با دكتر غلامعلي عكاشه ، رئيس انجمن جراحان ارتوپدي ايران
جايگزيني لولاي بدن با مفاصل مصنوعي
با افزايش سن انواع و اقسام دردها در بدن تظاهر پيدا مي‌كنند و برخي از آنها آنقدر جدي مي‌شوند كه چاره‌اي جز جراحي‌هاي پيشرفته، دريافت عضو اهدايي يا تعويض عضو و استفاده از عضو مصنوعي باقي نمي‌ماند.
اين موضوع در مورد مفاصل كه به عنوان لولاهاي بدن عمل مي‌كنند آنقدر شايع است كه به گفته رئيس انجمن جراحان ارتوپدي ايران 50 درصد زنان بالاي 55 سال به دليل ضعف زانو كانديداي تعويض مفصل هستند.
همين تعداد زياد مبتلايان به مشكلات مفصلي دليلي است كه باعث شده تا دكتر عكاشه از تعويض مفصل زانو به عنوان مهم‌ترين و جديدترين مساله پزشكي روز طي 50 سال اخير ياد و تاكيد كند: به جاي مفاصلي كه دچار آرتروز نباشند و هيچ كاري نتوان براي آنها كرد بايد از مفصل مصنوعي استفاده كرد.
هجدهمين كنگره بين‌المللي انجمن جراحان ارتوپدي ايران كه از فردا كار خود را آغاز خواهد كرد بهانه‌اي شد تا با دكتر غلامعلي عكاشه، جراح و متخصص ارتوپدي و رئيس انجمن جراحان ارتوپدي ايران درباره تازه‌هاي جراحي مفاصل زانو به گفتگو بنشينيم.
از لحاظ عملكرد چه تفاوتي ميان مفصل مصنوعي با مفصل اصلي وجود دارد؟
مفصل مصنوعي در مقايسه با مفصل اصلي مانند دندان خرابي است كه غير از كشيدن و جايگزين شدن با دندان مصنوعي هيچ راه ديگري ندارد. آرتروز هم يك نوع خراب شدن مفصل در سطح غضروف است كه هيچ راهي غير از جانشين شدن با مفصل مصنوعي را پيش پاي بيمار نمي‌گذارد. اكثر مفاصلي كه دچار خرابي مي‌شوند مفاصلي هستند كه در معرض فشار ناشي از افزايش وزن قرار دارند. به همين دليل مفصل زانو بيشترين مفصلي است كه دچار تخريب مي‌شود. مفصل لگن، مچ پا، شانه، آرنج و بقيه مفاصل در رده‌هاي بعدي از لحاظ آماري قرار دارند.
اضافه وزن چگونه روند آسيب‌ديدگي مفصل زانو را تسريع مي‌كند؟
هر مفصلي مثل تمام اعضاي ديگر بدن و حتي تمام موجودات زنده طبيعي داراي يك عمر مفيد و مؤثر است كه استفاده صحيح و بهينه از اين عضو مي‌تواند عمري طبيعي و طولاني به آن بدهد. مثلا قلب يا كليه را در نظر بگيريد كه هرچه صحيح‌تر و بهتر با آن برخورد شود نهايت عمر بيشتري خواهد داشت. مفصل زانو از اين كليت مستثني نيست و هرچه فشار بيشتري بر آن وارد شود سايش و استهلاك آن بيشتر خواهد بود. وزن يكي از فاكتورهاي موثر روي سايش و حتي رانش است. در نقطه مقابل ورزش به دليل افزايش قدرت ماهيچه‌ها و كاهش وزن روي مفصل عامل بازدارنده اين استهلاك خواهد بود.
آيا آمار و ارقامي از ميزان ابتلا به مشكلات مفصلي بخصوص مفصل زانو در زنان و مردان وجود دارد و به طور كلي از چه سني اين مشكل بروز مي‌كند؟
50 درصد زنان بالاي 55 سال به دليل ضعف زانو كانديداي تعويض مفصل هستند. به همين دليل هم تعويض مفصل زانو به مهم‌ترين و جديدترين مساله روز طي 50 سال اخير تبديل شده است. از نظر آماري در جامعه ايران هم، زنان بيشتر گرفتار بيماري مفاصل شده و در نتيجه احتياج بيشتري به عمل دارند. به طور كلي افرادي كه زير تيغ جراحي براي تعويض مفصل مي‌روند معمولا در سن كهنسالي هستند. البته كهنسالي در جامعه ما هنوز تعريف مشخصي ندارد ولي عمدتا بيماران بالاي 60 سال بيشتر به سمت اين جراحي سوق داده مي‌شوند، ولي به اين معني نيست كه در سنين پايين‌تر در صورت تخريب كامل زانو اين عمل انجام نشود.
