بررسی رابطه اطلاعات حسابداری و ریسک بازار (شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران)

بررسی رابطه اطلاعات حسابداری و ریسک بازار (شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران)

چکیده

این مقاله، به بررسی ارتباط اطلاعات حسابداری با ریسک بازار شرکت ها در ایران پرداخته است. در این تحقیق رابطه تعدادی از نسبت های مالی از جمله نسبت دارایی جاری به بدهی جاری، سود خالص به حقوق صاحبان سهام، فروش به حقوق صاحبان سهام، بدهی به حقوق صاحبان سهام و جمع دارایی ها که به عنوان نمادهایی از اطلاعات حسابداری انتخاب شده اند با ریسک بازار(سیستماتیک) شرکت های پذیرفته شده در سازمان بورس اوراق بهادار تهران، مورد آزمون قرار گرفته است. فرضیه های تحقیق از طریق روش های آماری رگرسیون خطی ساده و چندگانه، آزمون تی استیودنت مورد آزمون قرار گرفته است.

نتایج تحقیق نشان می دهد که بین اطلاعات حسابداری با ریسک بازار شرکت ها، رابطه معنی دار وجود ندارد.این موضوع نشان می دهد که در ایران اطلاعات تاریخی حسابداری به طور کامل در قیمت اوراق بهادار انعکاس نمی یابند.به بیان دیگر بورس اوراق بهادار تهران، از کارآیی لازم برخوردار نیست.

واژه های کلیدی:1.ریسک بازار 2.اطلاعات حسابدار 3.ریسک سیستماتیک 4.بازده سهام، بورس اوراق بهادار تهران.

1.مقدمه

حسابداری به منظور جواب گویی به نیازهای انسان به وجود آمده است.شرایط اجتماعی، اقتصادی و سیاسی محیط حسابداری به تناسب زمان متفاوت بوده است.در نتیجه، هدف های حسابداری و روش های آن نیز متناسب با تغییر در شرایط محیطی دگرگون شده است.با گذشت زمان و به موازات گسترش فعالیت های اقتصادی و افزایش پیچیدگی آن، هدف ها و روش های حسابداری به منظور جواب گویی به نیازهای اطلاعاتی توسعه یافته است.

در حال حاضر، حسابداری نقش مهمی را در سیستم اقتصادی ایفا می کند.تصمیم گیری دقیق از جانب اشخاص، شرکت ها، دولت و غیره برای توزیع مناسب و کارآیی منابع مالی امری اجتناب ناپذیر است.برای این گونه تصمیم گیری ها، تصمیم گیرندگان باید اطلاعاتی قابل اتکا در اختیار داشته باشند.در واقع، هدف حسابداری کمک به این تصمیم گیرندگان است.

از سوی دیگر، سرمایه گذاری از موارد ضروری و اساسی در فرآیند رشد و توسعه اقتصادی کشور است.از عوامل مؤثر درانتخابوانجامسرمایه گذاری، توجه سرمایه گذاری به ریسک و بازده سرمایه گذاری است.نقش ریسک و (*)استادیار گروه حسابداری

(**)کارشناس ارشد حسابداری

بازده در سرمایه گذاری، به مانند نقش عرضه و تقاضا در اقتصاد برای قیمت گذاری کالاست.از دیدگاه نظری، ریسک به معنای ضرر بالقوه و قابل اندازه گیری سرمایه گذاری است.تا دهه 1950، ریسکیک عامل کیفی شمرده می شد تا این که با تلاش هری مارکوویتز، ریسک کمیت پذیر شد و انحراف معیار جریان های نقدی طرح های سرمایه گذاری در شرایط مختلف اقتصادی، اجتماعی و سیاسی به عنوان کمیتسنجش ریسکمعرفی گردید.

تأثیر ریسک یک سرمایه گذاری به ریسک مجموع سرمایه گذاری مستلزم محاسباتکواریانسوضریب همبستگیبود که به ناچار انجام محاسبات را مشکل و وقت گیر می نمود.چندی بعد، ویلیام شارپ، با تعیین ضریب حساسیت (?B)به عنوان معیار ریسک، مدل ساده و کاربردی را به دنیای سرمایه گذاری عرضه نمود(اسلامی بیدگلی: 1375).

استفاده از نظریه ها و روش های موجود و نیز نظریه پردازی، مستلزم اطلاعات، به ویژه، اطلاعات تولید شده در سیستم حسابداری است که بدون شک، در بازار نوپای سرمایه کشورمان به سختی تحصیل می شود.به همین علت، شناخت ارتباط بین ریسک بازار و اطلاعات حسابداری، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.سایر مطالعات، بیانگر ارتباط بین نسبت های حسابداری و میزان ریسک بازار می باشد و پیشنهاد می گردد که نسبت های حسابداری می توانند در پیش بینی بتای اوراق بهادار مورد استفاده قرار گیرند(بیور:1970، الگرز و ماری:1982).

