برنامه ریزی فرهنگی(ویژه دانشجویان دانشگاه علمی کاربردی واحد 26تهران)

هدف این درس این است که دانشجویان با اصول برنامه ریزی درحوزه ی فرهنگ آشناشوند.

سرفصل ها:

الف)مبانی برنامه ریزی:

- تعریف و مفاهیم برنامه و برنامه ریزی و اهمیت آن درقلمرو فرهنگی.

-مراحل برنامه ریزی،انواع برنامه ریزی ازنظرمدت عمل،حوزه وشیوه ی عمل.

- تدوین برنامه های عملیاتی،بررسی روش های اجرایی،اجرای برنامه ها،ارزشیابی ازبرنامه ها.

- اصول برنامه ریزی.

ب)برنامه ریزی فرهنگی:

- معرفی نهادهای تصمیم گیری درحوزه ی فرهنگ.

- آشنایی با سیاست ها وقوانین مصوب مجلس،هیئت دولت،وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

- تعیین هدف های کلان فرهنگی،تعیین استراتژی ها.

- تعیین عوامل مؤثر برتعیین هدف های امورفرهنگی درسازمان ها.

- چگونگی تدوین یک برنامه امورفرهنگی،تفاوت فعالیت های فرهنگی و تبلیغاتی.

- ابزارهای فعالیت فرهنگی.

- ویژگی فعالیت فرهنگی.

- شاخص های فرهنگی.

- شیوه های برنامه ریزی ورهبری فعالیت های فرهنگی.

- تجدید نظر و اصلاح برنامه های فرهنگی.

آشنایی با قوانین ومقررات آئین نامه ها وفعالیت های سازمان ها ونهاد های فرهنگی.

برنامه ریزی چیست؟

برنامه ریزی فرایندی است منظم مداوم وحساب شده ومنطقی جهت دار و دورنگر به منظورهدایت وارشاد فعالیتهای جمعی برای رسیدن به هدف مطلوب است. برنامه‌ریزی بایدمداومت داشته باشد.

اهداف برنامه‌ریزی به شرح زیر است:

پیش‌بینی آینده: برنامه آینده‌نگر
برنامه ساختن وشکل دادن به آینده: برنامه آینده‌ساز
برنامه برای انتخاب یک شکل خاص برای آینده: آینده‌گزین.(ویکی پدیا)

فرهنگ(Culture):

فرهنگ واژه ای است فارسی مرکب از"فر"به معنی : شکوه، جلو،بالا،پیش آمده،و"هنگ" ازریشه ی اوستایی "تنگا"به معنی تمکین ،وقار، کشیدن سنگینی و وزن است.پس معنی واژه ی فرهنگ ،بالاکشیدن است.درادبیات فارسی نیزمعانی فرهنگ شامل دانش وحرفه،اخلاق و فضیلت می باشد.(صالحی امیری و محمدی:1389:ص 11وآزاد ارمکی:ص:49) :

"عاشقم من برفن دیوانگی سیرم ازفرهنگ و ازفرزانگی "(مثنوی مولوی:دفترششم)

ویل دورانت فرهنگ را حاصل برخورد انسان و جهان می داند.اد شاین(Edschein)تعریفی جامع ازفرهنگ به شرح ذیل ارائه داده است:

"مجموعه ای ازرفتارها،ساخته ها،ارزش ها وباورها،نظام های معنا وروش های یادگیری مشهود و نامشهود.مثلا هنر ومعماری،نماد ها و آئین ها که درساخته های دست بشرمتجلی می شوند،به طورآشکارو پنهان نمایانگرفرهنگ هستند."(صالحی امیری و محمدی:ص 15)

عده ای هنگام تعریف ازفرهنگ،انواع مختلفی ازآن را بیان داشته و آن را این گونه تقسیم بندی نموده اند:

- فرهنگ نخبه(فرهنگ متعالی)،

- فرهنگ توده،

- فرهنگ عامه،

- فرهنگ روزه مرّه.(آزاد ارمکی:1387:ص72)

ازدیدگاه "جامعه شناسی فرهنگ" تعریف ارائه شده ،فرهنگ "امری تاریخی و اجتماعی ومرتبط با تحولات ساختاری واجتماعی است که طی زمان دچار تغییرات بنیادی شده است چون فرهنگ درتعامل با ساختارهای سیاسی و اجتماعی است که براثرتغییرات صورت گرفته دراین فضا،تحول درفرهنگ و عناصرآن نیزشکل گرفته است.هنگامی که ساختارتولیدی جامعه به ساختارمصرفی تغییرمی کند،فرهنگ جامعه نیزاین جهت را به خود گرفته و تغییرمی کند."(آزاد ارمکی:ص85)فرهنگ یک جامعه ،نه تنها موقعیت عینی کارکرد های ذهنی را فراهم می کند، بلکه موجب شکل گیری آن ها نیزمی شود به عبارت دیگر فرهنگ،شکل دهنده ی ذهن وجعبه ابزاری برای ساختن دنیای خود و همه ی مفاهیم و برداشت های ذهنی است.(سرکارآرانی،محمدرضا:ص 11)فرهنگ و تمدن:تیلور درکتاب"فرهنگ بدوی"تمدن و فرهنگ را به یک معنی گرفته و این گونه تعریف می کند:فرهنگ یا تمدن ،درمعنی وسیع قوم نگارانه ی آن ،کلیت پیچیده ای شامل معرفت،اعتقاد،هنر،اخلاقیات،قانون،آداب ورسوم و سایرقابلیت ها وعاداتی است که انسان به مثابه عضوی ازجامعه کسب می کند.وضعیت فرهنگی درمیان جوامع گوناگون بشری، تا آنجا که بتوان برمبنای اصولی کلی به تحقیق درآن پرداخت ،موضوعی است درخور مطالعه ی قوانین تفکر وکنش بشری.(آزاد ارمکی:ص 46)

مهندسی فرهنگی چیست؟

واژه مهندسی فرهنگی از واژه‌های نو‌ظهور در ادبیات علوم انسانی محسوب می‌شود و شاید بتوان گفت که از واژه مهندسی اجتماعی «Social Engineering» اخذ شده باشد. اما منظور ما از مهندسی فرهنگی «تهیه الگو یا مدل حرکت جامعه از وضع موجود به وضعیت مطلوب است. یعنی تلاشی برای تغییر آگاهانه در بینش، احساسات، ارزش‌ها، عقاید و سلوک نسبتاً پایدار یک جامعه در گذر زمان در قالب برنامه‌ای بلند مدت و همه جانبه».(وبگاه شورای عالی انقلاب فرهنگی)

مدل SWOTچیست؟

واژه ی آکرونیم SWOTبرگرفته ازحروف اول چهارواژه ی قوت‌ها (Strenghts)و ضعف‌هاي (weaknesses) داخلي كسب و كار، فرصت‌ها( Opportunities)و تهديدهای ( Threats) محيط کسب وکار است. تحليل این مدل عبارت است ازشناسایی عوامل و گزینش راهبردهایی که بهترین ترکیب میان عوامل و راهبردها را ایجاد کند. دراين تحلیل با استفاده ازراهبردهای تاثیرگذار برای به حداكثر رساندن فرصت‌ها و قوت‌ها ، و به حداقل رساندن ضعف‌ها و تهديدات آن اقدام می شود. (پيرس، رابينسون، 1376: 307).

