143-تهران قدیم -تاریخچه محله سنگلج تهران
محله سنگلج
محله اي كه امروزه تحت عنوان محله سنگلج شناخته مي شود از شمال به خيابان امام خميني ازشرق به خیابان خیام از جنوب به خیابان مولوی واز غرب به خیابان وحدت اسلامی محدود میشود.
در نقشه‌های بجا مانده از روزگار قاجار- برزین 1258- چهار محله عودلاجان، چالمیدان، بازار و سنگلج قید شده است. بعدها محله‌های ارک و دولت به آن چهار محله اضافه شدند و وجه تمایز این‌دو محله جدید، آن بود که اربابان قدرت و زورمداران روزگار در این دو محله در میان باغ‌های وسیع زندگی می‌کردند و هرگز تراکم جمعیت محله‌هایی چون سنگلج، چالمیدان و بازار را نداشتند. در این محله‌ها، از کوچه‌های تنگ، باریک و دراز خبری نبود و سکنی‌گزینی افراد سرشناسی همچون میرزا یوسف مستوفی‌الممالک و تصرف‌اراضی وسیع در قسمت شمالی تهران آن روزگار محله‌هایی چون بهجت‌آباد، یوسف‌آباد و حسن‌آباد شکل گرفتند.
گفته میشود که رضاشاه دراین محله بزرگ شده بود و اصرار داشت که برای از بین بردن سوابق خود، محل را تخریب کند. سابقه تاریخی سنگلج به سال1250 ه. ق ، است که برای استفاده منطقه مسکونی طراحی شد و ساخت آن بر عهده محمد تقی خان بوده است. امروزه در خیابان بهشت معماری قدیمی و جدید به چشم میخورد، اما خیابان بیش‌تر به مرکز اداراه های دولتی تبدیل شده است. سنگلج در عصر خود یکی از بزرگ‌ترین و آبادترین و پرجمعیت‌ترین محلات تهران بود که تکیه‌های آن شهرت بسیاری داشت. تکیه مشهور قورخانه کهنه از جمله آنها است که در حال حاضر به خیابان قورخانه تبدیل شده و در آن اتصالات لوله و پیراهن و کت و شلوار به فروش میرسد. از تکیه‌های سنگلج چندین گذرگاه و خیابان انشعاب پیدا میکرد که خیابان شاهپور (وحدت اسلامی)؛ واقع در غرب سنگلج، یکی از آنها است. گذرهایمعروف آن نیز گذر تقی خان در شمال و گذر شریف الدوله در ضلع جنوبی است که به در خونگاه میرسید. محله سنگلج در روزگار گذشته، دارای یک یا چند کدخدا بود، مثل: حاج میرزا زکیخان که متصدی تدارکات و هزینه چراغانی و تنظیم امور دسته‌های عزاداریو حرکت آنها در روز عاشورا در چاله حصار بود. از اشخاص صاحب نام دیگر مانند آیت الله سید محمد طباطبایی و آیت الله سید عبدالله بهبهانی را، که از روحانیان صدر مشروطیت و طراز اول دارالخلافه‌ناصری بود، میتوان نام برد. از مشخصه‌های امروز این محله میتوان به تالار نمایش سنگلج اشاره کرد که در دهه 1340، ساخته شده است
دو گذر معروف اين محله گذر تقي‌خان و گذر شريف‌الدوله بود که به درخونگاه منتهي مي‌شد. چندين حمام بزرگ با خزينه‌ها و چال حوضهاي عظيم در سنگلج وجود داشت.