این تحقیق، در پی یافتن رابطه معنی دار بین اطلاعات حسابداری و ریسک سهام شرکت ها در بازار بورس اوراق بهادار تهران است تا مؤید سرمایه گذاران در تصمیم گیریشان باشد.

2.بیان مسأله

نقش اطلاعات در فرآیند تصمیم گیری کاملا روشن است.برای تصمیمات اقتصادی نیاز به اطلاعاتی است که با استفاده از آن ها بتوان منابع موجود را به بهترین نحو تخصیص داد.یکی از راه های دستیابی به این اطلاعات استفاده از اطلاعات صورت های مالی سالانه شرکت هاست.صورت های مالی که به طور جامع و گسترده مورد استفاده قرار می گیرند، مناسب ترین روش برای ارائه ی اطلاعات مالی به استفاده کنندگان از آن محسوب می گردند.اهداف کلی صورت های مالی تأمین نیازهای استفاده کنندگان از جمله سرمایه گذاران می باشد.سرمایه گذاران بالقوه و بالفعل به طور عمده علاقه مند به ارزیابی ویژگی های سرمایه گذاری در یک شرکت هستند.ویژگی های یک سرمایه گذاری شامل عواملی از قبیل ریسک، بازده، سود سهام، امنیت سرمایه گذاری، نقدینگی، رشد و غیره می باشند(یحیی زاده فر و احمدپور:1381).

تأثیر گزارشات مالی روی گرایش بازار سهام، محور اصلی تحقیق در حسابداری و مالی است.مطالعات زیادی به چگونگی تأثیر اطلاعات مالی در قیمت های اوراق بهادار، تصمیمات سرمایه گذاری صورت گرفته است(هولداح و ریان :1996).

بررسی و مطالعه اولیه در مورد موضوع تحقیق در ایران، حاکی از عدم تأثیر و یا تأثیر کمرنگ رابطه اطلاعات حسابداری با ریسک بازار است.براساس یافته ها و نتایج بررسی و مطالعه اولیه در این مورد، پرسش های متعددی به ذهن متبادر می شود:

آیا بین نسبت دارایی جاری به بدهی جاری و ریسک بازار رابطه معنی دار وجود دارد؟

آیا بین نسبت سود خالص به حقوق صاحبان سهام و ریسک بازار رابطه معنی دار وجود دارد؟

آیا بین نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام و ریسک بازار رابطه معنی دار وجود دارد؟

آیا بین نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام و ریسک بازار رابطه معنی داری وجود دارد؟

آیا بین جمع دارایی هایی یک شرکت و ریسک بازار رابطه معنی دار وجود دارد؟

در این تحقیق با توجه به پرسش های متعدد موجود در ارتباط با مسأله تحقیق، سؤال اصلی تحقیق به صورت زیر بیان گردید:

آیا بین اطلاعات حسابداری و ریسک بازار رابطه معنی دار وجود دارد؟

پس از مطالعه منابع و مآخذ و ارزیابی حاصل از بررسی مقدماتی، پنج فرضیه فرعی و یک فرضیه اصلی در ارتباط با پرسش های مطرح شده صورت بندی شد و تعاریف عملیاتی متغیرهای تحقیق تدوین گردید(هولده، 10: 1996).

پیشینه تحقیق

بسیاری از تحقیقات بازار سرمایه، رابطه اطلاعات حسابداری و ریسک اوراق بهادار و پرتفوی ها را بررسی کرده اند. خلاصه ای از تحقیقاتی که به بررسی همبستگی بین متغیرهای مبتنی بر صورت های مالی و برآوردهای ریسک بازار اوراق بهادار(?B)پرداخته اند، در زیر اشاره خواهد شد.

بلاک، جنسن و اسکولز(1972)مطالعات دقیقی را روی کلیه سهام عادی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار نیویورک برای دوره زمانی(1926 تا 1965)مورد بررسی قرار دادند.رابطه بازده سهام و بازده پرتفوی بازار شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار نیویورک، با ریسک بازار مورد بررسی قرار گرفت.نتایج تحقیق نشان داد که همسویی بین ریسک و بازده اوراق بهادار وجود ندارد.به عبارت دیگر، شرکت هایی که بازده سهام بالایی نداشته اند از ریسک بالایی برخوردار بودند.یکی دیگر از نتایج این تحقیق بیانگر این موضوع بود که مدل (L-S)توصیف کافی را برای ریسک و بازده مربوط به اوراق بهادار را فراهم نمی سازد.یکی از علل تناقض در نتایج به دست آمده خطای مربوط به محاسبه ریسک سیستماتیک است؛زیرا بتای سهام از روی اطلاعات تاریخی محاسبه گردیده است؛دلایلی وجود دارد که شک خطای محاسباتی را زیاد می کند.تغییر ساختار سرمایه، تحصیل دارایی های سرمایه ای، خرید سایر شرکت ها از جمله مواردی هستند که موجب تغییر ریسک سیستماتیک سهام می گردند؛به طوری که بازار متوجه تغییرات مزبور می گردد و در تصمیم گیری ها مورد توجه سرمایه گذاران بالقوه و بالفعل جهت تحصیل سهام شرکت ها قرار می گیرد؛ولی در محاسبه ریسک منظور نمی گردد.

