تکنیکهای تکثیر غیرجنسی گیاهان ، روش خوابانیدن یا Layering

تکثیر غیر جنسی گیاهان به علل مختلف در بین تکثیر دهندگان گیاهان اهمیت زیادی دارد. پاره ای از دلایل زیر شما را قانع خواهد نمود که از روش های تکثیر غیر جنسی استفاده نماید:

مزایای تکثیر غیر جنسی:

۱- آسان و راحت تر بودن افزایش گیاهان

۲- انتخاب و نگهداری کلون ها

۳- داشتن بیش از یک نوع گیاه یا نژاد در یک گیاه

۴- کوتاه نمودن زمان رسیدن به مرحله زایشی

۵- کنترل مراحل رشد و مورفولوژی

روشهای مختلف تکثر غیر جنسی وجود دارد که میتوان از پیوند ، قلمه ، خوابانیدن ،کشت بافت و ......نام برد که در این بحث به توضیح در مورد روشهای خوابانیدن (افکندن) یا Layering خواهیم پرداخت.

روش تکثیر به روش خوابانیدن (Layering) چیست؟

به طوری کلی خوابانیدن عبارت است از قراردادن ساقه در خاک مرطوب یا پیت در حالی که به گیاه مادری متصل باشد و تولید ریشه نماید و سپس آن را از گیاه مادری جدا نمود و در محیط کاشت دیگر قرار داد.

مزایای تکثیر به روش خوابانیدن:

مزیت عمده تکثیر گیاهان به روش خوابانیدن این است که در این روش چون شاخه خوابیده به گیاه مادری متصل است ، مواد قندی ، هورمونها ، آب و مواد غذایی از گیاه مادری به شاخه خوابیده انتقال میابد.و گیاهچه جدید دچار استرس نمیشود.

معایب تکثیر به روش خوابانیدن:

با این روش شمار اندکی گیاه جدید میتوان تکثیر نمود.هزینه کارگری زیادی دارد. سطح زیادی از زمین را اشغال مینماید.

زمان انجام خوابانیدن:

عمدتا خوابانیدن شاخه در اواخر زمستان و اوایل بهار انجام میگیرد.

انواع خوابانیدن:

۱- خوابانیدن انتهایی یا Tip Layering

۲- خوابانیدن ساده یا Simple Layering

۳- خوابانیدن شیاری یا Trench Layering

۴-خوابانیدن کپه ای یا Mound Layering یا Stool Layering

۵- خوابانیدن هوایی یا Air Layering

۶- خوابانیدت مارپیچی یا Compound Layering

روش خوابانیدن انتهایی:

در این روش نزدیک گیاه مادری به تعداد شاخه هایی که قرار است خوابانیده شود سوراخهایی به عمق ۱۰ سانتی متر ایجاد مینمایند و نوک شاخه سال جاری را در آن قرار میدهندو با خاک پوشش میدهند و سپس اقدام به آبیاری مینمایند.در نوک شاخه ریشه هایی به وجود می آید و از همان محل ساقه ای جدید رشد مینماید که آنرا به همراه ریشه جدا کرده و در محل جدید میکارند. در این روش چون شاخه خم شده است و نگهداری آن سخت است ، به همین منظور میتوان انتهای شاخه را با نخ بسته وسپس نخ را با میخ به نزدیکی سوراخی که نوک شاخه در آن قرار گرفته و خاک داده شده ، در زمین محکم کرد. گاهی گیاهانی که در طبیعت رشد مینمایند به صورت خود به خودی با این روش تکثیر میابند.در باغبانی از این روش برای تکثیر تمشک سیاه و سیاه توت رونده استفاده میشود.در این روش از هر شاخه خوابانیده شده فقط یک گیاه حاصل میشود.

روش خوابانیدن انتهایی یا Tip Layering

خوابانیدن ساده:

این روش مشابه خوابانیدن انتهایی است.تفاوتی که دارد در این است که اندکی از نوک شاخه به طول ۲۰ سانتی متر بیرون از خاک قرار میگیرد.پس تفاوت بین خوابانیدن انتهایی با خوابانیدن ساده در ان است که در خوابانیدن انتهایی نوک ساقه در خاک قرار میگیرد ولی در خوابانیدن ساده نوک شاخه بیرون از خاک قرار میگیرد.در این روش اگر قسمتی از شاخه که در زیر زمین قرار دارد زخمی شود ریشه دهی آسان خواهد بود. قسمتی از شاخه که بیرون از خاک است تولید شاخه و قسمتی از شاخه که در زیر زمین است تولید ریشه خواهد نمود.از این روش برای تکثیر یاسمن زرد، انگور ،درختان و درختچه های همیشه سبز پهن برگ استفاده خواهد شد.در این روش از هر شاخه خوابانیده شده فقط یک گیاه حاصل میشود.