برخي محققين اصل کلمه سنگلج را سنگ و رج مي‌دانستند که مربوط به سنگ‌بندي و تقسيم آب مي‌گردد. از رجال و افراد مشهوري که ساکن اين محل بودند مي‌توان به آيت‌الله محمد طباطبايي و آيت‌الله عبدالله بهبهاني و شيخ کرنا (دلقک دربار ناصري) ـ ميرزا زکي‌خان ـ کربلايي عباسعلي گمرکچي ـ شيخ فضل‌الله نوري ـ ميرزا عبدالکريم وزير ـ ميرزا سيد ابوالقاسم سلطاني‌الحکما ناييني ـ سيف‌الاطبا ـ آقاحسين نجم‌آبادي اشاره کرد. از مواقع شهرت اين محل ملاقات نوروزي ناصرالدين‌شاه و آيت‌الله طباطبايي مي‌باشد. موقع نوروز علماي درجه اول به ملاقات شاه مي‌رفتند و سپس چند روز بعد شاه با پاي پياده و عبور از کوچه پس کوچه‌هاي محله سنگلج که راه کالسکه‌رو نداشت به منزل آيت‌الله مي‌رفت. سيد محمدصادق طباطبايي در اواخر سلطنت ناصرالدين‌شاه وفات يافت و جنازه وي به شاه‌عبدالعظيم انتقال يافت و به مقبره مرحوم آقا سيد صادق سنگلجي شهرت يافت.
بعد از فوت مرحوم سيد و به زمان مشروطه اين نهضت به رهبري آيت‌الله سيدمحمد طباطبايي ادامه يافت و جالب اينجاست که حاج شيخ فضل‌الله نوري از مخالفين مشروطه هم در همين محل ساکن بود که در زمان فتح تهران تعدادي تفنگچي سراغ او رفت و وي را در ميدان توپخانه دار زدند و جسدش به قم انتقال يافت.
از ديگر شخصيت‌هاي مهم اين محله مرحوم عضدالملک نايب‌السلطنه رئيس خاندان قاجار بود که در همين محله درگذشت.
اين محله پر جمعيت و آباد در سالهاي اوليه حکومت رضاشاه و با تقارن جنگ جهاني دوم رو به ويراني نهاد و با ورود سربازان بيگانه به تهران برخي محلات به مانند سنگلج نابود و به محله‌اي ترسناک و متروکه مبدل گشت. در قسمتي از اين محل با حفر سه حلقه چاه بزرگ به کوشش همسر علي رزم‌آرا (نخست‌وزير وقت) و عده‌اي از بانوان خيـّر و همکاري شهرداري پارکي بزرگ احداث گرديد که روز 25 اسفند 1329 افتتاح گرديد. اين محل 9 پاتوق داشت:بنامهای پاتوق نايب شعبان، نايب حسين، نايب رمضون، نايب باقر، نايب محمدعلي، نايب صحبت، نايب سيد علي‌اکبر، نايب وهاب.متاسفانه نهمی را بخاطر ندارم .
ت :منصوری
مطالب مشابه :
143-تهران قدیم -تاریخچه محله سنگلج تهران
در نقشه‌های بجا چون بهجت‌آباد، یوسف‌آباد محله پر جمعيت و آباد در سالهاي
اطلاعاتی درباره ی خیابان ها ومناطق تهران
1385 به رقمي معادل 379962 نفر رسيده است و اين منطقه در حال حاضر داراي 26 محله عياس آباد
نقشه گسل های تهران
نقشه گسل های است شامل محله داودیه، باغ فیض، زیبا شهر، مجیدیه، عباس آباد، یوسف آباد، گیشا
زلزله در كمين تبريز است!!!!!!!!!!!
محلات پرجمعیت شهر نظیر محلات قربانی، ایده لو و یوسف آباد محله یوسف آباد نقشه پهنه
گسل تبريز و احتمال زلزله
وی با بیان اینکه تهیه این نقشه ها ارم و محله یوسف آباد یوسف آباد ، ولی
انجام پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیای طبیعی
1 نقشه شهرهاي میانی در توسعه فضائی با نگرش شهر کاشان محمد محله یوسف آباد تهران)
تهران قدیم
دروازه های دولت، یوسف آباد و محله دولت که به پس از تهیه نخستین نقشه تهران، از نو
برچسب :
نقشه محله یوسف آباد