نقشه کشی صنعتی

در این قسمت قصد داریم به بررسی نقشه کشی صنعتی، یکی از درسهای مهندسی صنایع که بطور غیرمستقیم با این رشته درارتباط است بپردازیم .

امیدواریم در پایان این قسمت شما با مطالب زیرآشنا شده باشید:

1-تاريخچه نقشه كشي صنعتي

2- نقشه کشی صنعتی ،استانداردهای آن و جایگاه آن در صنعت

3- سر فصل های درس نقشه کشی صنعتی برای رشته مهندسی صنایع

4- معرفی کتاب های نقشه کشی صنعتی

5- معرفی نرم افزارهای نقشه کشی صنعتی

6- کاربرد نقشه کشی صنعتی درمهندسی صنایع

تاريخچه نقشه كشي صنعتي:

در زمان هاي قديم حتي سال هاي قبل از ميلاد براي نشان دادن و معرفي قطعات و وسايل صنعتي از نقشه هايي استفاده مي كرده اند كه بطور كامل گويا نبوده و از قواعدي كه همگان آن رادرك كنند بهره اي نداشته است ودر موقع نقشه خواني با مشكلاتي روبرو مي شوند تا اينكه آقاي لئوناردو داوينچي نقاش و مجسمه ساز ايتاليايي (1459-1516) طراحي را ارائه نمود وطبق قواعدي جسم سه بعدي را روي صفحه ي دو بعدي با رسم تصاوير نشان داد كه دراين حال نقشه هاگويا تر وقابل فهم تر شد.

سپس دانشمندان ورياضي دانان اروپايي فعاليت او را دنبال كردند تا اينكه گاسپارمانژ اهل فرانسه در سال 1798هندسه ترسيمي را معرفي نمود و اين علم پايه و ريشه نقشه كشي صنعتي شد و امروزه از همان اصول استفاده مي شود .

نقشه کشی صنعتی و جایگاه آن در صنعت:

نقشه کشی صنعتی همان زبان تکنیک یا زبان صنعت است .زبانی که تراوش فکر مهندسان و طراحان را به تصویر می کشد .

مهارت نقشه خواني و نقشه كشي در مهندسي مانند سواد خواندن و نوشتن مي باشد. نقشه كشي در حقيقت نوعي زبان محاوره در علوم مهندسي مي باشد كه اطلاعات مورد نياز از يك قطعه، ماشين، سازه، و يا يك طرح را به روشني و بدون ابهام بيان مي كند. اين اطلاعات شامل شكل هندسي، نحوه قرار گرفتن و اتصال اجزاء مختلف، مشخصات فيزيكي و هر گونه اطلاعات ضروري مي باشد. بنابراين هر مهندس لازم است كه به اين زبان مسلط باشد و بتواند به راحتي از طريق آن به تبادل اطلاعات با ساير مهندسين بپردازد. حداقل مهارت مورد نياز براي يك مهندس نقشه خواني است و البته توصيه مي شود كه نقشه كشي را نه لزوما بطور حرفه اي نيز بداند. هر مقدار تسلط به نقشه خواني و نقشه كشي بيشتر باشد، شخص سريعتر و راحت تر مي تواند ايده هاي خود را به ديگران منتقل كند و ايده هاي ديگران را درك كند.

درحقیقت نقشه حاوی تمام اطلاعات اعم ازاندازه قطعه ،جنس قطعه، مقدار پرداخت و یا هر سوال دیگری که ممکن است برای تراشکار هنگام تراش قطعه پیش بیاید می باشد(نتیجه می گیریم که یک تراشکار حرفه ای نیز باید علم نقشه کشی را بلد باشد )

درواقع می توان گفت که نقشه کشی در صنعت مانند پلی است که دفاتر طراحی را با کارگاه های ساخت و تولید مرتبط می سازد.

استانداردها ی نقشه کشی :

نخستین موسسه ملی استاندارد در سال1902در انگلستان وسپس در1916 در هلند و 1917 درآلمان تاسیس شد. بدنبال آن استاندارد DIN که استاندارد صنعتی آلمان است گسترش پیدا کرد، ودرزمینه نقشه کشی صنعتی فعالیت وسیعی آغاز شد. در سال 1926 اتحادیه ای متشکل از 20 موسسه استانداردملی ازکشورهای مختلف به نام اتحادیه بین المللی موسسات استانداردملی استاندارد ISO)) تشکیل شد ،اما با پیشرفت تکنولوژی و نیاز به ارتباط صنعتی بین شرکتها ، لزوم ایجادیک سازمان بین المللی استاندارد مورد توجه قرار گرفت و در سال 1947 سازمان ISO تشکیل شد وشروع به کار نمود .

