آشنایی با تعدادی از شاعران اردکان

اردکان شهری است به‌کرانه‌ی کویر با مردمانی سخت‌کوش و قناعت‌پیشه و اهل پارسایی. فضای این شهر فضای دیانت، ادب و معرفت است و شعر و ادبیات در این شهر از جایگاه برجسته‌ای برخوردار است؛ به گونه‌ای که شاعران اردکان همواره در میان ستارگان شعر و ادب استان خوش درخشیده‌اند و این برکت ادبی و فرهنگی میان علمای آن نیز درخشندگی خاص دارد. به بیان دیگر شعر و دین در این شهر به هم پیوند خورده‌اند، به گونه‌ای که علمایی مثل مرحوم حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ محمدحسین بهجتی (شفق) و برادرشان مرحوم حجت الاسلام حاج شیخ علی بهجتی، شعر را ابزاری برای ترویج اخلاق و انسانیت به کار برده‌اند.
با همه این اوصاف آن گونه که شایسته است شاعران این شهر در سطح کشور شناخته شده نیستند. یکی از دلایل عدم شهرت شاعران یزد در سطح کشور را مرحوم ایرج افشار این گونه بیان می‌دارد: یزد، سرزمین کم شاعرانی است و علت آن را بی‌رغبتی حاکمان و عمّال آن‌ها به شعر و ادب‌پروری و نیز دل‌مشغولی مردم به کسب، تجارت و پیشه‌وری می‌داند.
با این وجود در بعضی از کتب قدیمی نامی از برخی شاعران اردکان به چشم می‌خورد؛ از جمله کتاب جامع مفیدی نوشته محمد مفید مستوفی‌بافقی در سده یازدهم هجری است. نویسنده شرح دیدار خود با ملّامحمد فدایی‌اردکانی (نخستین شاعر شناخته شده اردکان) را بیان می‌دارد و غزلی دل‌انگیز را از او به یادگار می نهد1 یا ملامحمدباقر غبار‌اردکانی که مؤلف کتاب حدیقة الشّعرا دربارهی وی می‌نویسد: «اصلش از قصبه اردکان، اسمش ملامحمدباقر و در یزد مشغول تحصیل و از معارف طلاب و به هوش و فهم معروف است. گاهی هم شعری موزون می‌نماید. در هزار و دویست و هشتاد و هفت حیات داشت.»2 و یا میرزا ابوالحسن اردکانی که صاحب تذکرهی شبستان از این شاعر و عالم اردکانی بدین گونه یاد می‌کند: «خلقش حسن و خلقش مستحسن، نام نامیش میرزا ابوالحسن از *** سادات عظام و نجبای کرام قصبهی اردکان و از مخول علمای اسلام و فضلای ذوی العز و الاحترام آن مکان بهشت نشان است. از اهل فتوی است و سپهر داوری را آفتابی عالم آرا»3
در کتب تاریخ و تذکره‌ها تنها به نام چند شاعر اردکانی، آن هم مربوط به دو دوره‌ی مشخص تاریخی، یعنی دوران صفویه و قاجاریه بر می‌خوریم. در سده‌ی یازدهم هجری از وجود چهار شاعر اردکانی آگاهیم که عبارتند از: ادایی اردکانی (متوفی 1030 ﻫ.ق. که در اردکان به کار قضاوت مشغول بوده است)، مؤمن اردکانی (متوفی 1062 ﻫ.ق.)، فدایی اردکانی و ملامحمد اردکانی (که سیر زندگانی و شرح احوال او بر ما پوشیده است).
از دوره‌ی صفویه تا زمان حکومت قاجار، از وجود شاعری در اردکان بی‌اطلاع هستیم، امّا در دوره‌ی قاجار نام چند شاعر برجسته اردکانی را در تذکره‌ها می‌توان یافت؛ مانند آیت الله آقایی اردکانی، گلشن اردکانی، غبار اردکانی، ختایی عقدایی و ...
نکته مهم و درخور توجه دیگر درباره شاعران اردکان این است که شعرای صاحب نام این شهر اغلب در سلک روحانیون و علمای دینی بوده‌اند. میل و رغبت چندانی برای سخن‌گستری نشر آثار خود نشان نمی‌داده‌اند و این نیز می‌تواند دلیل دیگری بر نابودی آثار ادبی ایشان بوده باشد. با این مقدّمه شما را با چند تن از شاعران معاصر شهرستان اردکان آشنا می‌کنم.