برنامه‌ريزي فرهنگي در بستر زمان:

"سطوح برنامه‌ريزي فرهنگي را مي‌توان به سه سطح کوتاه‌مدت، ميان‌مدت و بلند‌مدت تقسيم کرد. در جمهوري اسلامي ايران در سطح برنامه‌ريزي فرهنگي بلند مدت بايد با مد نظر قرار دادن مفاهيم فرهنگي سند چشم‌انداز از قبيل: هـويت اسلامـي - انقلابي، پيوستگي مردم و حکومت، تعهد به انقلاب و نظام اسلامي‌، تعاليم و انديشه‌هاي امام خميني و ... صورت پذيرد.
بايد جهت حفظ مزيت رقابتي فرهنگي در عرصه جهان اسلام و بين‌الملل اقدام نمود و در اين راستا بايد هدف‌هاي کلان را به وضوح تعريف نمود. منابع ملي فرصت‌ها و مخاطرات محيطي را بر اساس مدل SWOT تعميم يافته به سطح ملي در عرصه فرهنگ شناسايي کرد. راهبرد‌ها و برنامه‌ها را در سطوح ميان مدت اجرا کرد و در صورت لزوم در راستاي تحقق اهداف فرهنگي سند چشم‌انداز و مقارن بودن با آن به استفاده از فراگرد باز خورد اقدام کرد. اما در سطح ميان مدت با استفاده از برنامه توسعه در راستاي تحـقق اهـداف چشم‌انداز با برنامه 5 ساله و سياست‌هاي کلي ابلاغي از سوي مقام معظم رهبري و تعميق در واژه‌هاي از قبيل: بصيرت ديني، اميد به آينده، سالم‌سازي فضاي فرهنگي، امر به معروف و نهي از منکر، مقابله با تهاجم فرهنگي اقدام به برنامه‌ريزي نمود. در سطح عملیاتی نیز با توجه به لوایح بودجه سالانه و در نظر گرفتن اهداف کوتاه مـدتی که در راسـتای نیل به اهـداف بلند‌مدت طراحـی شده‌اند اقدام به برنامه‌ریزی مؤثر نمود."(وبگاه شورای عالی انقلاب فرهنگی)

نهاد های تصمیم گیری درحوزه ی فرهنگ:

1.شورای عالی انقلاب فرهنگی:

بالاترین نهاد درجمهوری اسلامی ایران "شورای عالی انقلاب فرهنگی"است که به جای "ستاد انقلاب فرهنگی آمد."رئیس جمهور،رئیس شورای انقلاب فرهنگی است و رئیس مجلس نایب رئیس اول شورا و رئیس قو ی قضائیه،نایب رئیس دوم شورای انقلاب فرهنگی می باشند.وزرای علوم،آموزش وپرورش،بهداشت،ورزش،رئیس صدا وسیما،رئیس سازمان تبلیغات اسلامی،رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس و...ازاعضای این شورا می باشند.دبيرخانه‌ى شوراي عالي انقلاب فرهنگي با اهداف كارشناسي هرچه بهتر مصوبات شوراي عالي و پشتيباني علمي، پژوهشي و خدماتي متناسب با وظايف و مسئوليت‌هاي شوراي عالي و بهره‌برداري از اطلاعات و تحقيقات انجام شده به منظور تصميم‌سازي مناسب زير نظر دبير شورا تشكيل مي‌شود كه علاوه بر نقش اداري و پشتيباني علمي و پژوهشي؛ نظارت و ارزيابي و هماهنگي و پيگيري اجرايي شدن مصوبات شورا را نيز بر عهده دارد.براي تدوين پيش‌نويس سياست‌هاي مورد نظر شوراي عالي، تعريف پروژه‌هاي مطالعاتي، نقد و بررسي گزارش‌هاي دريافتي از دستگاه‌هاي فرهنگي، تهيه گزارش‌هاي تكميلي، برقراري ارتباط و تعامل سازنده با نخبگان، مديران فرهنگي و صاحب‌نظران حوزوي و دانشگاهي در مورد اهداف و اولويت‌هاي شوراي عالي، كميسيون‌ها و واحدهاي پژوهشي و كارشناسي گوناگوني از جمله: فرهنگي ـ اجتماعي، اصلاح الگوي مصرف، تعليم وتربيت، علم و فناوري، آينده‌نگاري و تحولات علم و فرهنگ، رصد وضعيت فرهنگي و علمي كشور و... در ساختار دبيرخانه پيش‌بيني شده است.(وبگاه شورای انقلاب فرهنگی sccr.ir)

2.وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی:

اهداف اساسی وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی به عنوان یکی ازنهادهای مهم برنامه ریزی درحوزه ی فرهنگ به شرح ذیل است:

1- رشد فضائل اخلاقی بر اساس ایمان و تقوی.

2- استقلال فرهنگی و مصونیت جامعه از نفوذ فرهنگ اجانب .

3- اعتلای آگاهی های عمومی در زمینه های مختلف و شکوفایی استعدادها و روحیه تحقیق ، تتبع و ابتکار در جامعه.

4- رواج فرهنگ و هنر اسلامی .

5- آگاهی جهانیان نسبت به مبانی و مظاهر و اهداف انقلاب اسلامی.

6-گسترش مناسبات فرهنگی با ملل و اقوام مختلف به خصوص مسلمانان و مستضعفان جهان.

