هیپوفیزقدامی-گلیکوپروتئینها

غده هيپوفيز غده ي كوچكي است كه در زير مغز قرار دارد و از 2 بخش قدامي و خلفي تشكيل شده است و بين اين دو بخش نيز يك بخش نسبتاً بي عروقي به نام بخش مياني وجود دارد كه تقريبا در انسان تكامل نيافته است .

بخش آدنوهيپوفيز از قسمت هاي لوب قدامي (كه شامل سلولهاي كروموفيل (رنگ پذير) و سلولهاي كروموفوب (بي رنگ) است و بخش لوله اي و بخش مياني تشكيل شده است .

نحوه ي عملكرد غده ي هيپوفيز از طريق هماهنگي پيام هاي رسيده از فنر و بازخورد تنظيمي متعلق به غلظت هورمونهاي موجود در گردش خون صورت مي گيرد .

هورمونهاي گليكوپروتئيني هيپوفيز قدامي شامل TSH , LH، FSH است كه از 2 زنجيره پلي پيتيدي (زير واحدهاي ) تشكيل شده اند كه عمل گليكوزاسيون روي انها صورت گرفته است و فعاليت كامل اين هورمونها هنگامي به دست مي آيد كه هر دو زير واحد  با هم تركيب شوند .

هورمونهاي TRH (مترشحه از هيپوتالاموس) و كاهش سطح  در خون محرك ترشح TSH از هيپوفيز و هورمونهاي GNRH (مترشحه از هيپوتالاموس) و كاهش سطح استروژن و تستوسترون در خون محرك ترشح FSH , LH از هيپوفيز قدامي هستند . اين هورمونهاي گليكو پروتئيني بر روي غدد اندوكراين شامل تيروئيد و تخمدان ها و بيضه ها اثر كرده و باعث توليد هورمونهاي مربوط به اين غدد مي شوند كه اين هورمونها نيز از طريق فيدبك منفي بر روي هيپوفيز و هيپوتالاموس اثر كرده و ترشح هورمونهاي گليكوپروتئيني را كاهش مي دهند .

اين هورمونها به علت وجود پروتئين در ساختارشان مي توانند آزادانه در پلاسما گردش كنند (نياز به پروتئين ناقل ندارند) و به سلولهاي هدف خود برسند . مكانيسم اثر بر سلول هدف انها از طريق فعال كردن سيستم آدنيليل سيكلاز و پروتئين كينازها است .

هورمونهاي LH; FSH با اثر بر روي غدد جنسي باعث اسپرم سازي ، تكامل سلولهاي ليديك بيضه و توليد تستوسترون در جنس مذكر و راه اندازي مراحل اول و دوم چرخه قاعدگي يعني رشد فوليكولها و آزاد سازي تخمك از فوليكول پاره شده و تشكيل جسم زرد براي توليد استروژن و پروژسترون در جنس مونث مي شود . هورمون TSH هم محرك سنتز و ترشح هورمونهاي تيروئيدي مي باشد .

براي اندازه گيري اين هورمونها روشهاي متفاوتي فراهم شده است كه در ادامه به چند مورد از آنها اشاره خواهد شد.

 معرفي غده هيپوفيز از نظر آناتومي ، بافت شناسي ، عملكرد

هيپوفيز يا Pituitavy gland غده اي كوچك (به اندازه فندق) است كه در حفره ي استخواني شب پره (زين تركي) در زير مغز قرار دارد . وزن آن 5/0 تا 5/1 گرم ( به طور متوسط mg 600) است .

سلولهاي عصبي هيپوتالاموس هورمونهاي آزاد كننده و مهار كننده اي مي سازند كه به طور مستقيم به داخل عروق پورت ساقه هيپوفيز ترشح مي شود .اپي تليوم سقف حلق جنين به سمت بالا كشيده مي شود و ارتباط خود را با دهان قطع كرده و با بخشي از ديانسفال (مغز واسطه اي) در غلاف واحدي قرار گرفته و غده هيپوفيز را مي سازد . (از نظر جنيني داراي منشاء دوگانه عصبي و اكتودرمي است) به همين دليل اين غده داراي 2 بخش است : بخش قدامي (آدنوهيپوفيز) و بخش خلفي (نوروهيپوفيز) كه بين اين دو بخش يك بخش كوچك و نسبتا بي عروقي به نام بخش مياني قرار دارد كه تقريبا در انسان وجود نداشته ولي در حيوانات پست ، بزرگ تر و فعال تر است .

