بهبود ایمنی شهری ، نوسازی بافتهای فرسوده و مقاوم سازی شهری
بهبود ایمنی شهری ، نوسازی بافتهای فرسوده و مقاوم سازی شهری
تحلیل شرایط موجود:
استقرار شهر تهران در منطقه اي فعال از نظر لرزه خيزي، با نسبت بالايي از مستحدثات آسيب پذير در برابر زلزله (يکي از پرمخاطره ترين شهرهاي جهان) تهدید بزرگی برای این شهر است. همچنین بر کسی پوشیده نیست که تهران به سبب قرار داشتن در رشته کوه البرز در برابر جاری شدن مازاد آب باران‌های شدید که گاه به شکل سیلاب به سوی شهر روانه می شود، آسیب پذیر است.توام با این شرایط، در سالهای اخیر، وضعیت بافتهای فرسوده کشور ماهیتی بحرانی یافته و به مساله ای ملی تبدیل شده است که نگاه سیاستگذاران و تصمیم سازان ملی را به خود جلب کرده است. مطابق با اطلاعات شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران، مساحت بافتهاي فرسوده شهري ايران 117 هزار هكتار از مساحت 457 شهر ایران است كه جمعيتي حدود 14 میلیون نفر را در خود جاي داده است. چالشهای محتوایی حاکم در این نواحی از قبیل کیفیت پایین محیطی و آسیب پذیری در مقابل سوانح طبیعی انسان ساخت، شرایط نامطلوب اجتماعی، زوال اقتصادی و تنزل تدریجی نظام کار و فعالیت، بدمسکنی، ضعف زیرساختها و موارد دیگری از این دست به نوعی بحران برای مدیریت توسعه کشور شده و سبب توجه ویژه نهادهای ملی و محلی به ضرورت موضوع نوسازی و بهسازی شهری شده است. اهمیت این موضوع است که موجب گردید در سال 1382 شمسی، اساسنامه شرکت مادر تخصصصی عمران و بهسازی شهری به تصویب هیئت وزیران برسد و در جهت استقرار تشکیلاتی منسجم و یکپارچه در این زمینه در وزارت مسکن و شهرسازی تلاش گردد. همچنین اسناد مرتبط با چشمانداز بیست ساله و برنامه چهارم و پنجم توسعه توجه ویژهای به موضوع احیاء بافتهای فرسوده مبذول نموده اند که میتواند در صورت پیش بینی تمهیدات لازم، ثبات در نظام مدیریت و تصمیم گیری و تعهد مدیران و مسئولان اجرایی کشور، آغاز دوران تحولی شتابان در نوسازی و بهسازی شهری در کشور را رقم زند.خوشبختانه در شرایط کنونی، چارچوبهای قانونی نسبتا موثری نیز در حوزه نوسازی بافتهای فرسوده شهری شکل گرفته است. از آن جمله باید به قانون حمایت از احیاء، بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده و ناکارآمد شهری (1389) و سند راهبردی ساماندهی و توانمندسازی نواحی نابسامان شهری در ایران (1389) و سیاستهای کلی نظام در بخش مسکن (1389) ابلاغی مقام معظم رهبری اشاره داشت. همچنین ماده 171 قانون برنامه پنجم توسعه، پیش بینی های متعددی را در حوزه نوسازی و بهسازی شهری به عمل آورده است. «بر این اساس وزارت مسکن و شهرسازی و شهرداریها موظفند هرسال در طول برنامه حداقل ده درصد (10%) از بافتهای فرسوده شهری را احیاء و بازسازی نمایند تسهیلات و بودجه مورد نیاز همه‌ساله با پیشنهاد وزارت مسکن و شهرسازی در بودجه عمومی پیشبینی و در اختیار وزارت مسکن و شهرسازی و شهرداریها یا مجریان طرحهای نوسازی با معرفی شهرداری قرار خواهد گرفت». البته ماده هیچگونه پیشبینی مشخصی در زمینه نحوه توزیع تسهیلات و بودجه مورد نیاز میان شهرداریها و دستگاههای اجرایی دولتی ارائه ننموده است و صرفا به نوعی تکلیفی برای شهرداریها مقرر نموده است که مشخص نیست چگونه میتواند گره از چالش نوسازی بافتهای فرسوده بگشاید.
