تجلیل از عید فطر در افغانستان - عید سعید فطر درافقانستان

تجلیل از عید فطر در افغانستان

حافظ منشین بی می و معشوق زمانی کایام گل و یاسمن و عید صیام است

امروز روز عید صیام، عید فطر است، عیدی که جشن پیروزی بر نفس سرکش و عیدی که دلها شستشو شده از پلیدی و ناپاکی است. عیدی است که مسلمانان جهان بعد از یک ماه روزه داری ، دلهای صیقل داده از گناهان چرکین شده را پذیرای نور تازه ای از انوار الهی کرده اند.عید فطر جشن بزرگ اسلامی است که همه ساله در روز اول ماه شوال توسط مسلمانان با شور و شعف خاصی گرامی داشته می شود. ((از آنجا که "فطر" پایان صوم(روزه) است، به عید فطر عید صیام نیز گفته می شود.)) این عید، روزی است که مسلمانان پس از یک ماه روزه داری وعبادت پروردگار چشم به راه این روز بزرگ هستند و این روز را جشن می گیرند. عیدفطر بدرقه ای است بر ماه رمضان. گویی پس از یک ماه اطاعت از پروردگار همگان در ضیافتی که از سوی رب العالمین تدارک دیده می شود، شرکت می کنند...

عید سعید فطر درافقانستان

عید سعید فطر درافقانستان

در این روز مسلمانان جهان با ظاهری آراسته و پاک در نماز عید فطر شرکت می جویند و خداوند را به خاطر نعمت های این ماه مبارک سپاس می گویند. در همه شهر و روستاهای سرزمین های اسلامی نماز عید فطر با تشریفات خاص خود برگزار می شود. برپایی نماز عید فطر و مراسم ویژه آن در نقاط مختلف کشورهای اسلامی بسیار زیبا و دیدنی است. در این روز صدها میلیون مسلمان از کوچک و بزرگ و پیر و جوان در سراسر این کره خاکی در حالی که با اجابت فرمان خداوند و شرکت در یک دوره ‪ ۳۰روزه تمرین تشنگی و گرسنگی و خویشتن داری درمقابل تمایلات درونی و پیشه کردن تقوای الهی، هریک به درجه ای از درجات رشد معنوی و فضایل اخلاقی دست یافته اند، بعد از طلوع آفتاب، با قلب هایی آکنده از ایمان و امید و با قدم هایی استوار و امیدوار به رضای خداوند سبحان، در محل ها و مراکز برپایی نماز عید فطرحضور می یابند. بی شک آنان که در ماه مبارک رمضان میهمان خدا بودند و واقف بر باز بودن درهای بهشت در این ماه، شب های پرعظمت قدر را به راز و نیاز با خدای خود پرداختند، دوری از گناهان را تمرین کردند تا ناپاکی و پلیدی را از خود جداسازند. فطریه، از سنت های حسنه روز عید فطر است که در شرع مقدس اسلام بر "واجب" بودن آن تاکید شده است. در واقع "فطریه" یا زکات فطر " آنچه پس از روزه رمضان برای سلامت تن در آغاز ماه شوال به فقیران دهند"، است.

اهمیت فطریه در دین اسلام تا اندازه ای است که با وجود واجب نبودن شرکت در نماز عید فطر، اما دادن زکات فطره " فطریه " از واجبات است، تکمیل روزه به پرداخت زکات یعنی فطره است ، همچنین افراد هر محله به اتفاق بزرگ خاندان به دیدار اقوام رفته و عید فطر راتبریک می گویند و طلب حلالیت می طلبند. در این روز کسانی که قبل از عید یکی از بستگان خود را از دست داده اند، پذیرای مردمی هستند که برای دلداری و پایان عزاداری به منزل آنها می آیند. کودکان و نوجوانان نیز در این روز فرخنده، با لباس های نو و آراسته به در منازل رفته و باصدای بلند عیدی درخواست می کنند و صاحبخانه سکه و شیرینی به آنها عیدی می دهد.

