|
گزارش‌نویسی، مهم‌ترین عرصه مطبوعاتی است و ورود به این عرصه تنها از عهده خبرنگارانی برمی‌آید که توانایی‌ها، ویژگی‌ها و صلاحیت خود را طی سال‌ها فعالیت مطبوعاتی نشان داده‌اند، چون برای نوشتن گزارش ابتدا باید به ممتازترین قابلیت‌های روزنامه‌نگاری دست یافت.در حقیقت گزارشگر یک روزنامه‌نگار تمام عیار است.گزارشگر علاوه بر انتقال اطلاعات به مخاطبان خود بایستی بتواند آنان را نسبت به واقعیت‌های زندگی اجتماعی آگاه کند به طوری که امکان مشارکت فعال و آگاهانه مردم در تعیین سرنوشت‌شان فراهم شود.
تعریف گزارش
برخی کارشناسان گزارش را شکل بسط یافته خبر به منظورنمایش جزییات و مسایل دور از دسترسی یک خبر می‌دانند. تعاریف دیگر گزارش عبارت است از: «هنر بیان غیرمستقیم واقعیت‌ها»، «بیان توصیفی، تشریحی وتصویری یک رویداد یا واقعه یا موضوع اجتماعی» و «تلفیق خبر همراه با بازسازی هنرمندانه صحنه‌ها، موضوعات، حوادث و واقعیت‌های مهم زندگی اجتماعی است».
نکته‌ای که همین جا باید یادآور شویم این است که هر یک از این تعاریف فقط به بخشی از زوایای گزارش نگاه کرده‌اند به طوری که می‌توان گفت هر کدام از تعاریف فوق بیشتر به توصیف یک نوع گزارش پرداخته‌اند و هیچ یک نتوانسته‌اند تعریف جامع و مانعی از گزارش ارایه دهند .
کارکرد گزارش
طرح نیاز‌های اساسی مردم به شکل مشکلات و تنگناهای اقتصادی و معیشتی و حتی معضلات اجتماعی که جامعه با آن درگیر است نیز تنها در قالب گزارش‌های خبری جذاب ممکن است.حتی می‌توان گفت عمده‌ترین کانال ارتباطی مردم، رسانه‌ها و مسؤولان، گزارش‌های مختلف خبری است. به این ترتیب مردم دیدگاه‌ها و نظرات خود را در خصوص مسایل فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی به گوش مسؤولان می‌رسانند و مسؤولان نیز از برآیند افکار عمومی در خصوص مسأله‌ای خاص آگاه می‌شوند.
مراحل تهیه گزارش
حتماً به خاطر می‌آورید که در مورد مقاله‌نویسی گفتم شباهت زیادی بین این فعالیت مطبوعاتی و داستان‌نویسی وجود دارد. اصولاً می‌توان گفت برای خلق هر اثر هنری می‌توان از شیوه داستان‌نویسی سود جست. یعنی ابتدا موضوع اثر هنری مشخص شود، سپس پیام بعد از آن طرح کلی و اسم اثر معین گردد و نهایتاً خلق اثر هنری آخرین مرحله است. برای مثال کار یک نقاش برای بوجود آوردن یک تابلو ابتدا باانتخاب موضوع آن و سپس پیامی که می‌تواند به مخاطب خود از طریق تابلو بدهد آغاز می‌شود. بعد از آن چارچوب کلی و فضای نقاشی را در ذهن خود مرور می‌کند و سرانجام آن را بر روی بوم می‌آورد.
با این مقدمه حتماً متوجه شده‌اید که اولین گام برای تهیه هر نوع گزارش انتخاب موضوع آن است. حال با هم مراحل تهیه یک گزارش را مرور می‌کنیم.
1- انتخاب موضوع:
قبل از هر چیز شما به عنوان روزنامه‌نگار باید بدانید درباره چه چیزی می‌خواهید گزارش تهیه کنید. برای راحتی کار در نظر بگیرید همواره موضوع ما یک کلمه بدون هیچ پیام یا صفت خاصی مثل گرانی یا ناهنجاری‌های اجتماعی و یا موفقیت، تحصیلات، کار و هزاران هزار موضوع دیگر است. انتخاب موضوع برای تهیه گزارش مطبوعاتی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است در حقیقت پس از انتخاب موضوع، سوژه گزارش مشخصی خواهد شد.
