زالو درمانی

بیش از دو هزار سال است که از زالو به شکل ابزار سوزن مانند - ابزاری که به بدن می چسبد و خون را می‌مکد - در درمان بسیاری از بیماری ها استفاده می شود. زالوها کرم های آبزی و یا گاهی خاکزی دارای عادات شکاری یا انگلی هستند و در آنها بادکش های بزرگ انتهایی به منظور حرکت و چسبیدن وجود دارد. بدن زالو در حال بی حرکت، دراز یا تخم مرغی شکل است و از تعدادی حلقه که بوسیله گره‌های عصبی مشخص است، تشکیل می‌شود.

دستگاه عضلانی زالو کامل، پرکار و قوی است. زالوها جانوران لاشه‌خوار، شکاری یا انگلی بوده و گروهی از آن ها دارای عادت خونخواری هستند. زالوهای خونخوار توسط بادکش به میزبان چسبیده، پوست آن را سوراخ می کنند. سپس یک آنزیم ضد انعقاد به نام هیدرودین آزاد کرده و از خون میزبان تغذیه می‌کنند. در یک وهله غذایی، زالو می‌تواند چندین برابر وزن خود خون بخورد. قسمت بیشتر آب خون دفع می‌شود ولی قسمت غلیظ و متراکم این غذای کامل، به صورت مایع غلیظی باقی می‌ماند و به آهستگی ظرف چندین ماه هضم می شود.

زالو از ۲۵۰۰ سال قبل در هند، یونان، روم، ایران و سپس در اروپا مورد استفاده پزشکی بوده است. در قرن نوزدهم از این جانور کوچک برای درمان هر دردی از جمله سردرد، تب، زخم‌های عفونی شده، دمل و آبسه، ورم‌ها، هموروئید و غیره استفاده می‌شده است. در طب افواهی (عامیانه) مردم ایران نیز زالو درمانی همانند حجامت و فصد به عنوان یک روش درمان و پیشگیری پذیرفته شده و شناخته شده حضور داشته است و مردم شهری و روستایی ایران می‌دانستند که علاج بسیاری از عفونت ها، زخم‌ها و کسالت‌های بدن با زالو اندازی ممکن است.

شیخ‌الرئیس ابن‌سینا باب مبسوطی پیرامون زالو دارد و چنین می‌گوید: "از زالوهایی که کرک‌ریز و نرم دارند یا لاجوردی رنگ هستند پرهیز کنید زیرا دچار غشی، خونریزی، تب، سستی و قرحه‌های بدخیم خواهید شد. از زالویی استفاده شود که در آب‌های خزه‌دار که محل زیست قورباغه‌هاست نمو کرده و نه زالویی که در آبهای گل‌آلود سیاه بوده است. زالو بهتر از «حجامت»، خون تباه را از عمق بدن بیرون می‌کشد. زالو را ابتدا سرازیر نگهدارید تا استفراغ کند و محتویات شکمش بیرون آید. سپس اندکی خون بره به او بدهید. سپس مواد چسبنده و کثیف بدن او را با بوراکس پاک کنید (استفاده از مواد صابونی عطردار مضر است) و جایی را که می‌خواهید زالو بگذارید با دست مالش دهید تا سرخ شود. اگر جای زالو انداختن را با گل سرشور یا خون اندود کنند، زالو بهتر می‌چسبد. بهتر آن است که پس از جدا شدن زالو، محل گزش او را حجامت برنهید تا احیاناً اگر آزاری و عفونتی براثر نیش زالو عارض شده، از بین برود اگر پس از زالو اندازی خون بند نمی‌آید مازوج سوخته، نوره، خاکستر یا سوده نرم (یا پودر باقلا و زردچوبه) استعمال شود. زالو اندازی برای بیماری‌های پوست از قبیل جوش‌ها، دمل‌ها، لکه‌های سیاه و نقطه‌های سیاه و سپید و... مفید است."