عیدفطر که از جمله تعطیلات رسمی در افغانستان است، از یک تا سه روز جشن گرفته می شود و در طی آن مردم با پوشیدن بهترین پوشاک خود، پس از انجام عبادات، به دید و بازدید و جشن و سرور می پردازند.

مردم این کشورمعمولاً در هنگام نان چاشت( ناهار) در روز رسم است، که در خانه بزرگان و یا به خانه یکی از اقوام که مسافر خانه خدا دارد جمع می شوند، و معمولاً نان چاشت را که پلو و قرمه می پزنند در کنار یکدیگر صرف می کنند و برای مومنان و اسیران خاک طلب مغفرت می کنند. افغان ها این عید را چنان گرامی می دارند که ایرانیان، نوروز را ارج می نهند. اغلب شهروندان تلاش دارند تا برای روز عید فطر لباس نو تهیه کنند که این رسوم در سراسر افغانستان تقریباً یکسان است.

در تمامی دول اسلامی از جمله افغانستان اعیاد با نماز آغاز می گردد و مسلمانان با سرزدن آفتاب راهی عیدگاه ها و مصلی ها می شوند و در یک وحدت عملی کم نظیر سر بر آستان حضرت دوست می سایند و پس از آن با چهره بشاش از توفیق یافتن به انجام تکلیف همدیگر را در آغوش گرفته و به یکدیگر تبریک می گویند. رفت و آمد مسلمانان به خانه های یکدیگر، عیادت از مریضان، صله رحم و بخشش به مستمندان از بهترین مراسم این عید است. عید سعید فطر می تواند پاسخ گوی غرایز و نشانه اوج ارج گذاری اسلام به عاطفه و مهربانی باشد.

اما نوغ تجلیل از عید سعید فطرو رسوم و اداب آن درمیان باشنده گان این سرزمین فرق می کند، مثلا ؛

عید در ولایات غربی افغانستان:

عید سعید فطر با تمام رنگ وبوی معنوی اش،به نوعی با فرهنگ بومی ولایات غرب افغانستان درآمیخته است، تاجاییکه درمیان عوام بیشتر به عید "زنان " مشهوراست .

سه روز معمول عید، اختصاص به رفت وآمد مردان وبعد ازآن تا روز قبل از عید سعید قربان (حدود دوماه) از سوی زنان تجلیل میشود.

به طور معمول در ولایات غرب کشور (بادغیس ،هرات،غور و فراه) شب عید جایگاه خاصی برای خانواده عروس و داماد دارد .

روزاول عید بعد ازبرگزاری نمازعید، تا سه روزبیشتر برای مردان است که با مصافحه واحوالپرسی ورفت وآمد به خانه هاى همدیگر وصرف شیرینی ومیوه جات وبعضاً صرف غذا ،این روز را گرامی میدارند.

با وجود یکرنگی مراسم مذهبی همچون برگزاری نماز عید ودُعا ،تجلیل ازعید، درمیان اقشار مختلف مردم تا حدودی متفاوت ومتنوع است.

درولایت هرات ودرآخرین شب ماه رمضان (شب عید) وبعضاً یکی دوشب قبل،عیدی عروس درضمن یک مهمانی واجرای مراسم خاص ازسوی خانواده داماد اهداء میشود

عیدی داماد درروز های عید وبعد از دیدار وی با خانواده خُسر داده میشود.

عیدی بردن برای نو عروس وفراهم کردن مواد خوراکی مورد نیاز برای یک مهمانی بزرگ خویشاوندی در شب عید، به عهده خانواده داماد است .

استاد ابوبکر یقیق نویسنده وپژوهشگر درولایت هرات، مواردی چون دورۀ طولانی عید (عید فطر تا عید قربان ) برای زنان ورفتن دسته جمعی آنان به خانه های همدیگر، بوسیدن دست درمیان مردان ،اهدای شیرینی همراه با یک دستمال دست دوزی شده به مهمانان را ازنکات برجستۀ عید فطر در ولایات غرب کشورمیداند.

یقیق میگوید که دربعضی از ولسوالی ها رفت وآمد زنان تا روزقبل از عید قربان ادامه دارد! ودرمیان مردان نیزهرشخص دست شخص دیگر را که ازوی بزرگتر باشد میبوسد وبعد از خوردن مقداری از شیرینی مخصوص عید ،متباقی آن را با خود میبرد.

