بررسی مصرف مواد مخدر دربین معتادان مرد ایران
بررسی مصرف مواد مخدر در ميان معتادان مرد در ايران
دكتر عصمت فاضلی و فاطمه مولوی
گردآوری: امید اکبری
مقدمه
در جهان امروز،مصرف موادمخدر به مثابه یکی از غم انگيزترين تراژدی ها ابعاد زيستی ،روانی و اجتماعی زندگی انسان ها را تحت تاثیر قرار داده است. مصرف طولانی مدت مواد مخدر نه تنها تاثير سوء دروضعيت اقتصادی و اجتماعی شخص مصرف كننده می گذارد بلكه در تفاهم خانوادگی نيز نقش تعيين كننده ای را ايفا می كند.
اين تحقيق با هدف بررسی توان پيش بينی مولفه های نظريه باورداشت تندرستی در ميان معتادان مرد در ايران طراحی شده و به اجرا در آمده است.
124 داوطلب از معتادان مردی كه به مراكز درمانی خود معرف سازمان بهزيستی و مراكز خودگردان و تشكل های مردمی ، مراجعه كرده و مرحله اوليه درمان يا سم زدايی و نشانگان اوليه محروميت را پشت سرگذاشته اند ، با استفاده از پرسشنامه مورد مطالعه قرار گرفته اند.
يافته های تحقيق نشان می دهند كه عامل منافع ادراك شده بالاترين توان را در پيش بينی نگرش مثبت معتادان نسبت به مصرف مواد مخد ر دارد. برعکس از آنجا که این معتادان بارها اقدام به ترك مواد مخدر نموده و مجدد ا به مصرف آن پرداخته اند، باورداشت آنها نسبت به وخامت نتايج به دست آمده کمرنگ شده است.
نتايج به دست آمده كليه فرضيات در نظر گرفته شده، به استثنای فرضيه مربوط به قدرت پيش بينی عامل وخامت ادارك شده را تاييد می كنند، همچنين اين نتايج با يافته های بسياری از محققان ديگر هماهنگی و مشابهت دارند.
طرح مسئله و مبانی نظری
افزايش ناملايمات اجتماعی و كمرنگ شدن بعد عاطفی زندگی موجب سرخوردگی و گرايش به سوء مصرف مواد مخدر عده زيادی انسان ها می شود.به همین جهت امروزه از اعتیاد به عنوان یک بحران اجتماعی یاد می شود که به اضمحلال كشيده شدن نيروي انساني كشور و بارمالی حاصل از آن منجر می شود.به عبارت دیگر اعتیاد علاوه بر موارد ذکر شده مسا يل ديگری مانند ضعف توانمندی شغلی ، فقر و ارتكاب رفتارهای ضداجتماعی را نيز در پی می آورد. زير ا ارتباط تنگاتنگی ميان رفتارهای مخاطره آميز وجود دارد ، درتحقيقي در كالج نيوانگلند شصت درصد ازانشجوياني كه مرتب نوشابه الكی مصرف می کنند از چند ماده مخدر ديگر هم استفاده می نمايند.
يكي از عمده ترين دلايل نگراني كشورها شيوع اعتياد در ميان جوانان در سنين پايين تر و حتي در بين زنان است.سن شروع به اعتياد كاهش پيدا كرده است.
همچنين طبق نتايج به دست آمده تحقيقاتي ، تعداد زنان جواني كه سيگار مي كشند نزديك به تعداد مردان سيگاري هم سن آنها شده است.
شيوع مصرف موادمخدر در ميان قشر عظيمي از جمعيت كشورها ميزان مرگ ومير نا بهنگام را افزايش داده است.
از هر پنج مرگي كه در كشور استراليا اتفاق مي افتد یکی بر اثرمشكلات حاصل از مصرف مواد مخدر است.
متجاوز از يك چهارم تلفات جاني جامعه آمريكا مربوط به مصرف موادمخدر است.
مصرف سيگار و الكل به تنهايي موجب مرگ زودرس حدود يك ميليون نفر از ساكنان كشور آمريكا در سال مي گردد.
در انگلستان، بيش از يكصد هزارنفر در سال بر اثر اعتياد جان خود را از دست مي دهند.
به دليل شرايط اقليمي ويژه، وضع كم و بيش مشابهي برجامعه ايران حكم فرما است . قرار گرفتن در جوار دو كشورتوليد كننده مواد مخدر، جوان بودن جمعيت كشور و مسايل اجتماعي، مبارزه با
مبادلات و مصرف مواد مخدر را با شرايط پيچيده تری مواجه ساخته است.