7- فراهم آمدن زمینه های وحدت میان مسلمین.(وبگاه وزارت ارشاد اسلامی)

براساس اهداف اساسی فوق ،وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به شرح ذیل است:

1. سیاستگذاری برای رشد و اعتلای فرهنگ و هنر ایران و اسلام به عنوان عناصر هویت ملی

2. سیاستگذاری و برنامه ریزی در زمینه فرهنگ عمومی و اصول سیاست فرهنگی کشور

3. برنامه ریزی و ایجاد بسترهای لازم به منظور پرورش استعداد، انگیزه و ذوق فرهنگی و هنری و تقویت روحیه ابتکار و تحقیق آحاد جامعه به ویژه نسل جوان

4. سیاستگذاری و برنامه ریزی برای توسعه، تعمیق و ترویج فرهنگ قرآن کریم و عترت طاهرین (علیهم السلام)

5. برنامه ریزی در راستای زنده نگاهداشتن و تبیین اندیشه دینی، فرهنگی و سیاسی حضرت امام خمینی (ره)

6. تدوین راهکارهای عملی در جهت تحقق منویات و تأکیدات رهبر معظم انقلاب اسلامی در حوزه فرهنگ و هنر

7. برنامه ریزی جهت بهره گیری از ابزار و امکانات متناسب به منظور رویارویی با جنگ نرم فرهنگی و تبلیغات سوء رسانه های بیگانه

8. سیاستگذاری و برنامه ریزی به منظور فراهم سازی زمینه کارآفرینی، اشتغال پویا و رونق اقتصادی بخش فرهنگی کشور

9. برنامه ریزی و هماهنگی در زمینه همکاری با مراجع تصمیم گیر و تأثیر گذار در ارتباط با مهندسی فرهنگی کشور

10. سیاستگذاری، برنامه ریزی، هدایت و حمایت از رشد و توسعه فعالیت های فرهنگی، هنری، مطبوعاتی و اطلاع رسانی

11. سیاستگذاری برای تعیین ضوابط صدور مجوز تأسیس، توسعه یا انحلال مراکز، موسسات، کانون ها، انجمن ها، مجامع و سایر تشکل های فرهنگی، هنری، مطبوعاتی و اطلاع رسانی

12. سیاستگذاری، برنامه ریزی و نظارت بر اداره امور مربوط به دوره های آموزش عالی علمی - کاربردی فرهنگ و هنر

13.برنامه ریزی و نظارت بر ایجاد و گسترش فضاهای فرهنگی و هنری شامل کتابخانه ها، کانون های فرهنگی و هنری مساجد، سالن های نمایش، موزه های فرهنگی و هنری، مراکز دائمی نمایشگاه های فرهنگی و هنری و نظایر آن

14. تهیه و تدوین آئین نامه ها، ضوابط و مقررات ناظر بر برگزاری جشنواره ها، نمایشگاه ها، مراسم و مسابقات فرهنگی و هنری در سطح ملی و بین المللی

15. سیاستگذاری، برنامه ریزی و حمایت از توسعه کمی و کیفی و بهره مندی از فناوری اطلاعات، ارتباطات و رسانه های دیجیتال در بخش فرهنگ و هنر؛ اعم از فضای واقعی و مجازی

16. سیاستگذاری برای تعیین ضوابط و برنامه های مربوط به آموزش منابع انسانی بخش فرهنگ و هنر و تأسیس، اداره و انحلال موسسات آموزشی در رشته های فرهنگی و هنری و نظارت بر فعالیت آنها با همکاری دستگاه های ذیربط

17. برنامه ریزی و نظارت بر اجرای قانون حمایت از حقوق مؤلفان، مصنفان، هنرمندان و پژوهشگران قانون حمایت از پدید آورندگان نرم افزارهای چند رسانه ای و ایجاد مراکزی برای ثبت آثار پدید آورندگان

18. تدوین سیاست های حمایتی برای تأمین خدمات اجتماعی، درمانی و اعتباری نویسندگان، هنرمندان و روزنامه نگاران

19. سیاستگذاری، برنامه ریزی، نظارت و حمایت از امور مربوط به معرفی و بزرگداشت عالمان و متفکران عرصه فرهنگ و تمدن اسلام و ایران و احیا و انتشار آثار ارزنده آنان و همچنین معرفی آثار فرهنگی و تمدن اسلام و ایران

20. سیاستگذاری برای تدوین ضوابط و شاخص های مربوط به :

1-20. توسعه، گسترش، احداث، بهره برداری و نحوه اداره مجتمع ها، تالارها، فرهنگسراها و سایر فضاها و مراکز فرهنگی، مطبوعاتی، کتابخانه های عمومی، کانون های فرهنگی هنری مساجد با تأکید بر بهینه سازی ارائه خدمات فنی، تخصصی و آموزشی

2-20. صدور اجازه تاسیس، انحلال و نحوه اداره موسسات خبری و نمایندگی های خبرگزاری و رسانه های خارجی و صدور اجازه فعالیت برای خبرنگاران خارجی در کشور بر طبق مقررات مربوطه و نظارت بر آنها

3-20. نحوه فعالیت خبرنگاران داخلی و نظارت بر اجرای آن

21. تعیین ضوابط مربوط به انتشار نشریات و بولتن های داخلی و بروشورهای وزارتخانه ها، موسسات و شرکت های دولتی و نهادهای انقلاب اسلامی

22. تعیین اهداف کمی و کیفی در جهت غنی سازی اوقات فراغت آحاد جامعه با همکاری دستگاه های ذیربط

23. سیاستگذاری و تنظیم برنامه های فرهنگی، هنری و تبلیغاتی برای انعکاس مناسب فعالیت ها و اقدامات دولت و دستگاه های اجرایی و نهادهای انقلاب اسلامی و موسسات عمومی غیر دولتی در سطح جامعه

24. سیاستگذاری در جهت صدور مجوز فعالیت های فرهنگی، هنری و تبلیغاتی اقلیت های دینی و مذهبی شناخته شده در قانون اساسی و نظارت بر آنها

25. سیاستگذاری در جهت شناساندن مبانی، اهداف و دستاوردهای انقلاب اسلامی و فرهنگ و هنر ایرانی به جهانیان از طریق توسعه مناسبات، مبادلات و روابط فرهنگی با مجامع و سازمان های بین المللی و منطقه ای

26. برنامه ریزی برای حمایت از صدور محصولات فرهنگی و هنری به خارج کشور و حضور مؤثر در بازارهای جهانی

27. سیاستگذاری و نظارت بر امور حج و زیارت در چارچوب قوانین و مقررات مصوب مربوطه

28. سیاستگذاری و نظارت بر فعالیت های اوقاف و امور خیریه بر اساس قوانین و مقررات مربوطه