تحقیق انجام شده توسط پروفسور بیلدرسی(1975)استاد دانشگاه پنسیلوانیا از کامل ترین تحقیقات موردنظر است.او نمونه ای شامل 71 شرکت تولیدی و خرده فروشی را که سهام آن ها، در طی سال های(1956 تا 1966)در بازار بورس اوراق بهادار آمریکا معامله می شده است، انتخاب نمود.سپس همبستگی بین برآوردهای بتای (?B)بازار برای سهام عادی شرکت های نمونه را هربار با یکی از یازده متغیر حسابداری انتخابی محاسبه کرد.او بار دیگر به محاسبه رگرسیون چند متغیره میان تعدادی از متغیرهای حسابداری با برآورد بتای بازار سهام عادی شرکت های نمونه دست زد.بیلدرسی، با استفاده از برنامه رگرسیون مرحله به مرحله، توانست آن تعداد از متغیرهای حسابداری که به میزان مؤثری می توانند متغیر وابسته (?B)را توصیف کنند، تعیین کند.آخرین رگرسیونی که مورد استفاده بیلدرسی قرار گرفت، در بر گیرنده شش متغیر مستقل زیر بود:نسبت بدهی به سهام عادی -1X ، نسبت سهام ممتاز به سهام عادی -2X ، نسبت فروش به سهام عادی -3X ، نسبت دارایی جاری به بدهی جاری -4X ، انحراف استاندارد نسبت سود به قیمت -5X و بتای حسابداری -6X

خلاصه نتایج حاصل از تحقیق بیلدرسی در جدول شماره 1 ارائه شده است.

(به تصویر صفحه مراجعه شود)

جدول 1:خلاصه نتایج تحقیقات بیلدرسی

کال کارنی 1 ، پاورز 2 و شانون 3 (1991)تکنیکی براساس بتای حسابداری و بازار برای محاسبه نرخ بازده مورد انتظار بخشی برای هر بخش از مؤسسه چند محصولی پیشنهاد کردند.از آن جایی که اطلاعات بازار برای بخش های مؤسسه چند محصولی وجود ندارد، از بتای حسابداری برای هر بخش به منظور محاسبه نرخ بازده مورد انتظار آن بخش استفاده کردند.

کارلز 4 و ساکلی 5 (1993)همبستگی بین بتای حسابداری و بازار را، در 71 بانک تجاری محاسبه نمود و از دو معیار بازده(بازده براساس جمع دارایی و بازده براساس حقوق صاحبان سهام)برای محاسبه بتای حسابداری استفاده کردند.نتایج تحقیق نشان می دهد که همبستگی بین بتای حسابداری و بتای بازار با توجه به شاخص بازار مورد استفاده از 30%تا 60%در نوسان بوده است.نتایج نسبت به طول دوره مورد رسیدگی حساس است.همبستگی بین بتای حسابداری و بتای بازار در دوره زمانی طولانی کمتر است.

بیور 6 ، کتلر 7 و شولز 8 (1970)از متغیرهای حسابداری(نسبت سود پرداختی، رشد، اهرم، نقدینگی، اندازه، تغییرپذیری سود و بتای حسابداری)به عنوان جایگزین برای کل تغییرات بازده بازار استفاده نمودند.بیور(1970)از نمونه شامل 307 شرکت برای دو دوره زمانی(56-1947)و(65-1957)برای محاسبه درجه همبستگی بین بتای حسابداری و بازار استفاده نمود.نتیجه این تحقیق نشان داد که درجه همبستگی بین بتای حسابداری و بازار در دوره 44 و 33%بوده است.

گندس 9 (1973)، به بررسی اعتبار نتایج به دست آمده از مطالعات بال و برون 10 (1969)و بیور(1970)، در مورد همبستگی بین پیش بینی ریسک سیستماتیک براساس بتای بازار و بتای حسابداری با تجزیه و تحلیل رگرسیون از یک نمونه 99 شرکتی از بورس اوراق بهادار نیویورک پرداخت.نتایج این تحقیق نشان داد که ارتباط آماری با اهمیت برای پیش بینی ریسک سیستماتیک بین بتای بازار و حسابداری وجود دارد.

بیور و منگلد 11 (1975)، با استفاده از سه متغیر(سود حسابداری تقسیم به ارزش بازار حقوق صاحبان سهام، سود به عنوان درصدی جمع دارایی ها و سود حسابداری، ارزش بازار حقوق صاحبان سهام)برای تعیین درجه همبستگی بین بتای حسابداری و بتای بازار از 204 شرکت از بورس اوراق بهادار نیویورک به عنوان نمونه استفاده نمودند.نتایج تحقیق بیور و منگلد نشان می دهد که در سطح اوراق بهادار منفرد، 20 درصد تغییرات بتای بازار به وسیله تغییرات بتای حسابداری بیان می شود.

