نیشکر و معرفی آفات و بیماریهای آن/قسمت اول

تاریخچه نیشکر در ایران:
استان خوزستان از دیرباز مهد کشت نیشکر ایران بوده و نام فعلی آن نیز که به معنی شکرستان می باشد، برگرفته از سوابق دیرینه کشت این گیاه است. از جمله دلایلی که باعث استقرار این گیاه در منطقه شده، وجود خاک های حاصلخیز، آب فراوان، درجه حرارت مناسب و نور کافی می باشد. بعضی از مورخین عقیده دارند که برای اولین بار نیشکر در زمان داریوش اول در اوایل قرن هفتم قبل از میلاد مسیح از هندوستان به ایران انتقال یافته است. نکته جالب آنکه استخراج شکر خام از نیشکر و تصفیه آنرا نیز به ایرانیان نسبت می دهند. بر این اساس شکر ایران، عربستان، حجاز و حتی ترکستان از طریق منطقه خوزستان تأمین می‌گشت. پس از ورود اسلام به ایران و تخریب هایی که در واحدهای زیر بنایی از جمله سد معروف شادروان شوشتر وارد آمد، کشت این گیاه رو به افول گذاشت و اوج این فاجعه در زمان استقرار حکومت عباسیان در ایران حادث شد که در عمل بسیاری از مزارع نیشکر کاری به شوره زار مبدل گشت و کار به جایی رسید که شکر ایران در قرن پنجم از مصر تأمین می شد. احیای مجدد کشت نیشکر ایران به سال 1316 هجری شمسی برمی گردد که دولت ایران تصمیم به احیای این زراعت نمود. برای استقرار این گیاه در منطقه خوزستان قلمه هایی از کشورهای اندونزی، هند و مصر وارد و در منطقه آهودشت، اهواز و حمیدیه کشت شدند. در سال 1320 مساحت تحت کشت نیشکر ایران به 300 هکتار رسید و آنالیز کیفیت شربت آنها نیز امیدوار کننده بود که متأسفانه بدلیل کارشکنی شرکت سابق نفت ایران – انگلیس و شروع جنگ جهانی دوم باعث شد که مبادرت به احداث کارخانه تولید شکر نگردد. در سال 1328 سازمان برنامه و بودجه مجدداً در صدد انجام آزمایش نیشکر در خوزستان گردید و از کشورهای صاحب نام نیشکر کار از جمله آمریکا ، برزیل ، آرژانتین ، کوبا و ... قلمه هایی را وارد و در اراضی شمال خوزستان کشت نمود. این اقدامات در سال 1330 با همکاری سازمان خواروبار کشاورزی جهانی (FAO) تکمیل و نتیجه گرفته شد که خوزستان محل مناسبی جهت کشت نیشکر می باشد و در نهایت اولین کارخانه قند نیشکری ایران در سال 1340 در هفت تپه به بهره برداری رسید

به استناد نتایج قابل قبولی که از فعالیت کشت و صنعت هفت تپه به دست آمد، کار مطالعات دومین واحد کشت و صنعت نیشکر ایران در سال 1350 آغاز و پس از چند سال، فعالیت اجرایی آن در سال 1354 شروع شد. اولین بهره برداری این شرکت که کشت و صنعت کارون نامیده شد در سال 1356 اتفاق افتاد و در حال حاضـر بزرگترین واحـد کشت و صنعت نیشکر خاورمیانه به حساب می آید. با عنایت به آثار مثبت وجود شرکتهای کشت و صنعت در رونق اقتصادی و ارتقاء شرایط اجتماعی منطقه بخصوص بحث اشتغال زایی آن که به نحوی مدیون صنایع جانبی آن نیز می باشد، مطالعات دیگری جهت توسعه نیشکر در قالب 7 واحد کشت و صنعتی جدید، 2 واحد در شمال اهواز و 5 واحد در جنوب آن، از سال 1363 تا 1365 توسط صندوق مطالعات نیشکر انجام پذیرفت و در نهایت منجر به آغاز عملیات اجرایی این واحدها بتدریج از سال 1370 گردید. در حال حاضر 6 واحد از آنها به نام های کشت وصنعت امام خمینی (ره)، امیرکبیر، سلمان فارسی، دعبل خزائی، میرزاکوچک خان و فارابی به بهره‌برداری رسیده اند و پیش بینی می شود فعالیت کشت و صنعت دهخدا نیز که از سال 1389 با جدیت آغاز شده، منتج به شروع بهره ارداری آن در سال 1390 گردد. از طرفی همزمان با آغاز فعالیت های اجرائی شرکت توسعه نیشکر، واحدی دیگر بنام کشت و صنعت میان آب در سطحی معادل 5000 هکتار به بهره برداری رسیده، منتهی در حال حاضر فاقد کارخانه بوده و سالانه حدود 2 تا 3 هزار هکتار از اراضی خود را به زیر کشت نیشکر و مابقی را تحت کشت سایر محصولات کشاورزی برده و در نهایت محصول نیشکر خود را به کشت و صنعت های کارون و هفت تپه تحویل می دهد

