلومتر بسته به ارتفاع پرتاب * تا دو موشک هوا به زمین هدایت تلویزیونی Kh-59 (نام ناتو = AS-13 Kingbolt) با برد 115 کیلومتر (مشابه موشک آمریکایی AGM-130) * تا دو بمب هدایت لیزری بسیار دقیق KAB-500KR * تا دو بمب هدایت لیزری KAB-1500L * در هر سوخوی24 تا شش مقر ویژهء حمل پرتاب راکت همانند سری UB32 را می‏توان نصب نمود. * وزن بمب های متعارف قابل حمل در سوخوی24، بین 7.5 تا 8 تن می‏باشد. * در هر سوخوی24 می‏توان حداکثر تا سه قبضه مسلسل شش لول 23 م م از نوع Gsh-6-23 را نصب نمود که قدرت نواختی برابر 9000 تیر فشنگ بر دقیقه را دارا هستند و هرکدام نیز حامل 500 تیر می‏باشند.

هدفگیری و هدفیابی در Su-24M
در سوخوی24، سامانهء ناوبری و کمکی PNS-24 تعبیه شده است. PNS-24 به تجهیزات سامانهء ناوبری رادیویی اتصال دارد که امکان اجرای این وظایف را می‏بخشد: اخطار برخورد به عوارض زمین، کشف اهداف و انهدام آنها به روش بمباران Toss یا Level، نشانه‏گذاری اهداف کشف شده جهت شلیک موشک، کشف رادارها و پرتابگرهای موشکهای سام متعلق به این رادارها و امکان هدایت کاملن خودکار یا نیمه‏خودکار به هنگام تقرب جهت فرود در ارتفاع حدود 40 تا 50 متری. در جنگندهء Su-24M، سامانهء بهبود یافتهء ناوبری و کمک PNS-M نصب شده است که شامل یک سامانهء نشانه‏روی لیزری / تلویزیونی جهت شلیک موشکهای هوا به زمین هدایت لیزری / تلویزیونی می‏باشد.

هرچند دو هواپیما در یک کلاس نیستند، اما در نیروی هوایی ایران، سوخوی24 تقریبن همان نقش اف4 را ایفا می کند.

بهینه‏سازی سوخو24 های ایران
به گفتهء رسانه‏های نظامی غربی، ایران با توجه به دستیابی به سامانه‏های جنگ‏افزار راهبردی قدرتمند، به دنبال ایجاد قابلیتهای دفاعی دوربرد در تجهیزات خود است. از دیدگاه این منابع خبری، تهران توانایی‏های قابل ملاحظه‏ای برای ایجاد قابلیتهای عملیات سوختگیری هوایی پیشرفته در تجهیزات حملات هوایی خود که می‏توانند از سامانه‏های مذکور بهره گیرند در اختیار دارد و یکی از مهمترین آنها، بمب‏افکن Su-24MK نیروی هوایی اسلامی ایران (IRIAF) می‏باشد.

ایالات متحده در نیمهء دوم دههء 1970 میلادی ایران را به چندین هواپیمای سوخترسان هوایی همچون هواپیمای B707 مجهز به دو بوم و B747 مجهز به کاوشگر و چتر کندساز تجهیز کرد که بعدها به مخزن سوخت در بخش زیرین نیز مجهز گشتند. اگرچه هم‏اکنون نیروی هوایی اسلامی ایران دارای قابلیتهای سوخت‏رسانی هوا به هوای محدود می‏باشد. هر دو نوع هواپیمای مذکور که در حال حاضر در اسکادران ترابری نیروی هوایی واقع در پایگاه یکم شکاری تهران مستقر هستند، برای پشتیبانی از جنگنده‏های F-14A Tomcat مورد استفاده قرار می‏گیرند ولی برای سوخت‏رسانی به هواپیماهای روسی، تغییری در آنها داده نشده است.
بنابراین ایران با دو گزینه برای تسهیل قابلیتهای سوختگیری هوایی هواپیماهای Su-24MK مواجه است:

1) به دست آوردن یک غلاف کاوشگر و چتر کندساز جدید برای هواپیمای تانکر 747 و 707 از کشوری دیگر. (به احتمال زیاد روسیه)

2) یا ساخت آن به روش مهندسی معکوس از روی مدل آمریکایی موجود کاوشگر Su-24MK و این راهی است که ایرانی‏ها در گذشته ثابت کرده‏اند در آن تبحر زیادی دارند.