اشمایل و کیم 12 (1989)، برای تعیین درجه همبستگی بین بتای بازار و حسابداری، با استفاده از چهار معرف از سود(سود در دسترس به حقوق صاحبان سهام، سود در دسترس به حقوق صاحبان سهام به علاوه استهلاک، سود دوره در دسترس به حقوق صاحبان سهام به علاوه مالیات معوق و جریان نقدی ناشی از فعالیت های عملیاتی به ارزش بازار حقوق صاحبان سهام)استفاده نمودند.برای این تحقیق، از 272 شرکت در فاصله سال های(1967 تا 1985)استفاده شد.نتایج تحقیق نشان می دهد که رابطه با اهمیتی بین بتای حسابداری و بتای بازار با استفاده از تمام چهار معرف حسابداری وجود دارد.

گارد و ریس(1999)، از چهار متغیر حقوق صاحبان سهام، سود خالص، تقسیم سود و قیمت سهام برای پیش بینی تغییرات سود استفاده کردند.این مطالعه، در سه کشور آلمان، انگلستان و فرانسه صورت گرفته است.نتایج تحقیق بیانگر اثر متغیرهای حسابداری در سود خالص می باشد.

فاستر، روی محدودیت های آماری و شاخص موزون ارزش، کار کرد.مدل او نشان می دهد که ناهمخوانی بین ارتباطات نظری مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای و نتایج تجربی، ممکن است، به علت آزمون های نامناسب آماری باشد و در واقع، مدل شارپ، می تواند توصیف معتبری از رابطه ریسک و بازده باشد.هم چنین بخش زیادی از موارد خرده گیری به مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای، به نحوه برآورد بتای بازار مربوط می شود که به طور معمول گفته می شود، احتمال دارد بازار نکارا و یا با اعمال نظرات شخصی تعیین شده باشد(اسد اللهی:1378).

حسن قالیباف اصل(1373)، به بررسی تأثیر ساختار سرمایه(اهرم مالی)بر روی ریسک سیستماتیک (?B)سهام عادی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته است.در این تحقیق، 26شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران که در سال 1368، در بورس فعال و دارای هزینه بهره وام های دریافتی بودند، انتخاب و در فاصله زمان (1368 تا 1372)مورد بررسی قرار گرفت.فرضیات این تحقیق عبارتند از:

1.این ساختار سرمایه(اهرم مالی)شرکت و ریسک سیستماتیک سهام عادی آن شرکت در بورس اوراق بهادار تهران، ارتباط وجود دارد.

2.میزان پراکندگی ریسک سیستماتیک سهام مشاهده شده در شرکت های اهرمی، بزرگ تر از ریسک سیستماتیک غیر اهرمی است.

نتایج این تحقیق نشان می دهد که میانگین بتای غیر اهرمی کوچک تر از میانگین بتای اهرمی می باشد.یعنی با استفاده بیشتر از اهرم(بدهی)ریسک سیستماتیک سهام شرکت در بازار بالاتر می رود.

بنابراین پراکندگی بتاهای غیر اهرمی، با پراکندگی های بتاهای اهرمی با استفاده از تحلیل انحراف معیار دو جامعه مورد مقایسه قرار گرفت.با توجه به ارقام به دست آمده از تحقیق، انحراف معیار سهام غیر اهرمی کوچک تر از انحراف معیار سهام اهرمی در هر صنعت می باشد.

احمد احمدپور(1377)، در رساله دکترای خود، به بررسیآثار اهرم عملیاتی، مالی و اندازه شرکت روی ریسک سیستماتیک سهام عادی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق تهرانپرداخت.نتایج تحقیق نشان می دهد که اهرم مالی روی میزان ریسک سیستماتیک اثر دارد؛یعنی با افزایش میزان بدهی شرکت ها، ریسک سیستماتیک نیز افزایش می یابد.در صورتی که اهرم عملیاتی روی میزان ریسک سیستماتیک اثر ندارد.اندازه شرکت(میزان دارایی)روی میزان ریسک اثر معنادار دارد.به عبارت دیگر هر اندازه میزان دارایی شرکت ها بیشتر باشد، ریسک سیستماتیک آن کاهش می یابد.

نوروش و عباس وفادار(1378)به بررسی سودمندی اطلاعات حسابداری در ارزیابی ریسک بازار شرکت ها در ایران پرداختند.در این تحقیق، تعدادی از نسبت های مالی از جمله نسبت های سود خالص به حقوق صاحبان سهام، دارایی جاری به بدهی جاری، فروش به حقوق صاحبان سهام و جمع دارایی ها به عنوان نمادهایی از اطلاعات حسابداری انتخاب شده اند و رابطه آن ها با ریسک بازار 39 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، مورد آزمون قرار گرفته است.چهارچوب زمانی این تحقیق، از ابتدای سال 1375 تا پایان سال 1376 می باشد.نتایج حاصل، رابطه معنی داری بین نسبت سود خالص به حقوق صاحبان سهام و ریسک بازار شرکت ها در سطح اطمینان 95 درصد را

نشان می دهند.این نسبت مالی 9/14 درصد از تغییرات در ریسک بازار شرکت ها را اندازه گیری می کند.سایر نسبت های مالی بدون رابطه معنی دار با ریسک بازار شرکت ها بوده اند.نتایج به دست آمده بیانگر این مطلب است که در ایران اطلاعات تاریخی حسابداری به طور کامل در قیمت اوراق بهادار انعکاس نمی یابد.به بیان دیگر، اوراق بهادار تهران از کارآیی لازم برخوردار نیست.

