شناسايي شورشيان سوريه از منظر حقوق بين‌الملل
بسمه تعالي
سيد ياسر ضيايي
1- مفهوم شناسايي در حقوق بين‌الملل
شناسايي مفهومي است كه در حقوق بين‌الملل به موجوديت‌هاي مختلفي ملحق مي‌شود از جمله شناسايي كشور (شامل شناسايي دولت و شناسايي حكومت)، نهضت‌هاي آزاديبخش، سازمان‌های بین‌المللی دولتی و غیردولتی، سرزمین‌های بین‌المللی شده، مردم غیرخودمختار، شورشيان و وضعیت‌های خاص حقوقي (مانند واتيكان). شناسايي در تمام اين عبارات در يك معنا مشترك هستند و آن به رسميت شناختن حقوق و تعهداتي متقابل ميان دولت شناسايي‌كننده و موجوديت شناسايي‌شده است.
شناسايي در حقوق بين‌الملل در مواردي كه در راستاي حق تعيين سرنوشت (استعمار، اشغال و نژادپرستي) باشد الزامي شده است مانند شناسايي مردم فلسطين به عنوان مردم غيرخودمختار و در مواردي كه مغاير با حق تعيين سرنوشت باشد، شناسايي ممنوع شده است مانند ممنوعيت شناسايي وضعيت‌هاي ناميبيا (افريقاي جنوب غربي) و سرزمين‌هاي اشغال‌شده از سوي اسرائيل از سوي ديوان بين‌المللي دادگستري در قضاياي ناميبيا و ديوار حائل و ممنوعيت شناسايي وضعيت‌هاي دولت موقت كويت آزاد و رودزياي جنوبي (زيمبابوه) و بانتوستانس (افریقای جنوبی) از سوي شوراي امنيت. این اقدام سازمان در راستای هدف ذکر شده در بند 2 ماده 41 طرح مسئولیت بین‌المللی دولت‌هاست که طبق آن هیچ دولتی نباید وضعیتی را که با نقض جدی در قاعده آمره ایجاد شده است را قانونی بشناسد.
2- شناسايي شورشيان در حقوق بين‌الملل
شورشيان در يك دولت ممكن است براي تغيير حكومت بجنگند و ممكن است براي جدايي بخشي از سرزمين. شورشيان نوع اول را به شورشيان انقلابي و شورشيان نوع دوم را به شورشيان جدايي‌طلب مي‌شناسيم. شناسايي شورشيان انقلابي نيز خود چند حالت مي‌تواند داشته باشد: شناسايي شورشيان انقلابي به عنوان «طرف مخاصمه» مانند شناسايي شورشيان سوريه از سوي دولت مركزي سوريه، شناسايي شورشيان انقلابي به عنوان «نماینده مشروع مردم» مانند شناسایی مردم فلسطین از سوی کشورهای عربی، شناسايي شورشيان انقلابي به عنوان «حكومت» مانند جبهه متحد شمال در افغانستان، شورای انتقالی ملی انتقالی لیبی از سوی ایتالیا، فرانسه و امارات، شناسايي شورشيان انقلابي به عنوان «دولت» مانند شناسايي كوزوو و شناسايي شورشيان انقلابي به عنوان «دولت در تبعيد» مانند شناسايي حكومت مارشال دوگل فرانسه در لندن در سال 1940. آثار حقوقي هر يك از اين شناسايي‌ها متفاوت است.
3- آثار حقوقي شناسايي شورشيان در حقوق بين‌الملل
چنانچه شناسايي شورشيان به عنوان طرف مخاصمه باشد موجب تبديل شدن درگيري به يك مخاصمه مسلحانه غيربين‌المللي مي‌شود كه مي‌تواند حقوق بشردوستانه كنوانيسيون‌هاي چهارگانه و پروتكل دوم (در صورت عضويت) را بر آن جاري سازد. همچنين اين وضعيت موجب ايجاد وضعيت بي‌طرفي براي دولت‌هاي ديگر مي‌شود. شناسايي به عنوان نماينده مشروع مردم (مانند شناسايي دولت انتقالي ليبي از سوي اكثر كشورها) تنها مي‌تواند كمك مالي به آنها را توجيه سازد (در عرفي بودن اين حق ترديد وجود دارد) و نمي‌تواند به كمك نظامي منجر شود چرا كه در اين حالت شناسايي از دولت مركزي پس گرفته نشده و چنين مداخله‌اي مداخله در امور داخلي خواهد بود. اما شناسايي به عنوان حكومت مي‌تواند كمك نظامي را ميسور سازد چرا كه در اين حالت از نظر دولت شناسايي‌كننده جاي دولت مركزي و شورشيان عوض شده است و شناسايي از دولت مركزي پس گرفته شده است. در اين حالت مفهوم مداخله در امور داخلي متحول مي‌شود و حقوق و تكاليف حكومت براي طرفين از قبيل امكان انعقاد معاهده و مصونيت نمايندگان و اموال آنها و البته مسؤوليت بين‌المللي آنها در قبال يكديگر به وجود مي‌آيد.
