باغهای اسپانیا

ساخت باغ های تفریحی و پرتجمل در اسپانیا در زمان فرماندهی «مورها»

- نمونه: باغ الحمرا در گرانادا در قرن 5 م به سبک باغهای شرقی دارای آبگیر بزرگ منعکس کننده نمای قصر، تزئین با درختچههای هرس شده و دارای باغچههای مملو از گیاه و دارای سایبان درختی و ارتباط نزدیک داخل و خارج ساختمان.

- مورها (742-814م.): فرمانروای بخش عظیمی از اروپای غربی و بانی رشد و اشاعه فرهنگ اروپای غربی در قرون وسطی

* سایر مشخصات باغهای تفریحی اواخر قرون وسطی :

- باغهای اختصاصی - تنوع عناصر طراحی - وجود دیوارها و پرچینهای قطور به نام
(هورتوس کانکلوسوسHortusConclusus )

- شکل ظاهری غالباً به صورت مربع یا مسطیل - دارای داربست های چوبی و آلاچیقهای گیاهی

- وجود محدوده کوچکی از چمن در امتداد دیوارها و در مجاور چمن

- وجود کوه یا تپه کوچک به شکل مربع، دایره در /مرکز باغ/یک سمت باغ پشت به دیوار( برای مشاهده جاذبههای باغ)

* گیاهان کاشته شده در باغهای تفریحی اواخر قرون وسطی :

- هدف پرورش گیاهان، سبزیجات و میوه - مریم گلی، نعناع، مرزه، ریحان و شلغم - گلهای معطر نظیر سوسن، رز و بنفشه

- سبزیجات برای استفاده در غذا و به عنوان چاشنی و همچنین کاربردهای دارویی - تولید میوههای مختلف از طریق پیوند

3- باغهای دوران تسلط اسلام بر اسپانیا( شمال آفریقا- آندلس)

- گستردگی پیروان حضرت محمد (ص) سراسر آفریقای شمالی از مصر تا مراکش و به تدریج تا اسپانیا(سال 712م.)

- آمیختگی فرهنگ باغ سازی رمیان و ایرانیان با تمدن اسلامی منجر به شکلگیری کاخ – باغ و تراس – باغ شد.

مثال : اولین باغهای مغربی «کردوبا» (Cordoba) توسط افرادی بنا شد که باغهای اسلامی را دیده بودند.

*شواهد باغ سازی آندلس قرن 8-5 م:

- بعد از تسخیر اسپانیا توسط خلفای بنی امیه ساخته شدهاند که نمونه کامل برای باغهای مغربی در اسپانیا بودهاند.

- دارای دو گرایش عمده شیوه باغسازی قرن میانی اروپا وشیوه باغسازی دوره باستانی ایران، رم و بیزانس

- موضوع باغها از سنت اسلامی و جنبههای عرفانی پیروی میکند.

- باغ به عنوان مکانی فرحبخش، آرامبخش و انگارهای از جهان خیالی با تأمل درباره زندگی پس از مرگ ( در تضاد با دنیای شلوغ و خاک آلود خارج از باغ)

*ویژگی کاخ باغهای آندلسی:

- ابعاد کوچک - سازماندهی هندسی

- استفاده از سنت رمی و شکل پاسیوهای مغربی (نظیر Peri styleرمی (باغ ایوان ستوندار)که هر پاسیو بخاطر ارزش گذاری به ویژگیهای اختصاصی هر گیاه، تنها دارای یک گونه گیاه بود.)

پاسیو: اتاق هایی که توسط دیوار محصور ولی سقف آن آسمان بود.هر پاسیو به وسیله یک گیاه مثلاً نارنج ارزش گذاری و پاسیو نارنجستان نامیده میشد.

- طرح باغ اغلب مستطیلی تقسیم شده به چهار بخش توسط کانالهای آب و جویبارها، در مرکز آبنما یا استخر به فرم دایره (مربع نماد مظهر طبیعت، دایره نماد بهشت و کانال آب نماد پاکی و شادابی بدن و روح بود که این نقش مایه در طراحی فرش ایرانی دیده میشود.)

