ارتباط طراحی شهری با میزان شادکامی شهروندان

مقدمه:

مجله مشهور فوربس آمریکا، در ژانویه 2011 میلادی، فهرستی از 110 کشور را بر مبنای میزان شادی مردمانش منتشر کرد. برای مرتب شدن این فهرست، شاخص هایی چون: وضع اقتصادی، میزان تحصیلات شهروندان، سلامتی مردم، میزان اشتغال و کارآفرینی، وضع سیاسی حکومت و چگونگی اداره کشور، میزان امنیت فردی و اجتماعی، و سطح و کیفیت تامین اجتماعی، مورد ارزیابی قرار گرفته بود. نروژ، دانمارک، فنلاند، استرالیا، نیوزیلند، سوئد، کانادا، سوئیس، هلند و آمریکا در صدر شادترین کشورهای جهان ایستادند. معنادار و تاسف بار آن که ایران در رده بندی مزبور در جایگاه 92 قرار گرفت؛ شاخص‌هایی نظیر وضع سیاسی حکومت و چگونگی اداره کشور، میزان امنیت فردی و اجتماعی، و سطح و کیفیت تامین اجتماعی، در مورد ایران با ارزیابی ضعیف همراه بود؛ ناگوار آن که در جدول مزبور، پس از ایران، نام چنین کشورهایی تا قعر جدول مشاهده می شد: مالی، سنگال، کامبوج، بنگلادش، تانزانیا، رواندا، اوگاندا، سودان، زامبیا، کامرون، موزامبیک، کنیا، یمن، نیجریه، اتیوپی، آفریقای مرکزی، پاکستان و زیمباوه.

در تحقیق دیگری توسط دانشگاه لیستر، با هدف رتبه‌بندی کشورها از نظر شادی مردمشان، دانمارک حائز رتبه اول و رتبه ایران در بین 220 کشور، 202 گردید! عوامل مورد بررسی در این تحقیق شامل : عدم وجود خط فقر، عدم وجود بیکاری، استحکام خانواده و آمار طلاق بسیار پایین، بیمه همگانی، مدارس و دانشگاه‌های رایگان با کیفیت آموزشی مناسب، هویت اجتماعی مشخص برای جوانان، طبیعت بکر و معماری شهری زیبا، آلودگی ناچیز محیط زیست، میزان جرم و جنایت ناچیز، امکانات شهرنشینی با کیفیت بسیار بالا، امکان ورزش‌های نزدیک به طبیعت مانند کوهنوردی و سوارکاری برای همه و ...بود.

همچنین بر اساس آمار وزارت بهداشت، بین 10 تا 15 درصد مردم کشورمان از افسردگی رنج میبرند: بین 7 تا 10 میلیون نفر! و از هر 6 نفر، 4 نفر حداقل یکبار در طول زندگی دچار این اختلال میگردند.

اما شادکامی چیست؟

ارسطو شادکامی را عبارت از زندگی معنوی و افلاطون آن را حالت تعادل ميان سه عنصر استدلال، هيجان، و اميال ارزيابی میکند. بر اساس بسیاری از تئوریهای هیجان، شادکامی یکی از شش هیجان بزرگ یعنی تعجب، ترس، خشم، شادکامی، تنفر و نگرانی است. شادکامی حالتي ذهني شامل سه مؤلفه"وجود هيجانات مثبت"، "عدم وجود هيجانات منفي" و "رضايت از زندگي" است. تعادل بین عاطفه مثبت و منفی را بهزیستی ذهنی (Well-Being) میگویند. در تعریف دیگری شادکامی برونگرایی پایدار است. شادكامي ذهني (احساس شادکامی) متأثر از حالات درونی و ادراکات شخصی است. بر اين اساس، شادکامی بر نگرش و ادراکات شخصی مبتنی است و بر حالتی دلالت میکند که مطبوع و دلپذير است و از تجربه هيجانهای مثبت و خشنودی از زندگی نشئت میگيرد. شادکامی در صورتی میتواند به عنوان صفت در نظر گرفته شود که سه ملاک پایداری زمانی، ثبات موقعيتی و علیت درونی را دارا باشد.