آدنوهيپوفيز داراي بخش هاي زير است :

بخش دور يا لوب قدامي : اين بخش كه بزرگ ترين قسمت آدنوهيپوفيز است از بيرون به وسيله كپسولي از بافت هم بند متراكم احاطه شده كه استطاله هايي ظريف از آن به درون بافت مغز نفوذ مي كند .

سلولهاي پارانشيمي لوب قدامي براساس خصوصيات رنگ پذيري خود به دو دسته تقسيم مي شوند :

كروموفيل (رنگ پذير) كه خود شامل سلولهاي اسيدوفيل و بازوفيل است . سلول هاي اسيدوفيل براساس هورمونهاي مترشحه خود به 2 دسته سوماتوتروپيك (ترشح GH) و ماموتروپيك (ترشح LH و پرولاكتين ) و سلولهاي بازوفيل هم به 3 دسته ي كورتيكوتروپيك و ملانوتروپيك (ترشح ACTH و MSH) و تيروتروپيك (ترشح TSH) و گناودتروپيك (ترشح LH , FSH) تقسيم مي شوند .

سلولهاي كروموفوب (بي رنگ) كه از سلولهاي ديگر كوچك ترند و در لابه لاي كروفيل و سينوزوئيدها قرار دارند :

-سلولهاي متمايز نشده ، بدون دانه ، غير فعال

-سلولهاي فوليكولر با سيتوپلاسم ستاره اي شكل و ضمائم داراز سيتوپلاسمي كه كارشان شبيه ماكروفاژ است .

-كروموفوب هاي فعال كه بر اثر تقسيم و تمايز به دو گروه اسيدو فيل و بازوفيل تبديل مي شوند .

بخش لوله اي : سلولهاي اين ناحيه عمدتاً از نوع گنادو تروپيك ها هستند .

بخش مياني : حاوي فوليكولهايي است كه بقاياي بن بست راتكه مي باشند و به كيستهاي راتكه معروف اند سولهاي اين ناحيه عمدتاً از نوع بازوفيل اند و پرواپيوملانوكورتين سنتز مي كنند سلولهاي اسيدوفيل هم در لوب مياني ديده مي شوند كه عملكرد اين قسمت در انسان مشخص نشده است .

سيستم وريدي هيپوفيز ، سيستم باب است .

هيپوفيز قدامي با هماهنگ كردن پيام هاي شيميايي رسيده از مغز و باز خورد تنظيمي متعلق به غلظت هورمونهاي موجود در گردش خون با توليد هورمونهاي محرك به هورمونهاي هيپوتالاموسي موجود در گردش خون پاسخ مي دهند . هورمونهاي گليكوپروتئيني (LH , FSH , TSH) رده ي بعدي غدد اندوكراين شامل غده تيروئيد ، تخمدان ها و بيضه ها را فعال كرده و به دنبال تحريك اين غدد هورمونهاي اختصاصي آنها وارد گردش خون شده و به گيرنده هاي هورموني موجود در روي يا داخل سلول هدف متصل مي گردند .

مراحل بيوسنتز هورمونهاي گليكوپروتئيني هيپوفيز قدامي و نحوه ي كنترل آنها :