سالانه حدود 500 هزار مفصل مصنوعي زانو در آمريكا تعويض مي‌شود، اين در حالي است كه در كشور ما كه يكي از كم‌هزينه‌ترين و ارزان‌ترين مراكز جراحي مفصل است متاسفانه بيماراني كه كانديداي تعويض مفصل هستند به دلايلي از قبيل ترس از عمل، به خطر افتادن شرايط اجتماعي و دلايل اقتصادي از عمل تعويض مفصل باز مي‌مانند. هزينه جراحي مفصل در ايران از بسياري از كشورها ارزان‌تر بوده و به عنوان مثال يك‌هشتم كشور سوئيس است.
مفصل مصنوعي تحت چه مراحلي در محل جايگزين مي‌شود؟
براي انجام هر عمل جراحي ارتوپدي، ابتدا تشخيص باليني انجام مي‌گيرد و سپس بيمار با يافته‌هاي آزمايشگاهي، راديولوژي و بقيه كمك‌كننده‌هاي غيرباليني به يك تشخيص درماني مي‌رسد. در مورد تعويض مفصل، بهترين راه تشخيصي همان راديولوژي معمولي است كه بنا به تشخيص پزشك در جهت‌هاي مختلف انجام مي‌شود. پس از اثبات لزوم عمل، اندازه‌گيري‌هاي لازم وسيله مورد نياز (مفصل مصنوعي) كه عمدتا وارداتي است انجام و در نهايت اين مفصل مصنوعي در اطاق عمل جا‌گذاري مي‌شود. روز پس از عمل، اگر بيمار دليل ديگري براي بي‌حركتي نداشته باشد از تخت بلند مي‌شود. در نهايت هم پس از مدت لازم بخيه‌ها كشيده و تحرك عادي شروع مي‌شود.
آيا اين نوع عمل جراحي با عوارض و مشكلات پس از عمل در بيمار همراه خواهد بود؟
اين نوع جراحي مثل هر عمل ديگري مي‌تواند داراي عوارضي باشد. هر عمل جراحي را مي‌توان به مسافرت با اتومبيل شخصي تشبيه كرد. هر چه راننده ماهرتر، وسيله حركتي مطمئن‌تر و جاده امن‌تر باشد شانس سالم رسيدن به مقصد بيشتر است ليكن با در نظر گرفتن تمام تمهيدات باز هم نمي‌توان از حوادث اتفاقي جلوگيري كرد. شايد در عوارض زودرس از هر چيز بدتر، عفونت و در عوارض ديررس شل شدن وسيله (مفصل زانوي مصنوعي) باشد.
مفصل جايگزين شده به عنوان عضوي دايمي قلمداد مي‌شود يا آن هم پس از مدتي دچار مشكل شده و بيمار را مجبور مي‌كند تا تحت عمل ديگري قرار گيرد؟
هيچ وسيله ساخته بشر عمر دائمي ندارد و عمر مفيد و تعريف شده‌اي دارد. مفصل مصنوعي زانو هم از اين قاعده مستثني نيست. در واقع وقتي يك مفصلي كه خداوند خلق كرده است دائمي نيست چگونه مي‌تواند چيزي كه بشر ابداع كرده است دائمي باشد. بي‌شك هر وسيله مصنوعي عمر مفيدي دارد كه بهره‌وري از اين وسيله صحيح و كم‌تهاجمي عمر آن را بيشتر و مطمئن‌تر مي‌كند. سعي مي‌شود كه مفصل مصنوعي در سنيني به كار رفته كه تقريبا احتياج به تعويض مجدد آن نباشد. در ايران اين مفصل در سنين پس از ميانسالي و در زانوهايي كه مطلقا راه‌حل ديگري نداشته باشند، استفاده مي‌شود. به همين دليل اين جايگزيني‌ها نتايج بسيار مفيدي خواهد داشت و سطح رضايت بيماران بالاست.