موقعی که صحبت از رضایت از زندگی میشود مفهوم دیگری مطرح میگردد:

کیفیت زندگی:

که عبارت است از زندگی خوب داشتن و احساس رضایت از زندگی. در تعریف دیگری میزان واقعی رفاه تجربه شده بوسیله افراد و گروهها تحت شرایط اجتماعی و اقتصادی عمومی (میزان برخورداری فرد) است. افراد هنگامي رضايت از زندگي بالايي را تجربه ميكنند كه شرايط زندگيشان با معيارهايي كه براي خود تعيين كرده اند، همخواني داشته باشد.

دیدگاههای مربوط به کیفیت زندگی:

الف: رویکرد توصیفی: بررسی رابطه کیفیت زندگی با متغیرهایی چون جنس، سن، سواد. در این رویکرد مسئله محوری، سنجش کیفیت زندگی بر اساس متغیرهای زمینه ایست.

ب: رویکرد تبیینی: معطوف به شناخت عوامل موثر بر کیفیت زندگی اعم از عوامل عینی و ذهنی است.

ارزشهای عام:

منظور ارزشهای منطقی و سنجیده ای است که عموم مردم بر آن اجماع داشته باشند و بر آن توجه دارند که چه چیزی زندگی شخص را برای او ارزشمند میکند، موجب بهبود کیفیت زندگی هر انسانی میشود و مبتنی بر مفهومی از کیفیت زندگی هستند که بر طبیعت بشر استوار است. ارزشهایی نظیر حداقل سطح غذا، بهداشت، سرپناه و امنیت، سواد، سطح معینی از عزت نفس، خود مختاری و آزادی اراده(آزادی مثبت)، آزادی منفی، شناخت، روابط مناسب با دیگران و مشارکت در زندگی اجتماعی، موفقیت و مهارت.

نیازها:

نیاز عبارت است از شکاف میان وضعیت موجود با وضعیت مطلوب. رفع نیاز کوششی است در جهت جبران ناهماهنگی ها و عدم تعادلها. نیاز انسان را وادار به کنش و حرکت میکند و حرکت موجب رفتاهای ویژه میشود که میتواند منجر به دستیابی یا عدم دستیابی به هدف گردد. آنچه که باعث برطرف کردن نيازهاي انساني ميگردد و شکاف بين اميد و انتظار را برطرف مينمايد يا به حداقل ميرساند، خود حاکي از کيفيت زندگي يا به تعبيري کيفيت زندگي استاندارد در يک جامعه است.

جوهر اصلي کيفيت زندگي شهري، تأمين و ارضاي نيازهاي مادي و معنوي انسان به طور توأمان است. در واقع برنامه ريزي براي مسکن، کار و اشتغال يا حمل ونقل بدون تأمين نيازهاي رواني، عاطفي و اجتماعي شهروندان (مثل نياز به امنيت، زيبايي، آرامش خاطر، تعلق اجتماعي، شادي، تفريح و غيره) ناقص خواهد بود.

تاثیرات شادکامی:

شادی، فعاليت فرد را برمی انگيزد و روابط اجتماعی و سياسی را تسهيل میکند. افراد شاد احساس امنيت بيشتری میکنند، آسانتر تصميم میگيرند، دارای روحيه مشارکتی بيشتری هستند و نسبت به کسانی که با آ نها زندگی میکنند، بيشتر احساس رضايت دارند. شادکامی با عملکرد نظام ايمنی بدن ارتباط دارد. فعاليتهای قلبی عروقی و سيستم ايمنی را بهبود میبخشد. مولد انرژی، شور و نشاط و حرکت بوده آدمی را در برابر فشارهای روانی و مشکلات محافظت می کند. افرادي که از شادکامی مناسب برخوردار نمی باشند، بیشتر دچار ابتلاء به افسردگی، اضطراب و پیامدهاي ناشی از آن بوده، در آنها اعتیاد و رفتارهاي ناهنجار اجتماعی بیشتر دیده شده و امید به زندگی کمتري نسبت به افرادي که شادکامی مناسب دارند، برخوردارند.