- بهرهگیری از کاشیهای رنگین برای پوشش دیوارها و کف - تعبیه قاب های پنجره مانند

- دارای عناصر آب/به صورت آرام/به صورت فواره(سبب خنک شدن هوا در روزهای گرم)

*گیاهان و درختان کاربردی باغهای آندلس:

- گیاهان شرق مدیترانه از ایران و خاور دور ( به دلیل وسعت زیاد جهان اسلام)

- درختان نخل بزرگ، چنار، سرو(ایجاد سایه)

- گیاهان معطر نظیر پرتقال، لیمو و دیگر مرکبات ( در امتداد پرچینهای مورد )

- سایر گیاهان: میوهها: انجیر؛گیاهان تزئینی: کافور، سرو و انواع گلسرخ ؛ سبزیجات گشنیز و زیره سبز

4- باغ سازی رنسانس تا امروز

* شواهد باغ سازی رنسانس:

- باغبانی و باغ سازی مانند سایر هنرها در دوران رنسانس به اوج خود رسید و تکامل باغهای مدرن و امروزی جهان از این دوران آغاز گردید.

- زنده شدن سبک های کهن و کلاسیک رمی و یونانی

- آشکار شدن سبکهای خاص پردیس سازی موثر بر طراحی باغهای امروزی جهان

*پیشینه فرهنگی باغ سازی رنسانس (ایتالیا):

تولد رنسانس در ایتالیا با تغییر مرکز تفکر از مقوله «زندگی پس از مرگ» به درک انسان از این زندگی، تغییرات بزرگی را درهنر، معماری و باغها ایجاد کرد.

- رنسانس موجب تجدید اهداف انسانگرایی کلاسیک از یونان باستان و رم شد.

- این ایده تقلیدی از کارهای گذشتگان نبود بلکه تفوق یافتن برآنها بود. مثال: فرمهای توسعه یافته رسوم یونان و رم.

- قانون حاکم بر جهان رنسانس سلسله مراتبی بود: خدا در راس و انسان و طبیعت در پائین : شناخت جهان طبیعی در حقیقت شناخت خدا بود و از طریق دو مفهوم هنر و طبیعت طراحی باغ ممکن بود.( منظور از طبیعت، شکل دهی و سازماندهی مواد خاص تولید شده توسط طبیعت است؛ مانند زمین، درختان، گیاهان، گلها، سنگها و آب)

· در فلورانس در قرن 15 معماری به نام «لئونباتیستاآلبرتی» تفسیر ریاضی طبیعت را به عنوان مفهومی هنری(به صورت فرمول) درآورد. مفاهیم مقیاس، تقارن و تناسب در معماری توسعه پیدا کرد و میان انسان و طبیعت ایجاد ارتباط نمود.

باغ سازی رنسانس ایتالیا ( دوران انسانگرایی قرن 15 تا اواخر قرن 16 م.)

- شکلگیری ویلا و باغ- منظر در فلورانس، استقرار بنا به سوی محیط اطراف/ ویلا: شکلگیری درون مناظر طبیعی و کشاورزی:

- پیمودن راه تکامل با استفاده از ویژگیهای: احیا دوران باستان و فراگیری روش طراحی و معماری باغسازی دوران کهن، ترکیب معماری و طبیعت با تقلید از دوران باستان، شناختن معمار به عنوان طراح، شکلگیری وحدت فضا بوسیله پرسپکتیو یا تعیین یک نقطه گریز مرکزی و فاصله و مقیاس، کاربرد بیشتر آثار هنری برای نمایش اندیشه انسان.