با این وجود به سبب محدودیتهای اجرایی و امکانات در اختیار شهرداریها، سابقه تاریخی بی توجهی به طراحی چارچوب نظری خاص نوسازی شهری در ایران، وارد شدن دولت و شهرداریها به تصدیگری در حوزه نوسازی بافت فرسوده، فقدان شرکتهای توسعه و عمران بخش خصوصی (developers) برخوردار از توان و ظرفیت مناسب، تضاد برخی از سیاستهای توسعه مسکن (مانند مسکن مهر و شهرهای جدید با رویکرد نوسازی شهری و توسعه درون بافت (infill development)) و موارد متعدد دیگری از این دست، چالشهای رویهای در زمینه مدیریت و مالیه چنین طرحهایی همچنان تداوم یافته است و شاید همچنان بتوان اینگونه گفت که چالشهای متعددی پیشروی نوسازی شهری وجود دارد. ضمن آنکه ابعاد متعدد اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و کالبدی حوزه نوسازی شهری، با در نظر گرفتن هدف کلان رویکرد تحقق پایداری شهری نیازمند توجه و دقت است.
به نظر میرسد که در شرایط کنونی، نظام شهرسازی کشور – علیرغم برخی خطاها و انحرافات در محتوا و ساختار تهیه طرحهای ویژه بافتهای فرسوده-قادر به تهیه طرحهای کالبدی مطلوب در زمینه نوسازی بافتهای فرسوده است، اما مشکل از جایی آغاز میشود که عملیات اجرای طرح مورد توجه قرار میگیرد و مشکلات حقوقی، مالیه و مدیریت و اجرای طرح به عنوان مهمترین ابعاد پیچیده طرحهای نوسازی بافتهای فرسوده همچنان بدون راه حل باقی می ماند. در یک مرور گذرا به نظر می رسد در شرح خدمات تهیه طرحهای نوسازی شهری نیز کمترین توجه به موضوعات مدیریت، مالیه و مشارکت شهروندان در نوسازی بافتهای فرسوده به عمل آمده و مداخلات صرفا کالبدی هدفگیری شده است. بنابراین به نظر میرسد تغییر رویکرد اجرایی و عملیاتی در این زمینه در کنار تحول در رویه ها و سازوکارهای ملی و محلی می باید مورد پیگیری قرار گیرد. در این زمینه از یکسو انجام فعالیتهای مطالعاتی با استفاده از تجارب موفق جهانی و بومی سازی آنها ضرورت دارد و از سویی دیگر تحول در ساز و کارهای قدیمی و ناکارآیی که همچنان آزموده میشود.
به نظر میرسد دولت و شهرداریها، میباید به بازتعریف فرآیند نوسازی شهری در قالب مدل مشارکت بخش عمومی خصوصی (Public Private Partnership) پرداخته و خود از هرگونه منفعت مالی در این بافتها چشم بپوشند.
با توجه به شرایط متفاوت و متمایز بافتهای فرسوده شهری کشور از یکسو و توانایی و ظرفیت متفاوت شهرداریهای مختلف، به نظر میرسد نمیتوان رویکردی یکپارچه در ارتباط با تمامی این بافتهای فرسوده در نظر داشت. از این رو، به نظر میرسد برخلاف روند کنونی، لازم است بافتهای فرسوده تهران، از منظر ویژگیها و مختصات مختلف اجتماعی، فرهنگی، تاریخی، کالبدی و محیطی، مورد طبقه بندی قرار گیرند و بر مبنای ویژگیهای خاص هریک از این طبقه ها، رویکردهای مداخله متفاوت و ویژهای شناسایی و پیگیری شود.
در شرایط کنونی، گرایش مشخصی به سوی ارتقاء دستاوردهای کمی نوسازی شهری وجود دارد. حال آنکه به نظر می رسد به لحاظ اثرات اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی ، کالبدی و.... و نیز فشاری که مداخله در روند موجود بر زیرساختهای شهری وارد می نماید، نظام نوسازی شهری تهران نیازمند نوعی بازنگری در اهداف نوسازی در سطح بر پایه هدفگیری دستاوردهای کیفی نوسازی در چارچوب توسعه پایدار شهری، ارتقاء کیفیت محیطی و کیفیت زندگی ساکنان است.