نیروی هوایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران (IRGCAF) وظیفه دارد بر برنامهء حملات راهبردی نظارت کند. جهاد خودکفایی سپاه پاسداران (سازمانی که برنامه‏های ویژه شامل ساخت و روزآمدسازی سامانه‏های راداری و جنگ‏افزارها را به اجرا در می‏آورد) نیز بر روزآمدسازی فناوری‏های ویژه در راستای پشتیبانی از برنامهء حملات دوربرد نظارت خواهد کرد. به گفته منابع آگاه، احتمالن ساخت و توسعهء سامانه‏های مهندسی معکوس شده از جمله این موارد خواهد بود.

به عنوان بخشی از این برنامه، نیروی هوایی، آموزشها و تمرینات پیشرفته‏ای را برای خلبانان ارشد خود آغاز کرده تا آنها تجربهء ماموریتهای دوربرد را که شامل تمرینهای سوختگیری هوایی بر فراز ایران و روسیه است به دست آورند. این مهم به دنبال توافقنامه همکاری استراتژیک که بین تهران و دمشق در نوامبر سال 2005 به امضا رسید تسهیل گشته است. در یکی از بندهای این توافقنامه، سوریه به عنوان یک پایگاه هوایی برای ج.ا ایران در نظر گرفته شده است. بدین ترتیب دمشق به هواپیماهای نیروی هوایی ج.ا ایران اجازه می‏دهد تا پس از بازگشت از ماموریت (درگیری با اهدافی در دریای مدیترانه) در مواقع اضطراری از پایگاههای نیروی هوایی سوریه برای فرود استفاده کند.

به گفته منابع مذکور، این امر در یادداشت تفاهم همکاری نظامی که به تاریخ 16 ژوئن 2006 در تهران بین سردار سرتیپ مصطفی محمد نجار وزیر دفاع ج.ا ایران و همتای سوری وی سپهبد حسن علی ترکمانی به امضا رسید، تقویت شده است. در گفتگوهای مقدماتی قبل از یادداشت تفاهم 16 ژوئن نیز، تیمسار سرتیپ خلبان کریم قوامی فرمانده وقت نیروی هوایی ارتش اسلامی ایران و ژنرال علی حبیب رییس ستاد کل نیروی هوای مسلح سوریه برای انجام تمرینات هوایی ارتش در خاک سوریه بر روی هواپیماهای نیروی هوایی سوریه به منظور آشنایی آنها با ویژگیهای جغرافیایی منطقه به توافق رسیده بودند.

به نقل از رسانه ها، در برخی مواقع، تمرینات سوختگیری هوایی در خارج از پایگاه هفتم شکاری شیراز در هنگام شب و در ارتفاع بسیار پایین (1000 پا) و بیشتر با استفاده از هواپیماهای سوخت‏رسان 747 انجام می‏گیرد. این سناریوی عملیاتی شبیه‏سازی شده شامل سوختگیری جنگنده‏های ایرانی است که در هنگام شب و در ارتفاع پایین بر فراز مدیترانه به سوی هدف حرکت می کنند.

به گفته این منابع، خلبانان نیروی هوایی ج.ا ایران، برای استفاده از تاکتیکهای راداری پیشرفته، عوارض زمینی، مانور و اقدامات متقابل الکترونیکی به منظور غافلگیری دشمن، کاهش زمان خطر و کاهش فرصتهای رهگیری دشمن آموزش دیده اند. این منابع خاطرنشان می‏کنند نیروی هوایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به دنبال راههای جایگزینی برای دستیابی به تعداد کمی از این قابلیتهای بالقوه است که شامل تلاشهای جهاد خودکفایی برای توسعه سامانه‏های پرتاب شونده هوایی هواپیمای Su-24MK می‏باشد.

در پایان این سوال مطرح می‏شود که آیا ایران می‏تواند قابلیتهای دفاعی دوربرد خود را به میزانی توسعه دهد تا به یک تهدید راهبردی بالقوه برای قدرتهای منطقه که احتمال دارد مورد حمله ایران قرار گیرند تبدیل شود؟ این مسئله نکته‏ای قابل بحث است که ایران چگونه توسعهء این قابلیتها را انجام می‏دهد؟ آیا روش، تنها یک تاکتیک نیست که برای بازدارندگی تهاجمی و تقویت تصویری از افزایش قدرت منطقه‏ای این کشور طراحی شده است؟

