چگونه راستای مکه (قبله) و یا دیگر نقاط را بیابیم؟

سلام دوستان

چند روز پیش دوستی از من پرسید: در شیراز انحراف شهر کربلا از قبله چند درجه است؟

برخلاف سؤال، که ساده بهنظر میرسد، پاسخ آن نیازمند آشنایی با نجوم کروی و محاسبات نسبتاً پیچیده است. (فرمول آن از این قرار است:

((θ = atan2( sin(Δλ).cos(φ2), cos(φ1).sin(φ2) − sin(φ1).cos(φ2).cos(Δλ)

با توجه به شکل ظاهری و شلوغ فرمول، و برای دوری از محاسبات مثلثاتی و خطای احتمالی (که معمولاً پیش می‌آید)، تصمیم گرفتم به سراغ اینترنت بروم و از برنامه‌های آماده استفاده کنم. در اینجا مایلم آنچه را که در این رابطه به دست آوردهام در اختیار شما قرار دهم، تا خودتان نیز بتوانید نه تنها جهت شهر کربلا، بلکه هر نقطۀ دیگری را (مثلاً راستای قبله را) در همان محل سکونتتان بیابید.

برای اینکار، لازم است مختصات جغرافیایی شهر خودتان، و شهر مقصد را بدانید. نگران نباشید؛ سایتهای مختلفی این مختصات را در اختیار شما قرار میدهند. در زیر لینک چند تا از آنها را قرار دادهام. میتوانید با وارد کردن نام شهر، طول و عرض جغرافیایی آنرا بهدست آورید:

http://www.geomidpoint.com/destination/

البته با استفاده از google map هم میتوان مختصات را بهدست آورد (کافی است بر روی شهر خود کلیک کنید، مختصات آن در پایین تصویر ظاهر میشود):

http://itouchmap.com/latlong.html

در این سایت نیز میتوانید مختصات بسیاری از شهرهای ایران را ببینید:

http://www.noojum.com/other/astronomy-tools/187-online-tools/6266-longitude-latitude.html

برای مثال، با استفاده از سایت اول، مختصات شیراز از این قرار است:

و به همین ترتیب مختصات شهر کربلا عبارت است از (دکمه New Search را کلیک کنید تا نام شهر قبلی پاک شود):

حال به سراغ سایت زیر میرویم و مختصات مبدأ (point 1) و مقصد (point 2) را در آن قرار میدهیم ( از چپ به راست، ابتدا عرض یا latitude و سپس طول یا longitude):

http://www.movable-type.co.uk/scripts/latlong.html

نتیجه را در زیر میبینید:

زاویهای که بهدست میآید (ردیف دوم) نسبت به راستای شمال و در جهت عقربههای ساعت است، یعنی به اینصورت:

اگر در همان سایت بر روی عبارت see it on a map کلیک کنید، نقشه را هم میبینید:

تا اینجا راستای شهر کربلا را نسبت به شیراز بهدست آوردهایم، اما نسبت به قبله چطور؟ برای اینکار، ابتدا مختصات شهر مکه را بهدست می‌آوریم:

و آن را به عنوان نقطه دوم در سایت قبل قرار میدهیم:

به عبارت دیگر در شیراز و نسبت به جنوب، راستای قبله 57 درجه و 20 دقیقه و 36 در غرب راستای جنوب است. و با توجه به زاویهای که برای راستای کربلا بهدست آوردیم، انحراف راستای کربلا از قبله (یعنی اختلاف دو زاویه) حدود 57 درجه به سمت غرب خواهد بود:

در تصویر زیر به همان روش بالا، راستای مشهد نیز اضافه شده است:

ساکن هر جایی باشید، کافی است مختصات آنجا را به جای شیراز قرار دهید.

در صورت علاقه می‌توانید خودتان برنامۀ اجرای مراحل بالا را بنویسید (کدهای آمادۀ آن در همان سایت http://www.movable-type.co.uk/scripts/latlong.html ارائه شده است. البته باید به تبدیل واحدها و مواردی از این قبیل دقت کنید).

بد نیست بدانید که سایت مركز مطالعات وپژوهش هاى فلكى ـ نجومى وابسته به دفتر حضرت آیت الله سیستانی در قم، قسمتی دارد که با مراجعه به آن می‌توانید راستای قبله را در شهر خود (و دقیقاً در محل منزل خود یا هر جای دیگر) پیدا کنید. آدرس آن از این قرار است:

http://farsi.nojumi.org/WebPages/Details.aspx?Id=1135

خواهشمندم چنانچه در مورد مطالب بالا سؤالی داشتید حتماً در قسمت نظرات مطرح کنید.

در ادامه مختصات برخی شهرها، وراستاهای محاسبه شده را برای برخی بنا به نیاز دوستان قرار داده ام: