ارزیابی اثر کودهای بیولوژیک و کود نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد رقم برنج هاشمی

چکیده

کاربردکودهایبیولوژیکبهویژهباکتری هایمحرکرشدگیاه (PGPR)همراهبامصرفکودنیتروژنازمهمترینراهبردهایتغذیهایدرمدیریتپایداربومنظامهایکشاورزیمیباشد.بهمنظوربررسیتاثیرمایعتلقیحباکتریازتوباکتر(Azotobacter paspali)آزوسپیریلیوم(Azospirillum brasilense) وترکیببینآنها،بهعنوانمکملوکودنیتروژندرسهسطح 0،45،90کیلوگرمدرهکتاربرعملکردواجزایعملکردگیاهبرنج(oryza sativa.l)آزمایشیدربهارسال 1388 درمزرعهموسسهتحقیقات برنجکشور(رشت)،بهصورتفاکتوریلدرقالبطرحبلوکهایکاملتصادفیوباسهتکرارانجامشد.تیمارهایموردبررسیشاملکودهایبیولوژیکدر 4 سطح،تیمارشاهد،تیمارآزوسپیریلیوم،تیمارازتوباکتروتیمارترکیببینآزوسپیریلیوموازتوباکتروکودنیتروژندرسهسطح 0 ،45 ،90 کیلوگرمدرهکتاربودند. نتایجتجزیهواریانسآزمایشنشاندادکهتلقیحریشهنشاءبرنجباکودهایبیولوژیکآزوسپیریلیوموازتوباکتربرعملکرددانهوتعداددانهپروتعدادگرهوتعداددانهکلدرخوشهدرسطحاحتمال 1% و 5% معنیداربودجدول(1).تاثیرسطوحکودنیتروژنهمبرتعداددانهپروتعدادخوشچهدرخوشهوتعدادگرهوتعداددانهکلدرخوشهوعملکرددانهودرسطحاحتمال 1% معنیداربودواثراتمتقابل کودهایبیولوژیکوکودنیتروژنهمبرتعدادگرهوعملکرددانهودرسطح 1% معنیداربود.نتایجمقایسهمیانگیننشاندادکهبیشترینعملکرددانهازتیمارکودبیولوژیکآزوسپیریلیومهمراهبا 90 کیلوگرمکودنیتروژندرهکتارباعملکرد 4870 کیلوگرمنسبتبهتیمارشاهد 2940 کیلوگرمبهدستآمد.بیشترینتعداددانهپرهمازتیمارکودبیولوژیکآزوسپیریلیومهمراهباکودنیتروژن 90 کیلوگرمدرهکتاربهتعداد 50/77 دانهنسبتبهتیمارشاهد 53/57 دانهبدستآمد. بيشترينتعدادخوشچهدرخوشههمازتيماركودبيولوژيكآزوسپيريليومهمراهباكودنيتروژن 90 كيلوگرمدرهكتاربهتعداد 36/7 خوشچهدرخوشهنسبتبهتيمارشاهد 36/5 خوشچهدرخوشهبدستآمد. بینعملکرددانهباتعدادخوشچهدرخوشههمبستگیمثبتومعنیدایدرسطحاحتمالیکدرصدوجودداشت(r=./932**) بینعملکرددانهباتعداددانهپرهمبستگیمثبتومعنیداریدرسطحاحتمالپنجدرصدوجودداشت(r=./607 *)کهاینموضوعمیتواندناشیازمصرفکودهایبیولوژیکهمراهباکودنیتروژندرتیمارهاباشد.درنتیجهبهمنظورافزایشتعداددانهپروعملکرددانهوتعدادخوشچهدرخوشهمصرفکودهایبیولوژیکهمراهباکودنیتروژنقابلتوصیهمیباشد.

کلیدواژهها:برنج،کودبیولوژیک،آزوسپیریلیوم،ازتوباکتر،کودنیتروژن،عملکرددانه،تعدادخوشچهدرخوشه

مقدمه

برنجیکیازمهمترینغلاتجهانمیباشدکهمنحصرابهمنظورمصرفانسانکشتمیشود،هرچندازکاهوکلشوپوستهشلتوکنیزاستفادههایزیادیمیشود.اینگیاهغذایعمدهبیشازنصفمردمدنیابوده،بهطوریکهگندموبرنججمعاحدود 40 درصدانرژیمصرفیانسانراتشکیلمیدهند(1).