همچنین ادعای ایران در مورد توسعه قابلیتهای پرتاب موشک از زیردریایی، به عنوان راهی برای پرتاب بالقوهء راهبردی، بدون شک اغراق‏آمیز است. نیروی دریایی اسلامی ایران در طول رزمآیش بزرگ ضربت ذوالفقار در 27 اوت 2006 ادعا کرده که پرتاب موشک طراحی شده سطح به سطح دوربرد ثاقب، از یک زیردریایی را به اجرا در آورده است. اگر چه برخی از منابع نظامی اعتقاد دارند که تصاویر منتشر شده به وسیلهء ترکیب یک فیلم از پرتاب موشک از یک قایق جنگی با فیلمی از زیردریایی ایران ساخته شده است. این منابع در ادامه خاطرنشان کرده‏اند ایران دارای سه‏گونه زیردریایی در کلاسهای کیلو، قدیر و نهنگ 1 (دو تای آخری زیردریایی‏های کوچکی هستند) است و هیچ کدام از آنها توانایی شلیک موشک را از زیر آب ندارند. به گفته این منابع، نیاز به خلق چنین تصوراتی از افزایش قابلیتهای نظامی، ناشی از تصمیم ایران برای ایجاد یک نیروی بازدارنده در منطقهء خلیج فارس در مقابل کشورهای عربی و جلوگیری از حمله به تاسیسات اتمی این کشور است.

اخیرن تعداد پرواز جنگنده های سوخوی24 مستقر در پایگاه شیراز افزایش یافته است و این جنگنده ها به مرتب، مشغول انجام عملیاتهای تمرینی، نظیر سوختگیری هوایی و پرتاب بمب و راکت هستند. همچنین به نظر می رسد تعداد این جنگنده ها نیز افزوده شده باشد.

IRIAF Su-24MK
جمهوری اسلامی ایران آخرین مشتری این جنگنده در خاورمیانه بود. ایران 12 فروند فنسر نوع D سفارش داد که نخستین فروند ان در سال 1992 تحویل داده شد. طبق گزارشهای موجود، میزان آموزش خلبانان Su-24MK ایرانی تا سال 1995 بسیار اندک بود، اما از آن زمان تاکنون بهبود و افزایش قابل ملاحظه‏ای داشته است، به طوری که خلبانان روسی که برای آموزش ایرانیان به شیراز آمده بودند از مهارت آنان در انجام مانور پیچیده سوختگیری هوایی، آن هم در ارتفاع بسیار پائین ابراز تعجب نموده بودند.

طبق گزارشهای موجود، تا میانه‏های دههء 1990 میلادی، حدود 4 فروند از Su-24MK ایرانی در سوانح هوایی از دست رفته بودند! اولین سانحهء سوخوی24 در ایران به تاریخ 17 بهمن سال 1371 به وقوع پیوست و در جریان آن، یک فروند سوخوی24 با یک فروند هواپیمای مسافربری Tu-154M که در حال اوج‏گیری بود در حومهء تهران به یکدیگر برخورد کردند و تمامی مسافران و خدمهء دو هواپیما کشته شدند.

گزارشهایی نیز مبنی بر ارتقاء این جنگنده توسط کارشناسان داخلی ایران وجود دارد که از جملهء آنها می‏توان به افزودن امکان توانایی سوختگیری هوایی از سوخت‏رسان‏های KC-707 اشاره کرد. این جنگنده همچنین در حالت مسلح شده با جنگ‏افزارهای هدایت دقیق ساخت ایران از جمله خانواده بمبهای الکترواپتیکی «ستار» و «قدر» دیده شده است. همچنین فنسرهای ایرانی با یکپارچه‏سازی موشک چینی C-802 و نمونهء ساخت داخل آن (موشک ضدکشتی نور) به توانایی رزم دریایی قابل ملاحظه‏ای نیز دست یافته‏اند به نحوی که این هواپیماها، بدل به کابوس ترسناکی برای ناوهای هواپیمابر مستقر در منطقه شده‏اند.

با توجه به عدم حضور فنسرهای ایران در آخرین مانور نظامی ارتش ایران که ضربت ذوالفقار نامیده می‏شد، گزارشاتی دال بر حضور این بمب‏افکن‏ها در روسیه جهت بهینه‏سازی سیستم‏ها درج گردید. امروزه به نظر می‏رسد فنسرهای ایران، علاوه بر گسترش حمل تسلیحات گوناگون نظیر موشک هوا به هوای Vympel R-73، موشک هوا به زمین Kh-59، موشک ضدکشتی AM-39 Exocet، مشمول برخی تغییرات در آویونیک و کابین نیز شده باشند. ضمن اینکه فنسرهای ایران به طور قطع دارای توان اجرای عملیات ضدرادار نیز می‏باشند که تاکنون در مورد نوع تسلیحات مخصوص این عملیات که در اختیار نیروی هوایی اسلامی ایران قرار گرفته است، اطلاعات دقیقی در دسترس قرار نگرفته است.

