متمم و انواع آن در دستور زبان فارسي

دکتر باطنی در کتاب توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی در ذیل بند متمم چنین می گوید : « دستگاه متمم شبکه ای است که امکانات مختلف متمم را در بند در بر می گیرد .»

انواع متمم:

امّا درمورد انواع متمم باید گفت که از میان خیل ِکتاب های دستور زبان فارسی تنها در چند کتاب معدود به آن ها اشاره شده است . از جمله می توان به کتاب های «دستور زبان فارسی» دکتر پرویز خانلری و نیز به کتاب « گفتارهایی درباره ی دستور زبان فارسی » دکتر خسرو فرشیدورد اشاره کرد که در ذیل قسمت هایی از آن ها بیان می شود:

استادِ فاضل، پرویز خانلری در دستور زبان فارسی، انواع متمم را متمم فعل ، متمم اسم و متمم صفت بر می شمرند.

متمم فعل: متمم فعل ،یک یا چند کلمه یا عبارتی است که با یکی از حروف اضافه به جمله می پیوندد و توضیحی به مفهوم فعل می افزاید: ایرج از کتاب خانه آمد

متمم اسم( مضاف الیه): اسم یا ضمیری است که به اسم دیگری می پیوندد تا معنی آن را تکمیل کند.

اسمی که مقصود گوینده بوده و این کلمه برای توضیح و تکمیل معنی آن آمده است « مضاف » گویند.

متمم صفت : متمم صفت، گاهی صفت دیگری است که مقدار آن را بیان می کند: حسن ِبسیاردونده و گاه متمم صفت عادی ،اسم است: حسن ، رفته گر محله آمد.

امّا در کتاب « گفتارهایی درباره ی دستور زبان فارسی » دکتر خسرو فرشیدورد اشارات مبسوط تری درباره ی انواع متمم وجود دارد که بدان اشاره می کنیم:

انواع متمم :

1- متمم فعل 2- متمم اسم 3- متمم صفت 4 - متمم قید 5- متمم صوت

متمم فعل : که خود بر دو قسم است : یکی مفعول و دیگر متمم قیدی

مفعول ، گروه اسمی یا اسمی است که عملِ فعل متعدی از فاعل به آن سرایت می کند و بدون آن معنی فعل متعدی ناتمام می باشد. مفعول معمولاً با حروف اضافه ی « را» ، « به » و « از » و غیره به فعل مربوط می گردد: هوشنگ را دیدم کتاب را به فریدون سپردم

متتم قیدی: گروه اسمی یا اسمی است که به یاری حرف اضافه نقش قید را بازی می کند. یعنی چیزی بر معنی فعل بیفزاید . بنابراین از وابسته های افزاینده است: او را در دانشگاه دیده ام

متمم اسم : گروه اسمی یا اسمی است که به وسیله ی حرف اضافه چیزی بر معنای اسم می افزاید. بنابراین از وابسته های افزاینده است.متمم اسم بر دو قسم است : یکی مضاف الیه دیگر شبه مضاف الیه

مضاف الیه: اسمی است که پس از حرف اضافه ی کسره بیاید . مانند: کتابِ تاریخ

شبه مضاف: اسمی است که به وسیله ی حرف اضافه غیر از کسره به اسم هسته ی خود مربوط شود . مانند

کار در مدرسه ، کوشش برای صلح

متمم صفت : صفت نیز مانند فعل و اسم و صوت متمم می گیرد. متمم های صفت مانند متمم اسم یا با کسره به آن مربوط می شوند مانند خواهان ِتو یا با حروف اضافه ی دیگر مانند بی خبر از عالم

اسم هایی که متمم صفت می شوند ممکن است یکی از از این حالات را داشته باشند:

1- مفعولیت : اعم از مفعول رایی یا غیر رایی : نگهدارنده ی من یعنی مرا نگهدارنده( مفعول رایی )

2- متمم قیدی : مانند بیقرار تو ( بیقرار برای تو) ، دلخواه ی من ( دل خواه از لحاظ من )

متمم قید: متمم قید نیز مانند متمم صفت است زیرا صفت و متمم آن می تواند به صورت قید هم به کار رود. مانند: او بی خبر از همه جا وارد شد ، او بهتر از تو درس می خواند.

متمم صوت : صوت چون نقش فعل یا جمله را بازی می کند ، مثل فعل گاهی نیز متمم می گردد مانند: سلام بر شما ، فریاد ازین مردم ، آفرین بر تو، وای بر من

جمع بندی و نتیجه :

با توجه به مطالب ذکر شده، متمم، گروه اسمی یا اسمی است که معمولاً به وسیله ی حرف اضافه (متمم ساز ) چیزی به معنای کلمه دیگر می افزاید نه آن که تکمیل کننده ی معنای فعل باشد زیرا خود ِ واژه ی متمم به معنای مکّمل است . لذا انواع آن نیز به تبع این تعریف عبارتند از :

1- متمم اسم : گروه اسمی یا اسمی است که به وسیله ی حرف اضافه چیزی بر معنای اسم می افزاید

2- متمم فعل : متمم فعل یک یا چند کلمه یا عبارتی است که با یکی از حروف اضافه به جمله می پیوندد و توضیحی به مفهوم فعل می افزاید

3- متمم صفت : متمم صفت گاهی صفت دیگری استکه مقدار آن را بیان می کند

4- متمم صوت : صوت چون نقش فعل یا جمله را بازی می کند ، مثل فعل گاهی نیز متمم می گردد

5- متمم قید :متمم قید نیز مانند متمم صفت است زیرا صفت و متمم آن می تواند به صورت قید هم به کار رود.

بر این اساس تعریف متمم در دستور زبان فارسی نه یک تعریف خاص بلکه تعریفی عام و جامع است که در بردارنده ی انواعی است که برای بازشناسی آن ناگزیر از دانستن آن انواع هستیم.

متمم و انواع آن در دستور زبان فارسي

مطالب مشابه :

متمم و انواع آن در دستور زبان فارسي

دستور زبان فارسی

دستور زبان فارسی

آموزش دستور زبان فارسی به زبان ساده

دستور زبان فارسی

دستور زبان فارسی (تکواژ)

آموزش دستور زبان به زبان ساده- انواع فعل