فرق بین هبه و بخشش! - رجوع از هبه از نظرفقهی
رجوع از هبه از نظرفقهی
اگر کسى چیزى را به کسى مجانى و بلاعوض بدهد آن را هبه گویند و در هبه لازم نیست صیغه بخوانند، بلکه همین قدر که هبه دهنده مال خود را به قصد هبه به دیگرى بدهد و آن طرف هم به همین قصد بگیرد، هبه صحیح است.
هبه و بخشش
هبه اصطلاحی است در فقه اسلام به معنی عقد تملیک مالی بدیگری و به رایگان که شخص بخشنده را «واهب»، طرف گیرنده را «متهب» و مال مورد هبه را «عین موهوبه» گویند. عقد هبه با ایجاب و قبول و قبض عین موهوبه تشکیل میگردد.
واهب امکان بازگشت از هبه را ولو بدون رضایت متهب (گیرنده مال) دارد مگر در هبه به به اولاد، خواهر و برادر، عمو عمه، زن و یا شوهر.
استفتائات:
سئوال 1: اگر کسی چیزی را به شخصی هبه داده ولی هنوز به او تحویل نداده است آیا میتواند این هبه را فسخ کند و هدیه را به موهب له ندهد؟جواب: اگر مال موهوب را هنوز به موهب له تسلیم نکرده هبه تمام نشده و میتواند منصرف شود.(ر.ک تحریر الوسیله امام خمینی(ره), ج2, ص57, م3 - ترجمه استفتائات مقام معظم رهبری, چاپ وزیری, ص670, س1732(
سئوال 2: آیا هدایایی که بستگان داماد به عنوان زیر زبانی به عروس میدهند هبه معوّضه است یا خیر؟
جواب: خیر هبه ی غیر معوضه است. .(ر.ک استفتائات جدید امام خمینی(ره) ج3, ص193, س45(
سئوال 3: زنی که شوهرش فوت شده و ورثهای به جای گذارده، آیا هدایایی که زوجه در هنگام ازدواج داده شده جزء ماترک است یا تعلق به زوجه دارد؟
جواب: هدایایی که به حساب زوجه و برای او آوردهاند به زوجه تعلق دارد و جزء ترکه شوهر محسوب نمیشود. .(ر.ک استفتائات جدید امام خمینی(ره) ج2, ص328, س5(
سئوال 4: اگر کسی برای ظالمی مزدوری کرده و کاری به هم زده، اگر بخواهد از سود آن کار هدیهای به کسی بدهد آیا میتوان از آن هدیه استفاده کرد؟
جواب: اگر سرمایهای که به وسیلهی آن سود به دست آمده از مال حرام نباشد آن هبه حلال است و استفاده کردن از آن اشکالی ندارد. .(ر.ک استفتائات جدید امام خمینی(ره) ج2, ص328, س6(
سئوال 5: آیا پول تو جیبی که پدر به فرزند میدهد، رضایت او در طرز خرج کردن فرزند شرط است یا خیر؟
جواب: اگر پول را به فرزند بخشیده باشد، در خرج کردن آن در راه حلال آزاد است ولی در رضایت پدر سعی و اهتمام نماید. (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره) ج2, ص328, س7(
سئوال 6: آیا هبه ی شخص کلیمی جهت ساخت نمازخانهای در درمانگاه صحیح است و استفاده کردن از آن چه حکمی دارد؟
جواب: استفاده کردن از پول و هبه ی شخص کلیمی برای آن امر اشکال ندارد. (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره) ج2, ص329, س9(
سئوال 7: شخصی ملک ساخته شدهی خود را فقط جهت تشکیل دبیرستان به آموزش و پرورش اهداء کرده حال که این شخص واهب فوت کرده آیا آموزش و پرورش میتواند دبیرستان را به مدرسهی راهنمایی تبدیل نماید؟
جواب: اگر در وقت اهداء شرط نشده اختیار با آموزش و پرورش است و اگر شرطی کردهاند یا اهداء مبنی بر شرط واقع شده باید به آن عمل شود. (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره) ج2, ص330, س10(
سئوال 8: شخصی هبه ی معوضهای میدهد ولیکن شخص موهوب له از دادن عوض آن هبه خودداری میکند آیا این هبه صحیح است؟
جواب: هبه صحیح است و تخلف شرط موجب خیار فسخ است.(ر.ک استفتائات جدید امام خمینی(ره) ج2, ص330, س11(
و چند مسئله از آیة الله مظاهری دام ظله:
مسئله 2077- اگر کسى چیزى را به کسى مجانى و بلاعوض بدهد آن را هبه گویند و در هبه لازم نیست صیغه بخوانند، بلکه همین قدر که هبه دهنده مال خود را به قصد هبه به دیگرى بدهد و آن طرف هم به همین قصد بگیرد، هبه صحیح است.
مسئله 2078- کسى که هبه مىدهد باید رشید و هبه او با اختیار باشد و نیز بتواند در مال خود تصرّف کند.
مسئله 2079- کسى که چیزى به او بخشیده مىشود اگر رشید نباشد قبول خود او کافى نیست بلکه باید ولى او از طرف او قبول کند.
مسئله 2080- در هبه قبول و قبض لازم است، پس تا زمانى که قبول نکرده یا هبه کننده مال را تحویل طرف نداده مال او نشده است و اگر ولىّ، مثل پدر و جدّ چیزى را به غیر رشید ببخشد باید خودش قصد تحویل گرفتن براى آنها را بنماید، ولى لازم نیست قبول یا قبض فوراً باشد، و اگر مدتى میان هبه و قبول یا قبض فاصله بیفتد مانعى ندارد.
مسئله 2081- بهتر است چیزى را که انسان به کسى مىبخشد آن مال را نادیده بگیرد و در آن رجوع نکند، ولى در عین حال هر یک از طرفین مىتواند هبه را به هم بزند، پس هبه کننده مىتواند در مال خود رجوع کند مگر در چند مورد:
اوّل: هبه کننده در عوض هبه چیزى از طرف گرفته باشد.
دوّم: چیزى را قربةً الى اللَّه به کسى هبه کند.
سومّ: هبه به یکى از خویشان نزدیک باشد.
چهارم: مالى را که هبه کرده به حال خود باقى نمانده باشد، مثل اینکه آن را تلف کرده یا صورت آن را به کلى تغییر داده، مثلاً پارچه را بریده و دوخته است یا اینکه آن را به دیگرى منتقل کرده باشد.
پنجم: یکى از طرفین بمیرد، پس اگر هبه کننده بعد از صیغه و قبض بمیرد ورثه او حقّ ندارند هبه را به هم بزنند، و اگر طرف بمیرد مال به ورثه او منتقل مىشود
فرآوری: آمنه اسفندیاری
بخش احکام اسلامی تبیان
منابع:
سایت اندیشه قم
سایت ویکی پدیا
پایگاه اطلاع رسانی آیة الله مظاهری دام ظله
,