Su-24MK در برابر F-4E Phantom II

* میزان حمل مهمات:
در F-4E معادل 8480 کیلوگرم
در Su-24M معادل 8000 کیلوگرم

هر دو هواپیما، به میزان تقریبن مشابهی می‏توانند بارگذاری شوند، با این تفاوت جنگندهء اف4، به دلیل بالهای ثابت، به فاصلهء بیشتری جهت برخاست یا فرود نیازمند است، هرچند که این امر، اهمیت زیادی برای یک بمب‏افکن تاکتیکی ندارد، زیرا این گونه هواپیماها از عمق خطوط دفاعی برخاست می‏کنند و زمان برخاست اهمیت بر کیفیت ماموریت آنها نمی‏گذارد.
امتیاز فانتوم: 8 از 10
امتیاز فنسر: 7 از 10

* مقدورات پروازی:
سوخوی24 با حداکثر سرعتی که به سختی به میزان 1340 کیلومتر بر ساعت می‎‏رسد، تنها قادر است تا ارتفاع 11000 متری اوج بگیرد. موتورهای توربوجت Al-21F بسیار پرمصرف، پرصدا و دودزا هستند و به همین دلیل، برد عملیاتی سوخوی24 در یک ماموریت ضربتی معمول با 3000 کیلوگرم مهمات، دو مخزن سوخت خارجی و پرواز به روش lo-lo-lo (حفظ ارتفاع پست در کل مسیر پروازی) تنها به 560 کیلومتر می‏رسد. این رقم برای یک بمب‏افکن تاکتیکی، بسیار کم و غیرقابل قبول محسوب می‏شود، علی‏الخصوص اینکه اغلب مدلهای صادراتی سوخوی24، فاقد غلاف سوختگیری هوایی هستند.

با توجه به سقف پروازی پائین سوخوی24، از این بمب‏افکن نمی‏توان در ماموریتهایی که نیاز به اوج‏گیری به ارتفاع بالا، جهت گمراه کردن رادارهای دشمن باشد، بهره گرفت، در حالی که F-4E به راحتی به ارتفاع 60 هزار فوت و بالاتر نیز قادر است صعود نماید. (F-4A توانسته بود به رکورد ارتفاع حدود 98 هزار فوت دست یابد)

نرخ اوج‏‏گیری سوخوی24 به دلیل همان موتورهای معیوب، تنها در یک دقیقه اول به رقم 150 متر بر ثانیه می‏رساند و پس از آن، این رقم کاهش می‏یابد و در نهایت هواپیما دچار واماندگی (Stall) می‏شود، اما در F-4E هرچند موتورهای J-79 نیز نسبت به موتورهای توربوفن مورد استفاده در F-111 پرمصرف محسوب می‏شوند، اما همین موتورها، به راحتی و با اندک مدتی استفاده از توان پس‏‎سوز، فانتوم را با 210 متر بر ثانیه به اوج آسمان می‏رسانند. F-4E با موتورهای توانمند و بدنهء‌ مستحکمی که در اختیار دارد، به راحتی از پس گردشهای تند و پرفشار برمی‏آید و به همین دلیل است که می‏تواند در نبردهای نزدیک هوایی نیز شرکت کرده و با هواپیماهای مهاجم دشمن، دست و پنجه نرم کند. F-4E قادر است به راحتی تا چند دقیقه، شتاب مثبت در اوج‏گیری و افزایش سرعت را حفظ نماید، توانی که تنها اندکی ضعیف‏تر از جنگندهء F-15 Eagle ارزیابی می‏شود.

F-4E برای خارج شدن از تیررس جنگنده‏های دشمن، قادر است با رهاسازی مخازن خارجی سوخت، به راحتی با استفاده از پس‏سوز، سرعت خود را به بیش از 2 ماخ برساند، که چنین توانی در هیچ کدام از مدلهای سوخوی24 وجود ندارد. با توجه به احتمال درگیری سوخوی24 با شکاری‏هایی نظیر F-15، F-16 و F/A-18، و با توجه به ضعف شدید سوخوی24 در نبردهای نزدیک یا دور هوایی، این بمب‏افکن، تنها باید با افزایش سرعت خود، از دسترس این شکاری‏ها خارج شود که به دلیل ضعف موتورها، به احتمال زیاد در این امر موفق نخواهد بود و هدف موشکهای آمرام شکاری‏های آمریکایی خواهد شد.
امتیاز فانتوم: 8 از 10
امتیاز فنسر: 3 از 10