2- پیام:
انتخاب موضوع یا سوژه گزارش توسط شما بدون دلیل نیست و شما در مقابل این موضع دیدگاهی دارید. دیدگاه خبرنگار را در مورد سوژه گزارش، پیام آن می‌گویند. برای مثال اگر از نظر شما دلیل اصلی ناهنجاری‌های اجتماعی، دوری از مذهب و اصالت‌های فرهنگی باشد. این جمله و نظر شما در واقع پیام گزارش خواهد بود. در نظر داشته باشید گاهی اوقات پس از تهیه اطلاعات و پردازش آنها شاید به نتیجه‌ای غیر از پیش‌فرض اولیه خود برسید.
3- پژوهش و گردآوری اطلاعات
یک خبرنگار حرفه‌ای به منظور دستیابی به غنای بیشتر و نیز قابل دفاع بودن گزارش خود بایستی اطلاعات و داده‌های آماری دقیق را جمع‌آوری کند. از راه‌های جمع‌آوری اطلاعات، کتاب‌ها و بروشورهای مختلف است. سایر روش‌ها عبارتند از مشاهده، مصاحبه، مطالعه، بهره‌گیری از پایگاه‌های اطلاع‌رسانی اینترنت و ... که هر کدام در جای خود می‌توانند راه‌گشای یک روزنامه‌نگار حرفه‌ای باشند.
در نظر داشته باشید، مطالعات موردی در خصوص موضوع گزارش بایستی تا پایان گزارش در دستور کار شما قرار گیرد و همواره در پی یافته‌ها و اطلاعات جدید باشید.
4- پردازش اطلاعات
در این مرحله خبرنگار کلیه اطلاعات و داده‌های خام تهیه شده را به کمک کارشناسان - و نیز تکنیک‌های مقایسه‌ای اطلاعات، شاخص کردن نکات برجسته، برقراری ارتباط منطقی بین آمار و اطلاعات - پردازش نماید.در اینجاست که همانند مقاله‌نویسی خبرنگار با نوشتن سوتیترهای مختلف به طرح‌ریزی قالب گزارش خود می‌پردازد.
5- انتخاب نام
شاید بتوان گفت انتخاب نام و لید مناسب برای گزارش همانند انتخاب تیتر اول یک روزنامه پرتیراژ مهم است. چرا که با تیتر مناسب است که می‌توانید مخاطب خود را جذب کنید. تیتر گزارش نباید طوری باشد که طرح کلی و پیام گزارش را فاش سازد
.
6- نگارش گزارش
برای نوشتن گزارش شمابایستی باکلیه تکنیک‌های روزنامه‌نگاری از قبیل خبرنویسی، مصاحبه،مقاله‌نویسی و .. آشنا باشید.به این ترتیب تصمیم اینکه گزارش خود را در چه قالبی بنویسید راحت‌تر خواهد بود.
انواع گزارش‌های مطبوعاتی
تقسیم‌بندی گزارش‌ها به انواع مختلف جهت سهولت کار نویسندگی و نیز تفکیک کارکردهای مختلف گزارش صورت گرفته است. این تقسیم‌بندی برای انواع مطبوعات از قبیل روزنامه‌ها، ماهنامه‌ها، فصلنامه‌ها، مجلات و نشریات تخصصی و ... کاربرد دارد و اگر شما با نحوه نگارش هر یک از انواع گزارش آشنا شوید می‌توانید در عرصه‌های مختلف مطبوعاتی حضوری فعال داشته باشید.
1- گزارش خبری:
گزارش خبری در حقیقت شکل بسط یافته خبر است که طی آن گزارشگر می‌کوشد جزییات یک رویداد و حادثه خبری از قبیل کنفرانس‌های مطبوعاتی، برگزاری مراسم، سخنرانی‌ها، تظاهرات و ... را به مخاطبان خود بگوید.
2- گزارش اجتماعی: این نوع گزارش که درباره جامعه و مسایل و مشکلات مردم است دارای آمار و ارقام قابل نتیجه‌گیری و اطلاعات حاصل از تحقیقات گزارشگر به منظور بیان و افشای حقایق تازه برای مخاطبان می‌باشد.
3- گزارش از محل:
همانطور که از نام آن برمی‌آید، موضوع اصلی این گزارش معرفی محل یا منطقه خاص با ویژگی‌های اقلیمی یا جغرافیایی، فرهنگ و رسوم آن می‌باشد.