کشورایران در سال1332 اولین موسسه استاندارد خودرا تاسیس نمود ودرسال1360 به عضویت ISO درآمد.

بعضا کشورهااز استانداردهای مخصوص به خوداستفاده می کنند ولی درکل می توان گفت که تفاوتی عمده با هم ندارند برای آشنایی بیشتر شما استانداردهای چندکشور(یا قاره )آورده شده است:

استاندارد کشور يا قاره ................... علامت اختصار

امریکا ….................................................... ANSI

اروپا ....................................................... CE

استراليا ...................................................... SAA

کانادا ....................................................... CSA

ايران .......................................................... ISIRI

انگلستان ..................................................... BSI

ايتاليا .......................................................... UNI

روسيه ....................................................... GOST

ژاپن .......................................................... JISC

فرانسه ........................................................ NF

سرفصلهای نقشه کشی صنعتی برای مهندسی صنایع:

سرفصل های نقشه کشی صنعتی نیز مانند کتاب ها بستگی به دانشگاه ها دارد ولی بطور می توان به عناوین زیر اشاره کرد:

- مقدمه ای برنقشه کشی صنعتی وکاربردآن

- معرفی صفحات اصلی تصویر و اصول رسم تصاویر

- تعریف وترسیم تصویر یک جسم بر روی یک صفحه

- را بطه هندسی بین تصاویر مختلف

- رسم تصویر از روی مدلهای ساده

- رسم تصویر یک جسم به کمک تصاویر معلوم آن

- تعریف برش وقراردادهای مربوطه

- برش و نیم برش ساده ٬برش ونیم برش شکسته و ...

- تعریف تصویر مجسم و کاربرد آن وطبقه بندی تصاویر مجسم

- تصویر مجسم قائم

- تصویر مجسم مایل

- تصویر مرکزی (پرسپکتیو)

- اتصالات ونحوه رسم آنها

- تقاطع خط با صفحه و تقاطع صفحه با صفحه و...

- تعریف سطوح استانه ای و مخروطی و تقاطع خط وسطح با آنها

- تفاطع سطوح دوارانی با هم

- گسترش احجام

- تصویر کمکی با استفاده از تغییر صفحه

- رسم فنرها وچرخدنده ها

- اندازه گیری صنعتی

- علائم سطوح٬ تلرانس ها و انطباقات

- اصول مرکب کردن نقشه ها

- کاربرد کامپیوتر در نقشه کشی صنعتی

کتاب های نقشه کشی صنعتی:

اکثر اساتید دانشگاه های کشور به جای معرفی یک کتاب جزوه هایی را با توجه به سبک و سلیقه خود در اختیار دانشجویان قرار می دهند و ازآنها می خواهند که از آن جزوه بجای کتاب استفاده کنند.

ولی اگر بخواهیم معروفترین و پرکاربردترین کتاب ها را معرفی کنیم باید از دو کتاب خوبنقشهکشی صنعتی 1و2جناب مهندس مرجانیانتشارات دانشگاه يزد که در دوجلد مجزا برای علاقه مندان تهیهشده است و دیگری کتاب تحسین برانگیزجناب دکتر حسین خوشکیش و مهندسحبیب الهحدادیکه این کتاب نیز درانتشارات دانشگاه علم وصنعت ایران در دو جلد چاپ شده است نام برد.

کتابهای نقشه کشی صنعتی ولی نژاد انتشارات طراح نیز از کتابهایی است

که با توجه به اینکه بیشتر به نقشه خوانی تاکید دارد بیشتر مورد استفاده دانشجویان مهندسی صنایع است.

البته علاقه مندان می توانند کتاب های نقشه کشی فنی و حرفه ای که بطور تقریبا کاملی بسیاری از مهمترین سرفصل های نقشه کشی صنعتی مهندسی صنایع را تحت پوشش قرار داده را نیز مورد مطالعه قراردهند.

