شهرستان يزد

شهرستان يزد اولين شهر خشت‌خام و دومين شهر تاريخي جهان است. اين شهرستان به دليل وجود جاذبه‌هاي شغلي، رفاهي و تمركز اداري پرجمعيت‌ترين شهرستان اين استان به شمار مي‌رود و با جمعيتي حدود چهارصدوپنجاه هزار نفر، تقريباً نيمي از كل جمعيت اين استان را تشكيل مي‌دهد. يزد شهر بادگير ها و نگين كوير چندين سده پيش از آمدن اسكندر مقدونی به ايران، ناحيه ای آباد و از اهميت نظامی، راه‌داری و بازرگانی برخوردار بود. در دوران ساسانيان، استخر بزرگ ترين كوره فارس بود و ناحيه يزد، بزرگ ترين منطقه استخر به شمار می‌رفت. يزد هم‌اكنون از سوی شمال به شهرستان های ميبد و اردكان، از خاور به شهرستان های اردكان و بافق، از باختر به استان اصفهان و از جنوب به شهرستان تفت، ابركوه و مهريز محدود می شود. انواع صنايع ماشيني سنگين و صنايع سبك و دستي در اين منطقه رواج دارد. زبان‌شناسان نيم زبان‌هاي (لهجه‌هاي) جديد ايراني را به دو دسته باختري و خاوري تقسيم كرده‌اند. لهجه يزدي جزو نيم‌زبان‌هاي مركزي دسته باختري است كه در بخش باختري فلات ايران، تا حدود مرزهاي عراق رواج دارد.در بيش‌تر نيم‌زبان‌هاي مركزي از جمله لهجه شيرين يزدي، اثر آميختگي كم‌تري با زبان عربي ديده مي‌شود. زرتشتيان يزد به زبان نياكان خويش ـ زبان فارسي دري ـ سخن مي‌گويند. زبان زرتشتيان يزد به دليل پاره‌اي عوامل اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي آميختگي بسيار با زبان فارسي پيدا كرده،‌ به طوري كه آهنگ ناتوان شدن و حتي، فراموش شدن آن روز به روز تندتر مي‌شود؛ ولي گونه زبان دري برخي از روستاهاي يزد از جمله روستاي «زين‌آباد» كه كم‌تر زير رخنه اين عوامل بوده، پاك‌تر و دست‌ نخورده‌تر از گونه دري شهرستان يزد باقي مانده است. فرش بافی، چاقو سازی، سبد بافی، سنگ تراشی، پارچه بافی، زيلو بافی، سراميك، سفال سازی، كرباس بافی، طلا و نقره كاری از مهم‌ترين صنايع دستی يزد به شمار مي‌روند.شهرستان يزد از ديدني‌هاي متعددي برخوردار است كه مجموعه امير چخماق، مسجد جامع كبير، زندان اسكندر، مجموعه حمام و بازارخان، خانه لاري‌ها، بقعه دوازده امام، باغ دولت‌آباد، موزه آيينه و روشنايي، مجموعه تاريخي هشت، مسجد چهل محراب، مسجد يعقوبي، دخمه زرتشتيان، آب انبار شش بادگير، آتشكده زرتشتيان، مسجد ملا اسماعيل، خانقاه نعمت‌اللهي، خانه محمودي، بقعه سيد شمس‌الدين، مسجد ريگ، گنبد مصلي عتيق، بقعه شيخ احمد فهادان تنها برخي از آن‌ها به شمار مي‌روند.
يزد سرزمين قنات ها نيز است. در سي كيلومتري جنوب باختري شهر يزد، در دره‌اي به عرض تقريبي يك و نيم كيلومتر، شش رشته قنات به نام‌هاي «وقف‌آباد»، «رييس‌الديني»،«ميرزايي»،«روشن‌آباد»، «نهر خيلي» و «خواجه غياث» حفر شده كه عمق مادر چاه آن‌ها بين 28 تا 68 متر متفاوت است. آب اين قنات‌ها به شهرستان يزد و آبادي‌هاي «اهرستان»، «خيرآباد» و«عيش‌آباد»مي‌رسد. قنات ها نيز يكي از ديدني هاي مهم اين شهرستان را تشكيل مي‌دهند.

