نقشه های تقلبی فرش خراسان جنوبی را تهدید می کند

در کوچه پس کوچه های بیرجند هنوز صدای دار قالی بافان و آوای نقشه خوانی به گوش می رسد بگونه ای که این هنر منحصر بفرد در تار و پود وجود قالی بافان و خاطره ها نیز نقش بسته است.

دو تا قرمز، یکی زرد به زیر، دو تا نارنجی و ... این کلمات لالایی گوش نوازی است که دختران کویر از مادر به یادگار دارند و هر روز تکرار می کنند تا اوج هنر و هویت را برای همیشه تاریخ زنده نگه دارند.

فرش ایرانی، نماد هویت ملی و هنر اصیل ایرانی خاموشی ندارد چرا که در گوشه و کنار این سرزمین کهن هستند هنرمندانی که نمی گذارند چراغ این هنر اصیل رو به خاموشی برود و نسل به نسل، سینه به سینه آن را با روح و جسم خود گره می زنند.

شاید بتوان به صراحت راجع به فرش این نظر را داد که هنری است نمادگرا و کارکرد نماد را در رشته‌ های متفاوت هنـری ایـران به وضـوح می‌توان دیـد.

ایـن وجه و مشخصـه هنر ایرانی از سویی نیز ارتباط آن را با اسطوره و مفاهیم اسطوره‌ای تقـویت کرده است.

بی تردید خراسان جنوبی استانی استثنایی است و فرش هایی که سایه نام این منطقه و شهرهایی نظیر مود و درخش بر سر آنها افتاده که از مشهورترین فرش های ایران بوده اند.

هنر 600 ساله خراسان جنوبی در آستانه فراموشی

فرش‌های بافت خراسان جنوبی مشهورترین فرش‌های ایران در گذشته بوده که تاریخچه آن به حدود 600 سال پیش برمی‌گردد.

در راستای قدمت فرش در خراسان جنوبی می توان به گفته مک گرگور مشرق شناس شهیر اشاره کرد که در سال های 1870 از بیرجند دیدن کرده و گفته است: " بیرجند در سر راه کرمان، یزد، هرات و سیستان و شهرهای میان راه قرار دارد و از این رو بازرگانان شهرهای مختلف به اینجا رفت و آمد کرده و تنها کالای ارزشمندی که در بیرجند تولید می شود قالی است، قالی ها در این شهر اغلب از الیاف نرم بافته شده و رنگ های روشن و خوبی در آنها به کار رفته بود که چند نمونه ٱن در اروپا تحفه است."

در اواخر دوره قاجاریه به تدریج فرش سهم مهمی در اقتصاد منطقه می یابد و پیش از جنگ جهانی دوم در بیرجند و مود و سایر روستاها در حدود سه تا چهار هزار دستگاه قالیبافی دایر بوده است که بافته ها به دلیل داشتن رنگ آمیزی زیبا و ثابت و استفاده از مواد مرغوب و بافت خوب از بهترین فرش های خراسان به شمار می رفته است.

با بسته شدن بازارهای اروپا و کاهش ارزش تجاری فرش و نوسانات مختلف بازارهای جهانی گرچه این سنت اصیل کمی دچار آسیب شده ولی همچنان زنده و فعال است و نیاز به همتی دارد که به گشودن گره های پیچیده و دشواری های آن بپردازد و قبل از آن لازم است دانسته شود که ارزش بالقوه این فرش و سابقه درخشان تولید آن از نوعی استعداد طبیعی و فطری در منطقه حکایت می کند که قابل بررسی و توجه است.

رنگ چهره اش مثل قالی پرنقش و نگار شده، از قامتش می توان داستان رنج زندگی هنرش را فهمید، این بافنده فرش به خبرنگار مهر گفت: بافندگان در تولید این دستبافت، آرمان ها و اندیشه هایشان را با رنگ های دلخواه بر روی تار قالی گره می زنند تا تابلویی زیبا پیش روی مجسم سازند.

زهرا سالاری که قالی بافی را از مادر مرحومش به یادگار دارد، افزود: اگر برای توسعه و احیای این هنر دستی و اصیل کاری صورت نگیرد، در آینده ای نزدیک از این هنر جز نام و نشان چیز دیگری باقی نمی ماند.

ارتباط بین تولید کننده و صادر کنندگان گامی مهم برای رونق فرش دستباف است

بافنده دیگری افزود: قالیبافی در اشتغال و درآمد زنان و دختران روستایی منطقه نقش اساسی دارد و برای رونق نیازمند متولی خاص است.

