بررسی شاخص¬های مکانیزاسیون در کشت گلخانه¬ای گل رز:

چکیده

تحليلهای اقتصادی، انرژی و زيست محيطی علاوه بر تحليلهای فنی، از ضرورتهای مهم در بررسی پروژههای کشاورزی هستند. کشت گلخانهای صنعتی در حال رشد در بسیاری از کشورها می باشد. به دليل توليد در خارج فصل، دارای مصرف بالای انرژی میباشد. بخش توليد گلهاي بريدني، مهمترين بخش در زير مجموعه گل و گياهان زينتي است وبه طور متوسط سالانه بيش از 800 ميليون شاخه گل بريدني در ايران توليد مي شود. استان مرکزی از نظر سطح زیر کشت مقام دوم را در ایران دارد. سطح زیر کشت گل و گیاه در منطقه محلات 70% کل سطح زیر کشت گل و گیاه در استان مرکزی می باشد که در حدود 900 هکتار از اراضی منطقه را به خود اختصاص داده است و سالانه بالغ بر دو میلیون گلدان و بیست میلیون شاخه گل در این منطقه تولید می شود. هدف از این تحقیق تعیین انرژی مصرفی و آنالیزهای اقتصادی در تولید گل رز به عنوان یکی از مهمترین گلهای صادراتی منطقه میباشد. دادههای مورد استفاده در این تحقیق از 60 گلکار در منطقه محلات در استان مرکزی با استفاده از پرسشنامه بدست آمدند. نتایج نشان داد که انرژی مصرفی کل در تولید گل رز 1313/35GJ/1000m2 و انرژی ویژه برای تولید هر شاخه گل رز 74/13 مگاژول میباشد و بیشترین سهم انرژی مصرفی مربوط به سوخت میباشد که برای گرم کردن گلخانه صرف میشود (%90) بعد از سوخت بیشترین سهم انرژی مصرفی مربوط به الکتریسته میباشد. تحلیل اقتصادی نشان داد که تولید گل رز توجیه اقتصادی داشته است و بیشترین هزینههای تولید سالیانه مربوط به مرحله داشت میباشد که ناشی از بالا بودن قیمت کود، سم، برق میباشد. سهم هزینههای ثابت گلخانه از کل هزینهها %1/23 است. با توجه به بالا بودن انرژی مصرفی در گلخانه مخصوصاً در بخش گرم کردن، که منجر به مشکلاتی مثل گرم شدن جهانی، افزایش مواد غذایی در خاک و آلودگی ناشی از حشره کشها می شود. بنابراین احتیاج به دنبال کردن سیاستی برای اجبار تولیدکنندگان در استفاده از روشهای مؤثر انرژی و همچنین کاهش اتلاف حرارتی در گلخانه برای افزایش عملکرد بدون کاستن از منابع طبیعی میباشد.

مقدمه:

علم پرورش گل و گیاه در داخل گلخانه از تاریخچه طولانی برخوردار نیست. این روش تولید تقریباً از حدود نیم قرن گذشته، در ایران آغاز شده است. در طول این مدت ، تحول چندانی در زمینه کنترل عوامل محیطی در ایران صورت نگرفته و تجهیزات خاص این رشته نه تنها در داخل کشور ساخته نشده است، بلکه به علت عدم شناخت گلخانهداران نسبت به این تجهیزات، از کشورهای خارجی نیز وارد نشده است. به همین دلیل بازده و عملکرد در واحد سطح گلخانهها در کشور ما بسیار پایینتر از کشورهای خارجی است[6]. بر اساس آمار منتشره از طرف دفتر گل و گياهان زينتي وزارت جهاد کشاورزي، سطح زير کشت گل و گياهان زينتي در کل کشور حدود 4400 هکتار مي باشد که شامل 82 هکتار گلخانه شيشهاي، 1112 هکتار گلخانه چوبي- پلاستيکي و1925 هکتار فضای آزاد بوده و 8795 نفر توليد کنندهی گل میباشند [1]. در سال 84 در مجموع حدود 5/1 ميليارد شاخه گل بريده ، 120 ميليون گياه گلداني و800 ميليون گياه بوتهاي توليد شده است و درآمد حاصل از صادرات اين گياهان حدود 1 درصد از کل درآمدهاي صادرات جهان ميباشد که در مقايسه با مساحت 4400 هکتاري سطح زير کشت گلها وگياهان زينتي رقم بسيارکمي است. برپايه آمار مرکز بين المللي آمار گل و گياهان زينتي (AIPH) در سال 2000، ميزان کل سطح گل و گياه در دنيا 360000 هکتار گزارش شده است که ارزش آنها بالغ بر 60 ميليارد دلار تخمين زده شده است [2].

