نقش مديريت صحيح پرورش و فرآوری بر سلامت و ارتقاء کيفيت پوست دام

نقش مديريت صحيح پرورش و فرآوری بر سلامت و ارتقاء کيفيت پوست دام

چكيده

صنعت دامپروری يکی از منابع مهم و ارزنده ايران بوده و پوست يكي از فرآورده‌های مهم اين صنعت به غير از گوشت و شير مي‌باشد که از نظر اقتصادی دارای ارزش بسيار بالايي است و ساليانه علاوه بر مصرف داخلی، مقادير زيادی به خارج از کشور صادر شده و ارز بسياری عايد کشور مي‌نمايد، اما به خاطر سهل‌انگاری به سبب ضعف مديريت (پرورش، تغذيه و بهداشت) و عدم دقت در پوست‌کنی، وجود بيماريهای پوستی، خسارات حاصله از نمک سود کردن غلط و غيره، مقدار متنابهی از ارزش واقعی آن کاسته مي‌شود که ميتوان با مديريت بهينه پرورش دام و توليد، ضايعات و صدمات را کاهش داده و باعث رونق اقتصادی گرديد. استان آذربايجان شرقي با دارا بودن 5608213 واحد دامی و در حدود 300 واحد توليد چرم و سالامبور يکی از قطبهای اصلی صنعت دامپروری و چرم در کشورمان است که تحقيق و توجه خاص در امر کاهش صدمات و بررسی عوامل تاثيرگذار در اين استان ضروری به نظر مي‌رسيد. لذا طرحی در زمينه تعيين صدمات و آسيبهای وارده بر پوست به اجرا درآمد. در مدت اجرای طرح گروه بررسی هر ماه در حدود 1200 جلد پوست اعم از سنگين و سبک بصورت کاملاً تصادفی از 4 کارخانه انتخاب و مورد بررسی مشاهده‌ای قرار دادند و پرسشنامه‌هايی در زمينه نوع و شدت صدمات تکميل گرديدند که آسيبها در 3 مرحله حين حيات دام، حين کشتار و فرآوری شناسايی شدند. در نهايت داده‌های حاصل از پرسشنامه‌ها با نرم‌افزارهای SAS و SPSS مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند که اصلی‌ترين ضايعات شامل: آبله، منجور، کنه‌زدگی، داغ زدگی، کاردمالی و نمک سود غلط پوست بودند. بنابراين ضروری است که با اتخاذ سياستهای کارآمد نسبت به کاهش صدمات و آسيبهای ذکر شده اقدامات اساسی انجام پذيرد تا با توليد محصول سالم بتوانيم در بازارهای جهانی به رقابت پرداخته و از اقتصاد تک محصولی نفت رهايي يابيم.

مقدمه

ایران با داشتن 53 میلیون رأس گوسفند و بره، 27 میلیون رأس بز و بزغاله، 9/8 میلیون رأس گاو و گوساله و گاومیش و 143 هزار نفر شتر در مجموع دام زنده جهان در حدود 28 درصد سهم جهانی را دارد. و در ردیف کشورهای دامپرور جهان قرار می‌گیرد. لذا توسعه صنایع وابسته تبدیلی دامپروری و فرآورده‌های دامی (پوست و چرم) می‌تواند به رشد ارزش افزوده تولید ملی و صادرات غیر نفتی کمک بسزایی داشته باشد. کیفیت پوست تولیدی ایران به دلیل داشتن آب و هوای نیمه خشک مطلوب می‌باشد اما به دلیل ناآشنایی دامداران با اهمیت این ثروت ملی، عدم بهداشت جایگاه دام و واکسیناسون به موقع، کشتار غیر اصولی و ناشیانه، بخش اعظم پوست تولیدی از بین می‌رود و از لحاظ درجه‌بندی به درجه حداقل افت پیدا می‌کند.

سابقه تحقیق

ضعف مدیریت پرورش، تغذیه و بهداشت دام و عدم دقت در پوست‌کنی، داغ زدن و وجود بیماریهای پوستی باعث افت شدید کیفیت پوست می‌گردند بطوريكه خسارات حاصل از این مراحل به 20 الی 35 درصد ارزش پوست بالغ می‌گردد. نتایج حاصله از بررسی کشتارگاهی هیپودرموز در گوسفندان و بزهای ذبح شده در کشتارگاه صنعتی شهرکرد و در طی یک سال نشان داد که از 3261 رأس گوسفند بررسی شده 7 رأس و از 2036 رأس بز تعداد 226 رأس آلوده به هیپودرموز می‌باشد. میاز زیر جلدی یکی از مهمترین آفات پوستی نشخوارکنندگان اهلی به شمار می‌رود. میزان ابتلا به میاز جلدی در ترکیه 94 درصد و در عربستان صعودی 7/1 درصد عنوان شده است. در مناطق مختلف پاکستان میزان ابتلاء بزها از 18 درصد تا 84 درصد متفاوت بوده است.)مشکی – علیزاده ).

