انبساط و انقباظ

انبساط و انقباظ

چشم پوشي از انبساط و انقباض گرمايي در بعضي موارد نتايج ناگواري را به دنبال دارد.
مثلا" در نظر نگرفتن فاصله ي لازم براي انبساط گرمايي باعث كج شدن خطوط راه آهن و خروج قطارها از ريل ها مي شود.

1-1-2-15+mad.gif
 

سایت های مرتبط

www.cpsurf.com
درباره ي موضوعات مختلف در فيزك مثلا" در موضوع تبديل واحدهاي دما، ساخت دماسنج و ترموستا – صوت- نور. مكانيك- خواص مواد- گرما- صوت و نور و ... مي باشد كه مي توانيد با انتخاب موضوع مثلا" Mechanics ، فصل مورد نظر را انتخاب كنيد. در اين سايت، آزمايشهاي مجازي وsimulationو انيميشن هاي مختلف وجود دارد.

/www.unidata.ucar.edu/staff/blynds/tmp.html
درباره ي دما، تاريخچه دماسنج ها و مقياس دماها و تابش امواج الكترومغناطيس

Animated physics
http://www.physics.org/life
فيزيك در اطراف ما – در خانه و مدرسه، محل كار – داراي انيميشن هاي جالب

www.megaconverter.com
درباره يكاها و تبديل يكاها به يك ديگر
به طور مثال؛ كميت موردنظر مثلا" Dencity (چگالي) را انتخاب مي كنيد و صفحه اي باز مي شود ماده موردنظر مثلا" iron (آهن) را انتخاب مي كنيد و سپس يكاي موردنظر را انتخاب كرده چگالي آهن بر حسب اين واحد داده مي شود.
با كليك MeGACalcutator ، ماشين حساب ظاهر مي شود كه مي توانيد عمليات رياضي- جمع- ضرب- تقسيم- جذر، sin و ... انجام دهيد.

/http://www.Explorelearning.com
با انتخاب موضوع مي توان با انجام آزمايش مرحله به مرحله آشنا شد. ومي توان به سؤالات مربوط به انجام آزمايش پاسخ داده و پاسخ ها را تصحيح كرد.

www.Glencoe.com /sec/science/teacher-resources/lesson plans php?tr=national
طرح درس هايي درباره موضوعات مختلف فيزيك براي مقاطع مختلف سني

 

واژگان

دماسنج جيوه اي (mercury- Thermometer):با استفاده از خاصيت انقباض و انبساط مواد، دماسنج ها ساخته مي شوند. دردماسنج هاي جيوه اي معمولي با افزايش دما حجم جيوه افزايش يافته ودر لوله شيشه اي بالا مي رود.در هر دمائي جيوه حجم معيني دارد. لذا با مدرج كردن آن مي توان دماهاي مختلف را از روي ارتفاع جيوه اندازه گرفت. 

ضريب انبساط طولي (line expansion coefficient):افزايش واحد طول يك جسم به ازاي افزايش يك درجه دما مي باشد. 

ضريب انبساط سطحي (surface expansion coefficient):افزايش واحد سطح يك جسم به ازاي افزايش يك درجه دما، كه تقريبا" دو برابر ضريب انبساط طولي است.

ضريب انبساط حجمي مايع (volume expansion coefficient):افزايش واحد حجم مايع به ازاي افزايش يك درجه دما را مي باشد. 

ضريب انبساط حجمي (volume expansion coefficient):افزايش واحد حجم مايع به ازاي افزايش يك درجه دما كه در جامدات تقريبا" سه برابر ضريب انبساط طولي است. 

انبساط (expansion):زياد شدن حجم مواد در اثر افزايش دما.

انقباض (contraction):

 

جدول ضريب انبساط طولي 
 

ماده

ضريب انبساط طولي [1 /ok]

آلومينيوم 
آجر 
مس 
بتون 
الماس
شيشه (پيركس)
آهن
سرب 
فولاد 
تنگستن 
مواد پلاستيكي 
استون 
بنزن 
بنزين 
جيوه
طلا 
نقره 
برنز
برنج 
نيكل

6- 10×25
6- 10×10
6- 10×19
6- 10×10
6- 10×2/1
6- 10×3
6- 10×12
6- 10×30
6- 10×12
6- 10×4/4
6- 10×150
-
-
-
-
6- 10×2/14
6- 10×9/18
6- 10×15
6- 10×18
6- 10×150