29. سیاستگذاری در جهت تقویت، توسعه و آموزش زبان فارسی در خارج از کشور

30. سیاستگذاری و نظارت بر فعالیت های فرهنگی – تبلیغاتی در خارج از کشور و پیگیری و هماهنگی انعقاد و اجرای موافقت نامه ها و برنامه مبادلات فرهنگی، هنری و تبلیغی با سایر کشورها(وبگاه وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی)

ابزارفعالیت های فرهنگی:

" مهم ترين ابزار فعاليت هاي فرهنگي، رسانه هاي جمعي است که نقش آنها در پيشگيري از جرم مورد توجه جرم شناسان، حقوق دانان، جامعه شناسان و متوليان نظم و امنيت اجتماعي قرار گرفته است. جرم شناسان، وسايل ارتباط جمعي را در ذيل عوامل اجتماعي يا محيط انتخابي يا اتفاقي جرم بررسي کرده، بر نقش هاي دوگانه آن در وقوع جرم يا پيشگيري از آن تاكيد دارند و معتقدند اين ابزار در پرورش يا انحراف افکار عمومي نقش مهمي را ايفا مي کند و بهترين وسيله براي روشن شدن اذهان و تنوير افکار عمومي و عقايد هستند. بنابراين ماهيت رسانه هاي جمعي به گونه اي است كه براي جذب مخاطب ناگزيرند مفاهيم مورد نظر و واقعيات را اغراق آميز يا تحريف آميز ارايه دهند و رسانه ها با انتخاب موضوع حوادث و چگونگي انتقال مفاهيم و پيام ها به مردم، نقش موثر در تعيين اشكال و محدوده جرم وانحرافات اجتماعي بر عهده دارند."(حبیب زاده ی ملکی و...1388،ص103)

جهان رسانه ای و دگرگونگی های فرهنگی:

چون رسانه ها ازبطن فرهنگ برمی خیزند پس ابزاری فرهنگی هستند.به عنوان مثال درفرهنگ های ماده گرا و غیرمعنوی شبکه هایی که به پخش فیلم های مستهجن می پردازند برفرهنگ خاستگاه تاثیرگذاشته و "غریزه گرایی"را تشدید می کنند.ازسویی دیگربا همین ابزارهای رسانه ای فرهنگی جهانی امکان پذیرشده است که ملل دوردست را به هم نزدیک ساخته و به همسایه تبدیل کرده است.این نزدیکی ودهکده شدن جهان،زبانی خاص،آداب وعاداتی معین ودریک کلام فرهنگی جهانی می سازد.ازآنجا که دراین عرصه کشورهای دارای فناوری پیشرفته ارتباطی مسلط هستند،فرهنگ جدید رنگ و بوی فرهنگ همان کشورهای صنعتی پیشرفته را به خود می گیرد.درچنین جامعه ای به قول"مک لوهان"،طرززندگی،نظام آموزشی،ادبیات وهنرها و به طورکلی همه ی مظاهرزندگی انسانی درحال دگرگونی است.(ساروخانی:1391:صص20-21)

صنعتی شدن فرهنگ:

بنیانگذاران مکتب فرانکفورت (آدرنو و هورکهایمر)معتقدند که نظام سرمایه داری با تبدیل کردن فرهنگ به یک صنعت ازنقش انتقادی و آگاهی بخش آن رها شده و با تولید انبوه کالای های فرهنگی(موسیقی،سینما،نقاشی،ادبیات) به هدایت و کنترل توده ی مردم می پردازند و درنتیجه افراد هویت خود را ازدست داده و همه شبیه هم می شوند.صنعت فرهنگ نیزباعث می شود تا آفرینندگی و نوآوری درزمینه های فرهنگی مناسب چون هنروادبیات ازبین برود.موسیقی های تجاری با دادن انرژی به افراد آن ها را برای بردگی روزانه آماده می کنند وگوش دادن به این نوع موسیقی نه تنها ذهن را فعال نمی کند بلکه آن ها را به پذیرش وضع موجود تشویق می کند.(نظام بهرامی:1391:صص 44و45)

تفاوت فرهنگ والا و فرهنگ توده:

آدرنو و هورکهایمربین فرهنگ والا(High Culture)که عرصه ی آگاهی بخشی و آفرینندگی و کنشگری است با فرهنگ توده(Mass Culture) که فاقد چنین ویژگی هایی است و افراد را به مصرف کنندگان منفعل تبدیل می کند،تفاوت قائل می شوند.به نظرآن ها فرهنگ توده درکنترل صنعت فرهنگی ودرپیوند با نظام سرمایه داری است،درحالی که فرهنگ والا تا حدودی به ارزش های ذهنی مثل تفکر،خلاقیت و انتقاد دسترسی دارد.این دو اندیشمند وسایل ارتباط جمعی مثل رادیو وتلویزیون وسینما را عامل گسترش "فرهنگ توده" می دانستند وبرای این گونه وسایل نقش منفی و مخرّب قائل بودند. ازدیدگاه آن ها می توان گفت که امروزه کتاب هایی نظیر"هری پاتر،برخی ازفیلم ها و سریال های پربیننده ی هالیودی و غوغای رسانه ای برسرمسابقات فوتبال و دیگرورزش ها،نمونه هایی ازفرهنگ توده ای وسطحی و سرگرم کننده است.(نظام بهرامی:ص45)

دیدگاه جان تامپسون درمورد صنعت فرهنگ:

تامپسون معتقد است حاصل توسعه ی صنعت فرهنگ،ادغام و یکی شدن افراد دریک کلیت اجتماعی منطقی نما،بود.این تحول مانع رشد تخیل انسان ها شده و استعداد انقلابی آن ها را سرکوب کرده و آن ها را درمقابل استثمارگری دیکتاتورها وعوام فریبان آسیب پذیر کرد.آن هایی که با لفاظی های نازیسم و فاشیسم به هرسوی کشانده می شوند،کسانی بودند که ازقبل درزیرگام های صنعت فرهنگ لگد کوب شده بودند.آن ها به منزله ی اتم های اجتماعی بودند که به گونه ای فزاینده به جمع و جمع گرایی وابسته شدندو نه افراد،درمفهوم واقعی خودشان.(همان صص45-46 به نقل ازجان تامپسون،ایدئولوژی و فرهنگ)

هژمونی گرامشی:

واژه ی هژمونی که ریشه ی یونانی دارد و به معنی تسلط و برتری است ،توسط آنتونیو گرامشی(َAntonio Gramci 1891-1937)متفکر ایتالیایی مارکسیست وضع شد.