بخش توليد گلهاي بريدني، مهمترين بخش در زير مجموعه گل و گياهان زينتي است و به طور متوسط سالانه بيش از 800 ميليون شاخه گل بريدني در ايران توليد مي شود. توليد عمده گل بريدني در کشور، گلايول، رز، ميخک، داوودي، مريم، آنتوريوم، لاله، پرنده بهشتي، نرگس، سوسن، مارگريت، ژربرا و آلسترومريا ميباشند. از نظر سطح زيرکشت کل گل بريدني در گلخانه و فضاي باز، تهران ، استان مرکزي ، مازندران و خوزستان به ترتيب مقام اول تا چهارم را دارا ميباشند [3].

کشت گلخانهای که در سالهای اخير رشد شايان توجهی داشته است، به دليل ماهيت توليد در خارج فصل، دارای مصرف بالای انرژی میباشد. افزايش در کارآيی مصرف انرژی در کشتهای گلخانهای يکی از مهمترين بخشهای مطالعات انرژی در کشاورزی بوده و هرگونه موفقيتی در زمينه افزايش کارآيی مصرف انرژی در کشتهای گلخانهای، میتواند باعث استفاده بهينه از منابع با ارزش انرژی گردد. مزيتهای فراوان شرايط کنترل شده گلخانه ای برای توليد از يک سو و تأثيرات مثبت اقتصادی (ثبات قيمت) باعث شده است که بررسی روشهای مديريت بهينه گلخانهای در اولويتهای برنامه چهارم توسعه قرار گيرد. علی رغم تمامی مزيتهای کشت گلخانهای، مصرف بالای انرژی در گلخانهها، بهويژه در فصل سرما از مواردی است که نياز مبرم به بررسیهای علمی دارد.

بر اساس بررسیهای انجام شده، تحقیقی با این عنوان انجام نشده است ولی میتون به تحقیقات به موضوع این تحقیق نزدیک است اشاره نمود.

صالحی[1](1384) در تحقیقی به مقایسه وضعیت اقتصادی- اجتماعی طرحهای گلخانهای گل و گیاه زینتی با سبزی وصیفی در استان اصفهان پرداخته است. مقایسه نشان داد که مالکیت خصوصی در گلخانه سبزی و صیفی بیش از گل و گیاهان زینتی بوده (گلخانههای گل و گیاه بیشتر به صورت اجارهای بوده اند)، سیستم آبیاری گلخانه سبزی و صیفی بهتر از گلخانه گل و گیاهان زینتی بوده، بهرهبرداران تمایل بیشتری به احداث واحدهای گل و گیاهان زینتی نشان داده و اشتغالزایی در آن نیز دو برابر بوده، نسبت سود به هزینه در هر دو گروه بالاتر از یک می باشد و در نتیجه هر دو توجیه اقتصادی دارند [4].

در تحقیقی که منصوریان[2] (1384) انجام داد نتیجه شد که قیمت متوسط هر کیلوکالری انرژی مصرفی در گوجه فرنگی72/0 ريال، در سیب زمینی 64/0 ريال، برای پنبه 46/0 ريال، برای چغندرقند 44/0 ریال و برای گندم و جو 33/0 ريال همچنین هر واحد انرژی نیروی کار 14/1 ريال، هر واحد انرژی عملیات ماشینی (شخم) 44/0 ريال میباشد [5].

نيوکوپ[3] و همکاران(1998)، با بررسی انرژی مصرفی در گلخانههای هلند دريافتند که 66 در صد از کل انرژی مصرفی در 10 در صد گلخانهها که به توليد گلهای شاخه بريده اشتغال دارند، مصرف میگردد. علت اين امر را استفاده از نور مصنوعی جهت پرورش گل دانستن [13].

یویچ و دیمیتریویچ[4] (2004)، در گلخانههای کاهو در یوگوسلاوی است که دریافتند میزان انرژی مصرفی GJ/1000m2 86/897 میباشد و 92% از انرژی مصرفی در تولید کاهوی زمستانه مربوط به سوخت مصرفی میباشد [9].