 

 

جدول ضريب انبساط حجمي

 

ماده

ضريب انبساط طولي [1 /oC]

آلومينيوم 
آجر 
مس 
بتون 
الماس 
شيشه (پيركس)
آهن
سرب 
فولاد 
تنگستن 
مواد پلاستيكي 
استون 
بنزن 
بنزين 
جيوه

6- 10×75
6- 10×30
6- 10×57
6- 10×30
6- 10×6/3
6- 10×9
6- 10×36
6- 10×90
6- 10×36
6- 10×13
6- 10×450
6- 10×1490
6- 10×1240
6- 10×950
6- 10×182

 

انواع دماسنج
 

 

1-1-2-15-c-11.JPG

 

اثر انبساط بر سيمهاي تلفن

1-1-2-15-c-13.gif

 

 

انبساط مواد گوناگون

1-1-2-15-c-14.gif

 

 

انبساط آب

1-1-2-15-C-16.gif

 

آثار زيان بار انبساط
 

1-1-2-15-C-17.JPG

 

 

شكل هاي مختلف دماسنج

1-1-2-15-C-19.gif

 

چگونه از آثار زيان بار انبساط جلوگيري مي شود

1-1-2-15-c-21.gif

1-1-2-15-c-22.gif

1-1-2-15-c-25.gif

 

 

 

انقباض بادكنك

1-1-2-15-c-23.gif

1-1-2-15-c-24.gif

 

   

 

دماي اجسام مختلف

 

1-1-2-15-C-18.gif

 

 

دماهاي مختلف

1-1-3-22-C-11.gif

 

 

پرسش های پیشنهادی

نشانه

سطح سؤال

تعداد

E.gif

سنجش اطلاعات ساده و پيچيده (فهميدن)

8

M.gif*

به كار بردن مفاهيم در موقعيت جديد (تفسير)

14

D.gif**

تجزيه و تحليل، تركيب مفاهيم (حل مسأله)

1


*1- مريم براي ضدعفوني كردن يك دماسنج پزشكي قصد دارد آن را داخل يك ظرف آب قرار دهد وآب را بجوشاند. آيا كار او درست است؟ براي پاسخ خود دليل بياوريد. 

*2- معمولا" درتعريف قانون(اصل) انبساط به جاي كلمه ي افزايش طول يا افزايش سطح از كلمه ي افزايش حجم استفاده مي كنيم. به نظر شما علت چيست؟ پاسخ خود را توضيح دهيد.

3- براي جداكردن دو ليوان شيشه اي كه درهم گير كرده اند چه راهي مناسب است؟
الف) ريختن آب گرم روي ليوان خارجي         ب) قرار دادن ليوان خارجي در آب يخ 
ج) ريختن آب گرم درون ليوان داخلي        د) قرار دادن دو ليوان داخل يخچال براي مدت كوتاه 

4- جيوه ي داخل دماسنج هاي پزشكي اگر از داخل لوله ي آن خارج شود چه خطرهايي براي سلامتي ما ايجاد مي كند؟

1-1-2-15-hx-14.gif


*5- رضا ديروز در كلاس علوم با يك دماسنج، دماي هوا را به كمك دوستان خود در گروه اندازه گيري كرد وعدد 26 درجه ي سانتي گراد را به دست آورد. پس از بازگشت به خانه تصميم گرفت به هنگام شب همين آزمايش را خودش تكرار كند و دماي هوا را در شب هم اندازه گيري كند اما در خانه فقط دماسنج پزشكي در اختيار داشت به نظر شما اگر او از دماسنج پزشكي استفاده كند چه مشكلي در انجام آزمايش او پيش مي آيد؟

**6- سه دماسنج را مطابق شكل زير در داخل كلاس قرار داده ايم كدام دماسنج دماي بيشتري را نشان مي دهد؟ كدام دماسنج دماي كمتري رانشان مي دهد؟ كدام دماسنج دما كلاس را درست نشان مي دهد؟

1-1-2-15-hx-16.gif


7- در شكل زير در يك ظرف آب سرد و در ديگري آب گرم است. آيا شما مي توانيد حدس بزنيد كدام شكل محتوي آب گرم است؟ دليل خود را توضيح دهيد.