چنين روند رو به رشد ي حاكي از آن است كه روش هاي معم ول پيشگيري، معالجه يا مبارزه تاكنون كار ساز نبوده اند شايد استفاده از نظريه هاي روان شناختي در تغيير رفتار بتواند راهي براي تغيير
اين روند باشد. يكي از نظريه هاي ارزشمند روانشناسي در اين زمينه نظريه يا الگوي باور داشت تندرستي است.اين نظريه براي درك و پيش بيني رفتارهاي مخاطره آميز عليه سلامتي است.
نظريه باورداشت تندرستي در دهه 1950ميلادي توسط روانشناسان آمريكايي، به جامعه رواشناسي و علوم تربيتي ارا يه شد. ( ریمر ، لوئیس ، گلانتز)
اين نظريه بعد ا توسط افرادي مانند ميمن و بکر و هوخبام و روزن استاک به صورت منسجم تري در آمد. سه دهه است كه اين نظريه به عنوان يك ابزار رواني - اجتماعی مورد استفاده محققان روانشناسي، جامعه شناسي و روانپزشكي براي تبيين رفتار مخاطره آميز قرار گرفته است.
نظريه باورداشت تندرستی دارای چهار مولفه اساسی است كه به كمك آنها به پيش بينی رفتار يا سو ء رفتار معينی ( در اینجا مصرف مواد مخدر) می پردازد اين مولفه ها به ترتيب عبارتنداز:
حساسيت ادراک شده ، وخامت ادراک شده ، منافع ادراک شده و موانع ادراک شده.
حساسيت ادارك شده : به آسيب پذيري فرد باز مي گردد ، يعني كسي كه به مصرف مواد مخدر می پردازد. تصور می كند كه احتمال ابتلای وی به آسيب های حاصل از اعتياد اعم ازجسمانی، خانوادگی، شخصيتی، اجتماعی و حتي قانونی بسيار كم است.
و خامت ادراك شده : شخص مصرف کننده شدت خطرات ناشي از مصرف را در مورد خويش باور ندارد.
منافع ادارك شده : اینکه از مصرف چنين موادی منافعی عايد فرد می شود. چنان كه فرضا از اين راه به گروهی كه برايش اهميت دارد می پیوندد يا اين كار برايش لذت بخش است.
موانع ادراك شده: گوياي اين امر است كه براي ترك اين رفتار و يا سو ء رفتارموانعي وجود دارد. چنان كه فرضا شخص در اثر اجتناب از مصرف مواد كه به عنوان هنجار گروهي كه به آن متعلق است دوستان خود را از دست مي دهد، يا اينكه از نظر جسمي و رواني دچار ناراحتي مي شود.
گلانست و همکاران همراه با روزن استاك و بکر میمن دو مولفه اوليه را كه مربوط به خطرات حاصل ازمصرف مواد مخدراست ( تهدید ) می نامند و دو مولفه ديگر را كه به نتايجی كه انتظار مي رود شخص در اثر مصرف به آن برسد ( نتایج مورد نظر ) می نامند.
این محقق مولفه دیگری به نام خود اثر بخشی به آن افزود.ولي اين مولفه معمولا در همه موارد استفاده از( ) به کار نمی رود.
مهم ترين متغيرهاي اصلاحي از نظر اين نويسندگان ، مسا يل فرهنگي و خص وصيات فردي هستند كه به عنوان رهنمود هاي عمل با ت اثير گذاري بر چهار مولفه اصلی این نظریه فرد را به طور غير مستقيم به سوي انجام عملي رهنمون مي شوند؛ چنان كه به عنوان مثال، وضعيت اقتصادي،اجتماعي و فرهنگي يا تحصيلي شخص مي تواند موجب گرايش وي به انجام يك عمل مخاطره آميز گردد.
توانمندي پيش بيني شده این نظریه از ديد برخي ديگر از نويسندگان به اثبات رسیده است.با اين وصف، از ديد برخي از نويسندگان ،این نظریه به مانند ساير نظريه هاي تحقيقاتي دارای محدوديت است.
به نظر دنيسون اين محدوديت ها مربوط به اين مي شود كه در بسياري از پژوهش ها مولفه هاي انتخابي مورداستفاده قرار مي گيرند.كمتر پژوهشي يافت مي شود كه كليه مولفه های این نظریه را یکجا به کار ببرد و یا اقدام به ادغام اين نظريه هاي ديگر نكرده باشد.
این نظریهبه عنوان الگويي روانشناختي عوامل ديگر موثر در رفتار فرد، مانند عوامل محيطي، را ناديده گرفته است در حالي كه اين عوامل در انجام رفتار واجد اهميت اند؛ چنا نكه ممكن است شخص، در اثر گرايش مثبت بعضي از افراد مهم زندگي خويش، اقدام به انجام امري كند.
