مقاله ارزش علم

ارزش علم بخاطر روشنگری اوست. بخاطر آنست که طریقی را که می‏خواهیم برویم و کاری را که می‏خواهیم انجام دهیم ابعادش را برای ما روشن می‏نماید و ما را از تحیر و سرگردانی خارج می‏سازد.

در مورد ارزش علم آیات و روایات فراوانی آمده است:

ارزش علم در قرآن

قرآن کریم در مورد ارزش علم می‏فرماید: هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ؛ آيا كسانى كه مى‏دانند و آیا آنانکه به سلاح علم مجهزند و آنانکه با نادانی دست به گریبانند برابرند؟ روشن است که استفهام در این آیه استفهام انکاری است یعنی هرگز این‏دو با هم مساوی نیستند.

در جای دیگر علم و دانش را علت کلی و اساسی آفرینش همه پدیده‏های جهان معرفی کرده و می‏فرماید: اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَمِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ يَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَيْنَهُنَّ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ؛‌خداست که هفت آسمان را آفرید و زمین را همسان و همانند آن خلق کرد تا از علم و بصیرت برخوردار شوید، بصیرتی که شما را به قدرت و توانایی گسترده خدا رهنمون باشد.

نیز در جای دیگر امر تعلیم و آموزش به بشر را بر او منت گزارده و از الطاف خود به بشر به حساب آورده می‏فرماید: الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ، عَلَّمَ الْإِنسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ؛ خدا کسی است که با قلم به بشر تعلیم داد. تعلیم داد به انسان آنچه را نمی‏دانست.

ارزش علم در احادیث

حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام در فضیلت علم می‏فرمایند: «لا شرف کالعلم»، هیچ شرافتی به پایه علم نمی‏رسد. نیز حضرت در جای دیگر می‏فرمایند: «خذ الحکمة ولو من اهل النفاق»، علم و حکمت را بیاموز، حتی از منافقین و دورویان.

از امام باقر علیه السلام نیز روایت شده که فرموده‏اند: «عالم ینتفع بعلمه افضل من سبعین الع عابد»،عالمی که از علمش بهره برد بهتر از هفتاد هزار عابد است.

نیاز بشر به تعلیم

تعلیم، اساس و بنیادی است که قوام و پایداری دین و آیین بر روی آن استوار شده است. جامعه بشری از طریق تعلیم می‏تواند از کسادی و نابودی کالا و سرمایه‏های علمی پیشگیری کند. بنابراین تعلیم و انتقال اندوخته‏های علمی به دیگران از مهمترین عبادات و بلکه مؤکدترین واجبات کفایی است که هر فرد از جامعه باید در انتقال آن به دیگران احساس وظیفه و مسئولیت نماید.

تمدن و فرهنگ یک میراث بیولوژیکی نیست که نسل‏های بعدی از نسل‏های گذشته بگیرند؛ بلکه یک میراث اجتماعی است که باید فعالیت بشر برای حفظ و پیشبرد آن، مداومت و استمرار یابد.

اگر مردم هر عصری بخواهند معارف و معلومات و عقاید و راه و رسم خود را به نسل‏های بعدی منتقل سازند، ناگزیرند مساعی و کوشش‏هایی در راه تعلیم و تربیت خود مبذول دارند.

غزالی می‏گوید: «اگر دانشمندان و معلمین نمی‏بودند، مردم همچون بهائم و چهارپایان زندگی می‏کردند؛ یعنی مردم در سایه تعلیم، از مرحله حیوانی به مقام انسانی ارتقا می‏یابند.»

یک مربی غربی می‏گوید: «تعلیم و تربیت عبارت از کوششی است که انسان‏ها بوسیله آن از حیوانیت رها می‏شوند و به تمدن و انسانیت دست می‏یابند.»

مربی غربی دیگری می‏گوید: «عاملی که ما را به تعلیم و تربیت نیازمند می‏سازد این است که کودکان ما به صورت یک انسان به دنیا نمی‏آیند، بلکه بوسیله تعلیم و تربیت انسان می‏شوند.»

برخی اثرات علم آموزی در زندگی

اهمیت تعلیم و تعلم را می‏توانیم خلاصه کینم در اینکه تعلیم و تعلم فرد را به کامیابی در اجتماع و بهتر نمودن سطح زندگانی اجتماعی و اقتصادی و کسب رفاه و آسایش موفق می‏سازد.

1.کسب علم، فرد را در اجتماع کامیاب می‏سازد؛ چون او را به مهارت‏ها و عواطف و معارف و روش تفکر مناسبی که او را در جای خویش در اجتماع منسجم سازد مجهز می‏نماید و راه پیروزی را به روی او می‏گشاید و برای حل مشکلات شخصی، بهتر می‏تواند کوشش کند و برای بهبود بخشیدن اجتماعش تلاش ‏کند. نیز در امور فرزندداری و شوهرداری و ارتباطات اجتماعی، موجب موفقیت‏های چشمگیری می‏شود.

2.سطح اقتصادی فرد را بهبود می‏بخشد. کسب علم فرد را به مهارت‏ها و معارف و اسلوب‏های تفکر مجهز می‏سازد تا بتواند فرد به اجتماع خود بینا و به اعمالی که سودبخش است، آشنا شده و به قدرت و مهارت بهره‏برداری خود بیافزاید.

3.سطح اجتماعی فرد را بالا می‏برد. با علم اندوزی بسیاری از افراد می‏توانند از یک نوع طبقه خاص در اجتماع، به طبقه بهتر منتقل گردند؛ لذا تحصیل علم یکی از عوامل ایجاد حریت و آزادگی اجتماعی است. کمتر اتفاق می‏افتد که فرد بی‏سواد مانند افراد باسواد از آزادی اجتماعی برخوردار باشد.

