گرته برداری و انواع آن
Normal 0 false false false EN-US X-NONE AR-SA /* Style Definitions */ table.MsoNormalTable {mso-style-name:"Table Normal"; mso-tstyle-rowband-size:0; mso-tstyle-colband-size:0; mso-style-noshow:yes; mso-style-priority:99; mso-style-qformat:yes; mso-style-parent:""; mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt; mso-para-margin-top:0in; mso-para-margin-right:0in; mso-para-margin-bottom:10.0pt; mso-para-margin-left:0in; line-height:115%; mso-pagination:widow-orphan; font-size:11.0pt; font-family:"Calibri","sans-serif"; mso-ascii-font-family:Calibri; mso-ascii-theme-font:minor-latin; mso-hansi-font-family:Calibri; mso-hansi-theme-font:minor-latin;}
گرته‌برداری از اصطلاح‌ها و ترکیب‌ها
که ساده‌ترین گونهٔ گرته‌برداری است و در آن عبارت بیگانه با حفظ ترتیب اجزای خود وارد زبان وام‌گیرنده می‌شود و به صورت لفظ به لفظ (تحت الحفظی) ترجمه می‌شود. مانند واژه‌ای آسمان‌خراش و سیب‌زمینی در فارسی که از روی گرتهٔ زبان‌های فرانسوی یا انگلیسی ساخته شده است.
در هر زبانی، برخی واژه‌ها چندین معنی دارند، که ممکن است در زبانی دیگر چندین واژه برای این معانی وجود داشته باشد. مثلاً در فارسی پا هم به قسمتی از بدن که از لگن تا نوک انگشتان امتداد دارد گفته می‌شود و هم به آن قسمت از بدن که کفش آن را می‌پوشاند. اما در انگلیسی به قسمت اولی «leg» و به قسمت دومی «foot» گفته می‌شود. هنگامی مترجم برای برگردان این دو کلمه متفاوت به فارسی، از یک واژه (پا) استفاده می‌کند، «گرته‌برداری معنایی» انجام داده است. در بسیاری از موارد برای انتقال مفاهیم از زبانی به زبان دیگر از گرته‌برداری معنایی چاره‌ای نیست. امّا گرته‌برداری معنایی غالباً به روح زبان مقصد آسیب می‌رساند، به‌ویژه در مواردی که واژه مناسب دیگری در زبان مقصد وجود داشته باشد.
پایهٔ زبان بر نحو است. دو زبان را هنگامی می‌توان متفاوت دانست که نحو آنها متفاوت باشد، حتی اگر واژگانشان مانند یکدیگر باشد (مانند فارسی و اردو). بنابراین اگر در نحو زبان تغییراتی روی دهد، شالودهٔ آن زبان دگرگون می‌شود. امروزه تأثیر زبان‌های بیگانه را در نحو فارسی می‌توان دید. مانند این جمله که بر گرتهٔ زبان‌های کشورهای غربی ساخته شده است: «تو مرا درک نمی‌کنی»، به جای اینکه بگوید: تو حال یا حرف مرا درک نمی‌کنی.
دگرگونی زبان فارسی در عصر کنونی
دگرگونی زبان، تنها بر اثر نفوذ زبان‌های دیگر نیست؛ خود زبان نیز تحرّکی ذاتی دارد که به اقتضای تغییر نیازهای اجتماعی، آن را متحوّل می‌سازد. تحوّل زبان معمولاً بسیار کند و تدریجی است و این موضوع دربارهٔ زبان فارسی نیز صدق می‌کند، چرا که این زبان از حدود ۱۱۰۰ سال پیش تاکنون، تغییرات خیلی زیادی نکرده است و خواندن آثار آن دوره برای معاصران چندان سخت نیست. حتی آثار فارسی هزار سال پیش، نسبت به آثار سده‌های بعدی آن (مانند سده‌های هفتم و هشتم هجری) برای مردم امروزی، ساده‌تر و قابل فهمتر است.
امّا هجوم ناگهانی زبان‌های بیگانه بر اثر افزایش قدرت سیاسی و نفوذ فرهنگی آنها از یک سو و دگرگونی شدید نیازهای اجتماعی و جهانی شدن از سوی دیگر ممکن است سیر تحوّل زبان را بسیار سریعتر کند. این وضع زبان فارسی را در دورهٔ کنونی شرح می‌دهد.