معرفی نرم افزارهای نقشه کشی صنعتی:

امروزه استفاده از نرم افزارهاي كامپيوتري را در اكثر قريب به اتفاق دفاتر طراحي مهندسي مي توان مشاهده كرد به جرات مي توان گفت ديگر از طراحي ونقشه هاي دستي خبري نيست . قطعات در محيط هاي نرم افزاري طراحي مي شوند و مكانيزم انها قبل از ساخت نمونه واقعي در چنين محيط هايي شبيه سازي مي شود و درحين عمل شبيه سازي عيوب طراحي مشخص مي شود و در ننيجه بدون صرف هزينه ساخت مي توان پس از حصول اطمينان از صحت طراحي شروع به ساخت نمونه واقعي و در نتيجه توليد محصول پرداخت .

اين امر باعث شده تا شكل بازار عرضه وفروش محصولات از حالت سنتي و نمايشگاهي رفته رفته به شكل الكترونيكي تبديل شود. طراحي قطعات در محيط هاي نرم افزاري اين امكان را فراهم مي كند تا دو شركت سازنده در دونقطه جهان بتوانند براحتي بايكديگر در امر ساخت يك محصول همكاري كنند.

به طور مثال فرض كنيد شركتي ايراني به يك شركت چيني سفارش طراحي و ساخت يك قالب را مي دهد استفاده از طراحي به كمك كامپيوتر باعث مي شود كه شركت سازنده مدلي راكه مي خواهد بسازد در اختيار شركت سفارش دهنده قرار مي دهد پس از چندين بار رد وبدل پرونده هاي كامپيوتري در اخر با توافق طرفين نمونه واقعي ساخت و فرستاده مي شود قبل از شروع به توضيح دستگاه طراحي شده توضيحاتي درباره چگونگي طراحي توسط كامپيوتر مفيد است .

چگونگي استفاده ازنرم افزارهاي كامپيوتري بستگي به هدف نهايي طراح دارد. به عنوان مثال اگر هدف از طراحي صرفا مدل سازي وتهيه نقشه هاي صنعتي از مدل تهيه شده باشد. بايد به سراغ نرم افزارهاي مدل سازي رفت ولي امكان دارد شخص طراح بخواهد علاوه بر مدلسازي به كمك كامپيوتر به تحليل و بررسي سينماتيكي يا ديناميكي يك مكانيزم بپردازد. انتخاب نرم افزارهاي بسته به هدف طراح وابسته تسلط وي به آن نرم افزار دارد.نرم افزارهاي متعددي قادر به عمل مدلسازي هستند كه از آن جمله مي توان بهsolidworks Mechanical desktop AUTOCAD catiaوغيره.

اين نرم افزارها به نرم افزارهايCAD((computer aided design معروفند.هر كدام از اين نرم افزارها در يك يا چند جنبه از طراحي نسبت به بقيه برتري دارند.

حال ما در اين قسمت به معرفي دو نرم افزار مهم نقشه كشي مي پردازيم و تا حدودي شما را با امكانات آنها آشنا مي كنيم.

AUTO CAD

اين نرم افزار جزو محبوبترين و معروفترين نرم افزارهاي نقشه كشي است و امروزه ديگر كسي وجود ندارد كه در رشته هاي همچون عمران ومكانيك (وحتي صنايع اگر در قسمتهايي از صنعت همچون قطعه سازي يا خودروسازي مشغول به كار گرفته شويد .) مشغول به كار يا تحصيل باشد ولي نرم افزار اتوكد را نشناسد.

اين نرم افزار تحت نسخه هاي مختلف توسط كمپاني Auto desk ارائه گرديده است كه مي توان به قديمي ترين نسخه هاي آن يعني اتوكد 2.5 اشاره كرد.در اين نرم افزار امكاناتي دراختيار كاربر قرار گرفته كه كاربر مي تواند به سهولت ودر كمترين زمان ممكن انواع نقشه هاي دوبعدي و سه بعدي را ايجاد كند.

البته بايد خاطر نشان كرد كه با توجه به طراحي شدن نرم افزارهاي پيشرفته ديگري در دنياي سه بعدي كه در قسمت فوق نيز به آنها آشاره شد کمتر كسي از امكانات سه بعدي اتوكد استفاده مي كند . ولي هنوز نيز بي شك اتوكد يگانه نرم افزار نقشه كشي دوبعدي در كارخانجات صنعتي ومراكز عمراني در ايران مي باشد.