دومنیک استریناتی(Dominic Strinati)درباره ی هژمونی این گونه سخن گفته است:

"گروه های غالب درجامعه ،که نه صرفا اما دراصل عبارتند از گروه های حاکم،غالب بودن خود را با تامین "رضایت خودجوش"گروه های تابع تداوم می بخشند.این گروه های تابع هم عبارتند از همان طبقات کارگر.تامین رضایت خود جوش گروهای تابع نیزازطریق مبادله ی آگاهی سیاسی و ایدئولوژیک صورت می گیرد که پیوند دهنده گروه های غالب و مغلوب به یکدیگراست."بنابراین برای آگاهی ازمفهوم هژمونی باید به این نکته ی کلیدی توجه داشت:

"طبقه ای موفق شده ،سایرطبقات جامعه را وادار سازد که ارزش ها ی اخلاقی وسیاسی-فرهنگی اورا بپذیرد."

راجرسیمون نیزدرکتاب"درآمدی براندیشه ی سیاسی گرامشی"درباره ی هژمونی می گوید:"هژمونی عبارت است ازاعمال طبقه ی سرمایه داریا نمایندگان آن ها به منظورنیل به قدرت دولتی وحفظ آن دردرازمدت."(تونی فیتز جرالد،گرامشی و نظریه ی هژمونی،ترجمه ی حامد یوسفی)

شاخص های توسعه فرهنگی:

مهم ترین شاخص های توسعه فرهنگی عبارتند از:

1. عقل گرایی و اهمیت دادن به نقش عقل.

عقل دشنامم دهد من راضیم چون که فیضی دارد ازفیّاضیم

احمق ارحلوانهد اندر لبم من ازاین حلوای او اندرتبم(مولانا)

2. نگاه مثبت به دنیا و امور دنیوی .

دنیا مزرعه ی آخرت است.(سخن حکیمانه)

3. رویکرد تعاملی با دیگر فرهنگ ها:

"گفتگو بهترین روش فلسفی برای بیان یک امریا روشن کردن یک مفهوم است."(جهانبگلو:1386:ص 274)گاندی می گوید: «من دوست دارم پنجره های خانه ام را به سوی فرهنگ های دیگر بگشایم تا آنها چونان نسیم بوزند و خانه مرا تازه کنند؛ امّا دلم نمی خواهد هیچ نسیمی خانه مرا از جا بکند».

(خالقی،محمد هادی،www.hawzah .net)

4. باور به آزادی بیان(ویکی پدیا)

پیامدهای فرهنگی استفاده از دو خط فارسی و انگلیسی در تابلوی خیابانها و اماکن (مصوب 22/5/1375) در دویست و سی و پنجمین جلسه مورخ 22/5/75 شورای فرهنگی عمومی، پیامدهای فرهنگی استفاده از دو خط فارسی و انگلیسی در تابلوهای خیابانها و اماکن را مورد بحث و بررسی قرار داد و مقرر شد هیاتی به منظور ضوابط و معیارها در این زمینه با مسئولیت معاون امور مطبوعاتی و تبلیغاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و با حضور سازمان میراث فرهنگی و شهرداری و معاون سیاحتی و زیارتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با تاکید بر این محورها تشکیل شود : 1-برای راهنمایی بهتر افراد خارجی نقشه‌ای جامع، منطبق با نقشه خیابانها و بزرگراه‌ها تهیه شود. 2-در تابلوهای دو خطی، خط خارجی زیر خط فارسی و ریزتر نوشته شود. 3-سفارتخانه‌ها مجاز هستند که تابلوهایی به زبانهای مختلف به تشخیص سفارت بر سر در محل نصب کنند. 4-موارد اضطرای مثل فوریتهای پزشکی، فرودگاهها، پلیس و غیره مشخص شود که امکان استفاده از خط خارجی در این مراکز وجود داشته باشد. 5- در مورد نحوه به کارگیری زبان خارجی درباره معرفی باستانی، سازمان میراث فرهنگی طرح مشخصی ارائه کند. 6- گزارش عملکرد این هیات هر شش ماه یک بار به دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی ارسال شود.(وبگاه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی)