لیلا کمالی بیان داشت: اکنون هنرپردازان این هنر اصیل با مشکلاتی روبرو هستند که برای رفع مشکلاتشان باید حمایت ویژه ای از سوی متولیان انجام شود.

وی اظهار داشت: فرش باید بر اساس نیاز مصرف کنندگان تولید شود که ارتباط بیشتر بین تولید کننده و صادر کننده ضروری است.

معاون اشتغال و خودکفایی کمیته امداد امام خمینی(ره) خراسان جنوبی گفت: فرش هنری اصیل و عجین شده با مردمان خراسان است که می توان در این راستا به حضور فرش های مود در موزه های کشورهای اروپایی اشاره کرد.

مهدی خزاعی عرب با بیان اینکه نوسانات بازارهای جهانی و بی توجهی به این صنعت در چند سال قبل سبب رکود این هنر اصیل شده بود، اظهار داشت: بخش خصوصی نیز با توجه به منفعت گرایی نسبت به جایگاه اصلی این هنر غافل مانده و به احیای جایگاه آن کمتر توجه کرده اند.

وی با بیان اینکه فرهنگ قالیباقی در این منطقه همچنان زنده مانده است، بیان داشت: فرش بافی هنری با لذت فراوان است که هر چند در برهه ای از زمان بافت آن زوال یافت اما همچنان فرهنگ فرش بافی و قالیبافی پابرجا مانده است.

معاون اشتغال و خودکفایی کمیته امداد امام خمینی(ره) خراسان جنوبی اضافه کرد: این نهاد در راستای احیای هنر فرش بافی طی سال های اخیر اقدامات مناسبی را انجام داده است و هم اکنون حدود یک هزار و 600 کارگاه قالیبافی زیر نظر این نهاد در حال فعالیت هستند.

خزاعی با بیان اینکه سه هزار و 500 مددجوی امداد در امر فرش بافی فعالیت دارند، ادامه داد: هنرمندان بافنده استان سال گذشته موفق به بافت 10 هزار مترمربع فرش شدند و در این راستا در بین سایر کمیته های امداد کشور رتبه نخست در بحث بیشترین متراژ را کسب کردند.

وی بر اقدامات انجام شده در راستای بازاریابی فرش های بافته شده مددجویان اشاره کرد و اضافه کرد: قیمت فرش بافته شده توسط مجموعه امداد به طور میانگین حداقل 100 هزار تومان در هر مترمربع نسبت به قیمت فرش در استان بیشتر است.

معاون اشتغال و خودکفایی کمیته امداد امام خمینی(ره) خراسان جنوبی از به روز بودن و آموزش بافندگان امداد خبر داد و افزود: کلیه بافندگان زیر پوشش این نهاد از آموزش های به بافی بهره مند شده اند.

خزاعی به توزیع یکنواخت ابزار و مواد مورد نیاز فرش بافی بین مددجویان اشاره کرد و گفت: این مهم و نظارت ماهانه بر امر فرش بافی سبب شده تا کیفیت فرش امداد در سطح استان حفظ شود.

وی از ارائه فرآیندهای پرداخت زنی، رفوگری، تهیه نقشه، چله کشی و ... توسط این نهاد به بافندگان امداد خبر داد و بیان داشت: تنوع در نقشه و استفاده از نقشه های اصیل از جمله ریزه ماهی، خشتی و گل افشان و همچنین احیای نقشه های منسوخ شده از قبیل محرمات، بته جغه، سعدی و ربعی سعدی از دیگر ویژگی های فرش های امداد است.

ابداع نقشه های تقلبی تهدیدی جدی برای فرش دستباف خراسان جنوبی

معاون اشتغال و خودکفایی کمیته امداد امام خمینی(ره) خراسان جنوبی از ابداع نقشه های ریزه ماهی پنچ ترنج و ریزه ماهی خشتی خبر داد و گفت: با توجه به همجواری استان با کشورهای افغانستان و پاکستان نقشه های اصیل این استان در این مناطق بافته و به دلیل قیمت ارزان نیروی کار در این کشورها قیمت تمام شده فرش کمتر است که این یکی از تهدیدات جدی در فرش استان به شمار می رود.

خزاعی با تاکید بر تک نقشه بودن و جلوگیری از کاهش قیمت ها، اظهار داشت: بافندگان امداد فرش هایی در سایزهای مختلف از 60 در 90 گرفته تا 48 و 50 متری تولید می کنند و سعی شده تا این تولیدات بر اساس نیاز روز قرار گیرد.