میرزا محمد ابراهیم‌زاده
ایشان متولّد 1286 ﻫ.ش. فرزند میرزا حسین علی محمد در شهر اردکان و در خانواده‌ای مذهبی و متدیّن بودند. وی در سنین کودکی با ورود به مکتب‌خانه توانست قرآن را در کمتر از دو سال به‌خوبی فرا گیرد؛ آن‌گاه به کار کشاورزی پرداخت و هنگامی که در سی سالگی تصمیم گرفت بر سواد خود بیافزاید به مکتب خانه‌ی حاج‌محمد مدیر، اوّلین دبستان اردکان، مراجعه کرد و خطاب به وی این ادبیات را سرود:

به آموزشگه‌ات من پا نهادم	به شقی که دعی علمی به یادم
دو پایم لنگ و راه علم دور است	در این ره دستگیرم ضرور است
دو چشمم کور و راه علم دشوار	بگیرید از کرم دست من زار
نما تعلیم من دانایی، ای خوب!	که نادان پست دانش هست مطلوب
ببین نادان شده در شهر حمال	شده پشتش به زیر پشته چون دال

وی که از هوش و ذکاوت سرشاری بهره‌مند بود، توانست در مدت زمانی کوتاه هندسه و ادبیات به‌ویژه بوستان و گلستان را به‌خوبی فرا گیرد. او دارای طبعی روان بود و اشعار زیادی داشته است که متأسّفانه بیشتر آن‌ها از میان رفته‌اند. با این همه ابیات پراکنده‌ای از سروده‌ها و مطایبات ایشان در اذهان دوستان و هم‌نشینان وی باقی مانده است. وی در سال 1364 درگذشت.

آقا محمّد اردکانی (متولد 1213 ﻫ.ش.)
آقا محمّد اردکانی، فرزند ملاعبدالکریم، از غزل‌سرایان سده‌ی سیزدهم هجری بود که در اردکان به دنیا آمد. در سنین جوانی موفق به دریافت درجه اجتهاد از علمای نام‌دار اصفهان شد و سپس در زادگاه خود به رتق و فتق امور دینی و اجتماعی مردم اشتغال ورزید. وی بنا به تقاضای اهالی یزد به آن‌جا رفت و به تدریس و قضاوت پرداخت و در اواخر عمر به باغ شخصی خود در قریه محمودآباد مراجعت کرد و پس از مرگ در اردکان به خاک سپرده شد. آیت اللّه اردکانی که در اشعار خود «شیدا» تخلص می کرد، دارای غزل‌های زیبا و دل‌نشین بوده که متأسفانه اغلب آن‌ها مفقود شده است. اخیراً در حاشیه یک کتاب چاپی قدیمی، تعدادی از غزل‌های وی که غالباً بر اثر مرور زمان محو و ناخوانا شده‌اند، یافت شده است. از وی در تذکره‌هایی چون تذکره شبستان و تذکره حدیقة الشعرا ذکری به میان آمده است.

علی اخوتیان اردکانی
در سال 1309 ﻫ.ش. در محلّه‌ی زین‌الدّین اردکان دیده به جهان گشود. او در سن چهار سالگی پدر خود را از دست داد و دوران کودکی را با دشواری سپری کرد. سپس با فراگیری قرآن در نزدیکی از قاریان و مکتب‌داران معروف اردکان به‌واسطه هوش و ذکاوتی که داشت به کلاس چهارم ابتدایی راه یافت و پس از پایان دوره متوسطه در دانش‌سرای عالی اصفهان پذیرفته شد. وی پس از طی دوره‌ی دانش‌سرا به ادامه‌ی تحصیل در رشته فیزیک دانشگاه تهران پرداخت، امّا در سال سوم دانشگاه به‌دلیل مبارزات سیاسی علیه رژیم پهلوی از ادامه تحصیل محروم شد و به ناچار به دانشگاه بازگشت. وی در تیر ماه 1382 بدرود حیات گفت و در اردکان به خاک سپرده شد.

عبدالوهاب ایران‌پور
عبدالوهاب ایران‌پور متخلص به «گلشن» شاعر و روزنامهنگار معاصر در سال 1257 ﻫ.ش. در اردکان متولّد شد. وی پس از رشد و نمو در اردکان به اصفهان عزیمت کرد. گلشن اردکانی مدتی در دستگاه *** السلطان خدمت کرد و پس از آن در اداره‌ی اوقاف اصفهان، هم‌چنین اداره‌ی راه و اداره‌ی ثبت اسناد به کار مشغول شد. چندی را نیز در یزد و کرمان به انجام مأموریت سپری کرد. او در نوجوانی با دهقان سامانی، شاعر معروف طرح دستی ریخت و در سال 1297 ﻫ.ش. روزنامه اختر مسعود را در اصفهان منتشر کرد و به اختر مسعود شهرت یافت. گلشن اردکانی دارای منظومه‌های متعددی است که برخی از آن‌ها عبارتند از: عقل و جنون، نخجیرنامه، آسمان‌نامه، مشروط‌نامه، بهران‌نامه، دلکش و پریوش، منظومه گلشن‌آرا و دیوان اشعار. منتخبی از اشعار او در هندوستان به طبع رسیده است. گلشن در سال 1314 ﻫ.ش. و به‌عبارتی 1316 ﻫ.ش. در اصفهان درگذشت و در تخت فولاد به خاک سپرده شد.