و حال نوبت به معرفی کلی آفات و بیماریهای نیشکر می رسد

بطور کلی آفات نیشکر عبارتند از:

ساقه‌خواران نیشکر
کنه نیشکر
آفات مکنده
آفات برگخوار
آفات ریشه‌خوار
ساقه‌خواران نیشکر
مهمترین آفات نیشکر در سراسر دنیا آفات ساقه خوار یا Stem borers ها می‌باشند. این آفات عمدتاً از راسته‌های پروانه‌ها Lepidoptera و سخت‌بالپوشان Coleoptera می‌باشند. در ایران دو گونه شب‌پره از خانواده Noctuidae و از جنس Sesamia وجود دارند که عبارتند از S. nonagrioides و S. cretica،. لاروهای این دو گونه شب‌پره مهمترین آفات نیشکر در ایران می‌باشند که سالیانه خسارت جدی به این محصول وارد می‌نمایند. سایر میزبان‌های این آفات محصولاتی مانند ذرت، گندم، علف‌های هرز باریک برگ و غیره می‌باشند. خسارت این آفات از بدو کشت نیشکر با از بین بردن جوانه‌های تازه روییده، آغاز شده و این خسارت تا زمان ساقه‌دهی نیشکر باعث از بین رفتن کامل بوته‌های جوان نیشکر می‌گردد. البته این خسارت خیلی اقتصادی نبوده فقط در مواردی که کشت نیشکر بعد از کشت ذرت انجام گیرد طبق مطالعات نگارنده حدود 12 درصد بوته‌ها در چنین مزارعی از بین می‌روند

مهمترین خسارت ساقه‌خواران به ساقه‌های نیشکر زمانی است که این لاروها ساقه‌ها را سوراخ نموده سپس در داخل ساقه به سمت بالا و پایین ایجاد تونل می‌نمایند که ضمن از بین بردن بافت‌های داخلی ساقه که عمدتا محل تجمع قند نیز باشد، محیطی مناسب برای رشد میکروارگانیسم‌های ساپروفیت مانند قارچ‌ها و باکتری‌ها ایجاد کرده و بدین ترتیب میزان خسارت در ساقه‌های قابل آسیاب به شدت افزایش می‌یابد

بيماريهاي نيشكر ايران

تا به حال 164 بيماري در جهان گزارش شده است كه در قسمتهاي مختلف گياه از قبيل برگ، ساقه، ريشه و ديگر قسمتهاي آن ايجاد آلودگي مي‌كنند. اغلب آنها از اهميت اقتصادي كمتري برخوردارند ولي بيماريهايي كه در ساقه و ريشه بوجود مي‌آيند، خسارت هنگفتي به محصول و صنعت نيشكر وارد مي‌سازند. بيماريهاي نيشكر براساس انتقال عامل بيماري بر روي گياه سالم جهت ايجاد آلودگي اوليه به ترتيب اهميت به سه دسته تقسيم مي‌شوند:
1- بيماريهاي قلمه‌زاد (Seed borne)
2- بيماريهاي خاكزاد (Soil borne)
3- بيماريهاي هوازاد (Air borne)
در يك مزرعه معمولي كه سالم بنظر مي‌رسد، بيماريهاي سياهك ساقه نيشكر (Smut)، ويروس موزاييك نيشكر (SCMV)و كوتولگي را تون نيشكر (RSD) جملگي 10 تا 20 درصد محصول را كاهش مي‌دهند و هنگاميكه بعضي از بيماريهاي خطرناك در سطح مزرعه بصورت گسترده (Epidemic) شيوع مي‌يابند مي‌تواند تا 70 درصد محصول را از بين ببرد. در هندوستان گاهي اوقات خسارت ناشي از بيماري پوسيدگي قرمز نيشكر (Red rot) آنقدر شديد است كه كل مزرعه را از بين مي‌برد.