در گذشته زالو در کوچه و بازار برای استفاده طبی به فروش می‌رسیده و تا حدود سی‌سال قبل، همه می‌دانستند که برای علاج زخم چرکین و دمل ، بهترین درمان زالو اندازی است یا برای پیشگیری از فساد دهان و لثه و داشتن دندانهای محکم باید بناگوش را زالو گذاشت. مخبرالسلطنه در کتاب خاطرات و خطرات، حکایتی جالب نقل می‌کند: «جهانگیرخان وزیر صنایع دچار قانقریا شد و دکتر تولوزان فرانسوی (پزشک مخصوص دربار) دستور به قطع پای ایشان داد. آشنایان جهانگیرخان با قطع پا مخالفت ورزیده و میرزاحسن‌خان جراح‌باشی محله را به عیادت جهانگیرخان آوردند. او پس از معاینه گفت به من یازده روز فرصت دهید تا این پا را معالجه کنم. میرزاحسن در سه نوبت زالوی زیادی به پای بیمار انداخت و پس از یازده روز از تولوزان فرانسوی دعوت کردند که پا را ملاحظه کند. تولوزان وقتی پا را دید، بهبود آن را تأیید کرد و از اینکه قبلاً به میرزاحسن ناسزا گفته بود معذرت خواهی کرد و دویست تومان به میرزاحسن داد». زالو اندازی جزو سنت‌های درمانی پذیرفته شده بوده و به همان معروفیت و مقبولیت حجامت و فصد (رگ‌زنی) بین توده‌های مردم رواج داشته است. این حیوان کوچک و به ظاهر مشمئز کننده، طی سالیان دراز بیماری‌های صعب‌العلاجی را به راحتی درمان می‌کرد و بیماران را از صرف هزینه‌های گزاف، بریده شدن از اندام‌ها، بد شکل شدن پوست، فلج شدن ناشی از سکته مغزی و غیره نجات می‌داد. تأیید این نظر را با پرسش از افراد ۴۰ سال به بالا می‌توان درخواست کرد.

خواص زالو

زالو هنگام مکیدن خون ، مواد متنوعی ترشح می کند که خواص درمانی دارند. معروف ترین ماده مترشحه از زالو هیرودین است. خواص مواد ترشح شده در خون توسط زالو به طور خلاصه به شرح زیر است :

خاصیت بی‌حس‌کنندگی : باعث کاهش درد موضعی هنگام نیش زدن می‌شود که عمدتاً به دلیل وجود ماده هیرودین ( Hirudin ) است.
خاصیت گشادکنندگی عروق : به دلیل وجود ماده هیستامین است.
خاصیت ضدانعقادی : به دلیل وجود آنزیم هیالورونیداز موجود در بزاق زالو است. این آنزیم خاصیت آنتی بیوتیکی و حل کردن موکوس بسیار قوی دارد به طوری که در درمان گلوکوم هم بسیار موثر است.
خاصیت آنتی بیوتیکی : این خاصیت اخیراً مورد توجه بسیاری قرار گرفته و بر بیماری‌های ناشی از استاف طلایی و میکروب سل و اسهال خونی و دیفتری موثر است.
خاصیت ضدالتهابی و ضدلخته‌ای

خواص بزاق زالو ذیلا به تفصیل آمده است :

آب دهان زالو ( بزاق ) حاوي بيش از يكصد نوع ماده حياتي مفيد است كه موجب درمان بيماريهاي مختلفي مي شود. اين انگل كوچك و شگفت آور به علت توانايی فوق‌العاده اي كه در درمان بيماري ها دارد جايگاه ويژه‌اي در طب دارد. كشور ما داراي ذخاير بسيار زيادي از اين جانور است و با داشتن تجربيات بسيار گرانقدر و طولاني در اين زمينه ، متأسفانه با روش زالو درماني بيگانه است. در کشور ما از اين نعمت خدادادي براي رفع آلام و دردها استفاده مطلوب نمی شود ، در حالي كه ایران مي‌تواند يكي از مراكز زالو درماني دنيا باشد. در بين گونه‌هاي زالوي پزشكي بهترين نوع آن نوع شرقي است كه زالوهاي موجود در ايران از اين نوع است. عمده خواص درمان زالو در بزاق درمان است ، به طوري كه شايد بيشتر از وزن بدنش قادر به توليد بزاق باشد و وقتي به جايي از بدن مي‌چسبد آن قدر آب بزاق توليد مي‌كند كه از زير بدن حيوان بزاق مي‌چكد. عصاره‌ي آب دهان زالو شامل دو دسته از مواد هستند كه گروهي به عنوان نروترانسميتر بر روي پايانه‌هاي عصبي عمل مي‌كنند و موجب تحريك عمومي روي نقاط طب سوزني مي‌شوند و دسته‌ ديگر كه بر روي گردش خون عمومي و مويرگ‌ها عمل كرده و به عنوان ضد انعقاد ، ضد تورم و ضد درد ايفاي نقش مي‌كنند.

