سفر به کاخ-موزه های باشكوه تهران(1)كاخ گلستان

شاید کمتر تهران را به عنوان شهر تاریخی بشناسیم. اما تهران جزو چند شهر برجسته تاریخی کشور است که آثار تاریخی آن بسيار باشكوه و منحصر به فرد است، از آن ميان سه کاخ موزه مجموعه گلستان، نياوران و سعد آباد از بناهای شاخص و مهم ایران است. مردم معمولا این گونه بناها را در فیلم های مرحوم علی حاتمی و یا برخی سریال های تلویزیونی دیده اند، اما این که این بناها کجاست و یا چه برجستگی هایی دارد کنکاشی نکرده اند. شاید باور کردنی نباشد که بسیاری از مردم تهران هنوز نمی دنند که این مجموعه ها در کجای شهر قرار دارد، چه رسد به اینکه از این بناها دیدن کرده باشند، اما مطمئنا گردشگران خارجی شوق زیادی به دیدن این بناها دارند و دایم به دیدن آن می آیند.

من در دو سفر از اين مجموعه ها بازديد كرده ام. سعدآباد را چند سال پيش، مجموعه كاخ گلستان و نياوران را روزهاي يازدهم و سيزدهم بهمن۹۱. اهتمام من اين است تا شما را در ديداري كه از اين مجموعه ها داشتم شريك كنم.

كاخ گلستان

مجموعه کاخ گلستان، یادگاری به جای مانده از ارگ تاریخی تهران محل اقامت شاهان سلسله قاجار و از زیباترین و کهنترین بناهای پایتخت دویست ساله ایران می باشد. این بنا روزگاری همانند نگینی در میان این ارگ می درخشید. سابقه تاریخی ارگ سلطنتی که محدوده مکانی تاریخی آن را در شمال خیابان و میدان امام خمینی (سپه) در سمت غرب خیابان خیام، در شرق خیابان ناصر خسرو و در جنوب خیابان پانزده خرداد و میدان ارگ تشکیل می دهد، ارگ تهران در دوران صفويه ساخته شده است، اما مجموعه كاخ گلستان عمدتا در دوره قاجاري و كمي از آن نيز پيش از آن به دست كريمخان زند بنا شده بود كه اكنون نيز پابرجاست. بخشهای مختلف این مجموعه در حال حاضر عبارت است از: ایوان تخت مرمر، خلوت کریمخانی، نگارخانه(تالار سلام) و حوضخانه آن، تالار آینه، تالار عاج یا سفره خانه، تالاربرلیان یا تشریفات، ساختمان کتابخانه، عمارت شمس العماره، عمارت بادگیر و حوضخانه وسیع آن، تالار الماس، کاخ ابیض، چادر خانه. البته به اين مجموعه ها كه پا مي گذاري معمولا چند بخش آن در حال مرمت است و بازديد از آن امكان پذير نيست.

ايوان مرمر ايوان باشكوهي است كه در آن تخت مرمرين بسيار ظريفي نهاده شده است. در ورود به اين مجموعه اولين بناي مورد توجه همين است. گويا اساس اين بنا از عهد كريمخان است و تخت مرمرين در زمان فتحعلي شاه ساخته شده است. تاج گذاري و سلام نوروزي شاهان قاجار در اين مكان صورت مي گرفته، مراسم تاج گذاري رضاشاه پهلوي(1304خورشيدي) نيز در اين ايوان انجام شده است.

خلوت كريمخاني و حوض خانه آن دومين مكاني است كه بازديد كرديم. مي گويند اصل آن از زمان كريمخان است. اكنون سنگ قبر ناصرالدين شاه از شاه عبدالعظيم به اين مكان منتقل شده است. تصوير كمال الملك از جانب حوض خانه اين بنا معروف است. استخوان هاي كريم خان نيز توسط آغامحمدخان به جهت هتك حرمت به زير پله هاي اين قسمت منتقل شده اما بعدها جابجا شد.

تالار سلام يا نگارخانه مهمترين بخش مجموعه است كه در سه تالار اشياء موزه اي نگهداري مي شود. اين بنا را ناصرالدين شاه به انگيزه نگهداري اشياء ارزشمند بنا كرد. كه امروز نيز همان كاربرد را دارد. در تالار اصلي اين مجموعه آثار بسيار نفيس و زيبايي نگهداري مي شود. نمايش تعداد زيادي از تابلوهاي كمال الملك از جمله تابلو «تكيه دولت» و «پرنده و گربه» به اين كاخ جلوه خاصي داده است. تالار آينه نيز در اين بخش است اما به خاطر انجام مرمت تعطيل بود. تالار آينه نيز شهرتش را مديون نقاشي كمال الملك كاشي است. معماري اين بنا توسط صنيع الملك هنرمند و نقاش معروف كاشي انجام شده است.

عمارت جانبي تالار نگارخانه نيز سفرخانه يا تالار عاج است كه در آن نقاشي هاي باشكوهي از رهبران و شخصيت هاي سياسي اورپايي در آن قرار داشت. عكاسي از اين قسمت ها ممنوع بود.

عمارت شمس العماره و خيابان جانبي آن يكي از زيباترين بخش هاي اين كاخ است. انواع طرح ها و نقوش زيباي كاشيكاري قاجار بر ديوار هاي آن قرار دارد و به واقع خود ديوار نگارخانه اي است. شمس العماره را ناصرالدين شاه به تقليد از بناهاي غربي توسط استاد علي محمد كاشاني بنا كرده و اولين بناي ايراني است كه در ساخت آن از آهن استفاده شده است. به جز آن بلندترين بناي تهران در زمان خود بوده و شاه پايتخت را از بالاي آن به نظاره مي نشسته است.

شايد نتوان دلپذيرتر از اين عمارت و خيابان آن در تهران تصويري پيدا كرد.

عمارت بادگير نيز متشكل از كاخي باشكوه و حوض خانه زير آن است و دو بادگير از جانبين آن جلوه نمايي مي كند. جالب است كه تكيه دولت نيز به گواهي تصاوير موجود در پشت عمارت بادگير قرار داشته كه اكنون خبري از آن نيست.

عكسها از محمد مشهدي

مطالب مشابه :

زیبا ترین کوچه های تهران کدامند؟

خانه جهانگرد استان تهران - زیبا ترین کوچه های تهران کدامند؟ - میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری - خانه جهانگرد استان تهران.