در سال‌های اخیر، عوامل دیگری نیز این تحول را شدت بخشیده‌اند. یکی جهانی‌شدن و تبدیل کره زمین به دهکده جهانی است که در پی آن ارتباطات بسیار افزایش پیدا کرده است و در این وضع، فرهنگ‌های غالب که دارای امکانات رسانه‌ای و اقتصادی بیشتری هستند، بیشتر بر سایر فرهنگ‌ها تأثیر می‌گذارند و به پیروی از آن، زبان این فرهنگ‌ها هم تأثیرات بسیاری بر سایر زبان‌ها خواهد گذاشت. به‌ویژه زبان انگلیسی که تبدیل به زبان جهانی و علم شده است و وسیله‌ای برای ارتباط میان ملل مختلف جهان است.
از سوی دیگر، ترجمه از زبان‌های خارجی (به‌ویژه انگلیسی)، که با شدت و در تمام رسانه‌ها صورت می‌پذیرد و توسط هرکسی که زبان خارجی را بلد باشد (ولو بر زبان فارسی چندان آگاهی و تسلط نداشته باشد)، باعث دگرگونی شدید زبان فارسی در دورهٔ کنونی شده است. به ویژه، از آنجا که این ترجمه کردن با سرعت انجام می‌شود، مانند خبرگزاریها یا پایگاه‌های اینترنتی، که مجبورند به سرعت به برگردان مطالب روز به زبان فارسی بپردازند.
بیشتر کلمات و اصطلاحات مجعولی که به صورت گرته‌برداری در فارسی پیدا شده است، در نتیجهٔ نحوهٔ ترجمه همین رسانه‌ها است که به دلیل شتابزدگی و عدم آشنایی مترجمان تازه‌کار با زبان فارسی و قواعد ترجمه است. و بر اثر قدرت تأثیرگذاری و دامنهٔ نفوذ رسانه‌ها، این واژه‌ها و اصطلاحات در میان مردم نیز گسترش یافته است.
سرعت دگرگونی زبان فارسی در دوران اخیر، ممکن است به دو نتیجهٔ زیانبار بیانجامد: ۱. مهجور ماندن و فراموش شدن زبان گذشتگان، که موجب قطع رابطه با سنّت فرهنگی است. ۲. مختل شدن امر ارتباط میان مردم از طریق زبان، یعنی تفهیم و تفهّمی که خود، پایهٔ تفاهم اجتماعی و همزبانی است. برای رفع این دو خطر، البتّه باید در کار واژه‌سازی بکوشیم، اما نباید فراموش کنیم که خطر اصلی برای زبان فارسی، در گرته‌برداری (به ویژه در زمینهٔ معنایی و نحوی آن) است.
حتّی برای واژه‌سازی، نخست باید به خود زبان فارسی، چه در آثار گذشتگان و چه در زبان مردم کوچه و بازار، مراجعه کنیم. البته مفاهیمی است که به ازای آنها، واژه‌ای در زبان یافت نمی‌شود، مانند اصلاحات مربوط به علوم و فناوری‌های نو. این اصلاحات را باید یا از زبان دیگری وام گرفت یا با توجه به روح زبان فارسی، واژه‌ای برای آنها ساخت. ولی مفاهیمی نیز هست که به یافته‌های جدید علمی و فرهنگی مربوط نمی‌شود و پیشاپیش مسلم است که زبان فارسی با پیشینهٔ درخشان هزار ساله‌اش در همهٔ زمینه‌های علمی، ادبی، و فلسفی، منطقاً لفظی یا تعبیری برای بیان آنها در اختیار دارد. یافتن یا زنده کردن این واژه‌ها و
گرته‌بردارینگارش صحیح متون فارسی بوسیله‌ی رایانه
ایرانیان در "نگارش فارسی" دچار مشکلات زیادی
هستند که دلیل عمده آن را می توان به نقص آموزش ارجاع داد. این مشکل در نگارش با
رایانه نمود دیگری پیدا می کند که به دلایل مختلف گاه فنی و گاه بی توجهی نگارنده،
کلمات به روش نادرستی در کامپیوتر ثبت و ذخیره می شوند و در نتیجه مطالب بسیاری به
دلیل این مشکلات در "جستجو" پیدا نمی شوند. این دومقاله مفید و جامع که
توسط دو اندیشمند جوان به رشته نگارش درآمده، به بسیاری از این مشکلات اشاره دارد
و درصورت توجه دقیق به مفاد آنها می تواند بسیار مفید باشد.