- تجلی هنر طبیعت در تابلوهای نقاشی رافائل، داوینچی، بوتیبنی

- باغ مکانی برای برخورد انسان و رابطه با طبیعت و نشانگر میزان تحول صاحب باغ

- بوجود آمدن منظر علمی یعنی نخستین باغهای گیاهشناسی نظیر باغ گیاه شناسی رم (1566 م.) و باغ گیاه شناسیپادوا (1545 م.) به شکل 4 مربع که هر یک از بسترها نشان دهنده یکی از چهار قاره آفریقا، اروپا، آسیا و آمریکا

*ویژگی های ویلا باغهای رنسانس(ایتالیا):

- رعایت قرینه سازی در طرحها - وسعت زیاد

- احداث باغها بر سراشیبیها به منظور تسلط کامل بر مناظر اطراف

- تقسیم سراشیبی به تراسها (تراس بندی): دارای دیوارهای سنگی برای نگهداری، پائین ترین تراس ورودی باغ و تزئین شده با نقشهای گلکاری، طبقه دوم دارای یک آلاچیق یا چند اتاق برای برگزاری مهمانی و طبقه سوم جنگل کاری، ارتباط تراسها با یکدیگر بوسیله پلکانهای عظیم و زیبا، (تراسهاایوانهای سرپوشیده و آلاچیقها، خانه را به باغ متصل میکردند.)

- استفاده از گلدان سنگی برای پرورش گلهای زینتی به منظور احیای گذشته

- محدود کردن باغچه بندیها با شمشاد - استفاده از گیاهان هرس شده

- استفاده از پیکرهها (استقرار تعداد بیشمار مجسمه در دو طرف پیادهروها یا محل های خاص)

- استفاده از درختان سایبان نظیر بلوط، سرو، کاج، شاه بلوط و درختچه های دائمی - گلکاریهای حاشیهای در فضای باز

- رونق بستن گیاهان به داربست و پرورش آنها بر دیوار و پرچین( پرچین دیواری که از بوته های خار و شاخه های درخت در گرداگرد باغ یا کشتزار درست کنند و یا گاهی بر سر دیوار باغ گذاشته میشوند تا مانع عبور گردند.)

- استفاده از آب ( حوضها و فوارههای باشکوه)

· شیوه باغسازی امروز ایتالیا به همان اسلوب و شیوه گذشته میباشد.

· از ویژگیهای شاخص سبک ایتالیا باغسازی پلکانی است.

*گیاهان و درختان کاربردی باغسازی رنسانس (ایتالیا):

- گیاهان با فرمهای هندسی، توپیاری(حجم سازی با گیاهان)، پارترها، مسیرهای پیچ در پیچ، بوسکو(درختزار کوچکی بود که در ردیف های منظم کاشته میشد)، بارکو(زمینهایی برای شکار، علاوه بر تاکستان و باغهای منظم)

- عناصری نظیر خانههای درختی، غارهای مصنوعی، آب نماها و مجسمه که یادآور عناصر باغ رمی ( اشاره به گذشتگان) میباشند.

- گیاهان بالارونده مثل«امینالدوله» و «انگورها» (که در امتداد دیوارها و آلاچیقها رشد میکردند)

- برچین های مورد، رزماری، بلیس، اسطوخودوس، گل پنیرکو گیاهان همیشه سبز و درختان و گیاهانی از یونان و رم باستان مانند درخت توت فرنگی، بلوط همیشه سبز، چنار، درخت انار.

- در اواخر قرن شانزدهم بسترهای باغچه ها غالباً بوسیله نقش مایه های هندسی پیچیدهای تزئین میشدند مانند پارترها.

- پدید آمدن دو مفهوم در عصر رنسانس :

- علم گیاه شناسی : ورود و شناخت گیاهان موجود در جهان علمی علاوه بر گیاهانی از گذشته

- باغ گیاه شناسی : مجموعه جامعی از گیاهانی را نشان میداد که راهنمای کاملی را بر اساس صورتهای متنوع خلقت بوجود میآورد. هر یک از خانواده گیاهان نماد مرحله خاصی از خلقت است.

*نمونهها:

1. ویلامدیسی (1458م.) توسط میکلوتسو در فلورانس ساخته شد. ساخت این ویلا نخستین اقدام برای ایجاد پیوند بین بنا و محیط اطراف آن بود و تصویری از منظر کشاورزی است؛ تراس بندی و کاشت درختان به صورت خطی و تودهای در آن مشاهده میشود.