1-1-2-15-hx-17.gif


8- خواهر كوچك ليلي بيمار شده بود وبه نظر مي رسيد كه دماي بدنش از حد طبيعي بيش تر شده است. ليلي قصد داشت دماي بدن او را با دماسنج پزشكي اندازه گيري كند. به نظر شما ليلي قبل از استفاده از دماسنج، چه نكاتي را بايد رعايت كند؟ علت هر كدام را بنويسيد.(دو مورد)

*9- در يكي از شب هاي سرد زمستان علي متوجه شد كه پدرش آب رادياتور ماشين را خالي مي كند.
الف) به چه علت پدر علي آب رادياتور ماشين خود را خالي كرد؟
ب) بهتر بود پدر علي به جاي اين كار، چه عملي را انجام مي داد؟

*10- در موارد زير الف وب دماسنج دقيق تر را انتخاب كنيد و علت انتخاب خود را بنويسيد.
دماسنج دماسنج 2 دقيق تر علت 
الف داراي لوله ي نازك است لوله ي آن خيلي نازك نيست 
ب هر سانتيمتر روي آن 1 درجه است هر سانتيمتر روي آن 10 درجه است 


*11- در فلزي شيشه ي مربا وقتي مدتي داخل يخچال بماند، هنگام خارج شدن از يخچال به راحتي باز نمي شود. علت اين پديده را توضيح دهيد و راهي براي باز كردن در شيشه اي فلزي پيشنهاد كنيد. 

*12- در حالت عادي گلوله از حلقه عبور نمي كند، با انجام كدام يك از روش هاي زير گلوله از حلقه عبور خواهد كرد؟

1-1-2-15-hx-23.gif


*13- چنان كه مي دانيد نقطه ي ثابت پاييني دماسنج سلسيوس را دماي يخ در حال ذوب شدن و نقطه ي ثابت بــالايي دمـاسنج سلسيوس را بخـار آب مجــاور آب در حـال جوشيدن، در نظر مي گيرند.در كارخانه هاي سازنده ي اين گونه دماسنج ها نكات زير بايد رعايت شود. 
علت هرنكته را بنويسيد. 
يخ بايدخالص باشد. 
آب بايد خالص باشد.
مخزن دماسنج را نبايد در آب فرو برد. 
درجه بندي را بايد در فشار هواي كنار دريا انجام دهند. 

14- اين بادكنك ها كه با گاز هليم پر شده اند، در يك روز داغ و آفتابي به بيرون برده شده و مطابق شكل به يك نرده بسته شده اند. اندازه ي بادكنك ها بعد از گذشت چند ساعت افزايش مي يابد؟ علت را توضيح دهيد.

1-1-2-15-hx-26.gif


15- علت كدام يك از اتفاق هاي زير با بقيه متفاوت است؟ 
الف) در هواي خيلي گرم، خودنويس ، جوهر پس مي دهد.
ب) لاستيك اتومبيل در روزهاي گرم تابستان پر بادتر مي شود. 
ج) نوشابه-ي گازدار بر اثر تكان دادن، سر مي رود.
د) وقتي كتري پراز آب را حرارت دهيم، آب سر مي رود.

*16- در شكل زير يك آشپزخانه نشان داده شده است.مي خواهيم در اين آشپزخانه هواكش نصب كنيم.مناسب ترين محل براي قرار گرفتن هواكش كدام محل است؟1-1-2-15-hx-27.gif

 

الف) نقطه ي شماره 1        ب) نقطه ي شماره 2 
ج) نقطه ي شماره3        د) نقطه ي شماره4



 

 

*17- جرم كلي يك بادكنك حاوي گاز هيدروژن را در صورتي مي توان كم كرد كه:
الف) مقداري هيدروژن از آن خارج كنيم.
ب) آن را به بالاي يك كوه ببريم.
ج) آن را كاملا" سرد كنيم.
د) آن را در جايي كه هوا وجود ندارد، بگذاريم. 

*18- گاهي در ابتداي فصل تابستان باد لاستيك هاي اتومبيل را كاهش مي دهند. زيرا در اثر گرما: 
الف) تعداد مولكول هاي گاز موجود در هوا زياد مي شود.
ب) جرم مولكول هاي گاز موجود در هوا زياد مي شود.
ج) حجم مولكول هاي گاز (اندازه ي هر مولكول) زياد مي شود.
د) فاصله ي بين مولكول هاي گاز زياد مي شود.