برنجمانندهرگیاهزراعیدیگریبرایرشدونموخودنیازبهنیتروژندارد.نیتروژندرتشکیلآنزیمها،ترکیباتپروتئینی،ترکیباتمرتبطبانقلوانتقالانرژی،ترکیباتحدواسطمتابولیکودرساختمان DNA کهانتقالصفاتارثیرابهعهدهداردنقشدارد(2).قسمتعمدهنیتروژنموجوددرگیاهبهشکلآلیاست،کهبهعنوانمثالازترکیباتآلیکربندار،اسیدهاینوکلئیک،بعضیویتامینها (ریبوفلاوین)ورنگدانههای(کلروفیل)رامیتواننامبرد.بنابراینشیمینیتروژندرانجاموظیفهسلولیحایزاهمیتاست(2،3).

کشاورزیاکولوژیکیکسیستمکشاورزیتلفیقیمبنیبراصولاکولوژیکیبودهکهدرآنکیفیتمحصولاتمهمترازکمیتآنهاست.نظامهایکشاورزیاکولوژیکوکمنهادهمیتوانندبهعنوانجایگزینیبرایسیستمهایرایجدرنظرگرفتهشدهوباعثتوسعهکشاورزیپایداروحفظسلامتمحیطزیستگردند(8 ،9 ،10)

باکتریهایجنسازتوباکتروآزوسپیریلیومازمهمترینباکتریهایمحرکرشدگیاهمیباشندکهعلاوهبرتثبیتزیستینیتروژن،باتولیدمقادیرقابلملاحظهایازهورمونهایتحریککنندهرشدبهویژهانواعاکسین،جیبرلینوسیتوکنینرشدونمووعملکردگیاهانراتحتتاثیرقرارمیدهند(11).

نقشهمياريباكتريآزوسپيريليومباغلاتعلاوهبركاهشمصرفكودنيتروژنه،سبببهبودرشدگياهوافزايشمقدارمحصولدرحدود 30 الي 35 درصدميگردد(23).درگياهانتلقيحشدهباآزوسپيريليوممعمولاتعدادوطولريشههايفرعيوتارهايكشندهافزايشيافته،ارتفاعگياهبيشترشدهوهمچنينافزايشميزانجذبعناصرغذاييمشاهدهشدهاست(28).

باکتریهایتثبیتکنندهنیتروژنتولیدشدهبوسیلهاینارگانیسمهامیتوانندبهطوراکولوژیکیدرخاکهایباروروحاصلخیزگسترشوپخششوند(12).باوجودایناثرکماستفادهازنیتروژنتثبیتشدهبوسیلهگیاهاندرتشکیلپروتئیندانهمیتوانستیکعاملمحدودکنندهدراستفادهازآنباشد(12).توجهبیشتریبایدبهاستفادهازکودهایزیستیصورتگیرد.محققانمختلفیاثرکودهایزیستیرارویرشدوتوسعهبرنجبررسیکردند (13 ،14 ،15 ،16) ونتیجهگرفتندکهتلقیحآزوسپیریلیوم 10 روزبعدازنشاکاریبرنجباعثافزایشمعنیدارسطحبرگ،ارتفاعگیاه،وزنسنبلهوتعداددانهپردرسنبلهمیشود.نتایجمشابهیبوسیلهسینگوهمکاران(1992) ودانگ(1986) گزارششدکهمشاهدهکردندکهبیوماسآزولادرخاک،ارتفاعساقهبرنجراتاحدود 5/7 سانتیمتروتعدادخوشهدرهرکرترادوتانسبتبهشرایطکنترلشدهافزایشمیدهد(17).مشخصشدهاستکهکودنیتروژننقشمهمیرادربهبودعملکردبرنجبازیمیکند.میزانزیادکودنیتروژنسطحبرگراافزایشمیدهد،دوامسطحبرگرابعدازگلدهیبهبودمیبخشدوآسیمیلاسیونگیاهراافزایشمیدهد (18). حسینورادان(2001).بسلوهمکاران (1996) وکریم(1993)پیبردندکهافزایشنیتروژنبهکاربردهشدهتعدادپنبهدرهرکرتوتعداددانهپرشدهدرهرخوشهوعملکرددانهراافزایشمیدهد(19 ،20 ،21).