بیانیه شورای فرهنگ عمومی درباره امور معنوی (مصوب 27/5/1376) سیاستگذاری و نظارت و هدایت امور معنوی و مساجد از شئونات ولی فقیه است، با توجه به اهمیت موضوع و بنیادی بودن امر معنویت در انقلاب اسلامی ضمن بهره‌گیری از راهنماییها و بیانات مقام معظم رهبری حضرت آیت ا... العظمی خامنه‌ای با برگزاری اجلاسهای تخصصی در خصوص موضوعات مربوط به معنویت و مسجد باید به این مهم پرداخته شود. با توجه به جایگاه والای مسجد و ارتباط تنگاتنگ آن با فرهنگ عمومی و امور معنوی جامعه، نکات زیر درگروه کار فرهگ عمومی و امور معنوی دومین گردهم آیی سراسری شورای فرهنگ عمومی مطرح شد و از سوی شورای فرهنگ عمومی مورد تاکید قرار گرفت : 1-        همکاری بیشتر بین ائمه جماعات و روحانیون با مدیریت حوزه‌های علمیه تا این مرکز نسبت به تربیت و اعزام ائمه جماعات همت گمارند. 2-        برای تامین سخت افزار مساجد، صندوق عمران مساجد ایجاد شود و دولت از طریق وزارتخانه‌های مسکن و شهرسازی،‌شهرداریها و سایر وزارتخانه‌ها همکاری لازم را بعمل آورد. 3-    مسئول نرم‌افزاری موضوع، حوزه‌های علمیه و سازمان تبلیغات اسلامی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هستند که برنامه‌های خود را ارائه خواهند کرد. 4-        تحقیقات و پژوهشهای کاربردی و زیر بنایی در خصوص معنویت و مسجد انجام پذیرد. 5-        برنامه‌های مختلف حول محور مسجد تدوین شود، اهم این برنامه‌ها عبارتند از ‌: الف)‌سازماندهی برای مشارکت جوانان و زنان در امور مسجد ب) استفاده بهینه از امکانات موجود در مسجد ج) سیاستها و برنامه‌های جذب مردم به مساجد د) طراحی نظام اداره مساجد در کشور هـ) تبیین ارتباط مسجد با حکومت و) حد و حدود استفاده از ابزار نوین تبلیغی و هنری در مساجد ز)‌ آموزشهای لازم به افراد و ارکان اصلی مساجد 6-    در بودجه سال جاری و آینده دولت اعتبار قابل اعتنایی جهت صندوق عمران مساجد برای احداث و تعمیر و بازسازی و فعالیت‌های فرهنگی مساجد لحاظ شود. 7-    مساجد احداثی حتی الامکان با توجه به مقتضیات زمان و نسبت به نیاز فعلی ساخته شود و در شهرها و شهرکها و روستاهای فاقد مسجد، مکان مناسب جهت احداث مسجد در نظر گرفته شود. 8-        مساجد نمونه به مردم و ائمه جماعات نشان داده شود. 9-    پیشنهادات مطرح شده در اجلاس، با گرایش برنامه‌ای تدوین و در گروههای کاری برنامه بیست و پنج ساله تبدیل به برنامه‌ریزی دراز مدت شوند.(وبگاه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی)
آئین نامه‌های اجرائی نظارت بر نامگذاری اماکن (مصوب 15/10/76) در اجرای ماده سوم « آئین نامه‌ نامگذاری شهرها، خیابانها، اماکن و موسسات عمومی» مصوب جلسه مورخ 6/9/76 شورای عالی انقلاب فرهنگی، که شورای فرهنگ عمومی را «مرجع نظارت» تعیین کرده است، موارد زیر برای کلیه دستگاههای ذیربط لازم الاجرا است: الف) اعضای گروه مرکزی نظارت بر نامگذاری اماکن متشکل اند از : معاونت عمرانی وزارت کشور (رئیس شورا) یک نفر از اعضای شورای فرهنگ عمومی صاحبنظر در حوزه دینی و فرهنگی به انتخاب شورا و حکم رئیس شورا. یک نفر از اساتید برجسته تاریخ و تمدن و فرهنگ به پیشنهاد انجن آثار و مفاخر فرهنگی و تصویب شورای فرهنگ عمومی دو نفر از اعضای فرهنگستان زبان و ادب فارسی جمهوری اسلامی ایران به انتخاب فرهنگستان و معرفی رئیس فرهنگستان و حکم رئیس شورا نماینده وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از سازمان میراث فرهنگی. نماینده شهردار تهران نماینده بنیاد شهید انقلاب اسلامی تبصره 1- نماینده وزارت امور خارجه، در جلساتی که مربوط به اجرای بند 7 ماده اول آئین نامه‌ نامگذاری تشکیل می‌شود، به عنوان عضو اصلی، شرکت خواهد کرد. ب) اعضای گروه نظارت بر نامگذاری اماکن – ویژه استانها متشکل اند از : معاومت عمرانی استاندار (رئیس شورا) شهردار مرکز استان مدیر کل فرهنگ و ارشاد استان شهردار و فرماندار شهری که نامگذاری مکانی در آنجا در دستور جلسه گروه قرار گرفته است دو تن از فرهیختگان در زمینه فرهنگ و ادب فارسی در استان، به معرفی گروه نظارت بر نامگذاری و حکم استاندار مدیر کل بنیاد شهید استان تبصره 2- «گروه مرکزی نظارت بر نامگذاری اماکن» علاوه بر انجام ماموریتهای خود، مرجع مشاوره و رسیدگی به مشکلات و ابهامات «گروه نظارت بر نامگذاری – استانها» است. گروه نظارت بر نامگذاری موظف است هر سه ماه گزارش عملکرد خود را برای گروه اول تهیه، تدوین و ارسال نماید. ماده 2- گروه مرکزی نظارت بر نامگذاری موظف است سه ماه پس از تشکیل، ضوابط اجرایی و معیارهای لازم برای اجرای بندهای 10 گانه ماده اول آئین نامه نامگذاری را تدوین و برای تصویب به شورای فرهنگ عمومی ارائه کند. این ضوابط پس از تصویب به کلیه دستگاههای اجرایی و نظارتی اعلام و ابلاغ خواهد شد. ماده 3: نظارت بر نامگذاری اماکن چه در مرکز و چه در استانها، حداقل یک بار در ماه جلسه خواهد داشت و موارد ذیل را بررسی کند. 1-        بررسی و پیشنهادهای دستگاهها، موسسات و اشخاص حقیقی و حقوقی برای نامگذاری اماکن. 2-    اظهار نظر درباره عملکرد شهرداری‌ها و موسسات عمومی و خصوصی برای نامهای تعیین شده اماکن جدید و اجرای آئین‌نامه‌ها و شیوه نامه‌های مصوب 3-        بررسی مستمر گزارش دستگاههای مسئول به ویژه شهرداری‌ها کشور (از طریق طرح گزارش عملکرد گروه نظارت بر نامگذاری در استانها) ماده 4- گروه مرکزی نظارت بر نامگذاری اماکن شیوه نامه بند 10 ماده اول را بر اساس ضوابط تدوین به شورای فرهنگ عمومی، گزارش خواهد کرد. ماده 5: «گروه مرکزی نظارت بر نامگذاری اماکن» با هماهنگی رسانه‌های عمومی به ویژه صدا و سیما و مطبوعات برای مشارکت و همکاری در زمینه‌های زیر به شیوه مناسب اقدام کند: 1-        تولید برنامه‌ها و تدوین مقاله‌ها و گزارشهای تبلیغی درباره ضرورت اجرای مصوبات شورای عالی انقالب فرهنگی و شورای فرهنگ عمومی 2-        بررسی و تهیه گزارش از نامهای فعلی اماکن و مناسب و یا نامناسب بودن آنها. 3-        معرفی و اعلام نامها و عناوین جدید اماکن در رسانه‌های سراسری، منطقه‌ای و محلی برای اگاهی مردم با گفتن دلایل و انگیزه‌های نامگذاری ماده 6: فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی، دانشگاههای کشور، انجمن‌های علمی، ادبی، هنری و سایر دستگاههای مسئول در کشور می‌توانند نام‌ها و عناوین پیشنهادی خود را که با آئین‌نامه نامگذاری، مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی (مواد اول و دوم) همگون و همسو است از طریق «گروه مرکزی نظارت بر نامگذاری اماکن» به شورای عمومی اعلام کنند تا در نامگذاری‌ها استفاده شود. تبصره 3- «گروه مرکزی نظارت بر نامگذاری اماکن» تلاش می‌کند هر چه سریعتر و با همکاری دستگاههای مسئول، بانک اطلاعات نام‌های موجود و پیشنهادی را که دارای اطلاعات جامع درباره نامها و ویژگیهای آنها، نوع مکان و نشانی آنها باشد، ایجاد کند. ماده 7: «گروه مرکزی نظارت بر نامگذاری اماکن» مکلف است هر سه ما یکبار، گزارش کاملی از پیشنهادها، توصیه‌ها، نام‌های جدید اماکن مهم عمومی و نام‌های کنونی آنها به همراه ارزیابی خود، به شورای فرهنگ عمومی تقدیم کند. این گزارش‌ها، پایه و مستند اطلاعاتی تدوین گزارش منظور بند 2 ماده سوم آئین نامه نامگذاری خواهد بود. ماده 8: این آئین‌نامه در 8 ماده و سه تبصره در دویسیت و هشتاد و دومین جلسه مورخ 9/4/1376 به تصویب شورای فرهنگ عمومی رسید و در تاریخ 15/10/76 در دویست و هشتاد و هفتمین جلسه اصلاحات لازم انجام گرفت، که از تاریخ تصویب، قابل اجرا است.(وبگاه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی)