19- كدام جمله درباره انبساط مواد صحيح است؟
الف) هر چه فاصله مولكول هاي يك جسم بيشتر باشد، انبساط آن جسم كمتر است.
ب) هر چه فاصله مولكول هاي يك جسم بيشتر باشد، انبساط آن جسم بيشتر است.
ج) هر چه ربايش مولكول هاي يك جسم بيشتر باشد، انبساط آن بيشتر است.
د) هر چه جنبش مولكول هاي يك جسم كمتر باشد، انبساط آن بيشتر است.

*20- در فصل زمستان يك دماسنج معمولي را براي نصب كرده ايم، كدام يك از عوامل زير بر مقدار دمايي كه اين دماسنج نشان مي دهد، اثر مي گذارد؟
الف) فاصله دماسنج از سقف اتاق        ب) فاصله دماسنج ازمنبع گرمايي 
ج) فاصله دماسنج از شيشه هاي پنجره        د) هر سه مورد اثردارد.

*21- دانش آموزي براي بررسي اثر گرما بر حجم مواد، مقداري آب را درون يك ظرف فلزي ريخت و آن را حرارت داد. او حرارت دادن آن را مدتي ادامه داد تا اينكه آب درون ظرف فلزي كاهش يافت و پس از مدتي تمام شد، او نتيجه گرفت كه گرما باعث كاهش حجم آب مي گردد.آيا شما با نتيجه گيري او موافق هستيد.(براي پاسخ خود دليل بياوريد و آن را شرح دهيد). 

*22- اگر بخواهيم درون يخچال معمولي دماسنجي قرار دهيم كه دماي درون يخچال را نشان دهد، كدام دماسنج مناسبتراست؟
1-1-2-15-hx-34.gif

الف) دماسنج A
ب) دماسنج B 
ج) دماسنج C 
د) دماسنج D 
ه) دماسنج E


 

23- آيا مي توانيد با توجه به استثناي مهمي كه درمورد انبساط و انقباض آب وجود دارد، آن چه در شكل زير مي بينيد تفسير كنيد؟


1-1-2-15-hx-35.gif

 

تکلیف

انبساط گازهاآزمايشي را طراحي كنيد كه نشان دهد گازها بر اثر گرما انبساط پيدا مي كنند؟ مراحل كار را توضيح دهيد.

 

دماسنج كاغذي بسازيد.
 

1-1-2-15-I.gif

1- اين دماسنج را از توي صفحه ببريد. 
2- يك شكاف در روي نقطه چين در انتهاي دماسنج درست كنيد. 
3- نوار بلند را قرمز رنگ كنيد. 
4- اين نوار را از توي صفحه ببريد. 
5- نوار قرمز را درون شكاف كنيد. و آن را بالا و پايين كنيد. تا اين دماها را در روي دماسنج نشان دهد. 
0oC آب در اين دما يخ مي زند. 
37oC اين دماي طبيعي بدن انسان است. 
41oC اگر دماي بدن شما 41 درجه سانتيگراد باشد شما تب شديد داريد. 
0oC را درجه سانتيگراد گويند. 
0oF را درجه فارنهايت گويند. 

 

 

تغييرات دماي بدنجدول زير، تغييرات دماي بدن علي را كه بيمار است نشان مي دهد: 
 

 

زمان بر حسب ساعت

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

دما (بر حسب درجه سلسيوس)

37

39

40

40

40

5/39

5/38

3/38

7/37

37

37

 

 

 

 

1- نمودار تغييرا ت دماي بدن علي را بر حسب زمان مطابق شكل رسم كنيد. 




 

2- بالاترين دماي بدن علي چند درجه است؟
3- علي در چه زمان هايي بالاترين دما را دارد؟
4- چه مدت زمان دماي بدن علي طبيعي است؟
5- در چه زمان دماي بدن علي 38oC است؟
6- چه هنگام علي پاشويه كرده است؟
7- چه مدت دماي بدن علي بالاي مقدار طبيعي است؟
8- چند بار دماي بدن علي 38oC بوده؟
9- چه موقع سرد شدن بدن علي سريع تر انجام يافته؟
 

 

فعالیت

بطري حباب ساز با گرم كردن بطري، مقداري از هواي داخل آن خارج مي شود؛ اما با سرد كردن، هوا به داخل مكيده مي شود. با انجام اين آزمايش، بزرگ و كوچك شدن چيزها را در اثر گرما و سرما خواهيد ديد.1-1-2-15-I-11.gif
آنچه نياز داريد


 

 

 

 

 

 

ني را به كمك خمير مجسمه سازي در دهانه بطري قرار دهيد. خمير را به گونه اي محكم كنيد كه همه درزها را بگيرد.