خالقی مقدم و رحمانی(1382)، به بررسی محتوان اطلاعاتی متغیرهای حسابداری با استفاده از مدللاجیت در نمونه ای متشکل از 71 شرکت بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی(1379-1370)پرداخته اند.نتایج مدل های پردازش شده در طول سال های(1376-1371)نشان داد که اقلام صورت های مالی، توان پیش بینی سود را دارند.عملکرد مدل های پیش بینی در سال های(1379-1377)به استثنای سال 1378، برای متغیر وابسته سود عملیاتی هر سهم و نیز بازده حقوق صاحبان سهام تفاوت معناداری با مدل گشت تصادفی نداشت.متغیرهای درصد سود ناخالص، درصد تغییرات در درآمد هر سهم، درصد تغییر در جمع دارایی ها و درصد تغییر در فروش به جمع دارایی ها، دارای بالاترین تبیین و رابطه مثبت با افزایش سود هستند.نتیجه نهایی این تحقیق نشان می دهد که دانش حسابداری در دستیابی به هدف تهیه اطلاعات سودمند موفق بوده است.

4.روش شناسی و نحوه اجرای تحقیق

جامعه آماری این تحقیق شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد.این تحقیق، در دوره زمانی بین سال های(1376 تا 1380)صورت گرفته است.با توجه به معیارهای زیر، 40 شرکت به عنوان نمونه نهایی مورد تجزیه و تحلیل و بررسی قرار گرفت:

1.اقلام صورت های مالی جهت محاسبه متغیرها طی دوره(1376 تا 1380)موجود باشد.

2.سال مالی منتهی به پایان اسفندماه باشد.

3.شرکت های موردنظر در عضویت بورس اوراق بهادار تهران باشند.

4.معاملات سهام برای مدت طولانی دچار وقفه نشده باشد.

متغیرهای مستقل در این تحقیق، نسبت های مالی هستند.تعداد نسبت های مالی زیاد است، ولی تمام این نسبت ها را با توجه به نتایج حاصل از آن ها می توان به چهار طبقه اصلی تقسیم نمود:نسبت های نقدینگی، نسبت های فعالیت، نسبت های سرمایه گذاری، نسبت های سودآوری.در هریک از این طبقات اصلی نسبت ها، تعداد 3 تا 4 نسبت مالی وجود دارد.به رغم وجود این تعداد از نسبت های مالی، تحقیقات انجام شده از سوی برخی محققان از جمله گلدن و همکاران(1992)و فوستر(1987)نشان داده است که بین نسبت های مالی موجود در هریک از طبقات اصلی نسبت های مالی، همبستگی بالایی وجود دارد.ازاین رو، در این پژوهش نیز از هریک از این طبقات یک نسبت مالی انتخاب شده است.تا جای ممکن، سعی شده نسبت های مالی که در تحقیق پروفسور بیلدرسی به کار گرفته شده است، انتخاب شود.این نسبت های مالی که تشکیل دهنده متغیرهای مستقل تحقیق می باشند، عبارت است از نسبت سود خالص به حقوق صاحبان سهام، بدهی به حقوق صاحبان سهام، دارایی جاری به بدهی جاری، فروش به حقوق صاحبان سهام و جمع دارایی ها.

متغیر وابسته در این تحقیق بتا(?B)به معنی ریسک سیستماتیک(بازار)است.برای محسبه ضریب بتا از بازده سهام شرکت های نمونه (iR)و بازده پرتفوی بازار(mR)استفاده شده است.

جهت تعیین رابطه بین متغیرهای مستقل و متغیرهای وابسته از آزمون رگرسیون و همبستگی استفاده شده است.

(به تصویر صفحه مراجعه شود)

5.آزمون فرضیه ها و تجزیه و تحلیل نتایج

در این تحقیق، به دنبال بررسی بود یا نبود رابطه بین اطلاعات حسابداری و ریسک سیستماتیک شرکت ها هستیم.به این منظور فرضیه های آماری به صورت زیر تعریف می شود:

فرض صفر:رابطه معنی دار بین اطلاعات حسابداری و بتا وجود ندارد؛

فرض مقابل:رابطه معنی دار بین اطلاعات حسابداری و بتا وجود دارد؛

مقدار این آماره با مقادیر بحرانی برای سطح معنی دار 95 درصد مقایسه می شود.چنان چه این آمار از مقادیر بحرانی تجاوز کند، فرض oH رد می شود.به بیان دیگر، می توان نتیجه گرفت که رابطه معنی دار بین اطلاعات حسابداری و بتا با 95 درصد اطمینان وجود دارد.هم چنین در برآورد الگوهای رگرسیونی از روش حد اقل مربعات معمولی استفاده شده است.