2. ویلاهایپالادیو (1500م.) در ونتو. در مرکز، منظرهای کشاورزی به عنوان نقاط عطف این منظرها است. در این ویلاها حجم های معماری نقش نظم دهنده منظر طبیعی اطراف را به عهده دارند. ویلاها، معرف ویژگیهای منظرها شناخته میشوند. گذر از فضای معماری به فضای کشاورزی به صورت تدریجی صورت میگیرد. معماری کلاسیک آن عنصر سازمان دهنده منظر شناخته شده است.

3. ویلا ماداما (1519م0) توسط رافائل در داخل جنگل و کنار رودخانه ساخته شد. سازماندهی محوری با حجم های معماری انجام شده، فضای بناهای دوران باستان را تداعی میکند. درختان به صورت خطی و تودهای، به فرم منظم هندسی هرس شدهاند. گیاه و زمین به مثابه مصالح ساختمانی طراحی شدهاند.

4. ویلا لانته (1564م.) به وسیله معمار بزرگ قرن 16 وینولو ساخته شد. موضوع اصلی آن آب و حرکت آن در امتداد محور باغ بود.

5. ویلا وتسه(1550م.) به وسیله پیرو لیگوریو در نزدیکی رم ساخته شد. طرح آن کاملاً به صورت محوری، از دو محور پرسپکتیو به طرف ویلا و محیط اطراف تشکیل میشود. ویژگی عمده آن صحنه آرایی با آب است و تمامی ویژگی باغهای این دوره در ویلا وتسه متجلی میشود:

- درختکار منظم در امتداد خیابان با سروهای بلند - معبرهای سرپوشیده با گیاهان

- پلهها و رمپهایی که تراسها را به یکدیگر متصل میکنند. - تراسبندی همراه با مجسمهها

دوره باروک (قرن 17م.)

- درک نوین مفهوم فضا و رواج نقاشی منظر - عناصر شاخص آن سروهای بلند، چشمه های متعدد، آبشار زیبا و پله های متعدد بود.

- باغ های دوره باروک با توجه به شکلگیری اشرافیت به شکل ویلا- پارک و فضاهای مستقلی در منظر و جدا از مزارع کشاورزی ساخته میشدند.

* هنر و معماری دوره باروک :

فضاهای نمایشی با پرسپکتیوهای نامحدود (نقطه گریز بینهایت) جایگزین فضاهای با پرسپکتیو مرکزی و محدود قرن 15 ( رنسانس) شدند. فضاهای متضاد ایستا و پویا ترکیب میشدند و مسائل فوق در طراحی ویلا – پارک های ایتالیا و بخصوص فرانسه نفوذ کرد.

* نقاشی های منظر دوره باروک:

محیط فیزیکی طبیعت با آثار باستانی نظیر معابد یا خرابه های رم باستان ترکیب شده است. در آثار لورن(Loren) و پوسن (Poosen) دو نقاش فرانسوی، منظر به عنوان پس زمینه برای بیان موضوع اصلی است. منظر زمینهای برای نگاه یادآور خاطره به تمدن های گذشته است، از جمله در آثار نقاشانی چون بروگل، کاراچی و دومنیکیتو.

· در دوره باروک مدارک تصویری به صورت نقشه های توپوگرافی تهیه شد که ارائه دهنده ساماندهی سیستم کشاورزی، نوع کشت، تجهیزات، تأسیسات و سایر اطلاعات در خصوص دخل و تصرف در پهنه طبیعت بودند.

* نمونه های ویلا- پارک های باروک :

1. ویلا آلدوبراندینی (1598 م.) طراحی شده توسط دلاپورتا، مادرنا و فونتانا. صحنه آرایی حول یک محور اصلی سازمان یافته انجام شده و منظر طبیعی به طور هماهنگ با منظر معماری ترکیب شده، فضاهای متضاد – مکمل یکدیگر شکل گرفتهاند.

2. ویلا گامبرایا(1610م.)معماری با محیط طبیعی ترکیب شده /باغ به صورت یک صحنه تئاتر تجلی یافته

3. ویلا گارزونی(1650م.) فضای نمایشی دوره باروک در اینجا به حد کمال رسیده وباغ به صورت یک صحنه تئاتر شکل گرفته است . سه تراس این ویلا حول محور طولی نظم یافته و نظم آن در قسمت فوقانی در جنگلهای انبوه ناپدید شده است.