 

چند ني ديگر به ني اولي بچسبانيد و يك لوله بلند درست كنيد.






آب داخل ليوان را با رنگ خوراكي، رنگين كنيد.






بطري را داخل ظرف بگذاريد. لوله را جابه جا كنيد تا درون ليوان قرار گيرد.






آب گرم را به آرامي روي بدنه بطري بريزيد. حباب هاي هوا از لوله خارج مي شوند.

1-1-2-15-I-11-2.gif


 

بلند كن! 
آيا مي توانيد يك ليوان پلاستيكي را با بادكنك بلند كنيد؟ اين كار به كمك آب گرم و آب سرد خيلي ساده انجام مي شود.
آنچه نياز داريد1-1-2-15-I-12.gif





 

 

 

 

 

 

مقداري آب گرم در ليوان بريزيد.




 

بادكنك را باد كنيد. مقداري آب سرد روي آن بريزيد.





 

ليوان را خالي كنيد. بادكنك را محكم روي دهانه آن فشار دهيد.






يك دقيقه بعد، بادكنك را بلند كنيد. ليوان به بادكنك مي چسبد و با آن بلند مي شود.



 

 

 

 

 

 

 

 

انبساط گازهاآزمايشي را طراحي كنيد كه نشان دهد گازها بر اثر گرما انبساط پيدا مي كنند؟ مراحل كار را توضيح دهيد.
 

 

 

راهنمای تدریس

اهداف آموزشيانتظار مي‏رود در فرايند ياددهي – يادگيري اين مبحث دانش آموزان بتوانند:
الف) دانستني و مهارتي1- با مشاهده ي رويدادهايي كه در اثر انبساط در محيط اتفاق مي افتد. علت آنها را مورد بحث قرار دهند. 
2- با انجام دادن آزمايش قانون انبساط و انقباض را نتيجه گيري كنند و براي آن مثال برنند.
3- وسيله اي بسازند كه انبساط يك ميله فلزي را نشان دهد.
4- دماسنج معمولي و دماسنج پزشكي را با هم مقايسه كنند و تفاوت بين آن ها را بيان كنند.
5- با استفاده از نتايج آزمايشي كه در مورد حجم آب 25 درجه تا صفر درجه سرد شده است. انبساط استثنايي آب را تفسير كنند.
6- در مورد انبساط گازها، آزمايشي را طراحي كنند.
7- از آموخته هاي خود در مورد انبساط و انقباض در زندگي روزمره استفاده كنند.
ب) نگرش ها1- هنگام استفاده از وسايل، نكات ايمني را رعايت كنند.
2- در بحث هاي گروهي شركت كنند.


 اثر گرما بر حجم مواددانش آموزان در دوره ي ابتدايي، با انجام دادن چند آزمايش، افزايش حجم مواد در اثر گرما را مشاهده كرده و باساختار ذره اي ماده نيز آشنا شده اند. اغلب آنها در دوره ي ابتدايي فعاليت هاي كتاب علوم خود را به طور گروهي انجام مي دادند و مفاهيم را نتيجه گيري مي كردند. بهتر است شما هم دانش آْموزان را گروه بندي كنيد وبا دادن فرصت مناسب، آنان را وادار كنيد تا فعاليت هاي كتاب، مانند «بحث كنيد» ، «فكركنيد» ، «تفسير كنيد» ، «آزمايش كنيد» و غيره را انجام دهند. يكي از اهداف جديد آموزش علوم تجربي ، ايجاد نگرش هاي مثبت و تقويت مهارت هاي اجتماعي مناسب در دانش آموزان است. با دادن نمره ي يكسان به اعضاي گروه مي توان مهارت هاي اجتماعي مانند رعايت ضوابط كار گروهي، مسئوليت پذيري، تلاش در تفهيم مطالب به يكديگر، رعايت نكات ايمني و بهداشتي را در آن ها پرورش داد و تقويت كرد.
با طرح پرسش هايي مانند پرسش هاي زير: 
چرا بعضي وقت ها با ريختن چاي داغ در ليوان ، ليوان مي شكند؟
چرا سيم هاي برق بين تيرهاي برق كمي شل نصب مي كنند؟
علت ترك برداشتن يك قطعه نبات در داخل چاي داغ چيست؟
از دانش آموزان بخواهيد سؤالات را به طور گروهي پاسخ دهند. بعد از بحث در كلاس ، پاسخ هاي صحيح را روي تخته بنويسيد. آن چه در پاسخ ها مشترك است، اثر گرما بر اين پديده هاست.