در سالهای اخیر، روند نوسازی شهری، عمدتاً در قالب ساختمانهای منفرد پیگیری شده و در بهترین حالت، تجمیع دو یا چند قطعه ساختمانی و احداث بنای جدید در زمین حاصله مورد توجه قرار گرفته است. حال آنکه بر پایه تجارب موفق جهانی و نیز سوابقی که از ساخت مجموعههای سکونتی پایدار وجود دارد، لازم است به منظور ارتقاء کیفیت محیطی و اثر بخشی سرمایه گذاری گستردهای که در حوزه نوسازی بافتهای فرسوده شهری صورت میگیرد، رویکرد مجموعه سازی، درعوض ساخت تک بناها در نتیجه طرحهای نوسازی شهری در دستور کار قرار گیرد.
در پایان قابل ذکر است که تهران نیز در سالهای اخیر در جریان نوسازی شهری نقشی مهم ایفا نموده است. براساس اطلاعات شرکت عمران و بهسازی شهری ایران مساحت بافت فرسوده (مصوب) در تهران برابر با 3268 هکتار میباشد که نسبت مساحت بافت فرسوده به سطح كل شهر تهران در حدود 5 درصد می باشد .به سبب وجود همین شرایط از دهه 1380 شمسی، سازمان نوسازی شهر تهران (با استفاده از اساسنامه مصوب درسال 1373) و با استفاده از منابع مالی ملی و محلی، تلاش نموده است تا نهضتی جدید در نوسازی شهر تهران آغاز نماید و فعالیت مستقل و رو به رشد این سازمان و اقدام مستقیم در زمینه برنامهریزی و طراحی در زمینه نوسازی بافتهای فرسوده که منجر به نقش موثر شهرداری تهران در نوسازی مجموعه بافتهای فرسوده کشور (با عملکردی قریب به 40 درصد از نوسازی کل بافتهای فرسوده شهرهای کشور) شده است، نشان از اراده نظام مدیریت شهری تهران در این زمینه دارد. به طور خاص در تهران ضرورت دارد مبتنی بر رویکردهای کلان نظری ، ملی و محلی، شهرداری تهران به سمت چابک سازی و کوچک سازی مجموعه مدیریت نوسازی شهری تهران، کاهش تصدی گری و ارتقاء نقش بخش خصوصی و سرمایه گذاران داخلی و خارجی در این عرصه، حمایت از نوسازی شهری با رویکرد محرومیت زدایی از پهنه های جنوبی تهران و نیز ارتقاء کیفی فعالیت های نوسازی در کنار توجه به ابعاد کمی آن حرکت نماید. امید است که این امر در سایه مشارکت مدیران، متخصصان و شهروندان در نهضت نوسازی شهر تهران میسر گردد.
در اینجا توجه جدی به ایفای نقش فعال مدیریت شهری تهران در حوزه مدیریت بحران نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در حال حاضر، مدیریت مخاطرات و بحران در تهران با رویکردهایی شامل استقرار سامانه مدیریتی یکپارچه و مطمئن برای مقابله با حوادث و بحران‌های محتمل، مقاوم ساختن شهر در برابر آسیب‌های احتمالی ناشی از پدیده‌های طبیعی و غیرطبیعی و آمادگی سامانه‌های امداد و نجات در مواقع بروز بحران از سوی شهرداری تهران اعمال میشود. در این زمینه لازم است در پیوند با تلاشهای ارزشمند صورت گرفته در دوره اخیر مدیریت شهری تهران، اقداماتی جدی چون توسعه ظرفیت‌های مدیریت بحران، مقاوم سازی تأسیسات و شبکه انتقال آب و توزیع گاز، مقاوم سازی و بازسازی پل‌ها در شبکه اصلی حمل و نقل، مقاوم سازی و بازسازی ساختمانهای عمومی موجود و ترویج مقاوم سازی ساختمانهای خصوصی، ارتقا و استانداردسازی کیفیت ساخت و ساز، نوسازی بافتهای فرسوده با دیدگاه کاهش خطر پذیری لرزه ای، شناسایی، ایجاد و تجهیز فضاهای تخلیه امن، اجرای طرحهای اساسی در زمینه توسعه و استقرار سیستم مدیریت بحران در اماکن مهم، آموزش و جلب مشارکت‌های مردمی و سازماندهی نیروهای داوطلب از جمله در