عصر روشنگرایی(قرن 18م.)

- در این دوران، معماری با استفاده از شیوه های دوران باستان و احجام ساده هندسی تعریف میشود . منطق گرایی، معماری کلاسیک جایگزین معماری نمایشی دوره باروک میشود. فضاهای نوین شهری مثل میدان، بلوار و ... در کنار باغهای عمومی شکل میگیرد. المان گیاهی از طریق احداث باغهای گیاهشناسی وارد فضای شهری میشود. ویلا، پارک ومنظر : شاخص منظره سازی در این دوران است.

* ویژگی های منظر عصر روشنایی :

- اصول طراحی لونوتز ؛ استفاده ماهرانه از محور بر طراحی فضاهای شهری این دوره تأثیر چشمگیری داشت: تقارن، پرسپکتیو نامحدود، ترکیب تضادها، کنترل زوایای دید. این تأثیر در مرحله اول در چهارچوب ایجاد فضاهای نمایشی و صحنه آرایی شهرها و در مرحله دوم به منظور عملکرد بهداشتی و تفریحی آشکار شد.

- فرانسه و انگلستان نخستین کشورهایی بودند که در قرن18م به دخل و تصرف در شهر و بازسازی آن دست زدند.

- در این دوره میادین شهری با عنوان پالاس رویال (Palace Royal) احداث شدند که در فرانسه با بدنه های همگون، قدرت تجاری و اداری، شهرهای در حال توسعه را به نمایش میگذاشت.

- میدان پالاس رویال شهر نانسی، بافت شهر قدیمی را به بخش توسعه یافت متصل میکند.

- در قرن 18م برای صحنه آرایی فضاهای شهری، استفاده از المان گیاهی رواج یافت. خیابانهای مشجر در شهرها احداث گردید و خیابانها به مکانهای استراحت و تفریح تبدیل گشت.

- اصول معمار منظر در نوسازی و طراحی شهرها مؤثر افتاد :

- در شهر ادینبورگ انگلستان به صورت میدانهای مشجر و خیابانهای مشجر با پرسپکتیو نامحدود .

- در ایتالیا به شکل گردشگاههای شهری در کنار رودخانهها و دریا و به صورت بلوار مشجر با پرسپکتیو نقطه گریز در بینهایت طراحی شد از جمله ویلا جوجیا در کنار دریا به صورت یک باغ و گردشگاه عمومی شکل گرفت. ویلا، پارک و منظر بازتابی بودند از اندیشه منطق گرایی قرن 18م.

میدان باغ به صورت جزیرهای بیضی که به وسیله کانال آب احاطه میشد و طرح آن نمادی از پیوند فضاهای منظم هندسی با جلوه های طبیعی است.

شهر پارک در آلمان (کلسروهه) تحت تأثیر اصول لونوتر شکل گرفت.

باغهای گیاه شناسی این دوره در فلورانس، پادوا، پاریس و آکسفورد بودند.

* نقاشی منظر فرانسه در قرن 17م:

- در نقاشیهای لورن و پوسن زیبایی از مناظر کلاسیک، سمبولیک، طبیعت بکر و مناظر خیالی به صورت آرمانی بازتاب داشت.

- پوسن : عشق به طبیعت و بدبینی به اجتماع، مناظر اکثراً از سطوح درهم بافته تشکیل شده و عناصر آن: ساختمان معابد، برجها، آسمانی آرام، نور یکنواخت

- لورن: جنبه های شاعرانه وروستایی، یادآور عظمت و زیبایی دوران باستان

باغ­های اسپانیا

مطالب مشابه :

تراس

تراس بندی و کار در شیب و دیوارهای نگهدارنده ( Retaining Wall) در طراحی فضای سبز

معرفی انواع سبک های باغسازی

نمونه کار روف گاردن و فضای سبز تراس بالکن و پشت بام-پنت هاوس