در زير به مهمترين آنزيم‌ها و تركيبات موجود در بزاق زالو مي‌پردازيم :

1 ) هيرودين : در بزاق زالو‌ي پزشكي تركيبي وجود دارد به نام هيرودين كه از انعقاد خون جلوگيري مي‌كند. تركيبات بزاق زالو به عنوان ماده فيبرينوليتيك عمل كرده ، از عمل فيبرين جلوگيري مي‌كند ؛ ضد پلاكت است و از بهم چسبيدن پلاكت‌ها جلوگيري مي‌نمايد. اميد است در آينده بتوان با شناسايي مولكولي تركيبات بزاق زالو از آن به عنوان درمان بيماري‌هاي ترومبوتيك استفاده كرد. در سال 1884 پروفسور فيزيولوژي دانشگاه ولز به نام جابن هي‌كرافت به خاصيت ضد انعقادي ترشحات گوارشي زالو پي برد و در سال 1950 فريتس ماركواست از آلمان توانست پروتئين هيدرودين را از زالو‌ي پزشكي جدا كند.

خواص هيرودين :

هيرودين مهمترين ماده ضد انعقاد بزاق زالو است. پروتئيني‌ متشكل از 65 اسيد آمينه است و رديف اسيدهاي آمينه آن با تكنيك PCR مشخص شده است. خاصيت ضد انعقادي هيرودين قوي تر از هپارين است. عمل هيرودين به وسيله عوامل ديگر موجود در زالو مانند همنتين و آنتي استاتين تقويت مي‌شود. فعاليت هيرودين را از روي خاصيت ترومبين آن بيان مي‌كنند. امروزه فرم نوتركيب هيرودين به نام ليپرودين سنتز شده است. هيرودين توانايي زيادي در ممانعت از انعقاد خون دارد به طوري كه چند قطره بزاق دهان زالو قادر است مقدار زيادي خون را به صورت مايع نگه‌دارد و مانع انعقاد آن شود ( با آزمايشي كه به صورت تجربي بر روي خون مكيده شده توسط زالو انجام شد زمان لخته شدن خون به بيش از 6 ساعت افزايش يافته بود ).

وقتي كه خون با لبه بريده بافت تماس حاصل مي كند فاكتور 12 يا هاگمن فاكتور فعال مي‌شود. متعاقب فعال شدن اين فاكتور انعقادي يك سري آنزيم‌ها از جمله آنزيم پروتئاز ترومبين فعال مي‌شود اين آنزيم سبب تبديل فيبرينوژن به فيبرين مي‌شود و فيبرين به صورت رشته‌هاي كلاف مانند ، محل بريدگي را مي‌بندد و مانع خونريزي مي‌شود و خون را منعقد مي‌كند. هيرودين به صورت خيلي اختصاصي و قوي از فعاليت آنزيم پيروتئاز ترومبين جلوگيري مي‌كند و مانع انعقاد خون مي‌شود. فيبرينوژن يك مولكول دايمر است و دو محل اتصال ( FG ) يا ( Binding sites ) براي رسپتور پلاكت‌هاي فعال شده دارد. ( Gp116-111a ) اين محل اتصال مي‌تواند سبب اتصال پلاكت‌ها و ايجاد تجمع پلاكتي كند. احتمالاً هيرودين مانع اتصال دور رسپتور ( Fg/Gp ) مي شود و از اين طريق مانع انعقاد خون مي شود از تجمع پلاكت‌ها جلوگيري مي كند. اتصال پلاكت‌ها در داخل عروق مي‌تواند مرجع به تشكيل پلاكت‌هاي عروقي و انسداد عروق شود.

خواص ديگر هيرودين :

هيرودين با انبساط ماهيچه‌هاي صاف جدار عروق سبب گشادي عروق و افزايش جريان خون مي‌شود. هيرودين خاصيت بي‌حس كنندگي دارد ؛ لذا دقايقي بعد از چسبيدن زالو به محل و ترشح بزاق منطقه بي‌حس مي شود و احساس سوزش ناشي از نيش زالو از بين مي‌رود و بيمار به راحتي وجود زالو و خونخواري آن را تحمل مي‌كند. بطور كلي براي هيرودين اثرات آنتي كواگولانت ، آنتي ترمبوتيك ، ترمبوليتيك ، آنتي ايسكميك ، هيپوتنسيو ، تحريك كننده سيستم ايمني ، ممانعت از تصلب شرائين ، بي حس‌كنندگي ، آنتي باكتريال و خاصيت ضد التهابي شناخته شده است. پژوهشگران دپارتمان فارماكولوژي دانشگاه كنتاكي طي تحقيقاتي ، اثرات ضد انعقادي هيرودين را با هپارين مقايسه كرده‌اند :