 

انبساط ميله فلزياز دانش آموزان بخواهيد به طور گروهي و خارج از وقت كلاس، وسيله اي را كه براي نشان دادن انبساط يك ميله ي فلزي است بسازند. در كلاس نيز هر گروه با انجام دادن آزمايش، انبساط ميله ي فلزي را مشاهده و گزارشي از چگونگي ساخت وسيله و انجام آزمايش تهيه مي كند و به كلاس ارائه مي دهد. همان طور كه در شكل مشخص شده است، يك سر ميله ي فلزي روي يك تكيه گاه و سر ديگر آن روي يك مداد (بهتر است بدنه ي مداد گرد باشد) كه روي يك پايه (آجر) است، قرار دارد. يك عقربه ي سبك به مداد نصب شده است. اگر ميله را گرم كنيم، انبساط آن موجب چرخش مداد و عقربه مي شود. بدين ترتيب، افزايش ناچيز طول ميله باعث مي شود كه عقربه در گستره اي وسيع تر و قابل مشاهده حركت كند. دانش آموزان براي تكميل اين وسيله مي توانند يك ورق كاغذ در زير عقربه قرار دهند و مسير دايره اي را كه عقربه طي مي كند (به دلخواه) مدرج كنند. آنها به اين ترتيب، مي توانند مقدار انبساط ميله هايي با جنس هاي مختلف و طول يكسان را در مقدار معيني گرماي داده شده مقايسه كنند. 
در كلاس نمايشگاهي ترتيب دهيد و وسايلي را كه دانش آموزان ساخته اند، در آنجا به نمايش بگذاريد.

1-1-2-15-B-12.gif

 

 

«انبساط و انقباض»براي آن كه دانش آموزان به مفهوم انبساط و انقباض پي ببرند يك بطري را كه دهانه ي آن با بادكنك بسته شده است، درون يك ظرف آب گرم قرار دهيد و از دانش آموزان بخواهيد آن چه را مي بينند تفسير كنند و علت آن را بگويند. آزمايش گلوله و حلقه ي هم قطر آن را نيز مي توانيد انجام دهيد. گلوله به راحتي از حلقه عبور مي كند اما وقتي آن را گرم مي كنيم، از حلقه عبور نمي كند. از دانش آموزان بخواهيد علت اين امر را توضيح دهند يا از دماسنج استفاده كنند و آن را با اجسامي كه دماهاي مختلف دارند مانند آب سرد، آب معمولي و آب گرم تماس دهند. آن گاه، انبساط و انقباض جيوه را در لوله ي دماسنج مشاهده كنند و علت آن را شرح دهند. به آنها بگوييد نتايجي كه از اين آزمايش ها به دست مي آيد، گوياي اصل انبساط و انقباض است. اين دو واژه را توضيح دهيد. 

 

«طرز كار دماسنج»دانش آموزان از دوره ي ابتدايي، با كاربرد دماسنج آشنا شده اند و مي دانند كه از آن براي اندازه گيري دماي بدن يا دماي هوا استفاده مي شود. كار دماسنج بر پايه ي تغيير حجم مواد در اثر گرما و سرما استوار است، دانش آموزان با به كار گرفتن اين وسيله به چگونگي تأثير گرما و سرما بر مواد و تغيير حجم آن ها پي مي برند. از دانش آموزان بخواهيد كه فعاليت «مشاهده كنيد» كه به صورت زير است را به طور گروهي انجام دهند: به پرسش هاي آن به كمك هم پاسخ گويند و گزارش آن را به كلاس ارائه كنند. وقتي مخزن دماسنج با جسمي گرم تماس پيدا مي كند، حجم آن بر اثر افزايش دما زياد مي شود و سطح جيوه در درجه ي بالاتري قرار مي گيرد و وقتي با جسمي سرد تماس پيدا مي كند، حجم جيوه كاهش مي يابد يا منقبض مي شود. جيوه در سطح پايين تري قرار مي گيرد.
 