اما این موارد کمتر درشهر ها دیده میشود ومراسم عید با هموار کردن سُفرۀ مملو از انواع شیرینی ومیوه جات همراه است .

داکتر سیف الله محصل سال دوم طب هرات باشندۀ ولایت فراه ،از رفتن مردم به مناطق خوش آب وهوا ،دید وبازدید ،اجرای مراسم کُشتی گیری و تخم مرغ جنگی به عنوان رسوم عمدۀ مردم این ولایت درایام عید یاد میکند.

وی از اهدای عیدی عروس و داماد به گونۀ متفاوت یاد نموده و میگوید : (( دو سه شب قبل از عید، خانواده داماد عیدی عروس را که شامل انواع پوشاک خوب ودست دوزی شده میباشد به خانۀ وی میبرد ،البته درروزعید خانوادۀ عروس علاوه براهدای لباس وکفش مناسب، بین یکصد تا یکصدوپنجاه عدد تخم مرغ پُخته وتزیین شده را به داماد میدهد.))

به گفتۀ موصوف ، داماد مکلف است شرکت درمراسم تخم مرغ جنگی و جنگ دادن تخم مرغ شکسته آن را به خانۀ عروس ببرد.

با این حال عبدالروف نیازی محصل سال چهارم فلسفه و علوم اجتماعی یکی از اعضاء کمیته فرهنگ وجوانان هرات ،جنبه عقیدتی عید فطر را مهمتر ازبعضی رسوم وعنعنات جانبی آن دانسته وبراین باور است که ارشادات دینی، مردم را به شاد بودن ،دید وبازدید ودوری گزیدن از کدورت وایجاد صفا وصمیمیت تشویق میکند.

به گفته موصوف،اجرای بعضی از رسوم ،آمیخته از داشته های نسل های گذشته وفرهنگ بومی است ولی چندان برجسته نیست که جنبه معنوی عید فطر را کمرنگ کند.

هندوان افغانی غالبا در ماه میزان مراسمی دارند که خانم هایشان به منظور پیروزیها و طول عمر شوهران خویش روزه میگیرند ودر معابد در حق شوهران خویش دعا مینمایند. اجرای این مراسم از مقام ومنزلت شوهران نزد خانمهای شان حکایت میکند.

اما از آنجایکه افغانستان یک کشور کثیرالمیلیت می باشد که اقوام و مذاهب مختلف را در خود جای داده است و یکی از این اقوام هندوان افغانستان می باشد.

در میان هندوان افغانی این روز با پاک کاری در منازل، دکانها و محلات زیست اغاز میگردد. در خانه ها غذاهای شرین و لذیذ و رنگا رنگ را تهیه میکنند. اماکن و خانه شان را توسط چراغها ی رنگارنگ روشن مینمایند. با اشخاص بیچاره و غریب کمک میرسانند، خیرات میدهند و به خانه های یگدیگر تحایف میبریند و در این روز همه (زن ومرد، پیر و جوان و اطفال) خوشی میکنند. در منازل شب نشینیهای خوشی بر پا میگردد واتش بازی میکنند و روز مبارک قبول شده است، اقارب کلان برای اطفال و نوجوانان پول میدهند که انرا به نام (خرجی دیوالی) مینامند. در محلات خاص [باورگاه ها] سرود های مذهبی میسرایند.

در این روز هندوان عنعنه دارند که تحایف و شیرینها را به خانه داماد خویش میفرستند. ولی با آنکه افغانستان یک تاریخ دیرینه دارد و مردم این کشور سنتی و بارسوم و عنعنات دینی سخت معتقد می باشند، جنگ های چند دهه ای که دامن گیرمردم این سرزمین گردیده است عید در حال حاظر شور و اشتیاق خاص که پیش از این جنگ های خانمانسوز و ویرانگر داشته دیگر در شرایط فعلی ندارد، زیرا فقر، بی کاری ، بی امنیتی همه چیز را از این مردم سلب کرده است و این مردم در تقلای نان بخور نمیر ویافتن قرص نان خشکی می باشند تا زنده بمانند، نه آنکه زنده گی کنند، یاد از هموطنان که در زیر خیمه ها زند گی می کنند و چیزی برای خوردن ندارند، خوشی را از دیگران که احساس و عاطفه انسانی در آن ها زنده است، نیز سلب کرده است.