تحقیقاتمتعددی،اثراتکودهایبیولوژیکیوشیمیاییرادرکشتبرنجبهصورتغرقابباهممقایسهمیکنند.متهروهمکاران 1981 قادروهمکاران 1985 وچایارامانوپورشرتامان 1988 گزارشکردندكهکودهایزیستیمیتوانندجایگزینهایخوبیبرایاستفادهازکودنیتروژندرتولیدبرنجباشند.اینمطالعهاثرکودهایزیستیرارویگیاهبرنجدرحضورسطوحمختلفکودنیتروژنرویرشدوعملکردبررسیمیکنند( 24، 25).

هيوهمكاران (1992)ويوشيدا (1972) عنواننمودندكهتعداددانهدرخوشهمهمترينجزءعملكرداستكهتحتتاثيرميزانكودازتهقرارميگيرد(30).

موادوروشها

بهمنظورارزیابیاثراتمختلفکودهایبیولوژیکوکودنیتروژنبرعملکردواجزایعملکردبرنجرقمهاشمی،آزمایشیکهدرمزرعهموسسهتحقیقاتبرنجرشتواقعدر 5 کیلومتریجادهرشتبهتهرانواقعشدهوباعرضجغرافیایی 63/49 درجهوطولجغرافیایی 16/37 درجه،وارتفاع 7 مترپایینترازسطحدریابامتوسطبارندگیسالیانه 1320 میلیمتروبافتخاکازنوعسیلتیرسیشنیبا PH 86/6 وکربنآلی 28/1 درصد،درسال 1388 انجامشد.

آزمایشبهصورتفاکتوریلدرقالبطرحبلوکهایکاملتصادفیدرسهتکراراجراگردید.تیمارکودهایبیولوژیکبهعنوانفاکتوراصلیدرچهارسطح شامل : آزوسپیریلیوم، ازتوباکتر ، ترکیب

آزوسپیریلیومدرازتوباکتروشاهد (بدونکود)وتیمارنیتروژنبهعنوانفاکتورفرعیدرسهسطحشامل:0،45،90 کیلوگرمدرهکتاردرنظرگرفتهشدند.تیمارکودنیتروژنهمدردومرحلهرشدگیاه،ابتداینشاکاریوابتدایپنجهدهیبهکرتهادادهشد.مزرعهمحلانجامآزمایشدرسالهایزراعیقبلیزیرکشتبرنجبودهاست.آمادهسازیزمینباآبگیریزمینشالیزاردرتاریخ 28 اردیبهشتماه 1388 برایانجامشخماولیهشروعگردید.درتاريخ 1 خردادماهشخماولانجاموبهدنبالآنشخمثانویهبهدلیلاینکهبعدازمرزبندیابعادکرتهاکوچکمیشودوامکانرفتنماشینتیلربهداخلکرتهاوجودنداشت،اقدامگردید.درتاریخ 3 خرداداقدامبهپیادهکردنطرحفاکتوریلدرزمیناصلیشدم.مساحتزمین 500 مترمربعکهطولبلوکدرهرتکرار 36 متروداخلبلوک 12 کرتوابعادکرت 5/3×3 متربود.عرضپشتههایایجادشده 35 سانتیمتروبهوسیلهنایلونعایقکاریشدهتاتبادلاتآبیداخلاینکرتهاصورتنگیرد.تلقيحباكتريهابهصورتتلقيحريشهنشاءبصورتغوطهورسازيريشهدرداخلمايهتلقيحوكودنيتروژنهمازكوداوره 46 % نيتروژناستفادهگرديد. مقدارکودفسفرموردنیازدرداخلهرکرتبهمیزان 220 گرمسوپرفسفاتتریپلدرمرحلهنشاکاریوکودپتاسهم 300 گرمسولفاتپتاسیمدردومرحلهنشاکاریواوایلپنجهزنیبهکرتهااضافهگردید.انتقالنشاهایبرنجازخزانهسپسشستشویریشهنشاهاتوسطآبوبعدفروبردنریشههایآمادهشدهدرمایههایتلقیحباکتریبهمدت 5 ثانیهوبعدکاشتنشاتلقیحشدهباباکتریدراندازه 25*25 سانتیمتردرنقشهکاشتدرتاریخ 5 خردادماهانجامشدوبعدمقداروزمانهایمصرفکودنیتروژنبرحسبتیمارهایموردنظردادهشد.پسازمشاهدهعلامترسیدگی،زردشدنبوتهوسفتشدندانههادرمرحلهرسیدگیفیزیولوژیک،درتاریخهای 8 و 9 شهریوربرداشتانجامگردید.برایبرداشتپسازحذفحاشیهکرت،مساحت 6M2 مترمربعازوسطکرتبرایاندازهگیریمیزانعملکردبرداشتگردید.

صفاتاندازهگیریشدهدراينطرح عبارتنداز: تعدادگرهوتعدادپنجهغیرموثروعملکرددانهوتعداددانهکلدرخوشهوتعداددانهپروتعدادخوشچهدرخوشهمیباشد. صفتتعدادگرهبهصورتروندیدرطیمراحلرشدازهرکرت 6 بوتهبهتصادفانتخابوتعدادگرهشمارشوسپسمیانگینآنهابرحسبتعدادثبتگردیدوتعدادپنجهغیرموثرهمدر 6 بوتهشمارشمیشد.برایاندازهگیریتعداددانهکلدرخوشه،درزمانبرداشت 10 عددخوشهبطورتصادفیدرهرکرتانتخابوازناحیهگردنبرداشتشدند.آنگاهتعداددانههایکلشمارشگردیدوبعدمیانگینآنهاثبتشد. برایمحاسبهعملکرددانهشلتوکدرهنگامبرداشت،بوتههایمساحت 6 مترمربعازوسطهرکرتوباحذفحاشیهکفبروعملکردشلتوکآنبارطوبت 14% محاسبهشدوبعدازمحاسبهدرسطحیکهکتارتعمیمدادهشد. (واحد كيلوگرمدرهکتار). برایاندازهگیریتعدادخوشچهدرخوشه،ازتعداد 10 عددخوشهایکهبرایشمارشتعداددانهدرخوشهبرداشتشدهبوداستفادهگردید . بدینصورتکهتعدادخوشچهدرداخلخوشهشمارشوسپسمیانگینثبتگردید .درضمنتعداددانهپرهمازبينخوشههاييكهبرايتعدادخوشچهدرخوشهجداشدهبودندشمارشگرديد.

تجزیهواریانسدادههابراساسطرحفاکتوریلدرقالببلوکهایکاملتصادفیومقایسهمیانگینهاباآزمونچنددامنهایدانکندرسطحاحتمال 5% توسطنرمافزار Mstatc انجامگرفت.

نتایجبحث

تعدادگره

نتایجتجزیهواریانسدادههایمربوطبهتعدادگرهنشاندادکهاختلافآماریمعنیداریدرتیمارکودهایبیولوژیکوکودنیتروژنواثراتمتقابلآنهادرسطحاحتمال1%وجودداشت(جدول1).نتایجحاصلازاثراتمتقابلکودهایبیولوژیکوکودنیتروژننشاندادکهبیشترینتعدادگرهازکاربردکودبیولوژیکترکیببینآزوسپیریلیومباازتوباکتربههمراهکودنیتروژن 45 کیلوگرمدرهکتارباتعدادگره 9/3 عددبهدستآمدکهباتیمارکودبیولوژیکآزوسپیریلیومهمراهباکودنیتروژن 45 کیلوگرمدرهکتارباتعدادگره 86/3 عدددریکگروهآماریقرارگرفت(جدول3).

هارپروگیبسون(1984)بیانکردندکهافزایشغلظتنیتراتیکیازعواملمهمدرکاهشتعدادگرههادرگیاهچههاییونجهیکسالهاست(26). لیندوانسون (1990) اعلامنمودندکهدرغلظتهایکم،نیتروژنازطریقتحریکتشکیلگره،تحریکفعالیتنیتروناژوافزایشرشدگیاهبرتثبیتنیتروژناثرتشدیدکنندگی داشت(27).

تعدادپنجهغیرموثر

نتایجتجزیهواریانسنشاندادکهاختلافآماریمعنیداریبینکودهایبیولوژیکوکودنیتروژنواثراتمتقابلآنهاوجودنداشت (جدول1).امابااینحالنتایجحاصلازاثراتمتقابلکودهایبیولوژیکوکودنیتروژننشاندادکهبیشترینتعدادپنجهغیربارورمربوطبهتیمارکودبیولوژیکشاهدهمراهباکودنیتروژن 90 کیلوگرمدرهکتاربهمیزان 96/. رابهخوداختصاصدادوکمترینتعداد پنجهغیربارورهمازکاربردکودبیولوژیکترکیبدوباکتریآزوسپیریلیوموازتوباکتربههمراهکودنیتروژن 45 کیلوگرمدرهکتاربهمیزان56/. بدستآمد (جدول3).

تعداددانهکلدرخوشه

نتایجتجزیهواریانسنشاندادکهاختلافآماریمعنیداریدرعاملکودبیولوژیکوکودنیتروژنواثراتمتقابلآنهادرسطحاحتمال5% و1% وجودداشت(جدول1).نتایجمقایسهمیانگیناثراتمتقابلتعداددانهکلدرخوشهنشاندادکهتیمارکودبیولوژیکآزوسپیریلیومبههمراهکودنیتروژن 90 کیلوگرمدرهکتارباميانگين 3/82 دانهبیشترینتعداددانهکلدرخوشهرابهخوداختصاصدادوکمترینتعداددانهکلدرخوشهنیزبهتیمارکودبیولوژیکشاهدهمراهباکودنیتروژنصفرکیلوگرمدرهکتارباميانگين 17/ 24 دانهبدستآمد(جدول3).

بحرانیوهمکاران(1386)درگیاهگندمبیانکردندکهاختلافآماریمعنیداریدرصفتتعدادکلدانهدربینارقامواثرمتقابلبینارقامومایهتلقیحباکتریهاوجوددارد(4).

عملکرددانهشلتوک

نتایجتجزیهواریانسدادههایمربوطبهعملکرددانهنشاندادکهاختلافآماریمعنیداریدرتیمارهایکودبیولوژیکوکودنیتروژنواثراتمتقابلآنهادرسطحاحتمال 1%وجودداشت(جدول1).

نتایجمقایسهمیانگیناثراتمتقابلتیمارکودهایبیولوژیکوکودنیتروژننشانمیدهدکهکودبیولوژیکآزوسپیریلیومهمراهباکودنیتروژن 90 کیلوگرمدرهکتارباعملکرددانه4870 کیلوگرمدرهکتاربیشترینعملکرددانهرادربینتیمارهابهخوداختصاصدادوکمترینعملکرددانهنیزبهتیمارکودبیولوژیکشاهدهمراهباکودنیتروژنصفرکیلوگرمدرهکتارباعملکرددانه2940 کیلوگرمدرهکتاربدستآمد (جدول3).زیراعدممصرفکودنیتروژنموجبکاهشعملکرددانهوتعداددانهدرخوشهووزنهزاردانهمیشودهمچنینسببافزایشتعدادپنجههایغیرباروردرگیاهمیگردد.افزایشعملکرددانهبرنجدراثرافزایشمقدارکودازت،توسطبسیاریازمحققینگزارششدهاست(29،30).

تعداددانهپر

نتایجتجزیهواریانسدادههایمربوطبهتعداددانهپردرخوشهنشاندادکهاختلافآماریمعنیداریدرتیمارکودبیولوژیکآنهمدرسطحاحتمال 1% درصدوجودداشتجدول (1) . نتایجحاصلازمقایسهمیانگینتعداددانهپردرخوشهدرتیمارکودبیولوژیکنشانمیدهدکهکودبیولوژیکازتوباکترباميانگين 62/72 دانهبیشترینتعداددانهپررابهاختصاصدادکهباتیمارکودبیولوژیکآزوسپیریلیومباميانگين 32/70 دانهپردریکگروهآماریقرارگرفتجدول (2) . ازایننتایجمیتوانفهمیدکهکودهایبیولوژیکازتوباکتروآزوسپیریلیوممیتوانندباعثافزایشتعداددانهپردرگیاهشوند .