ازکان[5] و همکاران (2004)، در بررسی چهار نوع سبزیجات گلخانهای در آنتالیای ترکیه دریافتند که خیار بیشترین انرژی را بین چهار نوع محصول (گوجه فرنگی،خیار،فلفل و بادنجان) دارد که میزان آن GJ/1000m2 7/1347میباشد. انرژی مصرفی برای گوجه فرنگی GJ/1000m2 2/1273، بادنجان GJ/1000m2 8/986و فلفل GJ/1000m2 5/802 میباشد. نسبت انرژی برای گوجه فرنگی 26/1، فلفل 99/0، خیار76/0 و بادنجان 61/0 میباشد [14].

چتین و وردار[6] (2008)، در بررسی گلخانههای تولید گوجه فرنگی به صورت صنعتی دریافتند که تولید گوجه فرنگی GJ/1000m2 3/455 مصرف انرژی دارد که 82/34 % آن مربوط به انرژی سوخت بوده و بعد مربوط به کود و سپس انرژی ماشین است. نسبت انرژی 8/0 و بهرهوری انرژی kg/MJ 99/0 میباشد. تحلیل هزینهها نشان داد که مهمترین هزینهها، هزینه کارگر، ماشین، اجاره زمین و حشره کشها میباشد. مزارع بزرگ در استفاده از انرژی و بهرهوری اقتصادی موفقتر بودهاند [8].

کاناکچی وآکینچی[7] (2006)، در بررسی سبزیجات گلخانهای در آنتالیای ترکیه دریافتند که انرژی عملیاتی در تولید سبزیجات گلخانه ای از MJ/1000m2 5/23883-7/28304 متغیر بوده و انرژی مورد نیاز ازMJ/1000m23/45763-8/49978 متغیر بوده است و نسبت انرژی برای محصولات گلخانه ای بدین شرح است: خیار31/0، گوجه فرنگی32/0، فلفل 19/0و بادنجان 23/0 میباشد. عملکرد محصول با انرژی ورودی کل به صورت یک معادله درجه دوم تعیین شد. سود خالص تولید سبزیجات گلخانهای از $/1000m2 6/595-3/2775 تغییر کرده است. در بین سبزیجات گلخانهای گوجه فرنگی سودآورترین محصول برای این منطقه میباشد [7].

هاتیرلی[8] و همکاران (2006)، در بررسی گلخانههای تولید گوجه فرنگی دریافتند که سهم انرژی دیزل از کل انرژی مصرفی35/34% ، کود59/27%، الکتریسته 1/16%، شیمیایی 19/10% و انرژی انسانی 64/8% میباشد. عملکرد محصول 160 تن در هکتار و انرژی مصرفی GJ/1000m2 7162/106 میباشد. نسبت انرژی 2/1، انرژی ویژه GJ/t 380/12 و بهرهوری انرژی kg/MJ 09/0میباشد نتایج نشان داد که مزارع کوچکتر نسبت به مزارع بزرگ از نظر بازده انرژی مؤثرتر هستند. عملکرد گوجه فرنگی به عنوان یک متغیر وابسته، معادلهای از متغیرهای مستقل کود، سموم شیمیایی، ماشین، انسان، آب و بذر میباشد. نتایج نشان داد که همه متغیرها به جز انرژی بذر معنیدار بوده و در عملکرد نقش دارند [11].

انگیندنیز[9] (2006)، در بررسی مزارع گوجه فرنگی که از حشره کش استفاده میشد در ازمیر دریافت که متوسط هزینه برای تولید گوجه فرنگی $/ha 3410، ارزش ناخالص $ 2833 و سود خالص$ 1794 می باشد. هزینه کل حشرهکشها $/ha 141 بود که 9/5% از هزینه های متغیر و 1/4% از هزینههای کل را در بر می گیرد. آستانه اقتصادی برای استفاده از حشرهکش kg/ha 2014 میباشد در حالی که در این تحقیق kg/ha 2611 مصرف سم بود [10].

در اين تحقيق با شناخت دقيق روشهاي مختلف توليد گل شاخه بریده و تعيين ميزان انرژي مورد نياز برای توليد اين محصول در کل فرآیند توليد اعم از کاشت، داشت و برداشت و همچنين تعيين سهم هر يک از منابع تأمين کننده انرژي مورد نياز در کل فرآيند توليد ميتواند در تدوين برنامه و نيازهاي آتي بخش کشاورزي به منابع مختلف انرژي براي انجام کار مؤثر باشد.