Solidworks

Solidworksاز قوي ترين نرم افزارهاي موجود در زميينه طراحي و مدل سازي قطعات صنعتي به شمار مي رود .

در اين نرم افزار علاوه بر ايجاد مدل سازي سه بعدي از قطعات صنعتي ايجاد مجموعه هاي مونتاژ پيچيده متشكل از ده ها قطعه ديگر نيز به سادگي امكانپذير مي باشد . با استفاده از اين نرم افزارها يك طراح صنعتي به راحتي مي تواند از نماهاي مختلف يك مدل سه بعدي نقشه هاي صنعتي تهيه نمايد وبه همين منظور كليه امكانات جانبي كه براي ايجاد نقشه هاي صنعتي مورد نياز مي باشد اعم از انواع استاندارد ها نمادهاي ويژه اندازه گذاري و تلرانس گذاري هندسي فراهم شده است با ارائه ابزار 2D to 3Dاز نسخه 200plusبه بعد امكان تبديل ترسيمات دو بعدي به مدل هاي سه بعدي نيز در اين نرم افزار ميسر شده است .

مزيت ويژه solidworksبر ديگز نرم افزارهاي مدل سازي كارايي بالا ودر عين حال سادگي كار با ان مي باشد. اين نرم افزار از همان المان هاي بصري و گرافيكي ويندوز جهت ارتباط با كاربر سود مي برد و به همين علت كاربران ويندوز به سرعت با محيط كار زيباي آن انس مي گيرند.

امكان ورود پرونده هاي ساير نرم افزارهاي طراحي نيز به محيط اين نرم افزار فراهم شده است پس از ارائه ابزار 2D to 3Dبسياري از كاربران نرم افزار هاي مخصوص ترسيمات دو بعدي نظير AotoCAd از اين نرم افزار جهت تبديل ترسيمات دو بعدي خود به مدل هاي سه بعدي ستفاده مي كنند. اين ويژگي و بسياري از از مزاياي ديگر كه در اين مجال كوتاه امكان بازگو كردن آنها نمي باشد باعث شده است كه اكنون شركت solidworks دامنه فعاليت خود را بيش از پيش گسترش داده و از طريق 230 نمايندگي به فروش محصولات خود در 70 كشور دنيا بپردازند.

دانشجويان عزيز مي توانند براي يادگيري هرچه بهتر اين نرم افزار به كتاب كامل و جامع آقاي Paul Tran

ترجمه آقاي مهدي عاصي لاهيجاني با عنوان كارگاه عملي solidworks از انتشارات كانون نشر علوم مراجعه كنند

کاربرد نقشه کشی صنعتی در مهندسی صنایع :

صنعت قطعه سازي در كشور ما شامل مجموعه اي پراكنده از واحدهاي صنعتي كوچك مي باشد. بسياري از اين واحدهاي صنعتي داراي دانش مهندسي كافي نبوده و به صورت تجربي و سنتي كار توليد را انجام مي دهند. در اين واحدها كه عموما با مديريت غير علمي نيز اداره مي شوند حتي از مهندسي مكانيك و متالورژي هم استفاده چنداني نمي شود چه برسد به مهندسي صنايع! دليل وجود چنين صنايعي در داخل كشور محيط غير رقابتي و ناسالم صنعت كشور است كه سبب مي شود مسائلي غير از مسائل فني و كيفيت توليد در سودآوري واحدهاي صنعتي دخالت داشته باشد. البته بايد وجود صنعت كاران بدون تحصيلات دانشگاهي كه به صورت تجربي به توليد مي پردازند نيز اشاره كرد. دليل ديگر اين مسأله كوچك بودن اين واحدهاي توليدي مي باشد كه به آنها اجازه نمي دهد يك كادر فني-مهندسي قوي و كارآمد را در خود پرورش دهند. مهندس صنايع در صورتي كه حجم توليد از ميزان خاصي فراتر برود، نقش خود را مي تواند ايفا كند و در كارگاه هاي توليدي كوچك اصولا پارامترهاي زيادي براي بهينه سازي توليد وجود ندارد.