الف- بيماريهاي انگلي

تابحال 16بيماري انگلي نيشكر در ايران گزارش و مشاهده شده است.

2 بيماري ويروسي شامل موزائيك و زردي برگ نيشكر (SCYLV)

2 بيماري فيتوپلاسمايي شامل سفيد برگي نيشكر و زردي برگ نيشكر (SCYP)

4 بيماري باكتريايي شامل بيماري كوتولگي راتون نيشكر((Leifsoniaxylisubsp. xyli، برگ سوختگي نيشكر(Xanthomonasalbilineans)، بيماري مخططي(Psuedomonassyringaepv. Syringae)و نوار قرمز نيشكر Acidovoraxavenaesupsp.avenae))

8 بيماري قارچي شامل لکه برگي آلترناريايي نيشکر( Alternariaalternata)، پوسيدگي سيتوسپورائي غلاف نيشكر(Cytosporasaccharum)، بيماري آناناسي نيشكر( (Ceratocystisparadoxa، بيماري پوكابونگ (چاقو بريدگي) Gibberellafujikuroi) )، پوسيدگي قرمز غلاف نيشكر((Corticiumrolfsii، پوسيدگي قرمز رگبرگ اصلي نيشكر((Glomerellatucumanensis، سياهك(UstilagoscitaminaSporisorium (scitamineum، بيماري دوده فوماژين( Capnodium sp.) Fumagosacchari ، و بيماري پژمردگي ((Fusariamsacchari

ب- بيماريهاي غير انگلي

1- عوارضي كه در اثر درجه حرارت هاي پائين بوجود مي آيد از قبيل سرمازدگي، يخ زدگي و تشکيل باندهاي كلروزه شده در پهنك برگ.
2- نارسائي هايي كه در اثر وزش بادهاي گرم بوجود مي‌آيند از قبيل سوختگي نوك برگ و يا زوال قسمت فوقاني گياه (سرني) 3- آسيب‌هاي مكانيكي، پوكابونگ دروغين و ناهنجاري‌هاي قسمت فوقاني گياه (Tangle top) .
4- كمبود مواد غذايي وايجاد مسموميت ناشي از مصرف زياد كودهاي شيميايي.
5- عمليات نامناسب زراعي از قبيل كف بر نكردن بوته‌هاي نيشكر در هنگام برداشت و باقي ماندن قسمتي از ساقه در بوته نيشكر.
6- مسموميت‌هاي شيمايي ناشي از مصرف بي‌رويه علف‌كش‌ها، رسيده كننده‌ها و مواد سمي ديگر.
سرمازدگي مهمترين بيماري ناشي از عوامل محيطي در نيشكر است و وقتي كه دما به زير 4 درجه سانتي‌گراد مي‌رسد باعث خسارت اقتصادي در مزارع تازه كشت نيشكر و ني‌هاي قابل آسياب مي‌شود.

در قسمت های بعدی به شرح کامل آفات و بیماریها می پردازیم

همراه ما باشید

منبع: جمعیت علمی فناوری نیشکر ایران

نیشکر و معرفی آفات و بیماریهای آن/قسمت اول

مطالب مشابه :

کشت و صنعت کارون

تاریخچه کشت نیشکر

روش سنتی تولید شکر قرمز در مازندران

علف کش های رایج کشورمان

انواع کنه ها

تعیین نیازآبی و ضرایب گیاهی نیشکر در اراضی کشت و صنعت هفت تپه خوزستان

مبارزه ی بیولوژیک با افات نیشکر

كشت و صنعنت امام خميني شعيبيه

طرح آبرسانی توسعه نیشکر خوزستان

نیشکر و معرفی آفات و بیماریهای آن/قسمت اول