در پاسخ به اين خرده گيري ها مي توان گفت كه در غالب پژوهش هايي كه در اين زمينه انجام گرديده چهار مولفه اصلي به كار گرفته شده اندهمچنين انتخاب مولفه هاي مختلف از نظريه هاي مشابهاص پژوهش هاي مربوط به اين نظريه نيست، بلكه در بسيار ي ازتحقيقات در زمينه علوم انساني چنين استفاده هايي از نظريه ها به عمل مي آيد.علاوه بر اين، عوامل منافع و موانع ادراك شده تا حدودي جنبه هاي محيطي يا اجتماعي این نظريه را تامین می کنند. چنانكه ممكن است شخص، براي پذيرفته شدن در يك گروه بهره مند گشتن از كمك هاي آن به انجام اموري به پردازند كه براي گروه اهميت دارند.بلعکس ممکن است فرد مصرف کننده به منظور اجتناب از ترک دوستان يا يك گروه از انجام كاري صرف نظر نمايد.
توجه به اي ن واقعيت ها و دقت در نتايجپژوهش هاي انجام شده از توانمندي این نظریه درپیش بینی رفتار مخاطره آمیزاز جمله استعمال مواد مخدر حكايت مي كنند.
دراينجا، به عنوان ادبيات تحقيق، به بيان برخي از پژوهش هاي قابل توجهي كه با به كار گيري این نظریه در مطالعه مصرف مواد مخدر انجام گرفته است، مي پردازيم.
( استاكتون و همکارانش ) نقش نظریه باورداشت تندرستی را در مصرف دخانيات در محل كار ودر يك طيف زماني شش ماهه بررسی کردند.در اين تحقيق چهار مولفه اصلی به علاوه مولفه خود پنداری مورد استفاده قرار گرفت.844 نفر از کارمندان 63 شرکت در امریکا به عنوان اعضاي نمونه به طور تصادفي انتخاب شدند،يافته هاي اين بررسي حاكي از آن بود كه منافع ادراك شده نسبت به چهار مولفه ديگرقدرت بيشتري در پيش بيني مصرف سيگار دارد. گرچه نمونه تحقيق يادشده داراي اعضاي متعددي بود كه به طورتصادفي انتخاب شده بودند، و نيز تعداد م ولفه هاي به كارگرفته شده , مناسب به نظر مي رسند، ولي در تعميم نتايج به دست آمده به جوامع عمومي بايد محتاط بود، زيرا معمولا در زمان استراحت، كارمندان يك سازمان سعي دارند كه با استفاده ازسيگار يا صرف يك نوشيدني به ساير همكاران بپيوندندو دوستي برقرار كنند يا آن را حفظ نمايند.يعني منافع هر يك از آنها ايجاب مي كند كه با توسل به وسيله اي كه جهت ايجاد ارتباط دوستانه با ديگران , احساس امنيت بيشتري داشته باشند. ممكن است چنين شرايطي در مجامع ديگر كمتر مصداق پيدا كند.
تحقيق ديگری دراين زمينه توسط ( اسمال ، سیلوربرگ و کرنرز) درميان دانش آموزان دوره دوم متوسطه در يكی از دبيرستان هاي بزرگ ايالات متحده انجام گرفت ، در اين بررسی، از دو مولفه منافع وموانع ادراك شده استفاده شد.رفتارهاي مخاطره آميز مورد بررسي عبارت بودند از مصرف مشروبات الكلي و ارتباط جنسي زود رس.
نتايج به دست آمده نشان دادندكه دختران بيش از پسران موانع پرداختن به اين رفتارها را درك مي كنند، بدين معني كه دخترها از هزينه مربوط ه و دچارشدن به بيماری نگران بودند.
علاوه بر اين، در كلاس هاي بالاتريافته هاي خويش را در قالب چكيده اعلام داشتند كه پسران بيش از دختران جذب رفتار مخاطره آميزمضر برای تندرستی می شوند همچنين ، با افزايش سن، درك موانع پرداختن به چنين رفتارهايي گسترده تر مي شود.
گرچه موانع ادراك شده يكي از قوي ترين م ولفه هاست ولي جامعه مورد بررسي اين تحقيق محدود به يك دبيرستان بوده است علاوه بر این، محققا صدفا افزایش سن را در گسترش موانع موثر دانسته اند.
در حالي كه متغير افزايش اطلاعات در كلاس هاي بالاتر در اينجا كنترل نشده است احتمال دارد كه با ارتقای سطح دوره هاي آموزشي ، آگاهی دانش پژوهان نيز از خطرات حاصل از چنين رفتارهايی افزايش پيدا كرده باشد.
( هان) به بررسی ارتباط بين مصرف مواد مخدر والدين و كودكان پيش دبستاني و مشاركت آنها در اجراي برنامه هاي پيشگيري از استفاده مواد مزبور توسط كودكان خويش پرداخت.