* تسلیحات ضربتی:
هر دو هواپیمای F-4E و Su-24MK دارای طیف گسترده و متنوعی از تسلیحات قابل حمل هستند. سوخوی24، قادر است سه نوع موشک هوا به زمین هدایت شوند را حمل و پرتاب نماید. (هدایت رادیویی، هدایت تلویزیونی و هدایت لیزری) این تنوع در حمل تسلیحات، انتخاب خدمهء‌ سوخوی24 را در حمله به اهداف زمینی در شرائط پراغتشاش (Jam mode) را آسان می‏کند. به جز این، سوخوی24 قادر است تا از موشکهای مهلک و دوربرد ضدرادار Kh-31P و Kh-58 به تعداد دو فروند در هر هواپیما بهره ببرد و در عملیات ضدرادار (SEAD) و شکستن حلقهء پدافندی دشمن شرکت نماید. بدین ترتیب، در یک دستهء مثلن 5 فروندی از بمب‏‏افکن‏های سوخوی24، یک فروند با موشکهای ضدرادار و هوا به هوا بارگذاری می‏‎شود و چهار فروند دیگر نیز با بمب و موشکهای هوا به زمین. بدین ترتیب با توجه به گیرنده‏های پرقدرت سوخوی24 در شناسایی رادار و موشکهای سام دشمن، عملیات ضربتی با انهدام سایت پدافندی دشمن، با موفقیت به انجام خواهد رسید، ضمن اینکه با موشکهای R-73 مانعی در برابر شکاری‏های دشمن ایجاد خواهد نمود.

سوخوی24 با موشکهای ضدکشتی بسیار مهلک C-802 Noor بارگذاری می‎شود که در مقابل، F-4E جهت حمله به کشتی‏ها، تنها باید به موشکهای قدیمی و ضعیف AGM-65A/B Maverick تکیه کند که ضمن دقت خوب، برد کمی نیز دارند. از این رو، سوخوی24 در عملیات ضدکشتی و دریایی، کاملن برتر از فانتوم می‏باشد، و به همین دلیل است که تعداد زیادی از سوخوهای24 هنوز در خدمت نیروی دریایی روسیه باقی مانده‏اند. به تازگی، F-4E های ایران با استفاده از غلاف خارجی Pave Tack، قادر شده‏اند موشکهای هوا به زمین هدایت لیزری ناشناسی را شلیک نمایند، هرچند که برد و میزان تخریب این موشکها معلوم نمی‏باشد.
امتیاز فانتوم: 4 از 10
امتیاز فنسر: 9 از 10

* تسلیحات هوا به هوا :
سوخوی24 برای دفاع هوایی، همانند بمب‏افکن F-111 و جنگندهء ضربتی Tornado IDS، تنها به دو موشک کوتاه‏برد هوا به هوا از نوع Vympel R-60 مجهز می‎شود که این موشکها بردی بین 3 تا 4 کیلومتر دارند و به هیچ وجه جوابگوی نیازهای یک نبرد هوایی در قرن حاضر نیستند. به تازگی گفته می‎شود سوخو24 های ایران پس از بهینه‏سازی در روسیه، به توانایی حمل دو یا چهار موشک هوا به هوای گرمایاب و برد متوسط Vympel R-73 دست یافته‏اند. این برنامهء‌ بهینه‏‎سازی، باعث دردسرهای زیادی برای کارخانهء سوخوی روسیه شد و این شرکت را مشمول تحریم ایالات متحده نمود.

برخلاف سوخوی24 که فاقد توانایی پرتاب موشکهای راداری میان‏‎برد می‏باشد، جنگندهء F-4E قادر است با موشکهای میان‏برد هدایت راداری AIM-7E-2 که بردی در حدود 35 تا 40 کیلومتر دارند تجهیز شود و خلبان فانتوم، با شلیک این موشکها و ساقط کردن هواپیمای دشمن، نیازی به وارد شدن در یک نبرد سنگین و نزدیک هوایی نداشته باشد.

هرچند کسی انتظار ندارد بمب‏افکنی همانند سوخوی24 به کارزار نبرد هوایی فرستاده شود (ح

مقایسه اف ۴ با سوخو ۲۴(بخش دوم)

مطالب مشابه :

زندگینامه پدر فناوری اطلاعات ایران

H-3 پیچیده ترین عمیلات هوایی 50 سال اخیر!

مقایسه اف ۴ با سوخو ۲۴(بخش دوم)