براساس تحقیقات دروموند و همکاران (1984 ) در حدود 45 گونه انگل در گاو و حدود 40 گونه در گوسفند و بز خسارت‌های مهمی به پوست وارد می‌کنند که صرفنظر از میزان خسارات ناشی از کاهش شیر و گوشت، کاهش ارزش پوست به ازای هر 5 سوراخ در بهترین قيمت یک دلار ارزیابی شده است. پوست در زمان حیات دام در معرفی انواع صدمات فیزیکی و مکانیکی انواع بیماریها و بسیاری از انگلهای داخلی و خارجی قرار می‌گیرد که هر یک به نوعی به کیفیت و ارزش اقتصادی پوست و چرم لطمه وارد می‌کنند (خلج 1383).

مواد و روشها

در اين بررسي كه 15 ماه به طول انجاميد گروه بررسی كه شامل يك نفر دامپزشك، كارشناس فني پوست و چرم، كارشناس و مسئول فني توليد كارخانه و يك نفر سورتچي به همراه مجري طرح بودند، در هر ماه از 4 كارخانه كه به صورت تصادفي انتخاب مي‌شدند در حدود 1200 جلد پوست اعم از گاوی، گاومیش، گوسفندی و بزی از كل ظرفيت توليدي هر كارخانه به صورت تصادفي جدا شده و صدمات وارده طبق پرسشنامه (صدمات مرحله پرورش دام، مرحله كشتار و مرحله فرآوري و توليد سالامبور) تعيين شدند. كل صدمات و آسيبها پس از مشاهده و بررسي ثبت گرديدند ميزان كل خسارت نهايي و يا درجه چرم به عنوان متغير وابسته يا همانYها و ضایعات وارده از طرق مختلف و در مراحل مذكور به عنوان عوامل مستقل يا همان Xها در نظر گرفته شد:

Y=β1x1+ β2x2+…. + βnxn

سپس با استفاده از روشهاي انتخاب متغير Stepwise و Backward و Forward و متغيرهاي موثر در ارزش پوست انتخاب گرديدند و ميزان اثرات هر كدام از عوامل مختلف تعيين شد.

نتایج و بحث

چنانچه در شكل 1 مشاهده می‌شود بیشترین خساراتی که به پوست گاو وارد شده است مربوط به صدمات مدیریت پرورش دام مانند منجور (32/5)، قارچ زدگی (13/4)، داغ زدگی (72/4)، اتولیز (40/5)، کنه‌زدگی (59/5)، زخم و خراش (30/4) و صدمات مدیریت کشتار و فرآوری (25/12) و نمک سود غلط (44/5) بودند. با توجه به شکل 2 مشاهده می‌شود بیشترین خسارات اقتصادی در فصل تابستان می‌باشد. پوستهای فصل تابستان مربوط به کشتار اواخر فصل بهار می‌باشد تاثیر تغذیه، آب و هوای معتدل بهاری و فراوانی علوفه موجب کمترین خسارت به پوست دام می‌شود. در پاییز و زمستان به علت اینکه حیوان در آغل به سر می‌برد پوستها مورد صدمه کنه‌زدگی و گمبل و ... قرار می‌گیرد. ضایعاتی مانند منجور در فصل تابستان بیشتر مشاهده شد زیرا به علت چرای آزاد حیوانات در فصل بهار و تابستان در معرض گزش مگس هیپودرما قرار می‌گیرد. ضایعه کاردمالی و کنه‌زدگی ربطی به فصول سال نداشته و در مناطقی که کشتار غیر اصولی دارند بیشتر است. ضایعه داغ زدگی مربوط به مناطقی است که برای شمارش حیوان از داغ زدن استفاده می‌گردد. به منظور بهبود کیفیت پوست دام پیشنهادات زیر ارائه می گردد:

1- افزایش واحدهای دامپروری صنعتی

2- آموزش و کنترل نحوه پیشگیری از ابتلاء دام به بیماریها ی پوستی

3- واکسيناسیون به موقع

4- بهداشتی نمودن جایگاه دام

5- افزایش کشتار صنعتی

6- آموزش نحوه پوست‌کنی

7- جابجایی و نگهداری صحیح پوست دام

بی‌شک نیل به اهداف فوق نیاز به همکاری و هماهنگی نیروهای متخصص و مدیریت آگاه و آینده‌نگر دارد که موجبات خودکفایی کشور و عدم وابستگی به اقتصاد تک محصولی نفت خواهد گردید.

منبع: قره‌داغي اکرم ، آهنگری مير حسين، بايبوردی سيما و الياسی زرين‌قبايي قربان. 1384. نقش مديريت صحيح پرورش و فرآوری بر سلامت و ارتقاء کيفيت پوست دام. اولين همايش و جشنواره ملي توليد محصولات سالم و توسعه پايدار كشاورزي، صفحه 99.

نقش مديريت صحيح پرورش و فرآوری بر سلامت و ارتقاء کيفيت پوست دام

مطالب مشابه :

طرح توجیهی پرورش گوسفند

دانلود طرح توجیهی پرورش بره

طرح توجیهی پرورش مرغ گوشتی 30000 قطعه

عکسهای زیبا از زنبور عسل

طرح توجيهي شهرستان پيشنهادي عشق آباد

نقش مديريت صحيح پرورش و فرآوری بر سلامت و ارتقاء کيفيت پوست دام

در باره بز بیشتر بدانیم

» Ephedra strobilacea ریش بز - گیاهان بیابانی