مکان های دیدنی و تاریخی

شهرستان يزد از جاذبه‌هاي متعدد طبيعي و تاريخي برخوردار است و مجموعه‌ي آن‌ها همراه با مردم خونگرم و مهربان يزد سفري به ياد ماندي را به مهمانان اين خطه از ايران زمين نويد مي‌دهد. برخي از مهم‌ترين مكان‌هاي ديدني و تاريخي شهرستان يزد عبارتند از:

كويرهاي اطراف يزد
آتشكده يزد
آرامگاه دوازده امام (دوره سلجوقی)
آرامگاه سيد ركن الدين يامدرسه ركنيه (سده 8 هـ . ق)
آرامگاه شاه محمود
باغ دولت آباد
بنای مصلی ديگر يزد
پيرانگاها، مانند پيرن اركی : در جنوب يزد
دخمه زرتشتيان : كوی صفاييه
زيارتگاه درب مهرها
شهر اشك زر
شهر زارچ
گاهنبار خانه موبدان : يزد، كوچه دبستان دينياری
گنبد ‌شيخ جنيد (543 هـ . ق)
گنبد عتيق (سده 8 هـ . ق)
مدرسه خانقاه يا آرامگاه سيد شمس الدين (167 هـ . ق)
مدرسه ضياييه (زندان اسكندر از 631 هـ . ق)
مدرسه كماليه (720 هـ . ق)
مدرسه و خانه حسينيان
مسجد جامع كبير (سده 6 هـ . ق)
مسجد جامع كنونی (دوره آل مظفر)
مسجد مير چقماق (سده 9 هـ . ق)
مسجد بندرآباد(معروف به خانقاه شيخ تقی الدين دادا، از آثار اواخر سده 8 هـ . ق)

صنايع و معادن

يزد علاوه بر كارگاه های كوچك نساجی و شيرينی سازی، دارای كارخانه های توليدی بزرگ و كوچك پشم ريسی، ‌پشم بافی، نخ بافی، فرآورده های نايلونی، ابريشم بافی، پتوبافی، تويلد فرش ماشينی و موكت، ميخ سازی، قند، بيسكويت، ملامين و پلاستيك، صنايع فلزی، توليد آرد، يخ سازی، نان ماشينی و ‌دستمال كاغذی است.

کشاورزی و دام داری

كشاورزی يزد به دليل بارش اندك به گونه كشت آبی است و رونق چندانی ندارد، تنها تلاش كشاورزان اين ناحيه است، كه با بهره گيری از كم ترين آب و خاك حاصل خيز، توانسته اند كشاورزی را در محدوده ای اندك به ديگر بخش های اقتصادی پيوند دهند. از مهم ترين فرآورده های كشاورزی يزد می توان گندم، جو، آفتاب گردان، نباتات علوفه ای، جاليز، زيره، گوجه فرنگی، ‌بادمجان و سردرختی به ويژه انار، انجير و پسته را نام برد. دامپروری نيزبه روش سنتی و صنعتی رواج دارد، اما به دليل كمبود علوفه رونق زيادی ندارد. مردم آبادی های پيرامون شهر يزد، به پرورش گوسفند، بز، گاو و شتر می پردازند.

مشخصات جغرافيايي

شهرستان يزد‌ در مركز استان يزد، در دره ای خشك و پهناور بين كوه های شيركوه و خرانق، ‌در 15 درجه و 53 دقيقه تا 40 درجه و 54 دقيقه درازای خاوری و46 درجه و 31 دقيقه تا 15 درجه و 32 دقيقه پهنای شمالی واقع شده است. اين شهرستان از سوی شمال به شهرستان های ميبد و اردكان، از خاور به شهرستان های اردكان و بافق، از باختر به استان اصفهان و از جنوب به شهرستان تفت، ابركوه و مهريز محدود می شود. ميانگين بلندی شهرستان يزد از سطح دريا 1200 متراست. آب و هوای اين شهرستان بيابانی و نيمه بيابانی با تابستان های گرم و خشك و زمستان های سرد و خشك بوده ‌و باران ساليانه اندك است. هر چه از نقاط دشتی به كوه های پيرامون آن نزديك می شويم، زمستان ها سردتر و بارندگی بيش تر و تابستان ها معتدل تر می شود.
بر اساس سرشماری سال 1375جمعيت شهرستان يزد، 416569 نفر شامل 215850 نفر مرد و 200719 نفر زن بوده است. مردم يزد آريايی نژاد و از ايرانيان باستان هستند كه از آميختن با ساير نژادها مصون مانده‌اند. زبان مردم يزد فارسی است، كه به لهجه شيرين محلی سخن می گويند. زرتشتيان شهر يزد نيز به زبان فارسی دری تكلم می كنند. مردم شهر يزد مسلمان و پيرو مذهب شيعه جعفری هستند. اقليت های مذهبی زرتشتی، كليمی و مسيحی نيز در اين منطقه زندگی می كنند. پيش از ورود مسلمانان به ايران، مردم استان يزد نيز مانند مردم ساير نقاط ايران زرتشتي بودند. با انقراض حكومت ساسانيان در نيمه نخست سده اول هـ.ق، مردم بيش‌تر نقاط ايران از جمله يزد نيز به دين اسلام گرويدند؛ ولي برخي از آنان با پرداخت جزيه، آيين خود را حفظ كردند و زرتشتي باقي ماندند. قريب به اتفاق مردم استان يزد، مسلمان و پيرو مذهب شيعه جعفري هستند. از اقليت‌هاي مذهبي كه در اين منطقه زندگي مي‌كنند، مي‌توان از زرتشتيان، يهوديان و مسيحيان نام برد. يزدی ها مردمانی پاك انديش و سخت كوش بوده و عيدهای ملی و مذهبی چون جشن سده، نوروز، زادروز زرتشت و مهرگان برگزار می کنند.
مهم ترين راه های آسفالته اصلی به يزد عبارتند از :
- راه يزد – اردكان – نوگنبد، به درازای 130 كيلومتر
- راه يزد – مهريز – شمس، به درازای 110 كيلومتر
- راه يزد – تفت، به درازای 18 كيلومتر
- راه دهشير – ابركوه، به درازای 33 كيلومتر