قالب طرح دوام ( داوطلب واکنش اضطراری محله)، طرح تخلیه امن اضطراری، ساماندهی و توسعه خدمات و استقرار گروه‌های امداد با جدیت تداوم یافته و مورد توجه قرارگیرند. همچنین توسعه ظرفیت‌ها و زیرساختهای امداد و نجات شهر تهران در قالب تجهیز مراکز آتش نشانی و امداد اضطراری، ضرورت دیگری است که می باید مبتنی بر استانداردهای شهری و نیز برنامه عملیاتی شهرداری تهران صورت پذیرد. با عنایت به توضیحات فوق، مهمترین راهبردها و راهکارهای پیشنهادی در ادامه مورد اشاره قرار گرفته اند:
راهبردها و راهکارها
تکمیل و حفظ روزآمدی طرح جامع خطرپذیری تهران
ایجاد ظرفیت لازم به منظور مشارکت بخش خصوصی در عرصه نوسازی و بهسازی بافتهای فرسوده شهری تهران
بازتعریف فرآیند نوسازی شهری در قالب مدل مشارکت بخش عمومی خصوصی(PPP)
طراحی رویکردهای مداخله متفاوت و ویژهگونه های مختلف بافتهای فرسوده شهر تهران به سبب ویژگیها و مختصات اجتماعی، فرهنگی، تاریخی، کالبدی و محیطی متفاوت آنها
هدفگیری به سوی دستاوردهای کیفی نوسازی در چارچوب توسعه پایدار شهری، ارتقاء کیفیت محیطی و کیفیت زندگی ساکنان در عوض تلاش جهت نیل به ارتقاء دستاوردهای کمی نوسازی شهری
توجه به رویکرد مجموعهسازی شهری درعوض ساخت تک بناها در اقدامات و طرحهای نوسازی شهری
حرکت به سمت چابک سازی و کوچک سازی مجموعه مدیریت نوسازی شهری تهران و تغییر نقش از تصدی گری به تسهیل گری و سیاستگذاری
حمایت از نوسازی شهری با رویکرد محرومیت زدایی از پهنه های جنوبی تهران
توسعه ظرفیت‌های مدیریت بحران
مقاوم سازی ابنیه و تجهیزات و تاسیسات اصلی شهر تهران
تجهیز فضاهای تخلیه امن
و استقرار سیستم مدیریت بحران در اماکن مهم
آموزش و جلب مشارکت‌های مردمی و سازماندهی نیروهای داوطلب در حوزه مدیریت بحران
منبع:
مطالب مشابه :
بهبود ایمنی شهری ، نوسازی بافتهای فرسوده و مقاوم سازی شهری
و نوسازی بافتهای فرسوده و طراحی در زمینه نوسازی و ساز، نوسازی بافتهای
محمد سعید ایزدی
دکترای معماری با گرایش و نوسازی بافت های فرسوده طراحی شهری بافت های
ظرفیت پذیری بافت های فرسوده ی شهری
سایت هفت صفحه طراحی. و غریزی گرایش های فرد در بافت های کهنه و فرسوده ،کاهش
بررسی انسان شناختی موانع فرهنگی – اجتماعی نوسازی مشارکتی بافت های فرسوده
های فرسوده - نوسازی بافت کوچه های باریک و کم عرض بافت های طراحی شده
بررسی طرح های بهسازی و نوسازی بافت قدیم شهرها(نمونه موردی: بافت قدیم کرمانشاه)
طرح های بهسازی و نوسازی بافت های و بافت های فرسوده و از هرگونه گرایش
دومین همایش ملی پژوهش های کاربردی در عمران،معماری و مدیریت شهری
نوین در بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده - بافت های فرسوده و شیوه های طراحی
رهیافتی در بلند مرتبه سازی
نوسازی بافت فرسوده های بلند، طراحی در بافت های کالبدی بلند و
بلندمرتبه سازی و كاهش مناطق متراكم و فرسوده شهری
در شهر تهران هم اکنون بیش از 60 درصد بافت های مسکونی فرسوده های نوسازی و طراحی فضای سبز
احیای بافت فرسوده اطراف مسجد کبود با پروزه عتیق
تجدید حیات، بهسازی و نوسازی محله بافت های فرسوده قرار گرایش شهری و
فروش و دانلود سوالات مهم آزمون - کارشناسی ناپیوسته علمی کاربردی
طراحی و نوسازی بافت های شبکه های انتقال و گرایش انتقال
برچسب :
گرایش طراحی و نوسازی بافت های فرسوده