ایردن
این مطلب، یک مطلب داغ و جدید نیست، و به چند ساعت قبل مربوط نمی‌شود
. گرچه
رعایت نگارش صحیح مطالب بوسیله‌ی رایانه دارای اهمیت فراوانی است، با این وجود
بسیاری از کاربران فارسی زبان نگارش صحیح هنگام نوشتن بوسیله‌ی رایانه را رعایت
نمی‌کنند. نوشتن بوسیله‌ی رایانه اصولی دارد که هرکدام از ما حتماً باید آن را
رعایت کنیم.
۱- اصلاح برخی از حروف و اعداد
گرچه ویندوزهای بعد از ورژن ۲۰۰۰ زبان فارسی را پشتیبانی می‌کنند، اما این
پشتیبانی خالی از اشکال نیست. بعنوان مثال، در ویندوز XP حتی اگر زبان فارسی را به زبان‌های ویندوز اضاف کرده باشید، حروف‌های
«ك» و «ي» بصورت عربی نوشته می‌شوند. وقتی دو نقطه را زیر حرف «ي» می‌بینید،
درواقع این حرف بصورت عربی نوشته شده است و شکل صحیح فارسی آن «ی» است. همینطور
وجود همزه روی حرف «ك» دلالت بر نگارش این حرف بصورت عربی دارد. در فارسی حرف کاف
به شکل «ک» نوشته می‌شود. در بین اعداد نیز عددهای «٦ و ٥ و ٤» در ویندوز ایکس‌پی
بصورت عربی درج می‌شوند که باید توسط کاربر فارسی زبان اصلاح شوند. نگارش
صحیح این اعداد فارسی «۶ و ۵ و ۴» است.
نکته ۱- اگر از محصولات لینوکس (ubuntu, kubuntu) استفاده می‌کنید، همه‌ی حروف و اعداد فارسی بصورت صحیح نوشته می‌شوند.
نکته ۲-در ایران، بعضی از توزیع کنندگان نرم‌افزار، اقدام به ویرایش فایل‌های ویندوز ایکس‌پی و اصلاح حروف کیبورد از عربی به فارسی کرده‌اند. بنابراین اگر حروف «ک» و «ی» در ویندوز شما بصورت فارسی هستند، تعجب نکنید.
نکته ۳- حروف «ك» و «ي» و اعداد «٦ و ٥ و ٤» در ویندوز ویستا اصلاح شده‌اند و بصورت فارسی نوشته می‌شوند.
شاید گمان کنید نگارش حرف «ك» بصورت عربی اشکالی را بوجود نمی‌آورد، اما در واقع حروف «ك» و «ک» دو حرف کاملاً مجزا از یکدیگر هستند و اهمیت نگارش صحیح حرف «ک» زمانی بیشتر مشخص می‌شود که سیستم شما به یک شبکه کوچک یا بزرگ متصل باشد، و بخواهید در این شبکه جستجو کنید. یا اینکه داده‌ها را از کامپیوترتان به کامپیوتر دیگری منتقل کنید، و برعکس، داده‌هایی را از کامپیوتر دیگری در اختیار بگیرید.
برنامه‌ی TrayLayout 1.2 امکان اصلاح حروف «ك» و «ي» و همچنین اعداد «٦ و ٥ و ٤» را به فارسی فراهم کرده است. در ادامه درباره نرم‌افزار TrayLayout 1.2 نیز صحبت خواهم کرد.
۲- نیم‌فاصله یا همان فاصله مجازی
یکی دیگر از اصول نگارش بوسیله‌ی رایانه این است که هر کلمه باید با کلمه‌ی دیگر فاصله داشته داشته باشد. ایجاد فاصله بین کلمات را بوسیله‌ی فشردن کلید Space اعمال می‌کنیم و با این روش کلمات را از یکدیگر جدا می‌کنیم، اما اجزای یک کلمه هرگز نباید با یکدیگر فاصله‌ای داشته باشند. با هربار فشردن کلید Space به تنهایی، یک فاصله ایجاد می‌شود و برای تایپ لاتین مناسب است. اما در هنگام تایپ فارسی نیاز به اعمال نیم‌فاصله یا همان فاصله‌ی مجازی داریم.