وجه تسميه و پيشينه تاريخي

يزد‌ازكهن‌ترين مناطق ايران زمين است. يزدواژه‌اي باستاني است كه ريشه در «يشت yast »يا «يزت yazt» و «يسن yasn»به معناي ستايش، نيايش، پرستش، ايزد و ... دارد. يكي‌از فصول پنج‌گانه اوستا هم به يكي از اين نام‌ها يعني «يشت» خوانده شده است. در پاره‌اي از متون قديمي، يزد را «دارالعباد» يا «دارالعباده» نيز گفته‌اند.«احمد كاتب» مورخ يزدي قرن نهم هـ.ق نوشته است: «در سال 504 هـ.ق، ملك‌شاه سلجوقي حكومت يزد را به علاءالدوله كالنجار واگذار كرد و آن را دارالعباده ناميد.» در دوران هخامنشی و شايد بيش از آن «ايستاتيس» ناميده می‌شده که «هرفته» (فرافر) و «سريزد» كنونی، در 30 كيلومتری خاور شهر يزد بازمانده اين منطقه واقع شده اند. يزد، يعنی آفريننده خوبی ها، پاكی ها و شهر خداست. نام گذاری اين شهر با واژه «يزش» به معنای ستايش و نيايش در زبان پارسی ميانه و با واژه يزدان يا يزتان به معنی پاك، مقدس، فرخنده و هم‌چنين به معنی ذات خدا در ارتباط است. يزد شهر بادگير ها و نگين كوير چندين سده پيش از آمدن اسكندر مقدونی به ايران، ناحيه ای آباد و از اهميت نظامی، راه‌داری و بازرگانی برخوردار بود. در دوران ساسانيان، استخر بزرگ ترين كوره فارس بود و ناحيه يزد، بزرگ ترين منطقه استخر به شمار می رفت. يزد، در زمان خلافت عثمان به دست مسلمانان افتاد. با روی كار آمدن صفاريان سيستان، يزد جزو قلمرو يعقوب ليث شد و در دوره آل بويه به دست فخرالدوله ديلمی افتاد.
از سال 536 تا 718 هـ . ق، اتابكان يزد يا آل وردان، خاندانی از امرای ديلمی از فرزندان وردان زور نام، كه خويشاوندان امرای اخير بنی كاكويه بوده اند، بر اين ناحيه حكومت می كردند. در زمان آل مظفر، حاكمان دوره تيموری و حكومت صفوی شهر يزد گسترش يافته و رو به آبادانی نهاد. سده های 7 تا 11 هـ . ق را دوران شكوفايی، آبادی و پر از جمعيت يزد خوانده اند. دورانی كه در آن، آثار زيبا، مسجدهای باشكوه، ‌مدرسه های بزرگ ومعماری اصيل شهری پديد آمد. در دوره زنديه، كريم خان زند مدت ها در باغ دولت آباد اين شهر، كه از بناهای محمد تقی خان يزدی وهم زمان با شاهرخ ميرزای افشار بود، به سر برد. در يورش افغان ها به ايران، مردم دلاور و آزاده يزد به رهبری ميرزا عنايت سلطان، با آنان جنگيدند. محمود افغان در گشودن يزد ناكام ماند و سرانجام يزد را راها كرده و اصفهان را گشود. اشرف افغان پس از محمود، ‌حدود 4 سال با عنايت سلطان و جنگجويان رشيد يزد جنگيد و با نيرنگ، بر او و يارانش پيروز شد و جز مومن خان و محمد تقی خان، همه را كشت. مومن خان، از سوی نادرشاه افشار به حكومت كرمان گمارده شد و محمد تقی خان و بازماندگانش تا اواخر دوران قاجار، گاه در سمت حاكم و گاه مستوفی يزد خدمت كردند.

شهرستان يزد

مطالب مشابه :

نقشه خام ایران

نقشه ایران - یزد

نمای ایران -نقشه - تصویر ما هواره ای -کلیک کنید

برنامه توتال یار با حجم کم قابلیت تخلیه از توتالهای سوکیا پنتاکس لایکا زایس و تریمبل

نقشه طبیعی جمهوری اسلامی ایران

نمونه فرم قراردادهای ساختمانی:

شهرستان يزد

ظرفيت تصفيه نفت‌خام در پالايشگاه‌هاي داخلي ایران(هزار بشكه