عادات و رفتار - آشیانه

عادات و رفتار – آشیانه<?xml:namespace prefix = o />

آشیانه به محلی گفته می شود که پرندگان در آن تخمگذاری کرده ، جوجه ها را پرورش می دهند . اگر چه تمام پرندگان آشیانه نمی سازند ( مثلا نوعی پنگوئن (Aptenodytes forsteri ) تخم هایش را همراه خود و بر روی پاها به اطراف حمل می کند ) ، ولی عموما به طرق گوناگون ، محلی را انتخاب و با توجه به امکانات محیط ، آشیانه‌ای می سازند تا بتوانند تخم و جوجه ها را تا زمانی که لازم است در آن حفظ کنند .

بطور کلی انواع مختلف آشیانه به شرح زیر است :

1- آشیانه سازی در روی زمین :

پرندگان دریایی و بعضی از ماکیان ، بر روی زمین آشیانه می سازند . معمولا پرندگان دریایی مانند فولمار ( Fulmarus glacialis ) و کاکایی ها ( Fratercula larus sp. ) بر روی صخره های کنار ساحل مختصری شاخ و برگ جمع آوری کرده ، روی آن تخمگذاری می کنند . بعضی دیگر مانند فلامینگو و پلیکان ، بر روی زمین برامدگی کاسه مانندی از گل و لای می سازند و در آن تخم می گذارند .

2- آشیانه پرندگان گنجشک‌سان :

این پرندگان آشیانه های خود را در محلی متفاوت از روی درخت گرفته تا شکاف سنگها یا سقف ساختمانها می سازند و برای پوشش درون آن از مواد نرم و پر استفاده می کنند ؛ سار ، گنجشک و کلاغ به صورت مذکور لانه می سازند .

گونه هایی از پرندگان دریایی مانند باکلان ها ، حواصیل ها و غیره نیز بر روی درختان آشیانه می سازند . پرندگان بسیار دیگری مانند چرخ ریسک دم دراز یا سسک های جنس فیلوسپکوپوس ( Phylloscopus ) آشیانه خود را به شکل گنبد درست کرده در کنار آن سوراخی برای ورود و خروج تعبیه می کنند .

پرنده فولمار در آشیانه

بعضی دیگر مانند مرغان بافنده ، از الیاف گیاهی و با مهارت بسیار ، آشیانه ای بیضوی یا کروی می بافند ، به طوری که دیواره آشیانه مانند نسج پارچه بافته دیده می شود ( Clolias 1978 ).

تعداد زیادی از پرستوها و بادخورک ها ، آشیانه هایی از گل بر روی صخره ها یا تیرهای چوبی سقف منازل می سازند .

3- استفاده از سوراخ های طبیعی :

پرندگانی مانند چکچک های جنس اونانته ( Oenanthe )و مرغان طوفان‌سان در داخل سوراخ‌های طبیعی موجود در زمین آشیانه می سازند . برخی دیگر مانند ماهی خورک ها و یا زنبور خورها از حفره های دیوار ساحلی رودخانه ها استفاده می کنند ، و تعدادی دیگر مانند دارکوب در سوراخ تنه درختان آشیانه می سازند .

انواع دیگری از پرندگان ماکیان وش مانند لیپوآ ( Leipoa ocellata ) و بعضی دیگر که عموما به خانواده بوقلمون تعلق دارند ، بر روی زمین گودالی حفر کرده ، در آن تخم می گذارند . بعد از تخمگذاری ، مقداری شاخ و برگ تازه بر روی آن ریخته ، روی آن را با خاک می پوشانند تا حرارت ناشی از تخمیر شاخ و برگ عمل جوجه‌کشی را انجام دهد . پس از خروج جوجه ها از تخم ، خاک را پس زده ، جوجه ها را از داخل گودال خارج می کنند . در این عمل نرها وظیفه دارند درجه حرارت آشیانه را کنترل کنند تا هر وقت حرارت کم شد ، با اضافه کردن مقدار بیشتری شاخ و برگ و افزایش تخمیر ، حرارت بیشتری ایجاد گردد . برعکس ، چنانچه حرارت از حد معمول تجاوز کند ، با نوک خود سوراخی جهت تهویه در پوشش روی تخمها ایجاد می کنند .

باید گفته شود که بعضی از پرندگان اصولا آشیانه درست نمی کنند و از این لحاظ انگل پرندگان دیگر محسوب می شوند . این پرندگان مانند کوکوها و خانواده ایستریده ( Icteridae ) در آشیانه پرندگان دیگر تخم می گذارند و خود هیچ مسئولیتی در قبال تخم و جوجه بر عهده نمی گیرند ، جالب توجه است که کوکوها تخم خود را در آشیانه پرندگان بسیار کوچکتر از خود می گذارند .

آشیانه چرخ ریسک دم دراز

اگر چه در بعضی از گونه ها ، جنس نر در ساختن آشیانه به ماده کمک می کند ، ولی عموما آشیانه به وسیله ماده ها ساخته می شود . تنها در معدودی از پرندگان ، نرها به تنهایی آشیانه را می سازند .

بهداشت آشیانه یکی از مسایل مهم در دوران تولید مثل است . جوجه‌های اغلب پرندگان ، ( بجز گنجشک‌سانان ) معمولا به درب آشیانه پشت کرده ، مدفوع را به بیرون از آشیانه می اندازند . در ماهی خورک ها ، گاهی معبر آشیانه به حدی از مدفوع جوجه ها پر می شود که رفت و آمد به داخل آن مشکل است .

در گنجشک‌سانان ، این کار به دو صورت انجام می شود ؛ یا فضله جوجه دارای غشاء کپسول مانندی است که والدین آن را با احتیاط بلند کرده ، از آشیانه به خارج پرتاب کنند ؛ یا مدفوع جوجه ها تا سه چهار روز اول ، پس از خروج از تخم ، توسط والدین ، بخصوص ماده ها خورده می شود .

در حالت اول هر بار که والدین به منظور تغذیه جوجه ها به آشیانه وارد می شوند ، فضله جوجه ها را با منقار برداشته ، در محلی نزدیک آشیانه به بیرون می اندازند و نمونه بارز این حرکت در سار دیده می شود.