نمونه مورد بررسي آن دويست نفر از والدين مورد نظر بود از نظر باورداشت آسيب پذيري و وخامت حاصل از مصرف موادمخدر، بين افرادي كه به مصرف يكي ازاين مواد مي پرداختند و آنهايي كه مصرف نمي كردند تفاوت معني داري وجود داشت.همچنين مصرف كنندگان مواد به اينكه احتمال دارد زماني فرزندشان نيز درگير اين مساله شود باور ضعيفي داشتند،
لذا اين افراد در برنامه هاي اوليه پيشگيري شركت نمی کردند.
يافته هاي اين تحقيق بر توانمندي پيش بيني مولفه آسيب پذيري ادراك شده در این نظریه تاکید دارد.با اين وجود،از آنجا كه امكان دارد اين والدين با تصور اينكه كودكان پيش دبستاني درسن كم هستند و هنوز فرصت كافي براي آنها وجود دارد تا فكري به حال فرزندشان كنند تا به ترك ماده مورد مصرف خود اقدام نمایند زياد است
به همين جهت، ممكن است ضعف باورداشت آنها در مورد درگير شدن فر زندشان در مصرف مواد مخدر به مدت ، زمان و امكان انتخاب يكي از راه هاي اجتناب از اين معضل در مدت مزبور بازگردد.
تحقيق ديگري را (جانسون) در ميان جوانان آمريكايي انجام داد. دراين بررسي، محقق با به كارگيري حساسيت پذيري، وخامت ادراك شده، و رهنمود عمل از این نظريه به پيش بيني مصرف موادمخدر پرداخت.نتايج به دست آمده نشان دادند كه وخامت ادراك شده بيشترين همبستگي را با كاهش مصرف مواد مزبور دارد.
حساسيت ادراك شدهپيش بيني كننده بعدي اين رفتارمخاطره آميز،بود گرچه اين يافته ها با نتايج به دست آمده توسط بسياري ازمحققان ديگر هماهنگي دارد، ولي به نظر مي رسد كه م ولفه هاي به كار گرفته شده در اين تحقيق محدود بوده اند چنانكه تعداد متعددي از پژوهشگران ارزش پيش بيني مولفه هاي منافع و موانع ادراك شده را كه از مولفه هاي اصلي این نظریه هستند به اثبات رسانده اند.
بدون حضور اين دو مولفه، قدرت پيش بيني دو مولفه ديگر به كار گرفته شده چندان قابل استناد نيست.مولفه اصلاحي و فرعي رهنمود عمل در مقابل مولفه هاي اصلي كارايي چنداني نمي تواند داشته باشند.
تحقيقات مشابهی توسط ( فرار، بادزلي ، لورسن گونزالس و مولن ) انجام شده که از مولفه های نظریه باور داشت تندرستی برای بررسی مصرف مواد مخدراستفاده شده است و نتايج كم و بيش مشابهی با آنچه بيان شد به دست آمده است.
در ایران استفاده از این نظریه محدود است. يك تحقيق بين فرهنگي را فاضلی در این زمینه انجام داده است که به مطالعه مصرف مواد مخدر در ميان دانشجويان كالج های فنی و حرفه ای در سيدنی و تهران پرداخته است.هدف عمده اين تحقيق ارزيابي توانمندی مدل طراحي شده در تفكيك دو گروه از نطر ریسک پذیری در گرايش به مصرف اين گونه مواد بوده.
نتايج به دست آمده نشان مي دهند كه اين مدل در انجام وظيفه محوله در كشور استراليا، در مقايسه با ايران، موفق تربوده است.وخامت ادارك شده وهنجارهاي ذهني دراين تمايز سازي از ساير مولفه ها پيشي گرفته اند.با اين وجود،طبق يافته های تحقيق موردنظر،قدرت پيش بينی مدل تهيه شده در ايران با سختی ماده اعتياد آور نسبت معكوس دارد.
چكيده گزارش يا فته هاي اين پژوهش حاكی از آن است كه اعتياد اعضای درجه اول و حتي دوم خانواده و دوستان، به عنوان افراد مهم زندگي در گرايش نوجوانان و جوانان به مصرف موادمخدرنقش اول را بازي می كند.در فرهنگی كه مردم مقيدات بيشتری نسبت به رعايت برخی شئونات اجتماعی دارند تمايل كمتری نسبت به مسايل منفی زندگی مانند مصرف موادمخدر وجود دارد.
فرهنگ های غير غربي از ميزان توان پيش بيني نظريه های روانی - اجتماعی مانند نظریه باورداشت تندرستی کاسته می شود.
گرچه اين تحقيق اولين پژوهشی بوده كه با اين خصوصيت و وسعت در ميان ايران و استرا ليا انجام گرفته و يافته های ارزشمندی از آن استخراج شده است، ولي قدر مسلم اين است كه افزودن ساير
شهرهاي اين دو كشور به شهرهاي انتخاب شده مي توانست برجامعيت آن بيفزايد ، همچنين انجام مطالعه مشابهی در ميان ايرانيان مقيم استراليا و مقايسه نتايج به دست آمده با يافته های اين مطالعه
در ايران مي توانست جلوه بيشتری نصيب اين نتايج كند.