عوامل موجد شادکامی:

از نظر سلیگمن شادکامی دارای اجزایی سه گانه است:

- روابط اجتماعی قوی و مطلوب (جزء اجتماعی)

- حالتهای خلقی پایدار و شاد (جزء هیجانی)

- مثبت اندیشی در تفسیر اطلاعات محیط (جزء شناختی)

در تعرف دیگری عوامل ایجاد شادکامی عبارتند از:

رضایت از زندگی، کارآمدی، اجتماعی بودن (سرمایه اجتماعی)، سلامت، شناخت مثبت، احساس خوشی و عزت نفس.

شاخص های مرتبط با شادی شهروندان و کاراکتر شهر:

در تحقیق مشترکی توسط دانشگاه وست ویرجینیا و کارولینای جنوبی اطلاعات مربوط به شاخص های مرتبط با شادی شهروندان و کاراکتر شهر در میان 10 شهر بین المللی مورد بررسی قرار گرفت. نتیجه تحقیق را، وجود ارتباط بین طراحی شهری با شادکامی شهروندان اعلام وبه بیان شاخصهای موجد شادی از زبان مردم و مصاحبه شوندگان پرداختند:

افزایش ارتباطات اجتماعی: احساس مرتبط بودن با دیگران

شلوغ بودن شهر [که ما از آن به سرزندگی تعبیر میکنیم]

کم بودن آلودگیهای محیطی و وجود پارکها و فضای سبز [یا کنترل فاکتورهای زیست محیطی]

زیبا بودن شهر [که تحت عنوان کیفیات بصری؛ عوامل زیبایی شناختی بررسی میگردد.]

امنیت

آزادیهای فردی

دسترسی مناسب به مترو و سایر خدمات [که در تعریفی کلی تر میتوان آسایش محیطی به آن اطلاق نمود .]

افزایش ارتباطات اجتماعی: احساس مرتبط بودن با دیگران

الزامات طراحی: افزایش کیفیات فضاهای شهری از طریق

1-توجه به نیازهای انسانی و الگوهای رفتاری شهروندان و گروههای اجتماعی، جنسی و سنی مختلف در طراحی فضاهای عمومی شهری

2- انعطاف پذیری فضاهای عمومی شهری جهت حضور،

مشـارکت و فعالیت تمامـی اقشار و گروههای اجتماعی

3- دسترسی عمومی به فضاهای شهری

4- پیش بینی فضاهایی برای برگزاری مراسمها، جشنها

و ...

سرزندگی:

الزامات طراحی: افزایش سرزندگی فضاهای شهری از طریق

1-تنوع کالبدی در طراحی فضاهای عمومی شهری

2- تنوع کاربری

3-تنوع فعالیتها

4- توجه به موقعیت، برنامه ریزی و طرح مکان و فضاهای شهری

کنترل فاکتورهای زیست محیطی:

الزامات طراحی: افزایش توجهات زیست محیطی از طریق

1-افزایش سطوح فضاهای باز و سبز شهری با توجه به عنصر تنوع فعالیتی در اینگونه فضاها

2- حفاظت از منابع اکولوژیک شهرها

3-حذف منابع آلاینده هوا و آلاینده های صوتی از طریق جانمایی صحیح کاربریهای آلاینده، پیش بینی کاربریهای موردنیاز در محدوده عرصه های شهری با مقیاس متفاوت به منظور کاهش استفاده از خودرو، پیش بینی شبکه کارآمد حمل و نقل عمومی، ایجاد جذابیتهای عملکردی و بصری در فضای شهری و استفاده از تکنیکهایی نظیر افزایش همپیوندی فضاها و معابر به منظور تشویق پیاده روی

کیفیات بصری؛ عوامل زیبایی شناختی:

الزامات طراحی: افزایش کیفیات بصری از طریق

1- وجود نظم و جلوگیری از ایجاد اغتشاش بصری

2-رعایت تناسبات بصری در فضاهای شهری

3- ایجاد حس محصوریت مناسب

4- استفاده مناسب از هنرهای همگانی و گرافیک محیطی

5- عدم استفاده از رنگهای تیره یا نامتناسب با زمینه در نمای ساختمانها (توجه به جزئیات).

امنیت:

الزامات طراحی: افزایش امنیت از طریق

1- اشراف بصری به فضاهای عمومی

2- وجود زندگی خیابانی (مانند نشستن در فضاهای همگانی، غذاخوری، تفریح...)