هيرودين براي فعال شدن نياز به كوفاكتور ندارد.
هيرودين اثرات پايدار و يكنواخت وابسته به دوز دارد.
هيرودين اثر مستقيم روي مهار ترومبين دارد.
هيرودين مسموميت ندارد.
هيرودين بي حسي موضعي مي دهد.

2 ) بدلين : اين يك آنزيم مهار كننده پروتئازها مانند تريپسين كيموتريپسين يا پلاسمين است كه فاكتورهاي تورم و پخش شدن در بافت مي‌باشند.

3 ) آپيراز : آپيراز يك آنزيم قوي ضد تجمع پلاكت‌ها با اثرات روان سازي جريان خون است.

4 ) اگلين : اگلين ، ضمن اين كه يك آنزيم ضد تورم است ، ضد اكسيداسيون و ضد راديكال نيز مي‌باشد.

5 ) دستابيلاز : اين آنزيم كه يك فاكتور ضد تجمع پلاكتي بسيار قدرتمند است ، با اثرات فيبرينوليزي و هيدورليزكنندگي منجر به حل شدن لخته‌هاي خوني تشكيل شده مي‌شود ، اين آنزيم به وسيله‌ي نيكونوف كشف گرديد كه يك شيوه‌ي درماني بسيار هيجان‌انگيز را معرفي كرد.

6 ) هيالورونيداز : اين ماده هم به عنوان فاكتور پخش كننده و هم به عنوان يك عنوان يك آنتي بيوتيك عمل مي‌كند. اين آنزيم با حل كردن مواد بافتي ، زمينه پخش بزاق زالو را در بافت‌ها فراهم مي‌كند و با اين كار زالو توانايي مي‌يابد بافت‌هاي دور دست را نيز تحت تأثير قرار دهد و اثرات درماني در همه‌ جاي بدن به خصوص در نزديكي محل اتصال زالو به بدن بر جاي بگذارد.

7 ) ليپازها و استرازها : از ليپوليتيك فاكتورها هستند و چربي‌ها را تجزيه مي‌كنند و استفاده‌هاي درماني از آن شروع شده است.

8 ) يك ماده بي حس كننده : وقتي زالو پوست را نيش مي‌زند ، ايجاد يك زخم به شكل Y مي‌كند ، كه كاملاً بدون درد مي‌باشد و به دليل وجود ماده قوي بي‌حس كنندگي ، به سادگي ، احساس خنكي ايجاد مي‌نمايد. و بعد از حدود 5 دقيقه پس از چسبيدن زالو به محل ، بيماري ديگر احساس درد و سوزش ندارد و تا آخرين مرحله زالو درماني ، موجود زالو روي بدن به راحتي تحمل مي‌شود.

9 ) آنتي الاستاز : اين ماده كه از طريق كنترل عمل الاستاز فعاليت مي‌كند ، آنزيمي است كه الاستين جلدي را به خصوص در پوست ، تنزل مي‌دهد.

10 ) ماده گشادكننده رگ : اين ماده كه هنوز به طور رسمي مشخص نشده بسيار شبيه هيستامين است. اين ماده مانند نوروترانسميترها كه از 34 غذه‌ي مغزي كه در طول بدن زالوي هيرودومديسيناليس تقسيم شده‌اند ، ترشح مي‌شود. چند دقيقه پس از اتصال زالو محل نيش قرمز و پرخون مي‌شود ؛ شايد اين پرخوني را بتوان به اين ماده نسبت داد كه فلوي ( جريان ) خون را در محل افزايش داده است.

11 ) منوكسيد نيتروژن سنتتاز : اين فاكتور موجود در بزاق زالو شبيه به نوع انساني است كه سبب ترميم اعصاب صدمه ديده مي‌شود.