اما کابل؛

مردم کابل امسال با تفاوتهای کم سابقه مالی برای خرید به بازارهای این شهر می روند؛ در حالی که برخی می گویند اصلاً توان خرید را ندارند. شماری دیگر دنبال کالاهای گرانبها و لوکس می گردند.

فرهاد فرشنده ای که وسایل و مواد آرایش زنانه می فروشد، می گوید شمار افراد ثروتمندی که به دنبال خرید مواد و وسایل گرانبها به بازار می آیند بیشتر شده است.

در واقع خرید عید، نمایش فقر و ثروت است. ثروتمندان ثروتمند تر شده و فقیران فقیر تر شده اند.

دختری که در این فروشگاه برای عید خریداری می کرد بمن گفت تنها برای خرید لباس عید فطر امسال، بیشتر از ۹ هزار افغانی اختصاص داده است. این دختر جوان گفت اعضای خانواده پنج نفری او هرکدام در حدود همین مقدار پول را برای خود لباس می خرند..

احمد ضیا ، یکی دیگراز مشتریان دراین فروشگاه گفت امسال تصمیم گرفته برای خود لباس افغانی ساخت پاکستان بخرد. او گفت بیشتر از هفت هزار افغانی را برای خرید لباس خود اختصاص داده است.

ولی وقت که از این فروشگاه بیرون می آمدم چند تا زن مردی را دیدم که به من می گفت عید آمد و کاش ما می توانستم برای فرزندان خود یک شب نان شکم سیر تهیه می کردم .

یکی از آنها می گوید که او و فرزندانش سه ماه است که نان خشک می خورند و در این مدت سه ماه نتوانسته است که برای اولاد هایش گوشت بخرد.

خانمی که می گفت معلم است، گفت در نظر دارد برای خرید عیدی تمام اعضای خانواده خود، تا سه هزار افغانی خرج کند

این معلمه می گوید به دلیل حقوق کم و ثابت، توان خرید بیشتر از این را ندارد

سمیع الله، مردی که بالای چوکی در پارک شهر نو کابل نشسته و مقداری شیرینی و کیک را در پارچه ای پیچیده بود، گفت خرید عیدی او فقط شش هزار افغانی با پول قرض بوده است او گفت این شیرینی را از فروشگاه یک دوستش خریده و پول آن را نپرداخته است. این مرد می گوید که بی کار می باشد و توان خریدن لباس را برای بجه هایش ندارد..

او می گوید پس از روی کار آمدن حاکمیت جدید در افغانستان فقرا فقیرتر و ثروتمندان پولدارتر شده و فاصله بین فقرا و اغنیا در افغانستان، هیچ زمانی تا این حد نبوده است..

چرا این همه تفاوت در فقر و ثروت؟

ده در صد مردم تمام درآمد های این کشور را به خود اختصاص داده اند و بقیه زیر خط فقر زنده گی می کنند چرا؟

علی فطرت استاد اقتصاد در دانشگاه کابل سیستم اقتصاد بازارآزاد را دلیل اصلی به میان آمدن تفاوت در زندگی اقتصادی مردم افغانستان می داند و می گوید که این سیستم، درآمد اکثریت مردم را کاهش داده و درآمد شمار اندک را بالا براده است و تفاوت اساسی که میان آنان (ثروتمندان و فقیران) به وجود آمده، ناشی از تقسیم درآمد است که در پنج-شش سال اخیر که بازار آزاد به میان آمده، شکل گرفته است."

او می گوید افزایش بیکاری، بازگشت مهاجران، گرانی در بازار، فساد اداری و خصوصی سازی بیش از حد در افغانستان، درآمد اکثریت مردم را محدود کرده است

ویرایش وتلخیص:برگزیده ها


,