 

مشاهده كنيد:
1- يك دماسنج معمولي را به دقت مورد مشاهده قرار دهيد. درباره ي طرز كار آن بر اساس اصل انبساط و انقباض با دوستان خود گفت و گو كنيد (مايع درون دماسنج، معمولاً جيوه يا الكل رنگي است).
2- يك دماسنج پزشكي (تب سنج) را نيز به دقت مشاهده كنيد. شكل ظاهري، محدوده ي دما و دقت اندازه گيري آن را با دماسنج معمولي مقايسه كنيد.
3- با توجه به شكل، بگوييد چرا در مسير مايع درون دماسنج پزشكي يك خميدگي ايجاد كرده اند؟
4- چرا دماسنج پزشكي را قبل از استفاده بايد ضدعفوني كرد؟ (اما نه به وسيله آب جوش)
 

 

 

 

 

 

 

1-1-2-15-B-14+pic2.gif

پاسخ هاي احتمالي دانش آموزان در موارد 2 و3 و4 بايد اين گونه باشد: 2- دماسنج پزشكي از دماسنج معمولي كوچك تر است و نزديك مخزن آن يك خميدگي وجود دارد. درجه بندي دماسنج پزشكي از درجه ي 35 تا 42 است ولي دماسنج معمولي از زير صفر تا بالاي صفر مدرج شده است: مثلاْْْْ، دماسنجي كه ما آن را مشاهده كرديم ، از 20 درجه زير صفر تا 50 درجه بالاي صفر درجه بندي شده بود. 
3- دماسنج پزشكي را با يد قبل از استفاده تكان بدهيم تا مايع آن به داخل مخزن باز گردد. 
4- چون قبلاْ شخص ديگري نيز از اين دماسنج استفاده كرده است، ممكن است آلوده باشد. پس براي رعايت بهداشت بايد آن را با الكل ضدعفوني كرد. چون دماي جوش آب بيش تر از 42 درجه است دماسنج پزشكي را نمي توان با آب جوش ضدعفوني كرد.


 

 

«كاربرد انبساط و انقباض»براي آن كه دانش آموزان بيش تر با مفهوم انبساط و انقباض و كاربرد آن آشنا شوند مي توانند آزمايش هايي را كه در مورد انبساط گازهاست، طراحي كنند و در كلاس يا منزل انجام دهند. آن گاه گزارش آن ها را در دفتر علوم خود بنويسند و به كلاس ارائه كنند. يكي از آزمايش هايي كه انبساط گازها را نشان مي دهد، مثلاْ گذاشتن يك بادكنك نيمه پر در مكاني گرم مانند يك محل آفتاب گير است. از دانش آموزان بخواهيد كه براي جدا كردن دو ليوان كه در هم گير كرده اند، راه حل هايي ارائه دهند و آنها را در دفتر علوم خود بنويسند. براي جدا كردن دو ليواني كه در هم گير كرده اند، مي توان ليوان بيروني را زير آب گرم قرار داد. با منبسط شد اين ليوان، قطر دهانه ي آن زياد مي شود و ليوان داخلي از آن جدا مي گردد. از دانش آموزان سؤال كنيد كه آيا شبيه اين مورد براي آن ها هم اتفاق افتاده است؟ (باز نشدن در بطري يا در شيشه ي مربا)
احتمالا" دانش آموزان موارد مشابه اي را كه برايشان اتفاق افتاده است  مثل باز نشدن در بطري يا در شيشه مربا و...  براي كلاس تعريف خواهند كرد.

 

 

«مدرج كردن دماسنج»از گروه ها بخواهيد در مورد چگونگي مدرج كردن دماسنج و هم چنين در مورد رعايت نكات ايمني هنگام استفاده از دماسنج هاي جيوه اي مطالعه كرده و خلاصه ي آن را در كلاس توضيح دهند و گروه هاي ديگر توضيحات را كامل كنند. بدين ترتيب، آنها با درجه بندي كردن دماسنج و مقياس سانتي گراد آشنا مي شوند. براي مدرج كردن دماسنج، مخزن آن را در ظرف يخ در حال ذوب شدن مي گذارند. در اين حالت سطح مايع درون لوله ي دماسنج در هر نقطه اي كه قرار بگيرد، آن نقطه را به عنوان صفر در نظر مي گيرند. سپس مخزن دماسنج را در بخار آب جوش در فشار هواي كنار دريا قرار مي دهند. در اين حالت سطح مايع درون لوله ي دماسنج در هر نقطه اي كه قرار بگيرد، آن نقطه را به عنوان 100 در نظر مي گير ند. سپس فاصله ي بين صفر تا 100 را به 100 قسمت مساوي تقسيم مي كنند و هر قسمت را يك درجه مي نامند. اين نوع درجه بندي را مقياس سلسيوس مي گويند. سلسيوس نام مخترع اين نوع درجه بندي دماسنج است. نام ديگر اين نوع درجه بندي، سانتي گراد است. سانتي گراد به معناي صد بخشي است. 