4- شرايط حقوقي شناسايي شورشيان انقلابي
اما آيا هر دولتي مي‌تواند در راستاي منافع خود اقدام به شناسايي به يكي از عناوين ذكر شده نمايد؟ شرايطي كه كنوانسيون ژنو براي به وجود آمدن وضعيت مخاصمه مسلحانه غيربين‌المللي براي طرف شورشي به رسميت شناخته است عبارتند از: كنترل بر قسمتی از سرزمین، اقدام تحت فرماندهی و سازماندهی واحد و قادر بودن به انجام تعهدات حقوق بشردوستانه. همچنین اگر شورشیان به عنوان نماینده مشروع مردم و یا حکومت به رسمیت شناخته می شوند باید به واقع نمایندگی بخش عمده‌ای از مردم آن سرزمین را داشته باشند.
5- شناسايي شورشيان سوريه از منظر حقوق بين‌الملل
ابتدا شناسايي جبهه ملي سوريه از سوي دول غربي، عربستان، قطر و...در نشست دوستان سوريه در استانبول اتفاق افتاد و بعد از آن به شناسایی ائتلاف ملی مخالفان سوریه از سوی اتحادیه عرب شورای همکاری خلیج فارس انگلستان ترکیه و فرانسه و... در نشست دوحه تغيير يافت. بعداً در نشست دوستان سوريه در مراكش ائتلاف ملي مخالفان سوريه از سوي 130 كشور از جمله اتحادیه اروپا مورد شناسايي قرار گرفت و امريكا نيز در در 23 آذر 1391 رسماً شناسايي خود را از اين موجوديت اعلام نمود. اينكه اين شناسايي چه آثار حقوقي دارد و چه مسؤوليت‌هايي را مي‌تواند متوجه دول شناسايي‌كننده كند در قالب چند سوال و جواب تحليل مي‌شود:
شناسایی ائتلاف مخالفان سوریه از سوی دولت های غربی و متحدان آنها چه نوع شناسایی است؟ اوباما در خصوص اين شناسايي اشاره داشت: از آنجا که ائتلاف مخالفان سوریه به اندازه کافی فراگیر بوده و نماینده تعداد قابل توجهی از جمعیت سوری ها است، تصمیم گرفته ایم این ائتلاف را به عنوان «نماینده مشروع ملت سوریه» در رویارویی با حکومت بشار اسد به رسمیت بشناسیم.
آيا شناسايي شورشيان سوري به معني لغو شناسايي دولت مركزي سوريه است؟ شناسايي شورشان سوري به عنوان نماینده مشروع مردم سوريه صورت گرفته که موجب لغو شناسايي دولت مركزي نمي‌شود به همین دلیل این شناسایی یک شناسایی دفاکتو محسوب می‌شود. اما شناسايي احتمالي شورشيان سوري به عنوان حکومت سوریه موجب لغو شناسایی دولت بشار اسد خواهد شد.
آيا شناسايي شورشيان سوري به معناي امكان كمك نظامي به آنهاست؟ دولتي كه شورشيان را شناسايي نكرده باشد، در صورت تقاضاي دولت مركزي سوريه امكان كمك نظامي به دولت سوريه را دارد. اما شناسايي شورشيان سوري به عنوان طرف مخاصمه موجب شناسايي وضعيت مخاصمه مسلحانه غيربين‌المللي مي‌شود كه به دنبال آن وضعيت بي‌طرفي براي ثالث ايجاد مي‌كند و لذا كمك نظامي به يكي از دو طرف درگير موجب نقض بي‌طرفي شده و موجد مسؤوليت بين‌المللي است. شناسایی شورشیان به عنوان نماینده مشروع مردم سوریه شايد تنها مي تواند ارسال کمک‌های مالی را توجيه‌پذير سازد اما شناسايي ائتلاف مخالفان سوري به عنوان حكومت سوريه مي‌تواند كمك نظامي به طرف شورشي را توجيه نمايد چرا كه در این حالت حكومت مركزي از نظر ثالث به رسميت شناخته نمي‌شود و متعاقباً وضعيت مخاصمه مسلحانه بين‌المللي دیگر استمرار نخواهد داشت.