علی تقی‌زاده
علی تقی‌زاده در سال 1350 ﻫ.ش. در روستای ترک‌آباد اردکان به‌دنیا آمد. دوران تحصیلی ابتدایی و راهنمایی را در مدارس سلمان و هجرت ترک‌آباد با موفقیت گذراند آن‌گاه در دبیرستان شرف اردکان و نیز مجتمع رزمندگان آن شهر ادامه‌ی تحصیل داد و پس از آن با اخذ مدرک کارشناسی علوم تجربی از مرکز تربیت معلم شهید پاک‌نژاد یزد، در مدارس آن شهر به‌تدریس پرداخت.
وی چندین سال رتبه‌ی نخست شعر دانش‌آموزی استان یزد را کسب کرد و در سال 1369موفق شد مقام دوم شعر دانش آموزی را در سطح کشور کسب کند. تقی‌زاده از سال 1366سرودن شعر را آغاز کرد و پس از طبع‌آزمایی در قالب‌ها و اوزان کلاسیک به جرگه‌ی شعرای جوان انقلاب پیوست.

اسماعیل ثقفی
اسماعیل ثقفی فرزند غضنفر در اردکان متولّد شد. تحصیلات ابتدایی را در مدرسه‌ی فردوسی، راهنمایی را در مدرسه علایی و متوسطه را در دبیرستان شرف اردکان سپری و در سال 1372 برای ادامه تحصیل به تهران رفت و موفّق به اخذ مدرک کارشناسی دانشگاه تهران شد. وی پس از خدمت سربازی با راه‌اندازی مؤسسه تدوین شناخت‌نامه اردکان به فعالیت‌های پژوهشی در زمینه تاریخ و فرهنگ بومی زادگاه خود روی آورد که ثمره‌ی آن تاکنون تدوین کتاب‌های «اردکان شهری در کویر»، «گزیده‌ی مجالس‌الواعظین» و «تذکره شعرای اردکان» بوده است؛ وی در صدا و سیمای مرکز یزد به عنوان تهیه کننده تلویزیون مشغول کار است. مجموعه‌ای از اشعار او در کتابی به نام «اتاق تلخ» منتشر شده است.

علی اکبر رباطی
مرحوم حاج علی‌اکبر رباطی در سال 1319 ﻫ.ش. در روستای رباط پشت‌بادام از توابع بخش خرانق اردکان متولّد شد. در 6 سالگی با از دست‌دادن پدر، تحت سرپرستی مادرش که زنی دانا و فرهنگ‌دوست بود قرار گرفت. علی‌اکبر فتحی چند سالی را در یزد به تحصیل علوم دینی و حوزوی گذراند و از شاگردان آیت اللّه حاج شیخ غلام‌رضا فقیه خراسانی بود. در این دوران مرحوم فتحی قصاید و غزل‌های زیبایی را در موضوعات مذهبی و مدایح و مراثی اهل بیت (ع) سرود. فتحی رباطی، دیوانی مشتمل بر ده هزار بیت دارد.

صفرعلی شفایی
متخلّص به فریاد، در سال 1343 ﻫ.ش. در خانواده‌ای مذهبی و کشاورز دیده به جهان گشود. پدرش محمد شفایی از تعزیه‌پردازان حسینی بود. از شفایی تاکنون ده‌ها شعر و مقاله‌ی ادبی در جراید و نشریات محلّی و کشوری و نیز دو مجموعه شعر و داستان به نام تماشا و هفت آسمان به چاپ رسیده است. او دارای مدرک کارشناسی علوم تربیتی با گرایش مدیریت آموزش است. وی که در زمینه خوش‌نویسی، طراحی و نقاشی نیز فعالیت می‌کند به عنوان دبیر هنر در مدارس اردکان به تدریس مشغول است و در سال 1380به‌عنوان معلّم نمونه در شهرستان اردکان برگزیده شد.