4- گزارش از شخص:
همانند گزارش از محل، موضوع و مناسبت این گزارش درباره شناخت بیشتر شخصی سرشناس و مورد توجه عموم است. البته گاهی اوقات برخی از افراد گمنام که دارای خصوصیت برجسته‌ای هستند می‌توانند موضوع این نوع گزارش باشند.
5- گزارش سفر:
انتقال یافته‌ها و اطلاعات دریافتی و جذاب خبرنگار در سفرهای مختلف سیاسی، زیارتی و یا حتی توریستی به مخاطبان موضوع اصلی این نوع گزارش است که از دیرباز در ادبیات کهن این مرز و بوم حضور داشته است.
6- خاطره‌نویسی: شباهت‌هایی میان این نوع گزارش و گزارش از سفر وجود دارد اما در واقع خاطره‌نویسی نوشتن مشاهدات و تجربیات روزمره نویسنده است. به عبارت دیگر می‌توان گفت خاطره‌نویسی از جهاتی شبیه گزارش و از جهاتی شبیه مقاله است. از آنجا که در خاطره‌نویسی نویسنده معمولاً به بیان تمایلات و عقاید شخصی خود می‌پردازد می‌توان گفت خاطره‌نویسی به مقاله نزدیک است اما اغلب اوقات در خاطره‌نویسی نویسنده به بیان رویدادهای اطراف خود و نیز واقعیت‌های اجتماعی حال یا گذشته می‌پردازد و از این جهت می‌توان این نوع نگارش را جزو سبک‌های گزارش قرار داد.
به هر حال حتماً شما با این نوع گزارش‌نویسی آشنا هستید چرا که دفترچه یادداشت‌های اغلب نوجوانان پر از اینگونه خاطره‌نویسی‌هاست که البته اغلب به نقل خاطرات فاقد ارزش‌های خبری می‌پردازند. در حقیقت اگر شما در دفترچه یادداشت‌های خود به نقل رویدادهایی فراتر از حوزه خانوادگی یعنی بیان آنچه در اجتماع و محیط اطرافتان می‌افتد بپردازید گامی بلند به سوی گزارش‌نویسی برداشته‌اید نمونه‌های خوب و مناسب اینگونه گزارش‌ها، دست‌نوشته‌های نویسندگان سفرنامه نویس از جمله، جلال آل‌احمد است.
7) گزارش‌های علمی – تخصصی
در این نوع گزارش خبرنگار به تشریح یک رویداد علمی در زمینه‌ای خاص می‌پردازد تا به این وسیله فعالیت‌ها و موفقیت‌های یک محقق یا مؤسسه علمی را نشان دهد. البته گاهی اوقات این گزارش‌ها با زبانی ساده‌تر برای نشریات عمومی نیز تهیه می‌شود، به شکلی که مخاطبان عادی هم تا حدود زیادی بتوانند موضوع گزارش را درک کنند.
خبرنگاری که اینگونه گزارش را تهیه می‌کند بایستی خود متخصص باشد طوری که بتواند مفاهیم و اصطلاحات را بفهمد و آنها را برای مخاطب قابل فهم کند.هنر گزارشگر در این قبیل موارد این است که طوری وارد بحث شود تا موضوع برای خواننده نیز قابل لمس و حتی حساس باشد.
8- گزارش مصور
همانطور که از نام این نوع گزارش برمی‌آید در این نوع گزارش اطلاعات و واقعیت‌ها از طریق تصاویر به مخاطبان انتقال داده می‌شود.
نکته اساسی برای اینگونه گزارش‌ها این است که خبرنگار باید بداند اصولاً تمام رویدادها قابلیت تبدیل شدن به تصویر و گزارش مصور را ندارند. برای مثال گزارش یک جلسه کارشناسی، قابلیت به تصویر کشیده شدن را ندارد اما رویدادهایی مثل زلزله، سیل، راه‌پیمایی، مراسم استقبال، و ... این قابلیت را دارند.
نکته بعدی آن است که عکاس باید دارای دید روزنامه‌نگاری و گزارش‌گری باشد طوری که بتواند همان کاری را که گزارشگر با قلم خود انجام می‌دهد با لنز و دوربین انجام دهد.
نوشتن شرح عکس در گزارش‌های مصور یکی از الزامات کار روزنامه‌نگاری است به این ترتیب خواننده یا بیننده عکس در جریان کامل محتوا و مضمون گزارش قرار می‌گیرد و بعضاً – در حوادث طبیعی مثل سیل و زلزله – عمق فاجعه را متوجه شده و با تصاویر ارتباط برقرار می‌کند.
| 