مواد و روشها:

در انجام این تحقیق به منظور تعیین میزان نهادههای مصرفی درگلخانههای تولید گل شاخه بریده و تعیین هزینههای تولید و بررسی اثرات نوع گلخانه، سطح زیر کشت، نوع سوخت و نوع پوشش بر انرژی مصرفی، عملکرد، هزینه ها و بهرهوری اقتصادی تعداد 60 پرسشنامه تهیه شد و توسط گلخانهداران منطقه و اندازهگیریهای میدانی تکمیل شد.

این تحقیق در شهرستان محلات از توابع استان مرکزی انجام شد. این شهر در جنوب غربی تهران و در فاصله ۲۶۲ کیلومتری آن قرار دارد و یکی از شهرستان‌های استان مرکزی محسوب می‌شود که در جنوب شرقی استان واقع گردیده است. عرض جغرافیایی این شهر ۵۳ درجه و ۲۳ دقیقه شمالی و طول جغرافیایی آن برابر با ۵ درجه و ۳۰ دقیقه شرقی است. ارتفاع آن ۱۷۴۷ متر از سطح دریا می‌‌باشد. این شهرستان دارای تابستان‌های خنک و زمستان‌های نسبتا سرد است، گرمترین ماه سال، مرداد با میانگین دمای ۲۱ درجه سانتیگراد و سردترین ماه سال دی ماه با میانگین دمای 5- درجه سانتیگراد می‌‌باشد و میانگین بارش سالیانه برف و باران در این شهر طبق آمار موجود ۲۸۰ میلیمتر است [15]. علت انتخاب این منطقه برای تحقیق به دلیل شهرت این شهر در تولید گل و گیاه میباشد که در این راستا محلات به شهر گل یا هلند ایران معروف است.

انرژی نهاده های توليد در کشاورزی را میتوان به دو گروه عمده تقسيم نمود: انرژی مستقيم و انرژی غير مستقيم. انرژی مستقيم می تواند انرژی سوختهای فسيلی (گازوئيل، بنزين، LPG ، CNG ، زغال سنگ و الکتريسيته نيروگاه حرارتی) يا سوخت های زيستی باشد. در کشورهای در حال توسعه علاوه بر اينها از کشش دام نيز استفاده می کنند. مصرف انرژی غير مستقيم مربوط به انرژی مصرف شده در توليد تجهيزات و ساير مواد مصرفی در کشاورزی است. مصرف غير مستقيم عمده انرژی برای کودها و بهويژه کود نيتروژن است. ساير اقلام مهم مصرف غير مستقيم انرژی ماشينهای کشاورزی، آفت کشها و آبياری مزارع میباشد. جهت برآورد انرژی مصرفی در توليد نهادههای کشاورزی ضروری است که ارزش گرمايی (آنتالپی) آنها بعلاوه انرژی لازم برای فرآوری و همچنين در اختيار کشاورز قرار دادن اين نهاده ها را لحاظ کرد [12].

میزان انرژی که برای تولید یک واحد از محصول مصرف می شود انرژی ویژه می باشد، در این تحقیق با توجه به اینکه عملکرد بر حسب شاخه در 1000 مترمربع می باشد و انرژی مصرفی نیز بر حسب مگاژول در 1000 متر مربع، انرژی مصرفی به ازای هر شاخه گل تعیین می شود و واحد آن مگاژول بر شاخه می باشد.

یکی دیگر از شاخصهای بررسی شده برآورد ارزش انرژی می باشد که نشان دهنده قیمت هر مگاژول انرژی مصرفی برحسب ریال می باشد و از تقسیم هزینه های تولید در هکتار بر انرژی مصرفی در هکتار بدست می آید [5].

اقلام انرژی نهاده های يک سيستم کشاورزی متداول شامل موارد انرژی های: ماشين، سوخت، دام، کارگر، کود، آفت کشها، آبياری و حمل و نقل می باشد. در شيوه های خاص توليد ممکن است موارد ديگری حسب مورد به اقلام فوق افزوده شود. تمامی موارد فوق الذکر بر حسب MJ/ha می باشند [12].