دوبرمنوهمکاران ( 2002 ) دریافتندکهدرصددانههایپرشدهدرگیاهبرنجباتیمارهایکهکودنیتروژنبامدیریتصحیحمصرفشداز 72 تا 88 درصدمتغیربود ( 24 ) .

نتایجحاصلازجدولتجزیهواریانس (1) نشاندادکهاثرکودهاینیتروژنبرتعداددانهپردرسطحاحتمال 1% معنیدارشد . مقایسهمیانگیننشاندادکهکودنیتروژن 90 کیلوگرمدرهکتارباميانگين83/ 72 دانهبیشترینتعداددانهپررابهخوداختصاصدادجدول (2 ) .

تیمارکودنیتروژن 90 کیلوگرمدرهکتاردارایطولخوشهبیشترینسبتبهسطحهایدیگرکودنیتروژنبود . بنابراینتعداددانهپرتشکیلشدهدرخوشهتیمارکودنیتروژن 90 کیلوگرمدرهکتاربیشترازسطحهایدیگربود .

تعدادخوشچهدرخوشه

نتایجتجزیهواریانسدادههايمربوطبهتعدادخوشچهدرخوشهنشاندادکهاختلافآماریمعنیداریدرعاملکودنیتروژندرسطحاحتمال 1% وجودداشتجدول (1) . نتایجازمقایسهمیانگینتعدادخوشچهدرخوشهدرتیمارکودنیتروژننشانمیدهدکهمقدارکودنیتروژن 90 کیلوگرمدرهکتارباميانگين 7 بیشترینتعدادخوشچهدرخوشهرابهخوداختصاصدادوکمترینخوشچهدرخوشهازتیمارکودنیتروژنصفرکیلوگرمدرهکتارباميانگين 65/5 خوشچهدرخوشهبدستآمدجدول (2) . ایننتایجنشانمیدهدکهمقدارکودنیتروژن 90 کیلوگرمدرهکتارتعدادخوشچهدرخوشهرابیشازمقادیرکودهایدیگرافزایشمیدهد .

افزایشتعدادخوشچهدرخوشهدراثرمصرفکودازتهازآزمایشاتدیگرمحققیننیزگزارششدهاست (25 ،31 ،7) .

صدرزادهنیزطیآزمایشینشاندادکهتأثیرسطوحمختلفکودازتدرسطحاحتمال 1 درصدبررویتعدادخوشچهدرخوشهمعنیداربود . بهعبارتدیگرکاربردکودازتهبهطورمعنیداریباعثافزایشتعدادخوشچهدرخوشهگردیدومقایسهمیانگینهابهروشآزمونچنددامنهدانکننشاندادکهمقدار 120 کیلوگرمدرهکتاربیشترینتعدادخوشچهدرخوشهراایجادکردوکمترینتعدادخوشچهدرخوشهازمقدارصفرکیلوگرمازتدرهکتاربدستآمد (6).اثراتمتقابلسطوحکودبیولوژیکوکودنیتروژنبرتعدادخوشچهدرخوشهمعنیدارنشدجدول (1) . مقایسهمیانگینهانشاندادکهبیشترینتعدادخوشچهدرخوشهازکاربردکودبیولوژیکآزوسپیریلیومبههمراهکودنیتروژن 90 کیلوگرمدرهکتاربا 36/7 خوشچهدرخوشهبدستآمدوکمترینتعدادخوشچهدرخوشههمازکاربردکودبیولوژیکشاهدبههمراهکودنیتروژن 90 کیلوگرمدرهکتاربا 36/5 خوشچهدرخوشهبدستآمدجدول (3).

نتیجهگیری

کودهایبیولوژیکآزوسپیریلیوموازتوباکتردرترکیبباسطوحمختلفکودنیتروژن بهطورمعنیدارایرشدوعملکردبرنجرقمهاشمیراتحتتأثیرقراردادند. کودهایبیولوژیکآزوسپیریلیومهمراهباکودنیتروژنبهمیزان 90 کیلوگرمدرهکتارعملکرددانهرابهطورمعنیداریافزایشدادواینمقدارمیتواندبرایبرنجرقمهاشمیجهتکاشتتوصیهشود.