راهبردها و رویکردهای ساماندهی فرهنگی (مصوب 26/11/1377) به رغم تجربه بیست ساله در زمینه اقدامات فرهنگی، چه به صورت پراکنده و چه در قالب برنامه‌های پنج‌ساله- جمع بندی مدون و روشنی از مبانی، اهداف و نتایج این اقدامات در دست نیست. در طی این سالها، به دلیل فعالیتهای فرهنگی از یک سو و تحولات اجتماعی از سوی دیگر، دگرگونیهای مهمی در بخش فرهنگ پدید آمده است، که به نوبه خود رویکردها و پنداشت‌های مربوط به برنامه‌ریزی فرهگی را متاثر ساخته است. این تحولات به ناگریز تغییراتی را در مبانی، اهداف و دامه برنامه‌ریز فرهنگی ایجاب می‌کند. هر نوع تلاش برای برنامه‌ریزی فرهنگی، بدون ملاحظه‌ای این دگرگونی‌ها، ثمر بخشی کافی را در پی نخواهد داشت. با وجود آنکه مباحثی از سوی افراد و در چارچوب دیدگاه‌های مختلف در این زمینه ارائه شده که ناظر به تحولات و نیازهای فرهنگی است، لیکن به دلیل خصلت پراکنده این مباحث، صورت بندی روشنی از دغدغه‌های اصلی فرهنگ و پاسخ‌های بدیل در دست نیست. اکنون که در آستانه تدوین طرح «ساماندهی فرهنگی» و تدوین «برنامه پنج ساله سوم» قرارداریم، فرصت مناسبی است تا اهداف و دغدغه‌های اصلی فرهنگ، تدقیق و تصریح شود. گردهمایی «راهبردها و رویکردهای ساماندهی فرهنگی» این امکان را فراهم می‌کند که از یک سو، تجربه اقدامات فرهنگی در طول دو دهه انقلاب ارزیابی و جمع‌بندی شود، و از سوی دیگر با اتکاء به تغییرات اجتماعی و سیاسی، اهداف فرهنگی و مبانی برنامه‌ریزی مورد بررسی قرار گیرند. هدف اصلی از برگزاری گردهمائی، صورت بندی دیدگاههای مختلف درباره مهم‌ترین مسائل پیش روی برنامه‌ریزی فرهنگی است. بر اثر این تحولات، صحنه فرهگی کشور تغییر یافته است. این تغییر صحنه پرسش‌های متفاوتی را پیش روی برنامه ریز فرهنگی قرار می‌دهد هر نوع تلاش در جهت برنامه‌ریزی فرهنگی می‌باید وضعیت خودرا در برابر این پرسش‌ها روشن کند: 1-    کانون اصلی برنامه ریزی فرهنگی کدام است؟ در این زمینه دو دیدگاه اصلی قابل تشخیص است. یک دیدگاه معتقد است برنامه‌ریزی فرهنگی می‌باید از ورود به بخش محتوایی و مضامین فرهنگ پرهیز کند و تاکید خود را بر توسعه کالای فرهگی و افزایش تولید و مصرف کالاهای فرهنگی بگذارد. مفهومی که شاید تا اندازه‌ای بتواند گوهر این دیدگاه را نشان دهد، «توسعه فرهنگی» است. در مقابل، دیدگاه، دیگر معتقد است هدف برنامه‌ریزی فرهنگی، اتخاذ تدابیر و سیاستهای معطوف به محتوای فرهنگ است. هدف این تدابیر آن است که ارزش‌ها و نگرش مثبت، مطلوب و آرمانی را تقویت کند و پاره‌ای از ارزشهای منفی و غیر آرمانی را از صحنه نظام فرهنگی خارج کند. 2-        جایگاه دولت در برنامه‌ریزی فرهنگی و دامنه اثر گذاری آن کجاست؟ در این زمینه نیز دو دیدگاه قابل تشخیص است. یک دیدگاه معتقد است که دولت به دلایل مختلف نمی‌تواند نقش موثری در تغییرات محتوایی فرهنگ ایفا کند. این امر از یک سو به دلیل کاهش منابع مالی دولت و از سوی دیگر حضور کالاها و رسانه‌ها رقیب است. همچنین هنگامی که دولت درصدد گسترش نوع خاصی از فرهنگ بر می‌آید، به دلیل خصلت ابزاری و تبلیغاتی این نوع فرهنگ در جهت اهداف سیاسی، نوعی مقاومت را در میان مخاطبان فراورده‌های فرهنگی ایجاد می‌کند. علاوه بر این کنترل فیزیکی بری ممانعت از گسترش کالاهای فرهگی رقیب، کارآیی خود را بیش از پیش از دست می‌دهد. لذا این دیدگاه بر آن است که دولت باید از ورود به تغییرات محتوایی پرهیز و دامه دخالت در فرهنک را محدود کند. دیدگاه دیگر بر آن است که مطابق ارزش‌های برآمده از انقلاب، اصول قانون اساسی و نیز اصول سیاست فرهنگی، دولت متولی گسترش فرهنگ دینی و توسعه‌ای است. دولت رای تشخیص منابع خود ناگزیر نیازمند معیارهایی است. دولت نمی‌تواند نسبت به تمام خرده فرهنگها موضعی یکسان اتخاذ کند. به همین دلیل در گسترش فرهنگ دینی و فرهنگ ملی در برابر هویت خاص و کوچک مسئولیت دارد. 3-    مبانی و معیارهای انتخاب سیاستها و فعالیت‌ها کدام است؟ هر نوع برنامه‌ریزی فرهنگ نیاز به معیارهایی جهت انتخاب فعالیتها و طرح‌ها دارد. به عبارت دیگر هر نوع برنامه‌ریزی مبتنی بر نوعی ایدئولوژی است. این معیارها که گاه از آن با عنوان سیاست فرهنگی یاد می‌شود، برنامه ریز را در جهت انتخاب بین شیوه‌ها و سیرهای بدیل یاری می‌کند. در این زمینه دو دسته معیار وجود دارد. معیارهای فرگرایانه مبتنی بر مصلح ملی و جمعی، و اولویت نیازها و خواست مخاطبان در یک سو، و معیارهای جمع گرایانه مبتنی بر مصلحت ملی و جمعی و اتکاء به اصول ملی و مورد وفاق در سوی دیگر، از جمله این جمله است. 4-    ضرورت فرهنگ و رابطه آن با بخش‌های دیگر: در حال حاضر این پرسش در پاره‌ای از محافل اجرایی و علمی مطرح است که با توجه به محدودیت منابع و تنش‌های ناشی از فعالیت فرهنگی، چه ضرورتی برای تخصیص منابع در این بخش وجود دارد. به عبارت دیگر،‌مشکلات کشور هم اکنون مشکلات اقتصادی و روزمره است و پرداختن به فعالیت فرهنگی و تخصیص منابع در این فعالیتها، امری غیر ضروری است. چرا که فرهنگ فعالیت تجملی و ثانویه است. در برابر آن،‌ دیدگاه دیگری کارآمدی و نتیجه بخش بودن برنامه ریزی‌های اقتصادی را منوط به فرهنگ می‌داند بر این نظر است که نادیده گرفتن آن از کارآیی و ثمر بخشی برنامه‌های اقتصادی می‌کاهد. 5-    مبانی نظری برنامه‌ریزی‌های فرهنگی کدام است؟ هر مفهومی از فرهنگ،‌ الزامات برنامه‌ای خاص خود را دارد . اگر فرهنگ را به معنای شیوه زندگی تعریف کنیم، برنامه‌ریزی فرهنگ دامنه‌ای وسیع پیدا می‌کند و به لحاظ نظری، این نوع برنامه‌ریزی تمامی اجزاء شیوه زندگی را در بر می‌گیرد. اگر فرهنگ را در معنای سازمان‌های تولید کننده معنا و محصولات آن در نظر بگیریم، حوزه برنامه‌ریزی به کالاهای فرهنگی محدود می‌شود. 6-    دستاوردهای اقدامات و برنامه‌های فرهنگی در چند دهه اخیر چه بوده است؟ در شرایط مختلف اجتماعی سیاسی، چه نوع اهداف فرهنگی مد نظر بوده است و عملاً‌برنامه‌های فرهنگی تا چه حد، به اهداف خود دست یافته‌اند و میزان موفقیت آنها را با چه عاملی می‌توان توضیح داد؟ این پرسش کمک می‌کند تا اهداف برنامه‌ای واقع بینانه‌تری برای برنامه «پنج‌ساله سوم» انتخاب شود. بر این اساس، محورهای زیر برای گردهمایی در نظر گرفته شده است: -           مبانی مفهومی و نظری فرهنگ و الزامات برنامه آن. -           بررسی و ارزیابی تجارت برنامه‌ریزی فرهنگی در ایران (دوره قاجار، پهلوی و پس از انقلاب) -           اهداف اصلی برنامه‌ریز فرهنگی: توسعه فرهگی یا فرهنگ توسعه -           جایگاه دولت در برنامه‌ریزی فرهنگی و دامه اثر گذاری آن. -           مساله شناسی در حوزه فرهنگ معاصر ایران. -            اقتصاد فرهنگ(وبگاه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی)