علی صدارت اردکانی
صدارت اردکانی متخلّص به نسیم، فرزند حاج شیخ‌محمد مجتهد از شاعران نامی معاصر در سال 1296 ﻫ.ش. متولّد شد. تحصیلات مقدماتی را در اردکان و دبیرستان را در اصفهان سپری کرد و در سال 1314موفّق به اخذ دانش‌نامه لیسانس حقوق از دانشکده حقوق و علوم سیاسی شد. از سال 1316به خدمت دادگستری در آمد و به مدت 9سال در دادگستری شیراز خدمت کرد. آن‌گاه به‌عنوان ریاست دادگستری استان پنجم در کرمانشاه به فعّالیّت و پس از آن به ریاست کل دادگاه‌های استان تهران منصوب شد. تاکنون مجموعه‌ی ترانه‌های نسیم و سپیده از وی منتشر شده است.

محمود عباسی عقدا
محمود عباسی‌عقدا، فرزند عباس در روستای شمس‌آباد، از توابع اردکان به‌دنیا آمد. تحصیلات دوره‌ی ابتدایی و راهنمایی خود را در روستای شمس‌آبادِ بخش عقدا به انجام رسانید و با پذیرفته‌شدن در دانش‌سرای مقدّماتی در سال 1359 موفق به اخذ مدرک دیپلم شد و در آبان‌ماه همان سال به‌عنوان آموزگار استخدام شد. وی در سال 1367 مدرک فوق دیپلم خود را در رشته دینی و عربی از دانشگاه آزاد یزد کسب کرد و یک سال پس از آن در رشته زبان و ادبیّات فارسی در دانش‌سرای عالی یزد پذیرفته شد. در سال 1372 مدرک کارشناسی و در سال 1377 مدرک کارشناسی‌ارشد ادبیات فارسی را کسب کرد. وی از شعرای مطرح استان محسوب می‌شود.

حسین کریم‌زاده عقدا (تولّد 1327 ﻫ.ش.)
حسین کریم‌زاده عقدا فرزند حاج علی‌آقا کریم‌زاده عقدایی، در روستای تاریخی عقدا متولد شد. دوره‌ی تحصیلی ابتدایی را در دبستان خیام عقدا و متوسطه را در دبیرستان شرف اردکان و دبیرستان جم قلهک تهران گذراند. مدرک کارشناسی زبان و ادبیات انگلیسی و فرانسه را در سال 1349 از دانشگاه ملی ایران (شهید بهشتی) دریافت کرد. او در سال 1356 از مجتمع فرهنگی بریتانیا موفق به دریافت مدرک فق لیسانس R.S.A با گرایش T.E.F.L شد. وی دارای لیسانس و فوق لیسانس مهندسی مخابرات از دانشکده مهندسی مخابرات نیز می‌باشد. کریم‌زاده به‌عنوان استاد در دانشگاه شهید بهشتی تدریس می‌کند و دارای تألیفات متعدّد در زمینه‌ی مسائل تخصصی مخابرات است.

حمیدرضا مستوفی
حمیدرضا مستوفی فرزند محمود در سال 1361 ﻫ.ش. در اردکان دیده به‌جهان گشود. وی پس از گذراندن مقاطع تحصیلی ابتدایی وارد هنرستان هنرهای تجسمی اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی اردکان شد و بعد از آن با پذیرفته‌شدن در دانشگاه علمی ـ کاربردی سوره در شهرکرد به ادامه‌ی تحصیل پرداخت. وی از چهارده سالگی شعر و فعّالیّت ادبی را آغاز کرد و توانست در مسابقات شعر و داستان دانش‌آموزی حائز رتبه‌های ارزنده‌ای شود. مجموعه‌ای از اشعار وی در کتاب «اتاق تلخ» منتشر شده است. شاعرانی که معرفی شدند، تعدادی انگشت‌شمار و نمونه‌ای از ده‌ها شاعر اردکانی است که از کتاب تذکره شعرای اردکان انتخاب شده‌اند. برای آشنایی با دیگر شاعران اردکان و خواندن سروده‌های ایشان به کتاب تذکره شعرای اردکان مراجعه کنید.

منبع: تذکره شعرای اردکان، تألیف و تدوین اسماعیل ثقفی، انتشارات آرتاکاوا، چاپ اول پائیز 1384.

-------------------------------------

1 جامع مفیدی 466‏
2 حدیقه الشعرا ص 1260‏
3 تذکره شبستان 458‏

زهرا دهقانی|

آشنایی با تعدادی از شاعران اردکان

مطالب مشابه :

پیش شماره و کد تلفن شهرهای استان یزد

آشنایی با تعدادی از شاعران اردکان

پروفایل بفرونیوزی ها

آدرس و معرفی دانشگاههای غیرانتفاعی یا غیردولتی سراسر کشور

مواد قالبگیری،چسب،افزودنی ها

اسامی برندگان مسابقه خلعت غدیر