12 ) اورگلاز : داراي اثرات درماني در بيماري آرتروز است. بسيار ديده شده است كه افراد مبتلا به آرتروز زانو كه از درد زانو و محدوديت حركتي زانوها رنج مي‌برند با چند جلسه زالو درماني بهبودي بسيار مي‌يابند. و ما اين را به كرات تجربه كرده‌ايم. زالو همچنين كاتكولامين ترشح مي‌كند كه روي پايانه‌هاي عصبي بخصوص در پوست مانند دوپامين و سروتونين عمل مي‌كند.

استيل كولين مترشحه در هيرودومديسيناليس خيلي مهم است. روش رسمي براي سنجش استيل كولين در بافت ، بر اساس يك روش بيولوژيك شامل قدرت انقباض قسمت پشت زالو مي‌باشد.

مواد ديگري مانند استيل كولين ، نوروترنسميترها مواد شبه هيستاميني با اثرات وازوديلاتوري ، Hementin ، Anti statin ، و آنزيم مشابه PG12 ) Prostaglaindine ) كه مانع فعاليت كاليكريين و فاكتورهاي XI و XII مي‌شود نيز در بزاق زالو يافت مي‌شود.

خواص درمانی زالو :

زالو خون را بهتر از حجامت از عمق بدن بيرون مي‌كشد. زالو انداختن براي بيماريهاي پوستي مثل جوش‌ه ، دمل‌هاي صورت ، لكه‌ها و نقطه‌هاي سياه و سفيد و نظاير آن مفيد است. امروزه زالو به دليل خاصيت ضد انعقاد خود يكي از ابزارهاي جراحي در پيوندها و دوام بافت پيوندي است. هر زالو حدوداً 5CC خون در مرحله اول مي‌مكد. البته اگر خونريزي را قطع نكنيد ممكن است تا 150CC خونريزي ادامه يابد ( 10 ساعت يا بيشتر ). طي زالو درماني با 10 عدد زالو ، خون از دست رفته ( شامل خونريزي پس از اتمام خونخواري ) 250-350 CC خواهد بود. تحقيقات نشان مي‌دهد كه 3-5 روز پس از زالو اندازي عروق جديدي در اطراف و حاشيه‌ي محل نيش زالو به وجود مي‌آيند كه براي تخليه عروقي اين ناحيه مفيدند. بنابراين از نظر درماني بسيار مهم است كه درمان به زودي قطع نشود ؛ بلكه در دفعات بعدي نيز ادامه يابد تا بيماري و آسيب مرتفع شود. اثرات فارماكولوژيكي بزاق زالو به مدت 10 ساعت يا بيشتر در محل زخم باقي مي‌ماند. چنين اثراتي را نمي‌شود با مصرف مواد ضد انعقادي معمولي مثل هپارين در زخم‌هاي كوچك پوست به وجود آورد. در بيشتر روش‌هاي جراحي استفاده از زالو توسط جراح ماهر براي بيمار توضيح داده مي‌شود ، اين روش قديمي يك روش بي درد كننده اساسي است ؛ زيرا ترشحات زالو با تأثير بر روي اعصاب اطراف محل درد ، بي‌حسي موضعي ايجاد مي‌كند.

منبع : کتاب زالو درمانی در طب سنتی و طب رایج

کاربردهای زالو

از زالو هم به صورت زنده استفاده می شود و هم مواد موجود در بدن آن برای ساخت محصولات بهداشتی و درمانی به کار گرفته می شود. کاربردهای درمانی زالوی زنده بسیار زیاد است. در هریک از کشورهای جهان، بخشی از این کاربردهای درمانی زالو رایج شده است. به عنوان مثال، در کشور روسیه درمان با زالو بسیار رواج یافته است، به طوری که بیماری های مختلف از سردرد و بیماری قلبی و پوستی گرفته تا ضعف قوای جنسی را با زالو اندازی معالجه می‌کنند. در کشورهای اروپای غربی، زالودرمانی تا این حد رواج نیافته است، اما به نظر می رسد اقبال به زالودرمانی رو به افزایش است. برای مثال، پروفسور ایوالیو از دانشگاه مون‌پلیه فرانسه معتقد است هنوز تمامی اسرار و خواص مثبت پزشکی زالو کشف نشده است و دست کم ده اثر درمانی برای زالو قائل است.

تاییدیه FDA ( انجمن غذا و داروی آمریکا ) برای استفاده از زالو

اداره مواد غذایی و دارویی آمریکا یا F.D.A ) Food and Drug Administration ) ، يك اداره و سازمان اجرایی است که بر مراحل ارزیابی داروها در ایالات متحده آمريكا نظارت مي كند و موافقت اصولی برای داروهای جدید به بازار را صادر مي كند. گستره کار F.D.A شامل مواد غذایی و نیز ابزار و وسایل مورد استفاده در درمان می باشد.