1.5.نتایج آزمون فرضیات

نتایج آزمون فرضیات در جدول 2 آمده است.

جدول 2:نتایج آزمون فرضیات

2.5.آزمون رگرسیون چندمتغیره

اکنون لازم است که اثر متغیرهای مستقل را به طور یک جا نیز روی متغیر وابسته (?B)تحت الگوی چندمتغیره مورد بررسی قرار دهیم.

(به تصویر صفحه مراجعه شود)

برای انجام آزمون یاد شده که آزمون معنی داری رگرسیون می باشد از آماره f استفاده شده است که برابر است با: 289/201-f

f به دست آمده از جدول نیز عبارت است از:

از آن جا که مقدار آماره f در ناحیه lH قرار گرفته است، بنابراین فرضیه صفر پذیرفته نمی شود و نشان می دهد که هیچ کدام از متغیرهای مستقل در این مدل با اطمینان 95 درصد رابطه معنی داری با ریسک سیستماتیک ندارد.

برای تعبیری از مقادیر برآورد شده برای پارامترها، به عنوان مثال، می توان گفت که افزایش یک درصدی در مقدار متغیر نسبت سود خالص به حقوق صاحبان سهام (EOIN)، باعث می شود که ریسک بازار 194/0 بار تغییر کند. کوچک بودن این تغییر در میزان ریسک نیز گواه دیگری بر عدم رابطه بین این متغیر و میزان ریسک می باشد.مشابه این رفتار برای بقیه متغیرها نیز مشاهده می شود.

6.تشریح و ارزیابی نتایج 1.6.تجزیه و تحلیل و ارزیابی نتایج آزمون فرضیه اول

به رغم این که نسبت دارایی جاری به بدهی جاری، شاخصی برای ارزیابی توانایی واحد تجاری در پرداخت بدهی های جاری از محل دارایی های عملیاتی را نشان می دهد، ارتباطی با ریسک بازار سهام ندارد.می توان گفت که

اغلب سرمایه گذاران فاقد آشنایی لازم با صورت های مالی از جمله ترازنامه هستند و ازاین رو توجهی به نسبت های مالی ناشی از آن نیز ندارند.نتیجه این آزمون با نتیجه آزمون پرفسور بیلدرسی یکسان می باشد.

2.6.تجزیه و تحلیل و ارزیابی نتایج آزمون فرضیه دوم

بسیاری از سرمایه گذاران علاقه زیادی به سود و زیان شرکت ها دارند.این طرز تفکر ناشی از آن است که هنگامی یک شرکت می تواند به گسترش فعالیت ها، بهبود وضعیت مالی، تحصیل جریان های نقدی بیشتر و پرداخت سود سهام بالاتر بپردازد که روند سودآوری آن مطلوب و رو به رشد باشد.هم چنین با توجه به ارتباط بین اطلاعات حسابداری و قیمت سهام عادی در بازار و بر پایه فرضیه های بازار کارا، تحقیقات کاربردی از این ایده که سود حسابداری و سود هر سهم دارای محتوای اطلاعاتی بالا است، پشتیبانی می کند.

لیکن در فرضیه دوم تحقیق، در رابطه رگرسیون خطی بین نسبت سود خالص به حقوق صاحبان سهام و بتا (EDIN126.0+15.0--?B)مشخص شد که نسبت سود خالص به حقوق صاحبان سهام با بتا رابطه معنی داری ندارد.

3.6.تجزیه و تحلیل و ارزیابی نتایج آزمون فرضیه سوم

در فرضیه سوم تحقیق رابطه رگرسیون خطی بین فروش به حقوق صاحبان سهام و بتا مورد بررسی قرار گرفت.(EOS(2-10x634.1)+136.0--?B)این نسبت نشان دهنده کارآیی مدیران در به کارگیری منابع مالی است.مشخص شد که این نسبت با بتا رابطه معنی دار ندارد.در تحقیق انجام شده توسط پرفسور بیلدرسی هم نسبت فروش به حقوق صاحبان سهام رابطه معنی داری با بتا نداشته است.

4.6.تجزیه و تحلیل و ارزیابی نتایج آزمون فرضیه چهارم

نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام یکی از نسبت های مالی و از مهم ترین شاخص های تعیین ریسک سرمایه گذاری در شرکت ها است.در نتایج تحقیق انجام شده توسط پرفسور بیلدرسی این نسبت بیشترین همبستگی را در میان نسبت های منتخب با بتا داشته است.درحالی که در این تحقیق در رابطه رگرسیون خطی این نسبت با بتا(EOL(2-10x47.1)-(2-10x81.2-))-?B)مشخص شد که این نسبت با بتا رابطه معنی دار ندارد.