منابع:

1.آزاد ارمکی،تقی،جامعه شناسی فرهنگ(1387)،تهران:انتشارات علم.

2.صالحی امیری،سیدرضا و محمدی،سعید(1389)،دیپلماسی فرهنگی،انتشارات ققنوس،تهران.

3.سرکارآرانی،محمد رضا،فرهنگ آموزش و یادگیری(1389)،انتشارات مدرسه،تهران،چاپ اول.

4.مثنوی مولوی،تصحیح نیکلسون،انتشارات امیرکبیر،تهران.

5. http://mh.farhangoelm.ir

6.http://sccr.ir

7.http://www.farhang.gov.ir/fa/intro/duty(وبگاه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی)

8.حبیب زاده ملکی،اصحاب،افخمی،حسین،نادرپورمحمدرضا،بهریر،سروش،بررسی نقش دوگانه رسانه های جمعی درپیشگیری و وقوع جرم،نشریه انتظام اجتماعی،تابستان 1388،دوره اول،شماره 2

9.http://fa.wikipedia.org/wiki

10.مثنوی مولوی

11.ساروخانی،باقر،جامعه شناسی نوین ارتباطات(رسانه ها درجهان امروز)،تهران:انتشارات اطلاعات،1391،چاپ اول.

12.دو هفته نامه گزارش گفت و گو، سال اوّل، ش 14، ص 36.(www.hawzah.ne)

13.جهانبگلو،رامین،موج چهارم،نشرنی(1386)،تهران،چاپ پنجم.

14.پيرس و رابينسون، برنامه‌ريزي و مديريت استراتژيك، ترجمه سهراب خليلي شوريني، تهران: انتشارات يادواره كتاب، 1376

15. culture.blogfa.com

16.نظام بهرامی،کمیل،نظریه ی رسانه ها،انتشارات کویر،چاپ دوم،1391

17.تامپسون،جان،ایدئولوژی و فرهنگ،ترجمه مسعود اوحدی،انتشارات موسسه فرهنگی آینده پویان مهران،چاپ اول،1378

18.تونی فیتزجرالد،گرامشی و نظریه ی هژمونی،ترجمه ی حامد یوسفی،bulltin.blogfa.com

19.

برنامه ریزی فرهنگی(ویژه دانشجویان دانشگاه علمی کاربردی واحد 26تهران)

شاخص های توسعه فرهنگی:

مطالب مشابه :

برنامه فیزیکی مدرسه-برنامه فیزیکی بیمارستان-برنامه فیزیکی هتل

مطالعات درمانگاه تخصصی

بر معماری ایران در سال 92 چه گذشت

طراحی خانه سالمندان

برنامه ریزی فرهنگی(ویژه دانشجویان دانشگاه علمی کاربردی واحد 26تهران)

7 اصل حاکم بر معماری اسلامی

تبلیغ در مناطق مرزی، محروم و اهل سنت: نکاتی برای گروههای تبلیغی