براي آن كه عمر مفصل جديد تا حد ممكن افزايش يابد چه راهكارهايي را پيشنهاد مي‌كنيد؟
براي جلوگيري از اتفاقات در حين عمل و چند روز پس از عمل نقش پزشك، اطاق عمل و زمينه بيماري‌هاي ديگر در بيمار بسيار موثر است ولي اتفاقات پس از آن ارتباط بسيار نزديكي به عملكرد بيمار دارد. بيمار پس از تعويض مفصل از آنجايي كه بي‌درد مي‌شود يا درد كمتري پس از عمل نسبت به قبل از آن دارد احساس مي‌كند كه همه كاري مي‌تواند بكند. اين در حالي است كه انجام كارهاي يك آدم طبيعي مثل دوزانو نشستن، چهارزانو نشستن، استفاده از توالت ايراني براي اين افراد ممنوع است. ضمن آن كه بايد مواظب وزن خود بوده و ورزش كنند. توجه به اين نكات در جلوگيري از تخريب‌هاي بعدي موثر است. البته براي جلوگيري از اين مشكلات سعي مي‌شود كليه آموزش‌هاي لازم به بيمار داده شود.
آيا جراحي چنين بيماري‌هايي با روش‌هاي غيرتهاجمي يا بدون بيهوشي عمومي هم امكان‌پذير مي‌باشد؟
بايد ديد منظور از روش‌هاي غيرتهاجمي چيست. اگر منظور اين است كه با شكاف كمتر در محل جراحي اين كار انجام شود بله امكان‌پذير است ولي اگر منظور اين است كه بدون شكاف و ابزاري كه احتياج به جراحي باز نداشته باشد خير. به طور كلي اگرچه روش‌هاي جراحي تقريبا استاندارد هستند ولي هر جراحي به تشخيص خود مي‌تواند از يك شكاف بزرگ يا كوچك استفاده بكند.
درباره روش بيهوش كردن هم بايد گفت آنچه مسلم است بيمار بايد در زمان عمل بدون درد باشد كه اين امكان ندارد مگر با بيهوشي عمومي و بي‌حسي از كمر به پايين. از نظر ريسك عمومي تفاوت چنداني بين اين دو روش بيهوشي وجود ندارد، هرچند بي‌حسي از كمر به پايين براي جراح راحت‌تر است.
آينده درمان‌هاي مرتبط با مفصل زانو را چگونه پيش‌بيني مي‌كنيد؟
روش‌هاي جديدي در حال تكوين است كه عمدتا نوع فلز و پلاستيك مفصل و همچنين نوع چرخشي يا غيرچرخشي آن را مدنظر قرار مي‌دهند. ليكن هيچ كدام از اين روش‌ها تاكنون اصل عوض كردن زانو و متد درمان را تغيير نداده است. بي‌شك هر نوع تغييري در تبديل وسيله‌ها، اطلاعات عمومي خاص و متدولوژي آن در اسرع وقت به اطلاع مردم خواهد رسيد.
مطالب مشابه :
ضايعه نخاعي چيست؟ ( شناخت و درمان ارتزی آن )
ارتوپدی فنی - مشاوره توانبخشی - ضايعه نخاعي چيست؟ ( شناخت و درمان ارتزی آن ) - آنچه براي من
با دكتر غلامعلي عكاشه ، رئيس انجمن جراحان ارتوپدي ايران
فراسو - با دكتر غلامعلي عكاشه ، رئيس انجمن جراحان ارتوپدي ايران - نوشته های علمی
مشخصات كفش طبی مناسب چيست؟
استخوان و مفاصل.محصولات ارتوپدي. پزشكان متخصص و فوق تخصص مشخصات كفش مناسب چيست؟
يوگا چيست؟
دكتر دقاق زاده-متخصص طب فيزيكي وتوانبخشي - يوگا چيست؟ - طب فيزيكي و توانبخشي -عضلات،استخوان
استئوپنی چیست؟
طب فيزيكي و توانبخشي چيست دكتر ارتوپدي واستخوان ومفاصل -نوار عصب وعضله
كاشكسي چيست؟
دكتر دقاق زاده-متخصص طب فيزيكي وتوانبخشي - كاشكسي چيست؟ - طب فيزيكي و توانبخشي -عضلات
علايم شكستگي استخوان چيست؟
علايم شكستگي استخوان چيست دكتر ارتوپدي واستخوان ومفاصل -نوار عصب وعضله
سياتيک چيست؟
دكتر دقاق زاده-متخصص طب فيزيكي وتوانبخشي - سياتيک چيست؟ - طب فيزيكي و توانبخشي -عضلات
پای ورزشکار چيست؟
بيماري پای ورزشکار چيست دكتر ارتوپدي واستخوان ومفاصل -نوار عصب وعضله
استئوپروز يا پوكي استخوان چيست؟
دكتر دقاق زاده-متخصص طب فيزيكي وتوانبخشي - استئوپروز يا پوكي استخوان چيست؟ - طب فيزيكي و
برچسب :
ارتوپدي چيست