جدول 1- شدت انرژی نهادههای مصرفی در گلخانه

نهاده	شدت انرژی(MJ/unit)	منبع
انسان(h)	1/76	[12]
ماشین ها وادوات kg))	68/4	[7]
کود (kg) حیوانی(ton) ازته فسفاته پتاسه ریز مغذی	303/1 78/1 17/4 13/7 120	[7] [12] [12] [12] [7]
سموم شیمیایی (kg) حشره کش قارچ کش کنه کش علف کش	199 92 100 238	[14] [14] [14] [14]
سوختL))	47/8	[12]
الکتریسته(kW.h)	3/6	[12]
آب آبیاری(m3)	0/63	[14]

برای بدست آوردن اطلاعات لازم جهت تعیین بهرهوری اقتصادی از پرسشنامه طراحی شده استفاده شد. در اين پرسشنامهها، تمام مراحل کشت گلها در گلخانه های منطقه مورد بررسی قرار گرفت. اين مراحل عبارت از عملیات آماده سازي زمين، كاشت، داشت، برداشت، نگهداری و حمل و نقل می باشند. کل هزینههای تولید از مجموع هزینههای تمامی مراحل کشت گل بدست آمد. هزینههای آماده سازی زمین شامل هزینه های شخم (که در بعضی موارد اجاره ای بوده ودر بعضی دیگر خصوصی می باشد)، هزینه کود حیوانی و شیمیایی، هزینه سم مصرفی و هزینه های کارگری می باشد. هزینه های مرحله کاشت شامل هزینه های تهیه پیاز، قلمه یا نشاء، هزینه سموم مصرفی، هزینه های کارگری میباشد. هزینه های آب در این منطقه وجود ندارد زیرا از آب چاه و قنات استفاده می کنند. هزینه های مرحله داشت شامل هزینه کودهای شیمیایی و حیوانی و هزینه حمل کودها تا مزرعه، هزینه سم مصرفی، هزینه برق مصرفی برای پمپ آبیاری و دیگر تجهیزات، هزینه گاز یا گازوئیل مصرفی برای وسایل گرمایشی و هزینه های کارگری می باشد. در مرحله برداشت عمده هزینه ها مربوط به هزینه کارگری می باشد که برای برداشت و دسته بندی گلها دریافت میکنند. هزینه نگهداری شامل هزینههایی است که برای نگهداری در سردخانه و یا تهیه مواد نگهدارنده پرداخت میشود. هزینههای حمل و نقل شامل هزینههایی که به واسطهگران برای حمل گل به بازار یا پایانه صادراتی داده میشود و یا هزینههای سوخت مصرفی در مواردی که شخص دارای وسیله مناسب برای حمل و نقل است، میباشد. گلخانه داری اصولاً درآمد ثابتی نداشته و از دور ریختن تمامی گلها تا درامدهای میلیونی متغیر میباشد. در این تحقیق با در نظر گرفتن عملکرد محصول و قیمت فروش گل رز در محل تولید (3500 ريال) درآمد محاسبه شد.

نتایج و بحث:

پس از تکمیل پرسشنامهها، نتایج به صورت کدبندی وارد رایانه شده اطلاعات مورد نیاز (میانگین مصرف نهاده ها و میزان کل انرژِ مصرفی در گلخانه گل رز) استخراج گردید. همانطور که در جدول 2 مشاهده می شود بیشترین سهم از انرژی مصرفی در گلخانه گل رز (90%) مربوط به سوخت مصرفی در گلخانه میباشد که برای گرم کردن گلخانه و نیز سوخت ادوات و ماشینها مصرف میشود. بعد از سوخت، بیشترین انرژی مصرفی مربوط به الکتریسیته میباشد که برای سیستمهای تهویه و خنک کردن و در بعضی موارد در روزهای ابری برای روشنایی گلخانه استفاده میشود. البته ایران به دلیل قرار گرفتن در منطقهای با طول روز بلند و داشتن روشنایی کامل، از نور مصنوعی در گلخانه کمتر استفاده میشود. انرژی مصرفی برای هر شاخه گل رز 74/13 مگاژول می باشد و انرژی مصرفی کل در گلخانه گل رز GJ/1000m235/1313 میباشد.

