مصر پادشاهي ميانه( مقبره هاي تخته سنگي،نقاشي و پيکرتراشي)

مصر
پادشاهي ميانه( مقبره هاي تخته سنگي،نقاشي و پيکرتراشي)

  O پادشاهي ميانه

حدود سال 2300 پيش از ميلاد ، زمينداران جاه طلب به زور آزمايي با قدرت فراعنه برخاستند و کشور مصر را تقريبا تا يک سده در دريايي از ناآراميها و آشوبهاي داخلي گرفتار کردند . سرانجام يکي از اميران طيوه (تبس ) به نام منتحوتپ ا توانست مصر را يکبار ديکر متحد کند و تحت فرمان پادشاه واحدي در آورد. در دوره حاکميت سلسله يازدهم و دوازدهم ( که پادشاهي ميانه ناميده مي شود ) به دنبال تحول مزبور ، هنر از نو احيا شد و ادبياتي غني و پر تنوع پديد آمد .  

  ■ مقبره هاي تخته سنگي

از جمله مهمترين و مشخص کننده ترين بازمانده هاي مربوط به دوره پادشاهي ميانه مي توان از مقبره هاي تخته سنگي در بني حسن نام برد ( تصوير 79 ) . يکي از سالم مانده ترين مقابر مزبور مقبره خنوم حوتپ است ؛ وي در کتيبه اي که در همان مقبره به دست آمده از شکوه و بيمانندي اين مقبره به خود مي بالد و مي گويد که درهاي آن را از چوب درخت سرو به ارتفاع هفت کوبيت ( 61 متر ) ساخته است . او ضمن بيان طرز فکر مصريان درباره منزلگاه آخرت ، مي افزايد : نجابت اصلي من اين بود : مقبره اي تخته سنگي ساختم ، زيرا آدمي بايد از کاري که پدرش انجام مي دهد تقليد کند . پدرم براي خودش خانه اي در خورد کا شهر مرنوفرت ، از سنگ اعلاي آيان ساخت تا نامش را علي الابد جاوداني کند و تا دنيا دنياست برپا نگه دارد .  

79 – مقابر تخته سنگي ، بني حسن ، حدود 1800 ق. م .
مقبرههاي تخته سنگي دوره پادشاهي ميانه ، در بيشتر موارد جانشين مقبره هاي هرمي متعلق به پادشاهي کهن شدند . هزينه گزاف و تلاش بيهوده اي که صرف نگهداري از جسد موميايي شده پادشاه در زير هرمي بزرگ ، آشکار و قابل نفوذ مي شد . موجب پيدايش اين رسم جديد تدفين مردگان گرديد ، که در آن مقبره ها را در نقاط دور افتاده از دل تخته سنگها مي کندند . اين مقبره ها که در جلوشان يک سرسراي ستوندار کوتاه ساخته مي شد ، واحدهاي بنيادي معماري مصر – سرسرا يا دهليز ، تالار ستوندار و اتاقک مقدس – را شامل مي شدند (تصوير 80 ) . در تصوير 81 که ار داخل مقبره تخته سنگي آمنمحت ا گرفته شده ، تالاري ديده مي شود که ستونهاي سرسرا بخشي پيوسته به بافت يکپارچه تخته سنگ هستند . ( مخصوصا به ستون شکسته در انتهاي تالار توجه کنيد که همچون يک استالاکتيت از سقف آويزان است . ) ديوارهاي مقبره ، همچون روزگاران گذشته ، با انواع نقاشي و نقشهاي برجسته رنگين با موضوعاتي تقريبا مشابه موضوعات پيشين ، تزيين شده بودند .  

80 - نقشه كف و مقطع يك مقبره تخته سنگي (اقتباس از طرحسر با نيستر فلچر )  

81. داخل مقبره آمنمحت I ، بني حسن ، حدود 1975 ق.م.  

  ■ نقاشي و پيکرتراشي

82 - تغذيه غزالان آفريقايي، نقاشي ديواري از مقبره خنوم حوتپ ، بني حسن حدود 1900 ق.م.
در يک نقاشي به دست آمده از مقبره خنوم حوتپ (تصوير 82 ) خدمتکاران را مي بينيم که به غزالان آفريقايي يا جانوران اهلي شده در مصر آن روز ، علف مي دهند . هنرمند در اينجا کوششي جسورانه به خرج داده است تا شانه ها و پشت دو خدمتکار مزبور را کوتاهتر بنماياند . اما چون در چارچوب خشک ميثاقهاي زمانش کار مي کرده ، فقط نمادهاي جانبي و روبرويي شان را با ترکيبي غير عادي به هم متصل کرده است . در نتيجه ، صحنه هاي نقاشي ، کاملا متقاعد کننده است ولي پيکره هاي دو خدمتکار ، هماهنگي بصري لازم را ندارند .  

- سر امنمحت III (؟) ، حدود 1850 ق.م. اوبسيدين . بلندي تقريبا 13 سانتي متر ، نگارخانه ملي هنر ، واشينگتن .(مجموعه ك.س.گابنكيان).

در پيکره هاي شبيه سازي شده متعلق به دوره پادشاهاي ميانه ، ادراک نسبتا ژرفتري از شخصيت و حالت رواني انسان به چشم مي خورد ، همچنان که شبيه سازي مختصرا صدمه ديده سرآمنمحت ااا يا سنوسرت ااا ( تصوير 83 ) گواه اين مدعاست . اين سر با وجود کوچي کاش – به بلندي 13 سانتي متر – و با آنکه در کف دست آدم جا مي گيرد ، تاثير يک شبيه سازي به اندازه طبيعي را بر بيننده مي گذارد . اين شبيه سازي ، از سنگ اوبسيدين تراشيده ، ساييده و صيقل داده شده است . کلاه يا روسري تجملي ، قالب گيري قوي ، و تاکيد بر سطوح دقيقا مشخص شده ، حکايت کنار بيني و چشمها ، و ابروهاي سايه دار ، علايم فرمانرواي مصممي هستند که در غم امور جهان نيز هست و سخت به فکر فرو رفته است . اين چهره ، به طرز عجيبي با چهره رئاليستي و (عام ) متعلق به دوره پادشاهي کهن تفاوت دارد ، و از لحاظ عيان سازي آثار نگراني حاصل از اوضاع آشفته زمانه در روح يک پادشاه ، بسيار شخصي و تقريبا صميمانه است .