 

«استثناء در قانون انبساط و انقباض»براي آن كه دانش آموزان به استثنايي كه در قانون انبساط و انقباض وجود دارد پي ببرند از آنها بخواهيد فعاليت تفسير يافته ها» كه در زير آمده است به طور گروهي انجام دهند قبل از انجام اين فعاليت از دانش آموزان بپرسيد. با كم شدن دماي يك جسم حجم آن چه تغييري خواهد كرد؟ (حجم آن كم مي شود) آيا با كم شدن دما حجم همه ي مواد كم مي شود؟ 
براي آگاهي از پاسخ اين سؤال، دانش آموزان فعاليت را در گروه خود بخوانند و به پرسش هاي آن پاسخ دهيد.
 

 

حجم CC

 دما C°

64/1000
48/1000
32/1000
16/1000
1000
90/999
87/999
9/999
1000

25
20
15
10
8
6
4
2
0

تفسير يافته ها
در يك آزمايش، حجم مقداري آب در دماي اتاق (25oC) را به طور دقيق اندازه گرفته سپس آن را به تدريج تا صفر درجه سرد كرده ايم. در طول آزمايش نيز دماي آب و حجم آن را به طور مرتب اندازه گيري و در جدول روبرو ثبت كرده ايم. 
تا چه دمايي سرد شدن آب سبب انقباض آن شده است؟
از چه دمايي سرد شدن آب به جاي انقباض سبب انبساط آن شده است؟
آيا در انبساط و انقباض آب استثنايي مشاهده مي شود؟

 

 

ارزشيابي از گروه ها:در حين انجام دادن اين فعاليت، چند گروه را به دقت زير نظر بگيريد و انتظاراتي را كه از آن ها در انجام دادن اين فعاليت داريد در جدولي مانند جدول زير قرار دهيد و دانش آموزان را ارزشيابي كنيد. 
براي دانش آموزان توضيح دهيد كه بعضي از قانون هاي علمي استثناپذيرند و بعضي از مواد مانند آب، برخلاف قانون انبساط و انقباض رفتار مي كنند. استثنايي كه در انبساط و انقباض آب است، در زندگي و طبيعت اهميت زيادي دارد. اگر اين استثنا نبود، در زمستان آب درياها، اقيانوس ها و ... از قسمت هاي پايين به طرف سطح آب يخ مي زند و زندگي براي ماهي ها و ساير جانوران آبزي امكان پذير نبود. 
 

نام گروه

 اسامي اعضاي گروه

 خواندن جدول و تفسير رابطه ي بين تغيير دما و تغيير حجم آب

 پي بردن به استثناي قانون انبساط و انقباض در مورد آب

 شركت در جمع هاي گروهي

 يادداشت معلم

يك

1- احمدي 
ناصري
حسيني
رضايي 




-
-
-
-




حسيني در كارگروهي فعال نبود

 

مطالب مشابه :

گزارشي درباره ي كتابخانه ي مدرسه ي خود بنويسيد.

اشعار دریا - گزارشي درباره ي كتابخانه ي مدرسه ي خود بنويسيد. - وبلاگي براي نوشتن اشعار سارا




نمونه سئوالات کلاس پنجم

مناسب درباره ي آن بنويسيد: گزارشي در ارتباط با كتابخانه ي مدرسه ي خود بنويسيد.




ارزشیابی تکوینی

هم اكنون فعاليت در مدرسه ودر امر آموزش ، خود بخش درباره ي ي ارزش زن بنويسيد




نمونه سوال زبان فارسي ( 2 ) ترم دوم

نقش كلماتي كه خط كشيده شده ، در جمله ي مقابل بنويسيد . به مدرسه بر درباره ي يكي از




نمونه سوال زبان فارسی سال دوم دبیرستان

علت اینکه ما مجلات را در حین نوشتن در ذهن خود جمله ي مقابل بنويسيد درباره ي يكي از




انبساط و انقباظ

درباره ي موضوعات علت انتخاب خود را بنويسيد. ميله ي فلزي را مشاهده و گزارشي از




برچسب :