هورمونهاي گليكوپروتئيني هيپوفيز قدامي شامل TSH , LH , FSH مي باشند كه LH , TSH در سلولهاي گنادوتروپيك و TSH در سلولهاي تيروتروپيك كه زير گروهي از سلولهاي بازوفيل هيپوفيز قدامي اند سنتز مي شوند . (البته مقداري از CH هم توسط سلولهاي ماموتروپيك از دسته سلولهاي اسيدوفيل سنتز مي شوند) در واقع اين هورمونها به طريق كلاسيك يعني مسير بروزژن و سپس ترجمه و تغييرات همراه با آن (گليكوزاسيون) ساخته و از سلولهاي مربوطه ترشح مي شود . اين هورمونها از 2 زنجيره پلي پيتيدي (زير واحدهاي ) تشكيل شده اند كه هر كدام از آنها به گروههاي جايگزين كربوهيدراتي متصل هستند . نيمه كربوهيدراتي كه 15 تا 31 درصد از وزن مولكولي را تشكيل مي دهند از فوكوز ، مانوز ، گالاكتوز ، گلوكزامين ، گالاكتوزامين و اسيد ساليسيليك تشكيل شده است .زير واحدهاي آلفاي اين هورمونها به هم شبيه و قابل تعويض است و زير واحدهاي بتا در ميان هورمونهاي گوناگون از نظر توالي آمينواسيد تفاوت دارد . در واقع ساخت زنجيره هاي آلفا و بتا مجزا از هم تنظيم مي شود و يك ژن منفرد كه در روي كروموزم 6 قرار دارد زير واحد آلفاي هر يك از هورمونها را رمزگذاري مي كند . زير واحدهاي آلفاي منفرد فاقد فعاليت بیولوژیک است و زیر واحد های بتای منفرد ممکن است فعالیت ذاتی مختصری داشته باشند ولی فعالیت كامل هنگامي بدست مي آيد كه زير واحدهاي  با هم تركيب شوند و شناسايي گيرنده هاي سطح سلولي به وجود هر دو واحد نيازمند است .


HCG_structure.png

ترشح هورمون هاي گيلكوپروتئيني توسط هيپوتالاموس كنترل مي شود كه هورمون هاي پپتيدي كوچكي به نام فاكتورهاي رها سازي را توليد مي كند از جمله : TRH كه باعث ترشح TSH از هيپوفيز قدامي مي شود و GNRH كه ترشح FSH , CH راتركيب مي كند . علاوه بر ابن سطح پايين T4 , T3 محرك اصلي ترشح TSH , TRH است و مهار ترشح اين هورمون با هورمونهاي تيروئيدي به ويژه T3 ، سوماتواستاتين دوپامين، كاته كولامين ها مهار مي گردد. از طرفي در صورت كم بودن سطح استروژن در زنان و تستوسترون در مردان گردش خون GNRH تحريك شده و از طريق اين مكانيسم پس نورد GNRH از هيپوتالاموس ترشح شده و توليد و رها سازي FSH , LH را تحريک مي كند كه FSH , LH بر روي غدد جنسي اثر كرده و باعث توليد استراديول و پروژسترون در زنان و تستوسترون در مردان مي شود كه با اثر فيدبك منفي استراديول و تستوسترون بر روي محور هيپوتالاموس –هيپوفيز آزاد شدن GNRH و LH , FSH را مهار مي كند و علاوه بر اين هورمون inhibin در دو جنس مذكر و مونث نقش مهار كننده روي هيپوفيز قدامي داشته و در جنس مونث پروژسترون جسم زرد هم با اثر فيدبك منفي ترشح FSH , LH را مهار مي كند .

 نحوه ي انتقال در پلاسما

از ان جايي كه هورمونهاي گليكوپروتئيني هيپوفيز قدامي در ساختار خود داراي پروتئين هستند عموما در آب قابل حل بوده و به صورت يك مولكول كامل و يا به صورت اجزاي فعال يا غير فعال در پلاسما به صورت آزادانه گردش مي كنند و به سلولهاي هدف خود مي رسند .


oonternet-4829903883151.jpeg

مكانيسم اثر بر سلول هدف :

اين گروه از هورمونها با گيرنده هاي سطح سلول تداخل عمل پيدا كرده و سيستم آدنيليل سيكلاز را فعال مي كند . بنابراين پامبر داخل سلولي ان CAMP است با فعال شدن آدنيليل سيكلاز ، اين آنزيم باعث فعال شدن پروتئين كينازهاي داخل سلول شده  و به دنبال آن عمل فسفر يله شدن آنزيم داخل سلول رخ داده كه باعث فعال شدن آن آنزيم مي شود و عمل نسخه برداري و ترجمه و دكربوكسيله شدن پپتيد سنتز شده رخ مي دهد .