روش خوابانیدن ساده یا Simple layering

خوابانیدن شیاری:

تفاوت این روش با روشهای گذشته در این است که از هر شاخه خوابیده شده میتوان چندین گیاه جدید بوجود آورد.در این روش شاخه جوانی را در زمین به عمق ۵ الی ۱۰ سانتی متر در یک شیار طولی قرار داده و نوک شاخه را بیرون از زمین قرار میدهند.در این روش باید به فواصل روی شاخه خوابیده شده زخم زنی کرد تا از محل زخم ریشه های جدید حاصل شود.پس از اینکه شاخه خوابیده شده در محل جوانه ها تولید ساقه و در محل زخم تولید ریشه کرد آنها را بریده و به محل کشت جدید انتقال میدهند.از این روش در تکثیر بعضی از گونه های رز ،اسپیره و بسیاری از درختچه های خزان دار استفاده میشود.

روش خوابانیدن شیاری یا Trench Layering

روش خوابانیدن کپه ای:

این روش هنگامی کاربرد دارد که نتوان شاخه را خم نمود یا اینکه تعداد زیادی از گیاه برای تکثیر مد نظر باشد. برای این کار در بهار و پیش از اغاز رشد اقدامات زیر را به ترتیب انجام خواهیم داد:

۱- گیاه مادری از ۳ سانتی متری سطح زمین بریده میشود.

۲- پس از رشد شاخساره های جدید از محل برش حدودا نصف شاخه های رشد کرده خاک میدهند.

۳- هرچه گیاه بیشتر رشد میکند خاک بیشتری به گردا گرد گیاه خواهند داد.

۴- به طور متوسط بنا به مورد ردیف ۳ در فصل رشد تا ۴ بار خاکدهی خواهیم داشت.

۵- در طول فصل رشد در پائین شاخه های جدید ریشه ایجاد میشود.

۶- در پایان فصل رشد خاک کنار زده شده و گیاهان جدید به همراه ریشه قطع و به محیط جدید انتقال میابند. این روش برای تکثیر پایه های سیب مالینگ و مالینگ مرتون ،به ، انگور فرنگی و ... کاربرد دارد. روش خوابانیدن کپه ای برای تکثیر پایه های سیب مالینگ در مشکین شهر اجرا شده است . هنوز خبر بیشتری در دست نیست.

روش خوابانیدن کپه ای یا Mound layering

روش خوابانیدن هوایی:

احتمال میرود این روش خواباندن توسط چینی ها رواج پیدا کرده است. از این روش برای گیاهانی استفاده میشود که سخت ریشه داده و شاخه آنها خم نمی شود. در قسمت های انتهایی شاخه های یکساله برشی به طول ۵ سانتی متر انجام داده یعنی پوست آن قسمت برداشته میشود. در محل زخم بافت پینه ای تشکیل خواهد شد که حاوی بعضی هورمون های ریشه زایی است. سپس محل زخم با پیت خزه یا پیت خزه اسفاگنوم به همراه پلاستیک پوشانده میشود.و دو سر پلاستیک به هم بسته میشود. پس از مدتی شاخه های هوایی که ریشه دار میشوند از محل زیر ریشه بریده شده وبه محل کاشت جدید انتقال میابند.این روش برای گیاهانی نظیر فیکوس ، دیفن باخیا ، کروتون و انجیر بکار برده میشود.

روش خواباندن هوایی یا Air Layering

خوابانیدن مارپیچی:

خوابانیدن مارپیچی شبیه خوابانیدن ساده است بجز اینکه شاخه خوابیده شده در چندین جا در خاک فرو برده و بیرون آورده میشود.قسمت زیر خاک زخم زده شده تا ریشه دهی بهتری داشته باشد و قسمتی از شاخه که در قسمت بالای خاک قرار دارد در محل جوانه ها تولید شاخه جدید می نماید.از این روش برای تکثیر انگور استفاده میشود.

روش خواباندن مارپیچی یا Compund Layering

شماتیک کلی از انواع روشهای خوابانیدن

منابع:

1- ازدیاد نباتات، جلد دوم ، نوشته هادسون تی.هارتمن و همکاران ، ترجمه دکتر مرتضی خوشخوی ، انتشارات دانشگاه شیراز، چاپ هفتم ، سال 1386

2- پرورش میوه های مناطق معتدله ، دکتر رسول جلیلی مرندی، انتشارات جهاد دانشگاهی ارومیه ،چاپ اول، سال 1388

3- اصول باغبانی،دکتر مرتضی خوشخوی و همکاران ، چاپ هجدهم ،سال 1389 ، انتشارات دانشگاه شیراز

4- فرهنگ کشاورزی و منابع طبیعی،دکتر مرتضی خوشخوی وهمکاران ،جلد سوم ، علوم باغبانی، چاپ سوم ،سال 1384،انتشارات دانشگاه تهران ،

تکنیکهای تکثیر غیرجنسی گیاهان ، روش خوابانیدن یا Layering

مطالب مشابه :

واژه های مرتبط با فرش دستباف ایران

هدایای ولنتاین

دکوراسیون آشپزخانه

تزئینات ساده ، ارزان و زیبا با خطوط راه راه برای منزل شما (قسمت اول)

انرژی و آرامش در خانه با رنگها

تکنیکهای تکثیر غیرجنسی گیاهان ، روش خوابانیدن یا Layering

بر درخت زنده بی برگی چه غم ؟ ... وای بر احوال برگ بی درخت ..

دکـــــــــوراسیون داخلی آشپزخانه

گیاهشناسی رز وحشی و خاصیت داروئی آن