می توان گفت ساختار بدهی ها در صورت های مالی شرکت های ایرانی با ساختار بدهی سایر کشورها متفاوت است. بخش عمده ای از اقلام تشکیل دهنده بدهی ها در شرکت های ایرانی، مربوط به ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان، ذخیره مالیات و سایر ذخایر می باشد که سررسید آن ها نامشخص بوده و یک باره پرداخت نمی شوند.به همین لحاظ، این بدهی ها از درجه ریسک پایین تری، در مقایسه با سایر بدهی ها برخوردارند.

هم چنین در کشور ما بدهی به بانک ها، بیشتر پشتوانه وثیقه ای دارند.ازاین رو، بانک ها هنگام تأخیر در بازپرداخت به موقع بدهی ها به ندرت شرکت ها را در فشار ورشکستگی قرار می دهند.به همین علت، این نسبت نقش مشابهی را در اندازه گیری ریسک در کشور ما ایفا نمی کند.صرف نظر از موارد یاد شده، رابطه منفی این نسبت با بتا در این تحقیق، به این معنی که هرگاه نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام، افزایش یابد، ریسک شرکت کمتر می شود، رفتار معقولی از ریسک را برای این نسبت نشان نمی دهد.

5.6.تجزیه و تحلیل و ارزیابی نتایج آزمون فرضیه پنجم

رقم دارایی های شرکت نشان دهنده اندازه و بزرگی یک شرکت می باشد.می توان گفت شرکت هایی که حجم دارایی ها و اندازه آن ها بزرگ تر است، کمتر و دیرتر دچار نوسان شده، بنابراین، ریسک آن ها کمتر از شرکت های کوچک تر است.ولی نتایج آزمون فرضیه پنجم حاکی از آن است که رابطه معنی داری بین جمع دارایی های شرکت و ریسک بازار وجود ندارد.

براساس فرضیه های حاکم بر تئوری بازار کارا، در شکل ضعیف بازار کارا فرض بر این است که تمامی اطلاعات تاریخی به طور کامل در قیمت و ریسک اوراق بهادار انعکاس می یابد، درحالی که نتایج این تحقیق نشان می دهد تعدادی از متغیرهای مستقل شامل نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام، نسبت دارایی جاری به بدهی جاری و جمع

دارایی ها که شاخص هایی برای ارزیابی ریسک شرکت ها هستند، بی ارتباط با ریسک بازار شرکت ها بوده اند.به بیان دیگر اطلاعات تاریخی حسابداری به طور کامل در قیمت و ریسک اوراق بهادار انعکاس نیافته است.بنابراین می توان بر نتایج تحقیقات قبلی که در آن کارآیی بازار در سطح ضعیف نفی شده، صحه گذاشت.

7.پیشنهادهای تحقیق

انجام سرمایه گذاری یکی از موارد ضروری و اساسی در فرآیند رشد و توسعه اقتصادی کشور است.سرمایه گذاران از بعد عرضه سرمایه، تا جای ممکن سعی دارند که منابع مالی خود را به سویی سوق دهند که کمترین ریسک و بیشترین بازده را داشته باشد.در این راستا نقش اوراق بهادار در جهت هدایت مؤثر و بهینه این سرمایه را نمی توان نادیده گرفت.به همین دلیل وجود یک بازار کارا ضروری به نظر می رسد.از شرایط لازم برای چنین بازاری این است که تمام اطلاعات موجود از جمله اطلاعات حسابداری که دارای دو ویژگی مربوط بودن و قابلیت اتکا می باشند بدون هزینه و به طور مساوی در دسترس تمام سرمایه گذاران و اعتباردهندگان قرار گیرد(نمازی و شوشتریان:1375).با توجه به نتایج به دست آمده از این تحقیق و به منظور ارتقای کارآیی بورس اوراق بهادار تهران، پیشنهادهایی به شرح زیرا ارائه می گردد:

1.در جهت آشنا نمودن سرمایه گذاران با صورت های مالی و روش های تجزیه و تحلیل آن ها پیشنهاد می گردد:قبل از این که سرمایه گذار اقدام به خرید سهام بنماید، راهنمای کاملی توسط سازمان بورس اوراق بهادار و یا کارگزارن بورس به آن ها ارائه شود تا در موقع خرید یا فروش سهام دقت بیشتری نمایند، یا تمهیداتی در نظر گرفته شود تا افراد خبره و کارشناس(تحلیل گران مالی)بتوانند در بورس تهران به طور فعال نقش راهنمایی و ارشاد سرمایه گذاران مبتدی را به عهده گیرند.از طریق کتاب های درسی، رسانه های گروهی و...آموزش های وسیعی در مورد نحوه انتخاب سهام آشنایی با صورت های مالی و روش های تجزیه و تحلیل آن به سرمایه گذاران و سایر اشخاص داده شود تا آنان با آشنایی کافی در زمینه های گفته شده، اقدام به سرمایه گذاری کنند.