وی با بیان اینکه کلیه فرش های بافته شده در امداد شناسنامه دریافت می کنند، بیان داشت: فرش های بافت شده توسط خود بافنده قیمت گذاری و به تهران ارسال و در صورت پذیرش قیمت و توافق بافنده فرش به فروش می رسد.

معاون اشتغال و خودکفایی کمیته امداد امام خمینی(ره) خراسان جنوبی بر وجود دلالان و واسطه ها در بازار فروش اشاره کرد و اضافه کرد: متاسفانه وجود واسطه های فراوان سبب می شود تا قیمت واقعی فروش به بافنده تعلق نگرفته و همچنین سلیقه بازار به آنها منتقل نشده که سبب کاهش فروش تولیدات می شود.

خزاعی بر ایجاد کانال مستقیم عرضه و تقاضا توسط امداد اشاره کرد و افزود: کمیته امداد با ایجاد کانال مستقیمی با بازار سبب شده تا علاوه بر دریافت قیمت واقعی فرش توسط بافنده سلیقه بازارهای جهانی نیز به آنها منتقل و تولیدات بر اساس سلیقه بازار عرشه شود.

وی بر موفقیت های این نهاد در امر فرش بافی اشاره کرد و گفت: این مجموعه سعی دارد تا با آموزش های نوین در راستای احیا و حفظ هنر اصیل و قدیمی فرش بافی در سطح استان گام بردارد.

فرش نان آور 50 هزار بافنده خراسان جنوبی

رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش خراسان جنوبی گفت: 50 هزار بافنده تمام وقت، پاره وقت و فصلی در امر قالیبافی در استان فعالیت دارند.

محمدحسن کامیابی مسک با بیان اینکه تولید فرش در سطح استان 10 درصد نسبت به سال 88 افزایش داشته است، بیان داشت: سال گذشته 200 هزار مترمربع فرش در سطح استان تولید شد.

وی عمده صادرات فرش را در شش ماهه نخست سال قبل دانست و اضافه کرد: 70 درصد فرش استان در نیمه نخست سال گذشته به آمریکا، آلمان، ایتالیا و کشورهای اروپایی صادر شده است که به دلیل تحریم های سیاسی صادرات در ماه های آخر سال کاهش یافت.

کامیابی مسک ادامه داد: 180 هزار مترمربع از فرش تولید شده استان صادر که بالغ بر 22 میلیون دلار درآمدزایی داشته است.

وی از صدور سالانه کارت های شناسایی بافندگان خبر داد و تصریح کرد: در صورت فعال نبودن دار قالبافی در سال بعد کارت شناسایی صادر نشده و خدمات بیمه ای نیز قطع می شود.

رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش خراسان جنوبی از صادر شدن 90 تا 95 درصد فرش تولیدی خبر داد و خاطرنشان کرد: تحریم های اقتصادی، نوسانات بازار خارج، تغییر قیمت ارز، گران شدن مواد اولیه بافت و ... دلایلی برای وجود مشکلات در حوزه فرش است.

رئیس اتحادیه تولیدکنندگان و بافندگان فرش دستباف خراسان جنوبی با بیان اینکه 70 درصد بافندگان خراسان جنوبی را زنان تشکیل می ‌دهند، تصریح کرد: در خراسان جنوبی تولید فرش به صورت غیرمتمرکز و با مدیریت متمرکز صورت می ‌گیرد.

کامیابی‌ مسک به ظرفیت استان در بخش بافت فرش اشاره کرد و گفت: یکی از پر ظرفیت‌ترین فرش منطقه در استان ما بافته می‌ شود که این ظرافت هم مربوط به مواد اولیه مرغوب استفاده شده و هم ظرافت و دقت بافندگان است.

صادرات مستقیم فرش سبب رونق بیشتر آن در استان می ‌شود

رئیس سازمان بازرگانی خراسان جنوبی نیز در این خصوص گفت: صادرات مستقیم فرش از استان را سبب دلگرمی بیشتر تولیدکنندگان و بافندگان و در نتیجه توسعه این هنر و صادرات آن می ‌شود.

نادر میرشکار با بیان اینکه به زودی کارشناس ارزیاب فرش در کمرگ خراسان جنوبی حضور خواهد یافت، ادامه داد: این امر زمینه صادرات فرش از استان را مهیا می کند.

وی با اشاره به اینکه خراسان جنوبی در سال گذشته رتبه دوم طراحی فرش را در کشور کسب کرده است، بیان داشت: این استان همچنین در زمینه بافت فرش نیز رتبه سوم را در سطح کشور بدست آورد.