نیم‌فاصله چیست؟
شاید بتوان گفت نیم‌فاصله، فاصله‌ی کوچکی است که درصورت نیاز بین حروفِ یک کلمه اِعمال می‌کنیم. نیم‌فاصله، علیرغم اینکه ظاهراً فاصله‌ای کوچک را ایجاد می‌کند، اما در واقع اجزای یک کلمه‌ی فارسی را در کنار یکدیگر نگه می‌دارد.
کاربردهای فاصله و نیم‌فاصله:
فاصله میان دو کلمه‌ی مجزا اعمال می‌شود، اما نیم‌فاصله را در صورت لزوم، میان حروف یک کلمه اِعمال شده و مانع از دور شدن اجزای یک کلمه از یکدیگر می‌شود. بعنوان مثال، نحوه‌ی تایپ صحیح و غلط چند کلمه را با هم مرور می‌کنیم:
شکل غلط: می توانیم، می کنیم، می شود، فاصله ی، پنجره ها
شکل صحیح: می‌توانیم، می‌کنیم، می‌شود، فاصله‌ی، پنجره‌ها
به نحوه‌ی نگارش صحیح و غلط کلماتی که در بالا عنوان شده دقت کنید. فاصله‌ای که بین اجزای یک کلمه مثلاً “می توانیم” اعمال شده است، کاملاً غلط است. و این اشتباه زمانی بیشتر مشهود می‌شود که چنین کلماتی در انتهای سطر می‌آیند و نیمی از اجزای یک کلمه به ابتدای سطر بعد منتقل می‌شود.
برای درک بهتر مطلب، تصویری از این خطا تهیه کرده‌ام. در تصویر زیر، به کلمه‌ی “می‌گوید” توجه کنید. در این متن کوتاه، عدم رعایت نیم‌فاصله چندین مرتبه تکرار شده است.
بنابراین، کاربرد نیم فاصله این است که علیرغم حفظ شکل صحیح کلمه، اجزای یک کلمه را در کنار یکد
چگونه نیم‌فاصله را اِعمال کنیم؟
اگر از سیستم عامل‌های محصول لینوکس (Linux) استفاده می‌کنید، در هنگام تایپ فارسی براحتی می‌توانید هرجا که لازم است،کلیدهای [Shift]+[Space] را همزمان تحریر کرده و نیم‌فاصله را اِعمال کنید. برای رعایت نیم‌فاصله در محصولات مایکروسافت و سیستم عامل‌های XP و Vista از برنامه‌ی TrayLayout استفاده می‌کنیم. TrayLayout این امکان را به راحتی در اختیار کاربران قرار می‌دهد که با تحریر همزمان کلیدهای [Shift]+[Space] نیم‌فاصله اِعمال را اِعمال کنند. اما اگر از رایانه شخصی خودتان دور بودید یا جایی بودید که نرم‌افزار TrayLayout را در اختیار نداشتید، برای رعایت نیم‌فاصله می‌توانید بجای تحریر کلید Space از تحریر همزمان کلیدهای [Alt]+[0157] استفاده کنید. توجه داشته باشید که با تحریر کلیدهای ترکیبی [Alt]+[0157] دیگر نیازی به تحریر کلید Space نیست.
مطالب مشابه :
دگرگونی های زبان فارسی: ملک الشعرای بهار
دگرگونی های زبان فارسی. ملک الشعرای بهار. دگرگونی یکم : اوستا دگرگونی دوم : ماد دگرگونی سوم
گرته برداری و انواع آن
دگرگونی زبان، تنها بر اثر نفوذ زبان‌های دیگر نیست؛ خود زبان نیز تحرّکی ذاتی دارد که به
زبان فارسی، تاریخ، نوزایی و فراگیری آن
زبان و ادبیات فارسی - زبان فارسی، تاریخ، نوزایی و فراگیری آن - ( آریا ادیب )
زبان فارسی باستان
زبان فارسی این زبان پس از دگرگونی گسترده زبان پارسی باستان هم در آواشناسی و هم در
زبان فارسی از جاودانگی تا تحول
گل بانگ ادب - زبان فارسی از جاودانگی تا تحول - مطالبی درباره ی طنز و زبان و ادبیات فارسی
زبان و ادبیات فارسی (آریا ادیب)
زبان و ادبیات فارسی - زبان و ادبیات فارسی (آریا ادیب) - ( آریا ادیب ) دگرگونی های زبان فارسی.
برچسب :
دگرگونی زبان فارسی