جدول 1 – میانگین مربعات اثر کودهای بیولوژیک و کود نیتروژن بر روی صفات بررسی شده

0/251	10/591	0/001	71/197	0/203	0/104	2	تکرار (R)
0/150n.s	123/069**	0/176**	92/403*	0/019n.s	0/115**	3	کودهایبیولوژیک (B)
5/416**	197/418**	6/289**	17/027**	0/078n.s	0/234**	2	کودنیتروژن (N)
0/183n.s	44/663n.s	0/202**	34/307n.s	0/047n.s	0/096**	6	N × B
0/229	20/881	0/202	24/662	0/045	0/014	22	خطا (E)
						35	کل
7/59	6/68	3/91	6/71	30/46	3/30	(CV)	ضرایبتغییرات

* و ** بهترتیبمعنیداردرسطح 5% و 1% . n.s همغیرمعنیدار

تعداددانهپر

جدول – 2- اثرات ساده تیمارها بر برخی از صفات مورد بررسی در گیاه برنج

6/13 a	65/48 b	3/69 b	71/77 b	0/74 a	3/422 b		شاهد
6/44 a	70/32 a	3/98 a	75/46 ab	0/65 a	3/656 a		آزوسپیریلیوم
6/33 a	72/62 a	3/7 b	77/74 a	0/73 a	3/567 a		ازتوباکتر
6/32 a	65/09 b	3/86 a	70/89 b	0/66 a	3/667 a		ترکیب
5/65 c	64/9 b	3/11 c	71/3 b	0/73 a	3/417 b	N0
6/26 b	67/4 b	3/75 b	72/22 b	0/60 a	3/667 a	N45
7 a	72/83 a	4/56 a	72/38 a	0/75 a	3/650 a	N90

اعدادیکهدرهرستونحداقلداراییکحرفمشترکهستندفاقدتفاوتمعنیداربراساسآزموندانکندرسطح 5 % میباشند.

جدول – 3- اثرات متقابل تیمارها بر برخی از صفات مورد بررسی در گیاه برنج

5/36 f	57/53 d	2940 f	65/57 d	0/63 a	3/2 d	N0	شاهد
6/33 bcde	69/17 abc	2620 de	73/67abcd	0/63 a	3/5 c	N45
6/7 abcd	69/73 abc	4510 de	76/07 abc	0/96 a	3/56 bc	N90
5/56 ef	64/77 bcd	3360 e	70/40 bcd	0/63 a	3/36 cd	N0	آزوسپیریلیوم
6/4 bcde	68/70 abc	3720 d	73/67abcd	0/60 a	3/86 a	N45
7/36 a	77/50 a	4870 a	82/3 a	0/73 a	3/73 ab	N90
5/8 def	72/47 ab	3060 f	78/73 ab	0/83 a	3/56 bc	N0	ازتوباکتر
6/33 bcde	70/43 ab	3980 c	74/73 abcd	0/63 a	3/40 cd	N45
6/86 abc	74/97 a	4050 c	79/77 ab	0/73 a	3/73 ab	N90
5/9 def	64/83 bcd	3090 f	70/50 bcd	0/83 a	3/53 bc	N0	ترکیب
6 cdef	61/30 cd	3690 d	66/83 cd	0/56 a	3/90 a	N45
7/06 ab	69/13 abc	4790 a	75/33 abc	0/60 a	3/56 bc	N90

ارزیابی اثر کودهای بیولوژیک و کود نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد رقم برنج هاشمی

مطالب مشابه :

درس1:تجزیه واریانس آزمایشات فاکتوریل

پژوهش: طرح فاکتوریال factorial design

ارزیابی اثر کودهای بیولوژیک و کود نیتروژن بر عملکرد و اجزای عملکرد رقم برنج هاشمی

طرح درسهاي روزانه مفيد

آموزش نرم افزار MSTAT- C

بهینه سازی میکرو استخراج با فاز جامد از فضای فوقانی برای تجزیه و تحلیل ترکیبات معطر در سرکه

الگوریتم