سيتوپلاسم

سيتوپلاسم شامل تشکيلات سلولي است که داخل غشاء سلولي و خارج هسته قرار دارند. سيتوپلاسم ساختاري نيمه شفاف، بي شکل و تقريباً يکنواخت دارد و خاصيت انکسار آن کمي بيش از آب است. سيتوپلاسم زنده تقريباً خنثي است ولي پس از مرگ با رنگ‌هاي اسيدي آنيلين رنگ مي‌گيرد يعني اسيدوفيل است (به استثناي بعضي نواحي بسيار غني از ريبوزوم‌ها که بازوفيل‌اند). ماده زمينه‌اي سيتوپلاسم به نام هيالوپلاسم (Hyaloplasm) است. داخل هيالوپلاسم دو دسته عناصر به حالت شناور وجود دارند. يک دسته ضمائم دايمي مثل ميتوکندري‌ها، پلاست‌ها، دستگاه گلژي و غيره که اندامک ناميده مي‌شوند و فعاليت زيستي دارند. دسته ديگر مواد غير دايمي حاصل از اعمال بيوشيميايي داخل هيالوپلاسم به نام اجسام ضميمه (Inclusions) هستند. محدوده هيالوپلاسم از طرف داخل غشاء هسته و از طرف خارج، غشاء سيتوپلاسمي است.

اندامک‌های سلول عبارتند از: هسته، ميتوکندري‌ها، شبکه آندوپلاسمي، ديکتيوزوم‌ها، ميکروتوبول‌ها و ميکروفيلامنت‌ها، ليزوزوم‌ها، واکوئل‌ها و پلاست‌ها. ذرات ديگري نيز در سيتوپلاسم ديده مي‌شوندکه از اندامک‌ها کوچکتر بوده و ريبوزوم نام دارند. گرچه ريبوزوم‌ها به علت نداشتن غشاء، اندامک به‌شمار نمي‌آيند ولي بدليل اهميت ويژه‌اي که در سوخت و ساز سلول دارند در قسمت اندامک‌ها مورد بحث قرار خواهند گرفت.

سيتوپلاسم در تبادلات سلول با محيط و همچنين مراحل مختلف متابوليسم سلولي نقش اساسي دارد. يکي از ويژگي‌هاي سيتوپلاسم جنبش دايمي آن است که ممکن است چرخشي يا موضعي باشد. جنبش سيتوپلاسمي در اثر انقباض ميکروفيلامت‌ها بوجود مي‌آيد. درضمن ميکروتوبول‌ها جنبش سيتوپلاسمي را جهت مي‌دهند يعني جريان آن را به سوي منطقه معيني از سلول متوجه مي‌سازند و از منطقه ديگر دور مي‌کنند. جنبش سيتوپلاسمي سبب حرکت اندامک‌ها و توزيع مواد درون سيتوپلاسم و تسهيل تبادل مواد می‌شود. جنبش سيتوپلاسمي که انرژي آن از فعاليتهاي زيستي سلول تأمين می‌شود از ويژگي‌هاي سلول زنده است.

غشاء سيتوپلاسمي (Plasmalemma يا Cell membrane)

اطراف سيتوپلاسم همه سلول‌ها توسط يک غشاء دو لايه فسفوليپيدي به ضخامت A0 75 احاطه شده است. همه موادي که به سلول وارد شده يا از آن خارج مي‌شوند بايستي از اين غشاء عبور کنند. در بين لايه‌هاي فسفوليپيدي غشاء، پروتئين‌هاي مختلفي وجود دارد که نقش حامل را براي عبور مولکول‌ها ايفا می‌کند. براي توجيه ساختار شيميايي غشاء سلول طرح‌هاي مختلفي ارائه شده است که از بين آنها مدل موزائيک سيال بيشتر مورد قبول مي‌باشد. اين مدل که نخست توسط سينگر در سال 1971 پيشنهاد شد، غشاء سلول را بصورت موزائيکي از ليپيد و پروتئين نشان مي‌دهد. سينگر ساختار اساسي غشاهاي سلولي را بصورت کوه‌هاي يخي (پروتئين‌ها) شناور در دريا تشبيه کرده است.

براساس اين مدل پروتئين‌هاي غشاء را برحسب ميزان نفوذ آنها در درون دو لايه ليپيدي

غشاء به عمقي و سطحي تقسيم مي‌کنند. فسفوليپيدهاي غشاء شامل يک سر

آبدوست (هيدروفيل) و يک دم آبگريز (هيدروفوب) مي‌باشند. نحوه استقرار دو لايه

فسفوليپيدي غشاء بصورتي است که دم‌هاي آبگريز بطرف داخل و در مقابل يکديگر و

سرهاي آبدوست به طرف خارج قرار گرفته‌اند .

نقش غشاء سيتوپلاسمي حفظ نفوذ پذيري انتخابي است. اين غشاء همچون سدي نيمه تراوا عمل می‌کند. نيمه تراوا بودن غشاء عامل اصلي در نقش آن است. اگر غشاء کاملاً تراوا بود مقدار زيادي از محتويات سلول به سادگي از آن خارج مي‌شد و اگر غشاء کاملاً ناتراوا بود آب و نمک‌ها و مواد ضروري جهت متابوليسم سلول نمي‌توانستند وارد آن شوند.

سيتوپلاسم

مطالب مشابه :

طنز درمورد امتحانات

آمیلوپلاست‌ Amyloplasts

کار با دستگاه اسپکتوفتومتر

تقویم آموشی نیمسال دوم سال تحصیلی

دختری که ۱۲ بار مجبور به ترک تحصیل شد / اکنون دانشجو معلم است!

خفن ترین جکهای ترکی،لری،رشتی و...

سيتوپلاسم

پایان اولین دوره ی گردهمایی رویش