چنانچه موثر و بی خطر بودن دارویی برای يك کاربرد خاص ، با آزمایشات کافی تایید نشده باشد ، داروی فوق نمی تواند وارد بازار فروش شود. زمانی که یک دارو برای مطالعه بر روی انسان تایید می شود یا زمانی که مورد تایید برای فروش قرار می گیرد، مراحل متعددی را طی کرده است که عبارتند از:

بررسی اطلاعات موجود در برنامه ها و مطالعات بالینی.
انجام مطالعات مربوط به سميت حاد و کمتر از حاد دارو.
انجام آزمایشات مربوط به تعیین بی خطر بودن مصرف مزمن دارو.
بررسی اطلاعات مربوط به ترکیب، منشاء دارو یا وسایل و ابزار دارو.

در صورت کامل بودن اطلاعات پایه و اولیه ، تقاضانامه برای اجازه ورود داروی جدید به بازار تنظیم می شود که این تقاضانامه اغلب حاوی صدها نسخه از گزارش کامل تمام اطلاعات مربوط به کاربرد بالینی می باشد. تصمیم به تایید دارو توسط F.D.A ممکن است سه سال یا بیشتر طول بکشد. در ژوئن 2004 میلادی اداره مواد غذایی و دارویی آمریکا ، ورود زالو به بازار جهت مصارف پزشکی را مورد تایید قرار داد. اولین کاربرد مورد تایید زالو در طب کنونی ، کاربری به عنوان یک ابزار پزشکی بود. بنا به تعریف ، وسیله یا ابزار پزشکی شامل مواردی می شود که برای تشخیص، علاج ، درمان علامتی ، پیشگیری یا تسکین یک بیماری یا وضعیت خاص موثر است و عملکرد یا ساختار بدن را تحت تاثیر قرار می دهد و در ضمن این ابزار باید از طریق یک واکنش شیمیایی یا متابولیزه شدن، تاثیر بگذارد.F.D.A بعد از بررسی های انجام شده و طی مراحل فوق الذکر و با رعایت اصول اثربخشی (efficacy) و ایمنی (safety) ، کاربرد زالو در جراحی ها را مورد تایید قرار داده است.

متن تاییدیه FDA :

FDA Talk Paper

T04-19

June 28, 2004

Media Inquiries: 301-827-6242

Consumer Inquiries: 888-INFO-FDA

FDA Clears Medicinal Leeches for Marketing

The Food and Drug Administration (FDA) has for the first time cleared the commercial marketing of leeches for medicinal purposes.

Leeches can help heal skin grafts by removing blood pooled under the graft and restore blood circulation in blocked veins by removing pooled blood.

Leeches have been used as an alternative treatment to blood-letting and amputation for several thousand years. They reached their height of medicinal use in the mid- 1800’s. Today they are used in medicine throughout the world as tools in skin grafts and reattachment surgery.

Medicinal leeches (Hirudo medicinalis) are bloodsucking aquatic animals that live in fresh water.

Ricarimpex SAS, a French firm, is the first company to request and receive FDA clearance to market leeches as medical devices. The firm has been breeding leeches for 150 years. They are handled in a certified facility that tracks each lot.

In considering the firm’s application, FDA reviewed the published literature on the use of leeches in medicine and evaluated safety data provided by the firm. FDA also reviewed information on how the leeches are fed, their environment, and the personnel who handle them.

FDA determined that leeches are medical devices because they meet the definition of a medical device under the Food Drug and Cosmetic Act. Under the law, a medical device is an article intended to diagnose, cure, treat, prevent, or mitigate a disease or condition, or to affect a function or structure of the body, that does not achieve its primary effect through a chemical action, and is not metabolized

زالو درمانی

خواص زالو

کاربردهای زالو

تاییدیه FDA ( انجمن غذا و داروی آمریکا ) برای استفاده از زالو

مطالب مشابه :

زالو درمانی

زالو و زالو درمانی

كاربرد زالو و زالو درماني

با زالو درمانی با عمل جراحی و داروی شیمیایی خداحافظی کنید

برمو تراپی

کلیات طب سنتی

ايراني‌ها، كمر درد و زانو درد را زودتر تجربه مي‌كنند