اما در مورد واحدهاي قطعه سازي با اندازه بزرگ و مديريت علمي مهندسي صنايع در موارد زير مي تواند مؤثر باشد: برنامه ريزي توليد، برنامه ريزي پرسنلي، برنامه ريزي انبارداري، برنامه ريزي نگهداري و تعميرات، كنترل كيفي، يافتن موانع و مشكلات سودآوري كارخانه و رسيدن به راه حل هايي كه كارخانه بتواند به اهداف توليدي خود دست يابد. به عنوان مثال مهندس صنايع بايد ميزان حجم توليد، ساعات كاري، تعداد شيفت هاي كاري، ميزان انبار مواد اوليه و محصولات، ترتيب مراحل توليد، ترتيب چرخش كار و ... را طوري بهينه نمايد كه به حداكثر بهره وري دسترسي پيدا كند، يعني هزينه ها شامل هزينه سرمايه، هزينه پرسنلي، هزينه ماشين آلات، هزينه تعميرات و ... را بتواند كاهش دهد و در عوض به توليد بيشتري دست پيدا كند. همچنين مهندس صنايع بايد يك برنامه ريزي كامل براي تعميرات ماشين آلات موجود در كارخانه ايجاد كند بطوري كه تعميرات ماشين آلات در زمان هاي مشخص و برنامه ريزي شده انجام شود و قطعات يدكي مورد نياز در زمان هاي مشخص فراهم گردد بطوري كه خرابي يك دستگاه سبب توقف بي مورد خط توليد و ضرر ناشي از عدم كاركرد نشود. مسأله ديگر كنترل كيفيت محصولات توليدي جهت تضمين كيفيت كالا مي باشد.

البته شاید بعضی از کارهای فوق در هر کارخانه ای برای بهینه سازی نیاز باشد ولی مساله ای که بسیار مهم است این است که وقتی مهندسی بخواهد در یک کارخانه خودروسازی یک بهینه سازی کامل و جامع را انجام دهد و با تمام مهندسین مکانیک ومتالورژی و ... ارتباط برقرار کند اگر زبان نقشه کشی را بلد نباشد یعنی اینکه زبان صحبت کردن با آنها را بلد نیست ونمی تواند در حیطه کاری خود موفق باشد پس یک مهندس صنایع لااقل باید از نقشه خوانی سردر بیاورد و گرنه هیچ وقت نمی تواند بر سیستم تولیدی کارخانه تسلط کافی داشته باشد و آنطور که می خواهد امور را به جریان دراورده و کارخانه را اداره کند و بچرخاند!!!

در اين ميان نقشه خواني و يا طراحي فقط يك ابزار كوچك در دست مهندس است كه بايد به آن مسلط باشد ولي به هيچ وجه كاري كه از مهندس صنايع انتظار مي رود نقشه خواني يا طراحي به طورحرفه ای وکامل (مانند یک مهندس نقشه کش ،یک طراح صنعتی یا یک مهندس مکانیک) نیست .بلکه در حدی که بتواند وظیفه ای که در بالا نیز به ان اشاره شد رابه نحواحسن انجام دهد.

البته دانشجويان نبايد نگران گستردگي مباحث نقشه كشي باشند و مقداري كار و تجربه در محيط هاي صنعتي تسلط كافي به نقشه خواني را ايجاد مي كند.

از آقاي عباس روحاني (دانشجوي دكتراي مكانيك دانشگاه صنعتي شريف)و آقاي سيد علي حسيني يزدي (دانشجوي مهندسي مكانيك دانشگاه اميركبير)به خاطر اطلاعاتي كه در مبحث نقشه كشي دراختيار ماقرار دادند تشكر وقدرداني مي كنيم.

نقشه کشی صنعتی

مطالب مشابه :

دانلود جزوه نقشه کشی صنعتی 1

دانلود جزوه نقشه کشی صنعتی 1

جدول استانداردهای DIN

کاملترین کتاب نقشه کشی صنعتی1 به همت گروهی از اساتید منتشر شد

در نقشه کشی صنعتی یک چه میخوانیم؟

نقشه کشی صنعتی

کتاب نقشه کشی صنعتی 1

کاملترین کتاب نقشه کشی صنعتی1 دانشگاهی منتشر شد