نتایج بدست آمده در این بخش مشابه نتایج بدست آمده توسط یویچ ودیمیتریویچ (2004)، در گلخانههای کاهو در یوگوسلاوی است که دریافتند میزان انرژی مصرفی GJ/1000m2 86/897 میباشد و 92% از انرژی مصرفی در تولید کاهوی زمستانه مربوط به سوخت مصرفی میباشد [9]. چون در هر دو منطقه به دلیل سرمای فصول سرد نیاز به گرم کردن گلخانه میباشد و در واقع از گلخانههای دارای تجهیزات گرم کن استفاده میکنند ولی با نتایج بدست آمده توسط کاناکچی و آکینچی (2006)، در سبزیجات گلخانهای در آنتالیای ترکیه که انرژی مورد نیاز از MJ/1000m2 3/45763-8/49978 متغیر بوده است و در حدود 17 تا 40 درصد انرژی مصرفی مربوط به سوخت میباشد [7] متفاوت است زیرا در منطقه محلات عمده انرژی مصرفی در منطقه به علت مصرف زیاد سوخت برای گرم کردن در فصول سرد میباشد و در حدود 90 درصد انرژی مصرفی مربوط به سوخت میباشد، ولی در ترکیه به دلیل آب و هوای مدیترانهای، سوخت کمتری مصرف میشود. ازکان و همکاران (2004)، نیز در ترکیه به نتایجی مشابه کاناکچی و آکینچی رسیدند [14]. در ترکیه به دلیل شرایط مساعد آب و هوایی از گلخانههای بدون تجهیزان گرم کن استفاده میکنند. همچنین نتایج بدست آمده در این بخش با نتایج نيوکوف و همکاران (1998)، در گلخانههای هلند که دريافتند که 66 در صد از کل انرژی مصرفی در 10% گلخانهها که به توليد گلهای شاخه بريده اشتغال دارند، مصرف میگردد و علت اين امر را استفاده از نور مصنوعی جهت پرورش گل دانستند [13] ولی در شهرستان محلات به علت نور کافی خورشید، کمتر از نور مصنوعی استفاده میشود و بیشتر انرژی مصرفی مربوط به گرم کردن گلخانه میباشد البته استفاده از نور مصنوعی در فصول پاییز و زمستان که اکثر روزها ابری هستند، باعث افزایش گلدهی گلها میشود ولی به جز تعداد محدودی، گلخانهداران از نور مصنوعی استفاده نمیشود.ارزش انرژی در تولید گل رز 1/42 ریال بر مگاژول میباشد که مربوط به قیمتها در سال 1385 میباشد ولی منصوریان در تحقیقی که در سال1384 انجام داد دریافت که قیمت متوسط هر کیلوکالری انرژی مصرفی در گوجه فرنگی72/0 ريال، در سیب زمینی 64/0 ريال، برای پنبه 46/0 ريال، برای چغندرقند 44/0 ریال و برای گندم و جو 33/0 ريال همچنین هر واحد انرژی نیروی کار 14/1 ريال، هر واحد انرژی عملیات ماشینی (شخم)44/0 ريال میباشد [5].

جدول2-انرژی مصرفی برای تولید گل رز در گلخانه

نهاده (واحد)	میزان مصرف در m21000	انرژی معادل (GJ/1000m2)	درصد (%)
انرژی مستقیم انسان(h) سوخت (L) الکتریسته(kWh) انرژی غیرمستقیم کود حیوانی(ton) کود شیمیایی(kg) ازته فسفاته پتاسه کریستالون ریزمغذی سموم شیمیایی (kg) حشره کش قارچ کش کنه کش علف کش ماشین هاوادوات (kg) آب آبیاری(m3)	59/2972 22/24622 19/32056 5/2 33/83 88/88 45/44 3/55 67/11 34/1 83/0 39/0 1/0 03/6 79/670	76/5231 12/1176942 28/115402 75/757 07/6508 51/1546 96/608 86/3707 4/1400 66/266 36/76 39 8/23 45/412 6/422	4/0 90 9/8 06/0 5/0 1/0 05/0 3/0 1/0 02/0 006/0 003/0 002/0 03/0 03/0
مجموع انرژی(مگاژول)	58/1313346
عملکرد(شاخه در 1000 متر مربع)	56/95555
درآمد(میلیون ریال در 1000مترمربع)	148/02
هزینه تولید(میلیون ریال در 1000مترمربع)	55/28
ارزش انرژی(ریال بر مگاژول)	1/42
درآمد به ازای هر مگاژول انرژی مصرفی	71/112
انرژی به ازای هر شاخه گل	74/13

