علوم بخش 5

دايناسورها

  دايناسورها بين ۶۵ تا ۲۳۰ ميليون ......

دايناسورها بين ۶۵ تا ۲۳۰ ميليون سال پيش بر روي زمين زندگي مي‌‌كردند.

دايناسورها برخلاف ديگر خزندگان نظير مارمولكها، پاهاي بلند و كشيده‌اي داشتند كه آنها را قادرمي ساخت بدن خود را از سطح زمين بالا نگه‌دارند. آنها به سهولت بر روي زمين حركت مي‌‌كردند و برخي نبز به خوبي مي‌‌دويدند. دايناسورها گونه‌هاي متنوعي از قبيل، گياه خواران غول پيكر به طول 27 متر (90 پا)و گوشتخواران سريع السيركه بعضا" كوتاه تر از 5/1 متر (5 پا) بودند را شامل مي‌‌شدند.

برخي از دايناسورهاي گياه خوار، داراي دندانهايي براي جويدن و خرد كردن غذا به قطعات كوچك جهت بلعيدن و هضم كردن بودند. با اين وجود دايناسورهاي گياهخوار غول پيكر نظير ديپلودوكوس، دندان نداشته در عوض به همراه غذا سنگهايي را نيز مي‌‌بلعيدند تا در شكم آنها گياهان را آسياب كنند.

ديگر مناطقي كه گفته مي‌شود روزگاري در آنها دايناسور ها به ميزان زياد زندگي مي‌‌كردند شامل مصر، مغولستان، آمريكا و آرژانتين مي‌شود. هم اكنون اين جزيره به طور روزانه شاهد صدها دانشمندي است كه از گوشه و كنار اروپا به آنجا سفر مي‌كنند تا اطلاعات بيشتري را در مورد دايناسور ها دريابند. تا كنون مسئولين موفق شده‌اند بقاياي فراواني از دنياي ماقبل تاريخ را در اين جزيره كشف كنند و به اين وسيله نقاط تاريك فراواني را از گذشته‌هاي دور روشن نمايند

بزرگ‌ترين دايناسور

ديرين‌شناسان در گذشته تصور مي‌كرده‌اند بزرگ‌ترين دايناسور گوشتخوار، دايناسور موسوم به تي ركس ويا دايناسورهاي گوشتخوار ديگري كه تا حدودي از تي ركس بزرگ‌تر يا كوچك‌تر بوده‌اند، مي‌‌باشند. اما اكنون بر اين باورند كه جد اعلاي همه اين دايناسورهاي گوشتخوار، دايناسور عظيم الجثه‌اي بوده كه ابعاد بدنش به مراتب بزرگ‌تر از تي ركس و ديگر دايناسورهاي گوشتخوار بوده است.

دايناسور تازه كشف شده كه آرواره‌اي دراز و پشتي قوز كرده دارد اسپينوسوروس ‪ Spinosaurusنامگذاري شده‌است.

بررسي فسيلهاي مربوط به اين دايناسور نشان مي‌دهد طول بدن اين جانور به ‪ ۱۷متر بالغ مي‌شده و دستهاي آن به مراتب قدرتمندتر و بلندتر از دستهاي اخلافش نظير تي ركس T-rex بوده است.

تا ده سال پيش ديرين شناسان بر اين باور بودند كه تي ركس بزرگ‌ترين دايناسور گوشتخوار بوده‌است.از ميان ‪ ۳۰نمونه فسيل اين دايناسور كه تاكنون كشف شده بزرگ‌ترين آن كه در موزه تاريخ طبيعي شيكاگو نگاهداري مي‌شود ‪۱۲/۸ متر طول دارد و محاسبات نشان مي‌دهد كه وزن بدن آن به ‪ ۶/۴تن مي‌رسد. اين دايناسور در حدود ‪ ۶۷ميليون سال قبل مي‌زيسته.

چند سال قبل ديرين شناسان به نمونه‌اي از يك دايناسور گوشتخوار برخورد كردند كه از تي‌ركس‌ها بزرگ‌تر بودند. براي اين دايناسورها نام "جيگانتوسوروس" انتخاب شد و بازسازي فسيلهاي برجاي مانده از اين نوع جديد نشان داد كه طول قامت آنها به ‪ ۱۳/۷متر بالغ مي‌شده است.

اين نوع دايناسورها ‪ ۱۰۰ميليون سال قبل در آمريكاي جنوبي زندگي مي‌كردند.

هم‌زمان با اين نوع دايناسورها دو نوع دايناسور گوشتخوار ديگر در دو قاره ديگر حضور داشتند. دايناسوري كه اندكي كوچك‌تر بود موسوم به كاركارودانتو سوروس در افريقا زندگي مي‌كرد و دايناسور ديگري به نام آكناتوسوروس كه در آمريكاي شمالي مي‌زيست.

اين هر سه دايناسور از اخلاف دايناسوري موسوم به آلوسوروس بوده‌اند كه بين ‪ ۹تا ‪ ۱۲متر طول داشت و حدود ‪ ۱۵۰ميليون سال قبل در آمريكاي شمالي زندگي مي‌كرد.

اما اسپينوسوروس جد اعلاي همه اين دايناسورها به شمار مي‌آيد. نخستين نمونه‌هاي فسيل اين جانور در سال ‪ ۱۹۱۲به وسيله يك ديرين شناس آلماني به نام ارنست استرومر كشف شد. وي نشان داد كه اين دايناسور پوزه‌اي دراز و بر روي ستون فقراتش تيغه‌هاي بلند استخواني قرار داشته است. اما همه تحقيقات جامع اين پژوهشگر كه در موزه مونيخ نگاهداري مي‌شد در هنگام بمباران اين شهر به وسيله متفقين در سال ‪ ۱۹۴۴به كلي نابود شد.

از آن زمان تاكنون همه آنچه كه در مورد دايناسورها كشف شده مربوط به دايناسورهاي كوچك‌تر بوده و در مواردي نيز نمونه‌هاي پراكنده‌اي از استخوانهاي اسپينوسوروس نيز به دست آمده است.

اما اكنون بررسي دوباره دو استخوان برجاي مانده از اسپينوسوروس مشخص ساخته كه نتايجي كه در گذشته در مورد اين دايناسور به دست آمده بود دقيق بوده است.

اسپينوسوروس همراه با كاركارودانتو سوروس در حدود ‪ ۱۰۰ميليون سال قبل در افريقا زندگي مي‌كرده و همانند تي ركس و جياگونتوسوروس بر روي دو پا حركت مي‌كرده است. پرندگان كنوني از اخلاف همين دايناسورها هستند. اسپينوسوروس‌ها دهاني شبيه سوسمارها داشته‌اند و شكار را با حركت اره‌اي دندانهاي خود از پا در مي‌آورده‌اند. شواهد موجود حكايت از آن دارد كه اين دايناسورها بيشتر از ماهي ها تغذيه مي‌كرده‌اند و بازوهاي اين دايناسورها از قدرت كافي براي شكار كردن برخوردار بوده است. اين ويژگيها با ويژگيهاي تي ركس و جياگونتوسوروس تفاوت دارد.

دستهاي اين دو دايناسور كوچك بود. دندانهاي تي ركس نيز به جاي حركت اره مانند به صورت پتك وار و پرسي شكار را بين دندان و فك خرد مي‌كرده است.

جياگونتو سوروسها داراي جمجمه كشيده‌تري بوده‌اند و دندانه‌هاي تيغه مانند آنها گوشت شكار را قطعه قطعه مي‌كرده است .