اثرات بيوشيميايي و بيولوژيك و موارد كاهش و افزايش هورمون :

LH : اين هورمون محرك استروئيد سازي در بيضه است كه با اتصال به گيرنده ي پلاسمايي سلول هاي ليديك و فعال كردن ادنيليل سيكلاز باعث افزايش CAMP و فعال سازي استروئيد سازي و تكامل  سلولهاي ليديك بيضه براي توليد تستوسترون مي شود . اين هورمون در تبديل كلسترول به پرگنالنون در بيضه و تخمدان نقش دارد كه پرگنالنون با اثر چند آنزيم به پروژسترون تبديل مي شود . هم چنين اين هورمون نقش لوتئيني كننده داشته كه فازلوتئال در زمان تخمك گذاري با تاثير FSH واستراديول و LH روي سلولهاي گرانولوزا و گيرنده هاي LH ظاهر مي شود در واقع اين هورمون دومين مرحله از چرخه قاعدگي را آغاز و حفظ مي كند (مرحله ترشحي) و باعث آزاد شدن تخمك از فوليكولي كه قبلا در اثر FSH پاره شده بود و لوتينیزاسيون فوليكول پاره شده براي جسم زرد مي شود كه اين جسم زرد سپس تحت تاثير رها سازي ضرباني LH استروژن و پروژسترون ترشح مي كند .

كاهش سطح : هيپوگونادوترولپينيم – عدم تخمك گذاري – آمنوره (نارسايي هيپوفيز) . قطع و برداشت هيپوفيز ، نارسايي بيضه ، اختلال فعاليت هيپوتالاموسي – هيپرپلازي يا تومورهاي غدد فوق كليه .

افزايش سطح :آمنوره (نارسايي تخمدان) ، تومورها (هيپوفيز و بيضه) ، بلوغ زودرس ، نارسايي بيضه ،سندروم ترنر،سندروم کلاین فلتر ، یائسگی زود رس ،سندرم اشتاين ، لونتال ، بيماري كبد .

FSH : با گيرنده خاص خود كه در غشاي سلولهاي فوليكول تخمدان ها و سلولهاي سرتولي بيضه ها وجود دارند پيوند يافته و سنتز CAMP را افزايش مي دهند و رشد و بلوغ فوليكولهاي تخمداني را تحريك مي كند ، ترشح استروژن را تحريك مي كند ، تغييرات آندومتري مرحله ي اول چرخه قاعدگي در پستانداران (مرحله تكثيري) را به راه مي اندازد و اسپرم سازي توسط سلولها زاياي بيضه را تحريك مي كند .

كاهش سطح : نئوپلاسم تخمدان ها و بيضه ها و آدرنال ها ، بيماري تخمدان پلي كيستيك ، كم كاري هيپوفيز وبي اشتهايي عصبي .

افزايش سطح : نارسايي غدد جنسي نظير يائسگي ، بلوغ زودرس ، تومور هيپوفيزي توليد كننده FSH ، سندرم ترنر

TSH : تحريك كننده سنتز و ترشح هورمونهاي تيروئيدي است و اعمال زير را انجام مي دهد :

1-برداشت يد توسط تيروئيد

2-ادخال يد در ريشه هاي تيروزين تيروگلوبين

3-تجزيه تيروگلوبين و ايجاد T4, T3

4-ترشح T4 ,T3

اين هورمون كه توسط سلولهاي تيروتروف آدنوهيپوفيز ساخته مي شود در تحريك رشد و رگ سازي غده تيروئيد و تحريك رشد سلولهاي فوليكولرتيروئيد را انجام داده و به تعدادي از مراحل دخيل ذكر شده در سنتز هورمون تيروئيد كمك مي كند .

كاهش سطح : هيپوتيروئيدسم ثانويه ، كم كاري هيپوفيز قدامي ، سندرم كلاين فلتر

افزايش سطح : هيپوتيروئيدسم اوليه (گرفتاري غده تيروئيد همراه با كاهش T4 ، تيروئيديت و بيماري هاشيموتو، بيماري خود ايمني) سيروز كبدي .

نحوه ي تشخيص بيماري (علائم باليني و تستهاي تشخيصي) :

كمبود گنادوتروپين ها در زنان به اختلال در قاعدگي و نازايي مي انجامد و در مردان ميل جنسي كاهش مي يابد و موهاي بدن مي ريزد . و در بچه ها بلوغ را به تاخير مي اندازد و كمبود گونادوتروپين ها به تنهايي ممكن است با اختلال در حس بويايي همراه باشد (سندرم كالمن)

از آنجايي كه LH به صورت ضرباني ترشح مي شود ممكن است يك نمونه به تنهايي نتواند به دقت نشان دهنده ي سطح كلي اين هورمون در بدن باشد بنابراين چند نمونه ي خون به فاصله هاي 20-30 دقيقه از يكديگر گرفته مي شود و سپس خون ها را با هم مخلوط مي كنند و يا اينكه ميانگين نتايج نمونه ها را به دست مي اورند .