آيا شناسايي ائتلاف مخالفان سوري به عنوان نماینده مشروع مردم سوريه در هر صورت كمك به آنها را مشروع مي‌كند؟ بايد توجه داشت كه شناسايي يك گروه شورشي به عنوان طرف مخاصمه و به طور اولي به عنوان نماینده مشروع مردم نياز به تحقق شرايطي دارد. شرايط سه‌گانه پروتكل دوم براي شناسايي شورشيان انقلابي به عنوان طرف مخاصمه و اين شروط بعلاوه شرط نمايندگي مردم سوريه براي شناسايي آنها به عنوان نماینده مشروع مردم سوريه لازم است. عدم فرماندهي ثابت و تشتت در گروه‌هاي معارض، عدم كنترل مؤثر بر سرزمين سوريه و عدم رعايت حقوق بشردوستانه توسط ائتلاف مخالفان سوري و همچنین شرکت گسترده مردم سوریه در همه پرسی اصلاحات قانون اساسی در سال گذشته (مشارکت 57 درصدی و موافقت 89 درصدی)، شناسايي اين شورشيان را زودرس و نامشروع مي‌سازد. اوباما تأکید داشته که «آنها باید خود را به خوبی ساماندهی کرده، نماینده تمامی جناح‌ها و احزاب بوده و خود را به نوعی فرآیند انتقال سیاسی متعهد بدانند که در آن به حقوق زنان و اقلیت ها احترام گذاشته شود.» مشخص است كه در احراز اين شرايط تنها ابراز اميدواري شده است و همچنين به جای توجه به موضوع رعایت حقوق بشردوستانه به موضوع حقوق بشر اشاره شده است!
آيا شناسايي اين گروه شورشي موجب نقض اصولي از حقوق بين الملل مي‌شود؟ چنانچه اثبات شود كه شورشيان سوري در نقض حق تعيين سرنوشت مردم سوريه عمل مي‌كنند، شناسايي آنها نه تنها جايز نيست بلكه دولت‌ها تعهد به عدم شناسايي آن دارند. به نظر مي‌رسد در اقليت بودن گروه شورشي سوريه و اقدامات تروريستي اين گروه اين نظريه را اثبات نمايد. همچنين شناسايي اين گروه به عنوان نماینده مشروع مردم سوریه در حالی که این گروه مسلح در اقلیت هستند مداخله در امور داخلی دولت سوریه محسوب خواهد شد.
آيا شناسايي ائتلاف مخالفان سوري مسؤوليت بين‌المللي دولت‌هاي شناسايي‌كننده را به دنبال دارد؟ علاوه بر مسؤوليت بين‌المللي به سبب شناسايي نامشروع زودرس، نقض اصل حق تعيين سرنوشت و اصل منع مداخله در امور داخلي دولت‌ها، شناسايي اين گروه توسط دولت هاي ثالث از آنجا كه جنبه تأسيسي دارد و در تثبيت شخصيت حقوقي آنها مؤثر است مي‌تواند مسؤوليت بين‌المللي اين دولت‌ها را به سبب اقدامات تروريستي و نقض حقوق بشردوستانه و جنايات جنگي اين گروه به دنبال داشته باشد. به نوعي نظريه همكاري و مشاركت كه توسط طرح كميسيون حقوق بين الملل مطرح شده است قابل طرح خواهد بود.
و در پايان
به گفته «آندرو جی تاب» متخصص مسائل سوریه در موسسه واشنگتن این شناسایی، سیاسی خواهد بود نه شناسایی حقوقی. لذا مشخص است كه ايالات متحد امريكا از عواقب حقوقي شناسايي مطلع است و براي همين به سياسي بودن شناسايي استناد شده است. همچنين لازم به ذكر است كه حتي اگر سرنوشت سوريه پيروزي شورشيان را رقم بزند اين مانع از شناسايي دولت فعلي سوريه به عنوان حكومت مشروع مردم سوريه (به عنوان حكومت در تبعيد) از سوي دولت‌هاي ديگر نظير روسيه، چين و جمهوري اسلامي ايران نخواهد بود. لذا كشورهاي حامي شورشيان سوري بايد بدانند كه دكترين آنها ممكن است روزی عليه آنها نيز مورد استفاده قرار گيرد.
مطالب مشابه :
زندگي نامه شهيد همت
دانشگاه: تصمیم یار توس سال 1390 اسم کتاب: زندگی نامه شهید همت نویسنده: ابراهیم رستمی حروف چینی:
دادگاه بین‌المللی کیفری یوگسلاوی سابق
حقوق بین الملل عمومی دانشگاه قانون یار. توصیف نموده و تصمیم شورا در تاسیس
تحلیلی کوتاه بر بحران کریمه از منظر حقوق بین الملل
حقوق بین الملل عمومی دانشگاه قانون یار. به منزله اتخاذ تصمیم در استقلال یک
فراخوان مقاله برای همایش بین المللی «کنوانسیون سازمان ملل متحد برای مبارزه با فساد
بانک جامع مقالات و جزوات قانون یار. دانشگاه قم ورودی 92 های علمی، تصمیم به برگزاری
بررسی حمله عربستان و متحدانش علیه یمن از منظر حقوق بین الملل
حقوق خصوصی پردیس ارس دانشگاه تهران . آقای محمد رحمتی جونوشی :وبلاگ
شناسايي شورشيان سوريه از منظر حقوق بين‌الملل
بانک جامع مقالات و جزوات قانون یار. دانشگاه قم ورودی 92 ها است، تصمیم گرفته ایم این
برچسب :
دانشگاه تصمیم یار توس