2.تعداد اندکی از سرمایه گذاران نیز که دارای تخصص و تجربه در زمینه سرمایه گذاری هستند به علت عدم وجود یک نظام اطلاعاتی منسجم در بورس تهران قادر نیستند اطلاعات مورد نیاز برای انجام تجزیه و تحلیل های مالی را به دست آورند.پیشنهاد می گردد سیستم های اطلاع رسانی مناسب در بورس تهران ایجاد شود تا بدین وسیله اطلاعات مورد نیاز به آسانی در اختیار سرمایه گذاران قرار گیرد.

3.بخش عمده ای از اقلام تشکیل دهنده بدهی شرکت ها در ایران مربوط به ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان، ذخیره مالیات بر درآمد و سایر ذخایر می باشد که سررسید بعضی از آن ها نامشخص است.هم چنین بانک ها در اعطای تسهیلات به شرکت ها در ایران پشتوانه وثیقه ای اخذ می نمایند؛ازاین رو بانک ها هنگام تأخیر در بازپرداخت بدهی ها به ندرت شرکت ها را در فشار ورشکستگی قرار می دهند.پیشنهاد می گردد تدوین کنندگان استانداردهای حسابداری و حسابرسی نسبت به اصلاح موارد یاد شده، اقدامات اساسی انجام دهند.

4.پیشنهاد می شود تحقیقات بیشتری بین بتای حسابداری شرکت ها و بتای بازار سهام و یا بررسی رابطه بین مجموعه ای از نسبت های مالی و بتا مورد ارزیابی قرار گیرد.

(به تصویر صفحه مراجعه شود)

جدول 3:توزیع نمونه های انتخابی به تفکیک صنایع مختلف

اطلاعات مورد نیاز تحقیق برحسب نوع آن ها از منابع مختلفی جمع شده اند.

جدول 4:منابع جمع آوری اطلاعات مورد نیاز

(به تصویر صفحه مراجعه شود)

یادداشت ها

1. inrakluK

2. srewoP

3. nonahS

4. slraK

5. yelkcaS

6. revaeB

7. relteK

8. selohS

9. sedenoG

10. nworB

llaB

11. dlogenaM

12. miK

liamsI

منابع الف:فارسی

احمدپور، احمد.(1377).مدل پیش بینی ریسک سیستماتیک با استفاده از اطلاعات حسابداری، رساله دکترا، تهران:دانشگاه تربیت مدرس.

اسد اللهی، سید یحیی.(1378).بررسی عملکرد شرکت های سرمایه گذاری پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران از نظر ریسک و بازده، پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران:دانشگاه آزاد واحد مرکز.

اسلامی بیدگلی، غلامرضا و هیبتی فرشاد.(1375).مدیریت پرتفوی با استفاده از مدل شاخص، تحقیقات مالی.10- 9، تهران:دانشکده علوم اداری و مدیریت بازرگانی دانشگاه تهران، 25-6.

خالقی مقدم، علی رحمان.(1382).سودمندی اقلام صورت های مالی غیر از سود در پیش بینی سود، مطالعات حسابداری، 1، تهران:دانشگاه علامه طباطبائی، 142-109.

قالیباف اصل، حسن.(1373).بررسی تأثیر ساختار سرمایه(اهرم مالی)بر ریسک سیستماتیک، پایان نامه کارشناسی ارشد.دانشگاه تهران.

نمازی، محمد و شوشتریان زکیه.(1375).مروری بر آزمون های کارآیی بورس اوراق بهادار در سطح ضعیف، تحقیقات مالی، 12-11، تهران:دانشکده علوم اداری و مدیریت بازرگانی دانشگاه تهران، 109-62.

نوروش، ایرج و وفادار، عباس.(1378).سودمندی اطلاعات حسابداری در ارزیابی ریسک بازار، حسابدار، 135، 28- 16.

یحیی زاده فر، محمود و احمدپور احمد.(1381).تجزیه و تحلیل صورت های مالی، بابلسر، دانشگاه مازندران.

بررسی رابطه اطلاعات حسابداری و ریسک بازار (شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران)

مطالب مشابه :

نتایج آزمون استخدامی سازمان امور مالیاتی سال 91-92

بررسی رابطه اطلاعات حسابداری و ریسک بازار (شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران)

نرخ لحظه ای طلا، سکه و ارز در بازار تهران،قیمت روز ارز،قیمت روز دلار،قیمت روز پوند،قیمت روز رینگیت

CAPM پویا با اثر عرضه: نظریه و نتایج تجربی

اعلام نتایج نهایی کنکور کارشناسی ارشد سال 1393

نتایج نهایی آزمون کارشناسی ارشد ناپیوسته سال 93

نتایج آزمون استخدامی استانداری کردستان-30آذر 92

اعلام نتایج آزمون دکتری دانشگاه علامه طباطبایی

نتایج آزمون بهمن ماه اندیشمند پایه سوم

نتایج آزمون پیشرفت تحصیلی پایه پنجم دیماه 91