4. عامل بهره‏مند شدن فرد از مزایای عالی زندگی است. فرد در سایه تعلیم، بهره خود را از طریق ذوق ادبی و فنی و علاقه به زیبایی و ارزش‏های روحی می‏گیرد که اینها عالی‏ترین نعمت‏های زندگی است.

5.نیز تحصیل علم چون باعث ترقی افراد جامعه می‏شود، بالطبع ترقی اجتماعی را نیز در پی خواهد داشت.

تحصیل علم زنان

در اسلام برای پیشرفت دختران و زنان در علم و دانش، حدی معین نشده است و اسلام علوم را برای هر بشری اعم از زن و مرد تا حدود امکانات و استعداد آنها مطلوب و لازم دانسته است و نیز زن را از این جهت به هیچ وجه محدود نکرده است. در تاریخ اسلام زنان نامی و معروفی دیده می‏شوند که به درجه عالیه اجتهاد و تخصص در برخی از علوم رسیده‏اند.[13] البته علومی که آموزش آنها بر زنان ضروری است، بر دو قسم‏اند:

قسم اول: علومی که فراگیری آنها واجب کفایی است. و آن علومی است که اجتماع و جامعه به آن محتاج است مثل: پزشک برای زنها و کودکان و پرستار برای بیماران و معلم برای دختران و زنان و... .

قسم دوم: ادله‏ای بر جواز و ضرورت تحصیل برای زنان:

الف. ادله قرآنی

خداوند زنان پیامبر را در قرآن امر به تعلیم و تعلم نموده و می‏فرماید: «وَاذْكُرْنَ مَا يُتْلَى فِي بُيُوتِكُنَّ مِنْ آيَاتِ اللَّهِ وَالْحِكْمَةِ إِنَّ اللَّهَ كَانَ لَطِيفًا خَبِيرًا؛ و از آن همه حکمت و آیات الهی که در خانه‏های شما تلاوت می‏شود متذکر شوید و پند گیرید. همانا خدا را به خلق لطف و مهربانی است و به حال همه آگاه می‏باشد.[14] از آیه استفاده می‏شود که پس علم آموزی برای زنان نیز امری ضروری و لازم است.

ب. ادله روایی

1- نقل شده که عده‏ای از زنان نیز پیامبر آمده و درخواست نمودند تا وقتی را برای تعلیم به آنان اختصاص دهد، حضرت نیز پذیرفتند و با آنان ملاقات کره و آنها را موعظه نمودند.

عن ابي سعيد قال: قالت النساء للنبي «يا رسول الله غلبنا عليك الرجال فاجعل لنا يوما من نفسك» فوّعدهن يوما لقيهن فيه فوعظهنّ وأمرهنّ فكان فيما قال لهن «ما منكنّ امرأة تقدم ثلاثة من ولدها إلا كان لها حجابا من النار» فقالت امرأة واثنتين؟ فقال واثنتين.[15]

2- نیز از دلیل‏های مساوات زنان و مردان در طلب علم، روایتی است که می‏گوید به زنان علم بیاموزید حتی اگر کنیز باشند. عن ابي مرده عن ابيه قال: قال رسول الله «ايّما رجل كانت عنده وليده فعلّمها فأحسن تعليمها و ادبها فأحسن تأديبها ثم اعتقها و تزوّجها فله اجران؛ هر فردی که در نزد او دختر بچه‏ای باشد (کنیز) پس او را نیکو تعلیم دهد و نیکو ادب نماید، سپس او را آزاد کرده و ازدواج دهد؛ پس برای او دو اجر است.»[16]

3- نجاری از پیامبر نقل کرده که حضرت فرموده‏اند: «نعم النساء نساءالانصار لم يمنعهنّ الحياء ان يتفقّهن في الدين؛ خوب زنانی هستند زنان انصار که حیاء مانع از تفقه و یادگیری آنان در دین نمی‏شود.»[17]

4- از پیامبر نقل شده که فرموده‏اند: «طلب العلم فريضه علي كل مسلم و مسلمه؛‌ کسب علم بر هر مرد و زن مسلمان واجب است.»[18]

ج. دلیل تاریخی

1- نقل شده است که زنان مسلمان از زمان پیامبر و در حیات آن حضرت به کسب علم می‏پرداختند و برای شنیدن سخنان پیامبر در یکجا جمع می‏شدند و در نماز جماعت شرکت می‏کردند و پیامبر بابی از ابواب مسجد خود را به زنان اختصاص داده بودند که هم اکنون نیز به باب النساء معروف است. [19]

2- نقل شده که پیامبر اکرم در جنگ بدر به اسرای جنگی مشرکین فرمودند: هر کدام که به 10 کودک مسلمان سواد خواندن و نوشتن بیاموزد، آزاد می‏شود.

د. دلیل عقلی

زنان نیز همچون مردان زندگی می‏کنند، شوهرداری و فرزندداری می‏کنند، اگر کسی از اهل خانه مریض شود، باید از او پرستاری کنند و نیز با سایر مردم روابط اجتماعی دارند و ...، برای اینکه در این امور موفق باشند، می‏بایست معلومات لازم در هر زمینه را داشته باشند و برای تعلم و تحصیل آن تلاش کنند؛ پس علم آموزی برای آنان ضروری است به حکم عقل

مقاله ارزش علم

مطالب مشابه :

سخنان دکتر شریعتی در مورد عشق و دوست داشتن

مقاله ارزش علم

علم بدیع

احادیث در مورد علم

نکات مهم املایی و موضوعات انشا در مقطع راهنمایی

سخنان : افلاطون

جملاتی در مورد عشق از دکتر علی شریعتی