با كمك اين اندازه گيري ها مي توان مشخص كرد كه عدم عملكرد گنادها اوليه (يعني مشكل مربوط به تخمدان ها وبيضه هاست) و يا ثانويه (به دليل عدم عملكرد هيپوفيز و كاهش سطح LH , FSH) مي باشد افزايش سطح LH , FSH در مبتلايان به عدم عملكرد گنادها نشان دهنده ي نارسايي اوليه گنادها مي باشد همان طور كه در زنان مبتلا به تخمدان هاي پلي كيستيك يا در طول يائسگي مشاهده مي شود . در نارسايي گنادي ثانويه سطح LH , FSH به دليل نارسايي اوليه هيپوفيز و يا بعضي ديگر از اختلالات محور هيپوفيز – هيپوتالاموس ، استرس ، سو تغذيه ، يا تاخير فيزيولوژيكي رشد و تمايز جنسي پايين مي باشد .

يكي از علل افزايش TSH كم كاري تيروئيد است كه به دنبال آن علائمي مانند افزايش وزن ، گرفتگي صدا ، كندي صحبت ، خستگي ، بي قوارگي شكل صورت ، در نتيجه تجمع موكوپلي ساكاريدها در پوست و حساسيت به سرماو خشكي پوست و مو ايجاد مي شود .

پر كاري تيروئيد نارسايي هيپوفيز ، بيماري هاي غير تيروئيدي و ابتداي بارداري هم منجر به كاهش TSH مي شود كه علائمي مانند كاهش وزن – اشتهاي زياد – خستگي- تحريك پذيري ، بي خوابي ، عدم تحمل گلوكز – افزايش ضربان قلب و لرزش ظاهر مي شود .

جهت تست اين هورمون (TSH) نمونه ي خون براي اندازه گيري TSH جمع آوري و سپس mg 200 TRH به داخل رنگ تزريق مي گردد . نمونه خون پس از 20 تا 60 دقيقه براي اندازه گيري TSH جمع آوري مي شود در افراد سالم مقدار TSH پس از 2 ميلي واحد در ليتر افزايش مي يابد و افزايش كم تر از 1 ميلي واحد در ليتر نشانه عدم پاسخ و افزايش پس از 2 ميلي واحد در ليتر نشان دهنده ي پاسخ زياد به TRH است .

روشهاي اندازه گيري هورمونها :

براي اندازه گيري هورمونها روشهاي زيادي وجود دارد كه شامل روشهاي بيولوژي ، راديو ایمونوواسي (RIA) كروماتوگرافي به ويژه GLC ايمونوفلورست  ELISA كلوتمیدي و روشهاي غير مستقيم با اندازه گيري متابوليتهاي حاصل از عمل هورمون ها مي باشند .

روش RIA : از ايزوتوپ ها در اين روش استفاده مي شود و دوتريوم بجاي يكي از هيدروژنهاي تركيبات آن ماده استفاده مي شود و آن ماده را اندازه گيري مي كنند در ايزوتوپها فعاليت مخصوص يا شمارش در دقيقه مورد استفاده قرار مي گيرد .

روش GLC : دستگاه GLC از يك منبع گاز يا فاز متحرك تشكيل شده كه غير از ازت از آرگون هيدروژن و هليوم نيز مورد استفاده قرار مي گيرد فاز ثابت مايع است و فاز متحرك گاز است جسم مورد اندازه گيري چنانچه تمايل به ماندن در فاز مايع را بيش تر از فاز گاز دارا مي باشد ديرتر از ستون مايع خارج مي شود و ضمن جداسازي مقدار آنها اندازه گيري مي شود .

مقادیر طبيعي هورمونها و متابوليتهاي مربوطه در نمونه هاي بيولوژيك (نظير سرم و ادرار)

FSH : سرم بالغين : افراد مونث ، فاز فوليكولي  30-4 ، اواسط چرخه  90-10 و فاز لوتئال  30-4 ، يائسگي  170-40 ، افراد مركز :  25-4 ، كودكان  12-5 .