مطلب ديگري كه مي توان در اينجا به ذكر آن پرداخت مطالعات كتابخانه اي دكتر مهرياردر سال 1372 در مورد این نظریه است.وي در سمينار جمعيت شناسي شيراز، ضمن ارا يه مقاله اي تحت عنوان الگوهاي تغيير رفتار، به توصيف این نظریه و مولفه های مربوط به آن پرداخت. با اين وجود، محتواي اين مقاله بيشتر مربوط به بيماري ايدز است تا به مصرف مواد مخدر.
روش پژوهش
پژوهش حاضر از نوع زمينه ياب است و به صورت پیمایشی و کوتاه مدت انجام گرفته است.
جامعه آماري آن عبارت ا ست از معتادان مردي كه به مراكز درماني خود معرف سازمان بهزيستي و مراكز خود گردان و تشكل هاي مردمي، جمعيت آفتاب و تشكل هاي مربوط به معتادان گمنام و ... مراجعه کردند و مرحله اوليه درمان يا سم زدايي و نشانگان اوليه محروميت را پشت سر گذاشته اند
شيو ه نمونه گيری بر پايه نمونه گيری داوطلبانه و اعضای نمونه آن 124 نفر است.
ابزار جمع آوری اطلاعات پرسش نامه محقق ساخته پنج گزينه ای بوده که از ( کاملا موافقم ) تا ( کاملا مخالفم ) تنظیم شده است.
براي تدوين اين پرسش نامه چند گام اساسي برداشته شده است، درگام اول، با مراجعه به ادبيات موجود در مورد این نظريه شمايی كلی ازپرسش نامه به دست آمد و در ذهن پژوهشگران نقش بست.گام بعدی به مطالع ه كتاب ها، مقالات، بروشورهاي ايراني و خارجي و همچنين پوسترهاي اطلاع رساني ترسيم شده در سازمان بهزيستي، كه به بررسی و معرفي پيامدهاي مصرف مواد اعم از (جسمي، روانی، اجتماعی، اقتصادی، خانوادگی، و...) پرداخته بودند اختصاص یافت. درگام سوم، به بررسی پرسش نامه های تدوين شده در مورد خود نظریه ودر باب اعتياد و اثرات سوء مصرف مواد ازطريق جستجوی گزارش های كتبی و الكترونيكی اقد ام شد.
دو فقره از عمده ترين اين پرسش نامه ها متعلق به فاضلی و استاکتون بودند. این پرسش نامه با استفاده از رهنمودهای سازمان بهداشت جهانی در بررسی مواد مخدر تنظیم شد.
پرسش نامه تدوين شده براي تحقيق حاضر داراي دو بخش مجزا ازهم است.
پرسش های بخش اول ويژه مشخصات فردی است كه مجموعا در برگيرند ه 20 سوال با مولفه های جمعيت شناختی یا دموگرافیک است.
پرسش های بخش دوم هم به مولفه های نظریه باورداشت تندرستی اختصاص دارد و شامل پنج بخش فرعی يا زير مجموعه مجزا است.اين پرسش نامه مجموعا در بر گيرند ه 55 سوال است.
براي به دست آوردن اعتبا رصوری و محتوايی این پرسش نامه و اينكه آيا سوال های تدوين شده توان سنجش اهداف مورد نظر را دارا هستند يا خيرپرسش نامه مذكور در اختيار چند تن از صاحب نظران اين حيطه قرار گرفت. پس از اعمال نظرات اصلاحی آنها درسوالات تدوين شده,پرسش نامه آماده اجرای مقدماتی شد.لذا پرسش نامه مورد نظر در30 نسخه تکثیرتكثير و در اختيار افراد داوطلب در جامعه آماري، غير از اعضاي نمونه تحقيق حاضر، قرار گرفت.
پس از جمع آوری اطلاعات، با استفاده ازضريب آلفا كرنباخ، ضرا يب پايايي مولفه های چهارگانه این نظریه و ضريب پايايی كلی بخش دوم پرسش نامه محاسبه گرديد.
ضرایب به دست آمده به ترتيب عبارتند از:
حساسيت ادراك شده معادل 86 %
وخامت ادراك شده برابر با 91 %
منافع ادراك شده 84 %
موانع ادراک شده 67 %
نگرش به مصرف مواد مخدر 73 %
و ضریب پایانی کلی برابر با 89 %
با توجه به سطح پايايی قابل قبولی كه در مطالعه آزمايشی به دست آمده بود، مطالعه اصلی انجام گرفت.پس از بررسی های اولیه و کد گذاری پاسخ نامه ها، اطلاعات جمع آوری شده قبل از سوالات بسته پرسش نامه براي تجهيز و تحليل آماری وارد بسته بندی در رایانه شد.