3- تعربف مشخص همگانی یا خصوصی بودن فضا

4- وجود اختلاط کاربری

5- وجود تراکم مناسب

6- تامین مناسب نور و روشنایی در فضاهای عمومی

7- توجه به طبقه همکف خیابان ازنظر کالبد و فعالیت

آزادیهای فردی:

الزامات طراحی: احترام به آزادیهای فردی از طریق:

1- مشارکت مردم و گروههای ذینفع در طرحها و برنامه ریزیها

2- وجود انعطاف پذیری کالبدی و عملکردی برای ایجاد امکان تغییرات به تناسب تغییر در نیازها

3- همه شمولی

4- دسترسی عمومی به فضا

5- رویداد پذیری

6- آزادی انجام دادن فعالیتهای متنوع

آسایش محیطی:

الزامات طراحی: افزایش آسایش محیطی از طریق

1- دسترسی سهل و آسان به خدمات مورد نیاز(متناسب با سطح عملکردی)

2- همپیوندی شبکه معابر

3- وجود سیستم حمل و نقل عمومی کارآمد

4-توجه به شرایط اقلیمی در طراحی فضاهای عمومی

5- وجود مبلمان و امکاناتی نظیر سرویس بهداشتی، آبخوری و غذا خوری

پانوشت۱: استفاده از مطلب با ذکر منبع مجاز است.

پانوشت۲: این مطلب رُ برای کار عملی درس روانشناسی محیط با دکتر جهانشاه پاکزاد تهیه کردم و محتوای اون از منابع زیر برداشت شده:

آرزو عظیم زاده پارسی و دیگران- بررسی ارتباط بین مؤلفه هاي مدل پنج عاملی شخصیت و شادکامی در دانشجویان، فصلنامه روانشناسی تربیتی سال دوم، شماره دوم، تابستان 1390 ، پیاپی 6.

شهربانو صفري- بررسي ميزان شادكامي و ارتباط آن با متغيرهاي جمعيت شناختي در بين دانشجويان- فصلنامه تازه هاي روانشناسي صنعتي/ سازماني، سال نخست، شماره 2 بهار 1389

صدراله خسروی و دیگران- بررسی عوامل مؤثر برشادکامی دانشجويان دانشگاه آزاد واحد فيروزآباد، فصلنامه مشاور مدرسه، دوره ششم، شماره 1، پاییز 89.

علي منتظري و دیگران- ميزان شادكامي مردم ايران و عوامل مؤثر بر آن: مطالعه سلامت از ديدگاه مردم ايران، فصلنامه پايش سال يازدهم شماره چهارم مرداد شهريور 1391.

آزاده عظیمی- ابعاد و شاخص های کیفیت زندگی شهری، ماهنامه شوراها، شماره 55، بهمن 1389.

امین فرجی ملایی- رویکردهای کیفیت زندگی، ماهنامه شوراها، شماره 55، بهمن 1389.

امير عسكری- شادکامی از دیدگاه مارتین سِلیگمن و خیام نیشابوری http://anthropology.ir

تاثیر محل سکونت بر شادابی، http://www.shahrnevesht.ir

غم ایرانیان، و خداحافظی با شادمانی، www.irangreenvoice.com

افزایش آمار بیماری روانی در سایه غفلت همیشگی مسوولان، http://www.salamatnews.com

ارتباط طراحی شهری با میزان شادکامی شهروندان

مطالب مشابه :

دانشگاه آزاد طراحی شهری

معرفی رتبه اول مسابقه طراحی مجتمع تجاری صنعت ساختمان رشت

طراحی فضای شهری در دانمارک

طرح های برگزیده مسابقه طراحی شهری و معماری میدان ضلع قبله - نویسنده : مسعود جوادی

ارتباط طراحی شهری با میزان شادکامی شهروندان

سید هادی میرمیران و آثارش

معرفی رتبه اول مسابقه طراحی مجتمع تجاری صنعت ساختمان رشت

به بهانه پاسداشت یگانه نامی که از او درس شرافت و انسانیت آموختم : زنده یاد دکتر شکوهی