ادرار : بالغين : افراد مونث ، فازفوليكولي  15-2 ، اواسط چرخه  60-8 و فاز لوتئال  20-4 ، يائسگي  150-50 ، مذكر  18-4 ، كودكان  210 .

LH : سرم بالغين : افراد مونث ، فاز فوليكولي  30-5 ، اواسط دوره  150-50 و فاز لوتئال (وابسته به حجم زرد تخمدان)  25-2 ،پس از يائسگي  100-40 ، افراد مذكر :  25-5 ، كودكان 12-6 ساله  10< و 18-13 ساله  20 < .

ادرار : بالغين : افراد مونث ، فازفوليكولي  25-5 ، اواسط دوره  90-30 و فاز لوتئال  24-2 ،پس از يائسگي  40> . در مذكر  25-7

TSH : بالغين  5/5 – 35/0 ،  3 <

نوزادان  25 < تا روز سوم

 نمونه سوالات تستي از امتحانات كشوري در سالهاي اخير :

1-كدام بيماري در اثر تشديد فعاليت گيرنده هورمون TSH بروز مي كند ؟

(كارشناسي ارشد 85-84)

1)هاشيموتو                                         گريو (Grave's) *

3)ويل كينز                                           گواتر ساده (Simple- Goiter)

2-در كدام غدد ، عوامل تنظيم كننده تغييرات تخمدان وجود دارد ؟

(كارشناسي ارشد 86-85

1)هيپوفيز *      2)پينه آل         3)پاراتيروئيد           4)تيموس

4-در اثر يائسگي زنان و آتروفي بيضه در مردان به ترتيب :

(آزمون دوره دكتري 75-74)

1)مقدار FSH كاهش و LH افزايش مي يابد

2) مقدار FSH افزايش و LH كاهش مي يابد

3)مقدار FSH و LH كاهش مي يابد

4) مقدار FSH و LH افزايش مي يابد *

5-كداميك از هورمونهاي زير داراي فيدبك مثبت بر LH است ؟

1)غلظت فارماكولوژيك استروژن            2)غلظت فيزيولوژيك استروژن *

3)پروژسترون                                   4)FSH

 منابع :

-آزمايش هاي تشخيصي و آزمايشگاهي همراه با اقدامات پرستاري / مولف كي جويس لفور / مترجم محمد آبگون ، ناشر موسسه فرهنگي انتشاراتي نور دانش ، نوبت چاپ اول ، 1380 .


مطالب مشابه :


تاریخچه ی یه فولیکول کوچولو

و همه چيزاي خوب ديگه كه فقط مي شه بايد تا روز ۱۴ اندازه فوليكول به ۱۸ تا ۲۰ برسه تا يكي شون




فن آوری زیستیBiotechnology inreproduction of farm animals وانتقال جنین درگاو:(قسمت اول)

در كل‏ تنها رويان­هاي عالي و خوب گاو را قابل انتقال به شمار مي اندازه فوليكول و كيفيت




دلايل تغذيه اي سفيد شدن مو - 1

ويتامين b6 از ريزش موها پيشگيري مي‌ كند و توليد ملانين در فوليكول اندازه آن خوب اين




هیپوفیزقدامی-گلیکوپروتئینها

امیدواریم لحظات خوب و براي اندازه با گيرنده خاص خود كه در غشاي سلولهاي فوليكول




پرسش پزشكي (اكبر :‌درد زير بغل)

حدود يكماه پيش زير بغلم درد ميكرد و بعد از 3روز خوب شد ( قطرش به اندازه يا فوليكول




کیست تخمدان

با آزاد نشدن فوليكول، تخمك آزاد نشده افزايش سايز و اندازه اقدام به جراحى خوب اخبار




سازوکار دختر شدن یا پسر شدن نطفه چیست ؟

با این سونوگرافی، اندازه فوليكول اندازه گیری وقت مناسب و خوب انجام شود؛ زن




پرسش و پاسخ >>>>> ناباروری

‌زماني كه فوليكول ها به اندازه مناسب مي رسد داروي hcg تزريق مي شود و بيمار آماده خوب بود




برچسب :