اينك نتايج به دست آمده در اين بررسي از بخش های مختلف پرسش نامه به اختصار به شرح ذ یل بيان می گردد:
32 % از پاسخگویان در گستره سنی 40 - 38 قرار دارند.
میزان تحصیلات 44/8 % از این افراد در حد دوره اول دبیرستان و حدود 20 % از آنها در حد فوق دیپلم است.
27/42 % دراری مشاغل آزاد هستند.
58/9% متاهل هستند که 34/68 % دارای یک یا دو فرزند هستند.
83/1 % افراد قبل از اعتیاد سیگار مصرف می کردند.
سن شروع به مصرف سيگار در بین 53/2 % از پاسخگویان بین 11 تا 20 سال بوده است.
42/7 % از افراد تریاک مصرف می کردند.
37/1 % از طریق دوستان معتاد شده بودند.
50/8 % گفتند که اعتیاد درون خانوادشان وجود داشته است.
83/9 % سابقه ترک داشتنه اند و 50/8 % آنها سابقه ترک بیش ازسه بار داشته اند.
37/10 % آنها علت بازگشت خود را اضطراب و فشار روحی دانسته اند.
56% از اعضای مورد مطالعه معتقدند که مصرف مواد مخدر میزان فشار روحی و افسردگی آنها رابرای مدت کوتاهی کاهش میدهد.
در برخورد با عبارت اينكه اكثر مردم مواد مصرف مي كنند 83 % از پاسخگویان گزینه های موافقم و کاملا موافقم را علامت زده اند.چنين باورداشتي حاكي از آن است كه از نظر اين افراد مصرف
مواد مخدر يك امر پيش پا افتاده و همگاني است به همین جهت می توان گفت که این گونه افراد در مورد خود، اعتقادی به خطر آفرینی نتایج حاصل از مصرف مواد مخدر ندارند.
در مورد احتمال ابتلاي خود فرد يا اعضاي خانواده وي به بيماري ايدز67/7 % گفته اند که نظری در این مورد ندارند.
درمورد منافع ادرا ك شده 83/9 % افراد گفته اند که با مصرف مواد می توانند تعاملات اجتماعی خود را افزايش دهند.
در پاسخ به سوالی درباره موانع ترك اعتياد 80% عدم همکاری دیگران را مطرح کرده اند يا ديگران را مانع اصلي قلمداد مي كنند.
نتايج به دست آمده نشان می دهند كه پيش بيني سه متغير مستقل معنی دار است ، با اين حال، در اينجا عامل وخامت ادراك شده در مقابل پيش بينی كننده های قويترديگر كمرنگ شده است.
برحسب نتايج حاصل شده، بهترين پيش بيني كننده نگرش معتادان نسبت به مصرف موادمخدرمنافع ادراك شده با ضريب رگرس يونی استاندارد شده ( بتا ) معادل 276 % است.
موانع حساسيت ادراك شده ب ه ترتيب با ضرايبي برابر با 241% و 234 % در مقام دوم و سوم قراردارند.
براي بررسی بيشتر قدرت عامل وخامت ادراك شده ، اين عامل به عنوان تنها پيش بيني كننده به همراه متغير وابسته تحقيق حاضر، وارد معاد له رگرسيوني گرديد.نتيجه به دست آمده نشان مي دهد
كه اين عامل در صورت عدم حضور پيش بيني كننده هاي قوي ديگراز توانايي لازم برخوردار است.
رابطه بين حساسيت و وخامت ادراك شده،معني دار و قابل توجه است ولي طبعا منفی است زيرا منافع شخص سبب جذب وی به مصرف مواد مي گردد وموانع مانع ازصرف نظر از آن مي شوند.
لازم به يادآوری است كه روابط متقابل تنگاتنگ مورد نظر نمايانگراين امر هستند كه عوامل مزبور در پيش بيني نگرش افراد معتاد به مصرف مواد مخدر با يكديگر متحد مي شوند و به كمك هم می
شتابند.
نتیجه گیری
نتايج حاصل از بررسي ها و تجزيه و تحليل آماري تحقيق حاضرتوانستند پاسخ كليه سوالات پژوهشي را فراهم آورند اين پاسخ ها، جز در موارد بسيار معدود، در جهت تاييد فرضيه هاي تحقيق
هستند.در اينجا ، با توجه به اهميت موضوع، برخي از يافته هاي عمده مورد نظراعم از آنچه از طريق محاسبات توصيفی حاصل شده يا به وسيله بررسي های استنباطی به دست آمده بیان می گردد.
22 درصد از معتادانی که اخیرا اقدام به ترک کرده اند در سن نسبتا زیادی ( 38 - 40 ) هستند.