بررسی اقتصادی کشت گل رز نشان داد که بیشترین سهم از هزینههای تولید سالیانه مربوط به هزینههای داشت (8/51%) میباشد که ناشی از بالا بودن قیمت نهادههایی از قبیل کود، سم، برق و گازوئیل میباشد. از کل هزینههای تولید سهم هزینههای متغیر 9/76% و سهم هزینههای ثابت سالیانه که شامل هزینههای تأسیسات و سازه گلخانه است،1/23% میباشد. همانطور که در جدول 3 مشاهده میشود بهرهوری اقتصادی در تولید گل رز 46/2 میباشد که این نشان میدهدکه تولید گل رز در منطقه دارای توجیه اقتصادی میباشد ولی این عدد به شرط داشتن بازار فروش خوب در داخل و خارج میباشد و در مواقعی که گل رز فروشی ندارد، گلخانه دار مجبور به دور ریختن گلها شده که ضربه شدیدی به وضعیت اقتصادی گلکار وارد میکند. نتایج بدست آمده در این تحقیق مشابه نتایج بدست آمده توسط صالحی و همکاران در گلخانههای اصفهان میباشد که در مقایسه گلخانههای سبزی و صیفی با گل و گیاهان زینتی دریافتند که نسبت سود به هزینه در هر دو گلخانه بالاتر از یک میباشد و در نتیجه تولید در هر دو گلخانه توجیه اقتصادی دارد.

جدول 3- هزینههای تولید سالیانه کشت گل رز

نوع هزینه	میزان (میلیون ریال در1000مترمربع در سال)	درصد(%)
هزینههای متغیر آماده سازی کاشت داشت برداشت حمل و نقل هزینههای ثابت کل هزینهها	22/44 36/56 208/81 3/30 65/89 118/15 55/28	4/4 14/7 8/51 6/0 9/12 1/23
درآمد	148/02
بهرهوری اقتصادی	46/2

نتیجه گیری و پیشنهادها:

نتایج حاصل از این تحقیق در منطقه محلات نشان داد که انرژی مصرفی در تولید گل رزGJ/1000m2 35/1313 میباشد که بیشترین انرژی مصرفی مربوط به سوخت و بعد از آن انرژی الکتریسته با 9/8 درصد قرار دارد. انرژی مصرفی برای هر شاخه گل رز 74/13 مگاژول میباشد. با توجه به بالا بودن انرژی مصرفی در گلخانه که بخش اعظم آن مربوط به انرژی سوخت میباشد، استفاده از روشهای کاهش اتلاف حرارتی از قبیل دولایه کردن پوشش، عایق بندی گلخانه و احداث گلخانه با در نظر گرفتن مشخصات جغرافیایی و آب و هوایی منطقه برای حداکثر استفاده از نور خورشید برای گرمایش گلخانه، به گلخانهداران توصیه میشود. تحلیل اقتصادی نشان داد که بهرهوری اقتصادی در تولید گل رز بالاتر از یک میباشد و در نتیجه تولید دارای توجیه اقتصادی میباشد. بیشترین هزینهها مربوط به مرحله داشت میباشد که ناشی از بالا بودن قیمت نهادههایی مثل کود، سم، برق و گازوئیل میباشد. در بعضی موارد به دلیل استفاده از برق کشاورزی، در هزینهها صرفه جویی میشود. همچنین به دلیل اینکه تمام مراحل در گلخانه دستی بوده، در حدود 4 کارگر برای هر 1000 مترمربع نیاز میباشد که باعث بالا رفتن هزینههای کارگری میشود. با وجود بالا بودن هزینههای تولید، در بعضی شرایط گلخانهداران مجبور به دور ریختن گلهای تولیدی شده و در نتیجه ضربه شدیدی به اقتصاد کشور وارد میکنند. با فراهم آوردن امکانات حمل و نقل و پایانههای صادراتی میتوان زمینه را برای صادرات گل رز در تمام فصول به خصوص در ایامی که فروشی در داخل ندارند، فراهم کرد.

منابع و مراجع:

1. بي نام.1383. آمار دفتر گل وگياهان زينتي وزارت جهاد کشاورزي، تهران، ايران.

2. بي نام.1384. سمپوزيوم دورنماي توسعه صنعت گل وگياهان زينتي ايران، محلات، ايران، صفحات 2-4.

3. بي نام . 1377. ماهنامه گل وگياه ، شماره اول. صفحات 4-5.

4. صالحی،ا. 1384 ،مقایسه وضعیت اقتصادی- اجتماعی طرحهای گلخانه ای گل و گیاه زینتی با سبزی و صیفی در استان اصفهان، چهارمین کنگره علوم باغبانی ایران، آبان 84 ، دانشگاه فردوسی مشهد.

5. منصوریان،ن.1384. بررسی بهره وری انرژی در توسعه پایدار بخش کشاورزی.مجموعه مقالات دومین کنفرانس روش های پیشگیری از اتلاف منابع ملی.

