گره چینی روی چوب

تاریخچه هنر گره چینی

هنر گره چینی بر مبنای طرح های هندسی است که به صورت سینه به سینه توسط استادان هر زمان از نسلی به نسل دیگر میان استاد و شاگرد یا بهتر بگوییم پدر به فرزند منتقل شده و ظرایف آن پنهان مانده است. البته قواعد کلی حفظ شده است و همگی آن‏ها از یک نوع قرینه سازی حکایت می کند.

هنر گره چینی از هنرهای دیرینه در صنایع چوبی است که در آن از کنار هم قرار دادن تکه‏های کوچک چوب یا همان آلت‏ها نقوش گره‏های سنتی و هندسی نمایان می شود. از هنر گره چینی یا گره سازی در مساجد، اماکن مذهبی، منازل شخصی‏و دانشگاه ها و در ساختمان پنجره ها، ارسی ها، درهای ورودی داخل، نرده ها، منبرها و سقف های چوبی استفاده می شود.

طرح‏های گره چینی باید بر یک نظام شبکه ای استوار باشد به این مفهوم که در آن، شبکه های هندسی به واحدهای مشخص تقسیم شده اند که با توالی منظمی تکرار می شوند بر هر شبکه ای که طرح باید بر آن ترسیم شود هر یک از این واحدها از هر طرف به دیگر واحدهای مشخص می پیوندند تا طرح کلی به وجود آید. طرح‏های گره چینی در اصل بسیار ساده اند، آن‏ها را می‏توان تنها با استفاده از پرگار و خط کش و داشتن نحوه ترسیم مثلث، مربع، شش ضلعی و ستاره رسم کرد و هریک از طرح‏ها را می توان بزرگ و کوچک کرد.

گره ها شرایط و قوانین ویژه و زمینه و طریقه رسم مخصوص خود را دارند. گره ها هر کدام اسم مخصوص خود دارند و هر طرح گره در زمینه مخصوص خود ترسیم می شود. هر رسمی گره به شمار نمی‏رود و تنها رسمی گره محسوب می شود که: دارای آلت‏های شناخته شده اصیل گره سازی باشد؛ از قواعد و قوانین گره سازی پیروی کند؛ هر گره در زمینه و کادر اصلی خود ترسیم شود، به گونه ای که شکل و زاویه آلت های تشکیل دهنده گره ها تغییر نکرده باشد چون در این صورت، گره باطل می‏شود.

اصولی که در گره چینی باید رعایت شود: گوشه ها شمشه قرار گیرد آن هم شمشه کامل؛ اصل قرینه سازی رعایت شود.

گره ها بر هفت نوع است که عبارت است از: گره نجاری؛ گره تُند؛ گره کُند؛ گره شُل؛ گره تُند و شُل؛ گره کُند و شُل؛ گره پیلی که هر یک از آن‏ها شعب و زمینه‏های بسیار دارد.

گره چینی در چوب در سه بخش اجرا می شود: به تنهایی؛ به صورت منبت؛ به صورت معرق.

انواع کارها در گره چینی:

1) گره به صورت پوک و یا بادخور که در در یا پنجره یا نرده مورد استفاده قرار می گیرد.

2) گره با شیشه و یا آینه یا هر دو با هم که در سقف و در و پنجره قابل اجرا است.

3) گره توپر که در در و منبر و صندوقچه و قبور مورد استفاده قرار می گیرد.

4) گره به صورت مرمت.

از مکان هایی که باید از آن به گنجینه و کلکسیون کار گره کاری در انواع مختلف نام برد، مسجد سید اصفهان است. در و پنجره‏ها و اوروسی ها و سقف چهلستون مسجد و مأذنه آن، یکی از شاهکارهای صنعت چوب و گره سازی است.

گره چيني با قطعات برش خورده چوب و شيشه هاي رنگي در اشكال مختلف و متعدد الاجرا و وحدت گراي هندسي كه به طور هماهنگ در يك كادر مشخص و تكرار شونده در كنار هم قرار گرفته باشند. در واقع هندسه نقوش و گره گشی جرء لا ینفک این هنر به حساب می آید
روش توليد گره چيني به اين صورت است كه ابتدا طراحي و رسم گره مورد نظر براساس اندازهء كار انجام مي‌شود سپس از روي قسمت‌هاي موردنياز گره رسم شده الگو يا قالب برداشته مي شود. و چارچوب یا کارگاه در اندازه موردنظر ساخته مي‌شود. گره ها اتصالات کوچکي از چوب هستند که به صورت زبانه اي به يکديگر قفل مي شوند و نقشهاي زيبايي را به وجود مي آورند، که هرچه ظريفتر باشند، از نظر هنري ارزش بيشتري دارند. براي ايجاد نقش گره، چوب‌ها، به ضخامت بند رسم شده بريده و در عين حال چوب‌هاي واگيره(قطعاتی که در کار تکرار می شود) از قالب‌هاي آماده شده تهيه مي‌شود. سپس به وسيلهء‌اره پشت بنددار، زاويه‌هاي اتصالات روي چوب را برش مي‌زنندو با رنده ابزار، روي آلتها ابزار مي زنند سپس دو سر هر يک از آلتها فاق و زبانه مي شود(یا هر نوع اتصال دیگری که مورد نظراستاد کار باشد). و در آخر کار چيدن گره و درگير كردن اتصال‌هاي ساخته شده و شیشه های رنگی برش خورده.

ابزاري که براي ساخت گره، مورد استفاده قرار مي گيرد تقريباً همان ابزاري است که در يک کارگاه درودگري وجود دارد؛ مانند: انواع اره، رنده، گيره، ميز کار، خط کش و ...
بهترين مادهء اوليه ساخت گره چيني و موردتوافق استادكاران چوب درخت چنار است كه خوشبختانه اين درخت، درخت بومي ايران است زيرا بافتي منسجم داشته و از مقاومت بالايي برخوردار است. البته از چوب نارنج، گلابی،گردو و عناب و چوب هاي درختان جنگلي ايران از نوع آزاد و راش هم براي ساخت گره چيني استفاده مي‌شود.

پ ن: عکس ها مربوط به ارگ کریم خانی در شیراز است

گره چینی روی چوب

مطالب مشابه :

گره چینی روی چوب

هنرهای ایرانی- گره چینی

عکس های هنر آینه کاری و گره سازی در معماری اسلامی + گزارشی از برخورد مأمورین موزه باغ نادری مشهد

دکوراسیون سنتی و کلاسیک دکوراسیون سنتی ، گره چینی ، گروه صنایع چوب و هنر ایران زمین

آوازه های سنتی نقشه خوانی نقوش قالی کرمان

آشنایی با هنرهای دستی ایران- فصل دوم - گره چینی(جهت مطالعه دانشجویان کاردانی فرش)

استاد حسین زمرشیدی

رشته های مهارتی شاخه کار دانش

آجر کاری : از شیوه های زیبا و رایج تزئیینی در بنا ، هنر چیدن آجر در بناها به منظورعرضه