بدين معني كه گرچه سن شروع به اعتياد کاهش پیدا کرده ولي رابطه معكوسی بين افزايش سن و گرايش به اعتياد وجود دارد.
همچنين فراوانی های به دست آمده در زمينه سطح تحصيلات حاكی از آن است كه با سواد بودن يا داشتن تحصيلات نسبتا سطح بالا تاثير چندانی در اجتناب از مصرف مواد مخدر ندارد.
چنانكه بيش از48 درصد از شركت كنندگان در اين تحقيق داراي تحصيلات متوسطه اند و حدود 20 درصد آنها در حد فوق دیپلم و بالاتر قرار دارند.
و اینکه اثبات شده است که يكي از دلايل پناه بردن به موادمخدر , اميد به كاهش موقت فشار روحي است.
همچنين قريب به 59 درصد از شركت كنندگان در تحقيق حاضر متاهل هستند
37 درصد معتادان علت بازگشت خود را به اعتياد اضطراب و فشار روحي مي دانند و حدود 84 درصد از آنها سابقه ترك مكرر دارند.
با توجه به اينكه حداقل سن شروع مصرف سيگار در بين 2/ 53 % از پاسخ گويان در سنين كم بین 11 تا 20 سال بوده اقدام به ترك اعتياد در سال هاي اخير انجام گرفته است، مي توان گفت كه داشتن همسر و فرزند مي تواند عاملي براي اقدام به ترك اعتياد، يا سعي در ترك آن، به حساب آيد.
در اينجا لازم به يادآوري است كه معمولا مصرف يكي از مواد مخدر موجبات مصرف مواد ديگر را فراهم مي آورد.
بیش از 83 درصد از اعضاي نمونه مورد بررسي گفته اند كه قبل از اعتياد به مواد مخدر سخت سيگار مصرف مي كرده اند همچنین حدود 47 درصد از آنها تلفيقي از دو، سه و چند نوع مواد ر ا به كار مي برده اند و قريب به 42 % از آنها ترياك و%11 هرويين مصرف مي نموده اند لذا روشن است كه پيشگيري از مصرف مواد سخت تر به حساب مي آيد. به علاوه، اجتناب از استفاده يك ماده مخدر شخص را از مصرف ساير مواد مصون مي دارد.
از ديگر يافته های مهم تحقيق حاضر وجود سابقه اعتياد در خانواده وپيوستن به دوستان ناباب است که حدود 51 درصد از پاسخ دهندگان به پرسش نامه های ارسالی اعلام داشته ا ند كه چنين سابقه اي در خانواده آنها وجود داردهمچنين بيش از 37 درصد ازآنها يكی از دلايل عمده گرايش خود به مواد مخدر را وجود دوستانی كه مواد مصرف مي كنند دانسته اند ،علاوه بر اين، بيش از 50 درصد از تكميل كنندگان پرسش نامه ها مي گويند اكثر دوستان آنها موا د مخدر مصرف مي كنند.
در محاسبات توصيفي الگوي نظري، بيش از 64 درصد از اعضاي نمونه اعتقاد چنداني به حساسيت خويش در مقابل مضرات حاصل ازمصرف مواد مخدر ندارند.
بيش از 80 درصد از آنها مصرف مواد را وسيله ايجاد ارتباط بهتر با دوستان دانسته اند . در مورد م ولفه موانع ادراك شده، حدود 81 درصد از افراد مورد بررسي , عدم همراهي بستگان و دوستان را مانع ترك اعتياد خود قلمداد كرده اند.
نتايج حاصل از محاسبا ت تحليلي داده هاي مربوط به الگوي نظري موید کلیه فرضیه های تحقیق به جز فرضیه مربوط به توان پیش بینی عامل وخامت ادراک شده هستند. در اينجا، منافع ادراك شده با
بيشترين ضريب رگرسيوني قوي ترين پيش بيني كننده گرايش به مصرف مواد مخدر به حساب مي آيد.
در اينجا، عامل وخامت ادراك شده در مقابل پيش بينی كننده های قويتر ديگر كمرنگ شده است، در صورتی كه اين عامل در يك معادله رگرسيونی ديگر نشان داد كه به تنهايی در پيش بينی گرايش
به مصرف مواد مخدر موفق است.يكي از عمده ترين دلايل ضعف عامل وخامت ادراك شده در تحقيق حاضر به اعضاي نمونه آن باز مي گردد
يعني از آنجا كه شركت كنندگان در اين پژوهش مدتي به مصرف موادمخدر پرد اخته اند , واهمه چنداني از نتايج وخيم آن ندارند. در واقع، پرداختن مكرر به امري خلاف هنجارهاي اجتماعي سبب عادي جلوه كردن در نظر عاملان آن مي گردد.
علاوه بر اين يافته ها، نتايج حاصل از محاسبات پيرسون نشان مي دهند كه ضريب هم بستگي معني دار و نسبتا بزرگي در ميان عوامل پيش بيني كننده مدل نظري تحقيق حاضر وجود دارد.