6. یلی نژاد،م .ح.1376.مدیریت انرژی در گلخانه. زیتون شماره 135. 40-43

7. Canakci, M. & I. Akinci.2006. Energy use pattern analyses of greenhouse vegetable production. Energy. 31: 1243–1256

8. Çetin, C. & Vardar.A.2008. An economic analysis of energy requirements and input costs for tomato production in Turkey. Renewable Energy. 33(3):428-433.

9. Djevic, M. & A. Dimitrijevic.2004. Greenhouse Energy Consumption and Energy Efficiency. Balkan Agricultural Engineering Review.5:1-9

10. Engindeniz, S.2006. Economic analysis of pesticide use on processing tomato growing: A case study for Turkey. Crop Protection.25(6):534-541.

11. Hatirli, S.A., B. Ozkan & C. Fert.2006. Energy inputs and crop yield relationship in greenhouse tomato production. Renewable Energy.31(4):427-438.

12. Kitani, O. 1999. Energy and biomass engineering. CIGR Handbook of Agricultural Engineering. Vol. (V) ASAE.

13. Nieuwkoop, P. van, N. van der Velden, A. P. Verhaegh and P. van Nieuwkoop. 1998. Energy consumption in greenhouses. Mededeling Landbouw Economisch Instituut, No. 624, 41 pp.

14. Ozkan, B., A. Kurklu & H. Akcaoz. 2004. An input-output energy analysis in greenhouse vegetable production: a case study for Antalya region of Turkey. Biomass and Bioenergy, 26(1): 89-95.

15. www.Mahallat.com

www.alonefarmer.blogfa.com

****

Analysis of mechanization indicator of greenhouse rose flower production

Abstract

Energy, economic and environment analysis additional to technical analysis are important necessities to survey agricultural projection. Greenhouse farming is a growing industry in many countries. Because producing out of season, consumes high energy. To produce cut flower is important part in subset of ornamental plants and annually, produce rather than 800 millions limb of cut flower in Iran. Markazi province has second status from the viewpoint of area of ornamental plants in Iran. Area of ornamental plants in Mahallat region is 70% from entire area of cut flower farming in Markazi province that consists 900 ha from state lands and annually, it produces more than 2 millions pot plant and 20 millions limb of flower. The aim of this study is to determine the input energy consumption and to make a cost analysis of rose flower, one of the important flowers to export in region. The data used in the study were obtained from 60 local rose flower growers using a questionnaire in Mahallat region. The results showed that the amount of energy consumed in rose flower production and specific energy for any branch of flower was 1313/35 GJ/1000m2 and 13/74MJ, respectively. About 90% of this was generated by diesel oil and 8/9% from electricity. Economic analysis revealed that producing of rose flower has economic justification and most costs relevant to surveillance process, due to expensive input. Share of fixed cost was 23/1%. These findings reveal that intensive input use in rose flower production, especially diesel oil, gives a high flower yield but also raises some problems like environmental pollution and global warming. Therefore, there is a need to pursue a new policy to force producers to undertake energy efficient practices and to reduce thermal wastage to increase the yield without diminishing natural resources.

Key words: greenhouse, rose flower, energy consumption, specific energy, economic performance

[1]. Salehi

[2]. Mansurian

[3].Nieuwkoop

[4]. Djevic & Dimitrijevic

[5]. Ozkan

[6]. Cetin & Vardar

[7]. Canakci & Akinci

[8] . Hatirli

[9] . Engindeniz

زینب شعبانی[1]، شاهین رفیعی[2]، حسین مبلی[3]

1- کارشناس ارشد مکانیزاسیون کشاورزی، پست الکترونیک: [email protected]<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

2- دانشیار گروه مهندسی مکانیک ماشینهای کشاورزی، دانشکده مهندسی بیوسیستم دانشگاه تهران

3- دانشیار گروه مهندسی مکانیک ماشینهای کشاورزی، دانشکده مهندسی بیوسیستم دانشگاه تهران

بررسی شاخص¬های مکانیزاسیون در کشت گلخانه¬ای گل رز:

مطالب مشابه :

احداث گلخانه

مدارک مورد نیاز برای صدور پروانه تأسیس گلخانه های گل و گیاهان زینتی

سازه گلخانه ها

بررسی شاخص¬های مکانیزاسیون در کشت گلخانه¬ای گل رز:

آشنایی با مشاغل انواع گلخانه و شرايط احداث آن

شهرک گلخانه در منطقه ازاد ارس .

چگونگي استفاده از تسهيلات بانكي براي احداث گلخانه