روابط متقابل تنگاتنگ مورد نظر نمايانگر آن است كه عوامل مزبور در پيش بيني نگرش افراد معتاد نسبت به مصرف مواد مخدر با يكديگر متحد شده و به كمك هم مي شتابند
با توجه به نتايج به دست آمده، مهمترين پيشنهادهايي كه به نظر مي رسد در اينجا واجد اهميت باشند در زیر آمده است:
اولا، جهت پيشگيري از اعتياد، چند واحد درسي در دوره هاي متوسطه و بالاتر آموزشي گنجانده شود تا نوجوانان و جوانان آگاهي لازم از مضرات استفاد ه از مواد مخدر و حساسيت خويش در مقابل
اين مضرات، را به دست آورند.بديهی است كه جهت تنظيم اين دروس و ارا يه آنها مساعدت هاي افراد صاحب نظر در اين زمينه، به ويژه روانشناسان و مشاوران، ارزشمند خواهد بود.
ديگر اينكه ترتيبي اتخاذ گردد تا معتادانی كه به ترك اعتيا د اقدام مي كنند، ضمن به كارگيري توصيه های پزشكی از خدمات ياورانه روانشناسان و مشاوران بهره مند گردند تا احتمال بازگشت به مصرف
درآنها كاهش پيدا كند. همچنين، در مراحل بعدی، بهتر است كه روانشناسان در آموزش مهارت هاي اجتماعی و مددكاران در كاريابی و جذب مجدد افرادي كه ترك اعتياد كرده اند كمك های ممكن را انجام دهند.اين خدمات سبب مي شوند تا كشور اسلامی ايران رنج كمتری از بابت داشتن گروه كثيری از افراد كار افتاده و ناتوان و تحمل هزينه های حاصل از اين ناتوانی ها متحمل گردد.
منابع
اداره كل مطالعات و پژوهش های ستاد مبارزه با مواد مخدر( 1373 ). بررسی مواد مخدر در متون اسلامی . تهران : مركز چاپ ونشر سازمان تبليغات اسلامی . صفحات 22 و 23
اميني، كوروش( 1379 ) علل بازگشت مجدد معتادان به اعتيا د به مواد افيوني در مراجعين مراكز ترك دولتي ترك اعتياد شهر همدان. پایان نامه کارشناسی ارشد.روان پرستاري , دانشگاه شهید بهشتی
روزنامه همشهري (مورخ 4/ 4/ 1380 - بخش اجتماعي ).مبارزه فيزيكي صرف، با اعتياد و مواد مخدر نتيجه نتيجه بخش نيست.
فرجاد، محمد حس ين و همكاران( 1378 ).اعتیاد : راهنمای کامل و کاربردی برای خانواده ها. چاپ سوم. تهران.انتشارات بدر.
مهريار، امير هوشنگ.(1372 ) الگوهاي تغييررفتار و برنامه تنظيم خانواده در ايران. مجموعه مقالات سمينار بررسي مسايل جمعيتي ايران. مركز جمعيت شناسي دانشگاه شيراز.
ميرفخرايي، عليرضا( 1378 ، مترجم) اعتياد چيست؟ معتاد کیست؟ چاپ دوم. نشر واحدی، دوم. تهران : نشر واحدی.
مطالب مشابه :
پرسشنامه فرهنگ سازمانی دنیسون
اسرار مدیریت - پرسشنامه فرهنگ سازمانی دنیسون - مشاوره در حوزه مدیریت منابع انسانی(روابط کار
دانلود پرسشنامه مدیریتی، پرسشنامه آماده :دانلود پرسشنامه - دانلود رایگان پرسشنامه- دانلود پرسشنامه
مشاوره در انجام پایان نامه-پرسشنامه پرسشنامه ارزيابي فرهنگ سازماني دنيسون
مقاله فرهنگ سازماني و راهنماي پرسشنامه و مدل مفهومي پايان نامه
مدیر کوچولو - مقاله فرهنگ سازماني و راهنماي پرسشنامه و مدل مفهومي پايان نامه - تئوری های
روابط انساني در سازمان
زماني كه گانت و پژوهشگران ديگر نظير «گيلبرگ و دنيسون گروه تحقيق پس از اجراي پرسشنامه و
آشنایی با دکتر محمود گودرزی وزیر پیشنهادی وزارت ورزش و جوانان
فرهنگ سازماني سازمان تربيت بدني جمهوري اسلامي ايران بر اساس مدل دنيسون و پرسشنامه
بررسی مصرف مواد مخدر دربین معتادان مرد ایران
زدايی و نشانگان اوليه محروميت را پشت سرگذاشته اند ، با استفاده از پرسشنامه دنيسون اين
برچسب :
پرسشنامه دنيسون