نمکهای زاج

تئوری آزمایش

زاجها ، نمكهاي دوگانه سولفات اند. زاج ها فرمول شيميايي عمومي MAl(SO4)2. 12H2O را دارند كه در آن M عملا" هر كاتيون يك اتمي و يك والانسي غير از Li+ است، يون Li+ آنقدر كوچك است كه چنانچه در ساختمان بلور قرار گيرد، سبب ناپايدار شدن آن مي شود. در واقع زاجها از يونهايM(H2O)6]+ ، [Al(H2O)6]3 و يون SO4 دو بار منفي ساخته شده _ اند.

مواد شيميايي كه خواص مشابه دارند ، مي توانند در شبكه كريستالي يكديگر جابجا شوند ولي فرمهاي كريستالي ايجاد شده ، مقداري با هم اختلاف دارند. اما اگر كريستال حاصل تقارن مكعبي داشته باشد ، اين اختلاف هم وجود نخواهد داشت ، اين پديده را ايزومورفيسم گويند و به اين اجسام كه شكل هندسي يكسان دارند ايزومورف گويند. زاجها نيز جزء تركيبات ايزومورف محسوب مي شوند و اينكه اين نمكها ساختار هشت وجهي دارند و جزء نمكهاي مضاعف مباشند، در نتيجه در حالت محلول به اجزاي سازنده خود تفكيك مي گردند.

زاجها را براي انداختن ترشي و شور، براي تصفيه ي آب و فاضلاب، براي سيمان ضد آب، براي كاغذ سازي و به عنوان عوامل ايجاد كف در كفهاي آتش نشاني به كار مي برند. به عنوان مثال، آلومينيم سولفات جزء زاجها است. كه براي تصفيه آب به كار مي رود.

از زاجها در صنعت دباغي نيز به طور گسترده استفاده مي شود.

پوست از نظر شيميايي پليمري است از اسيدهاي آمينه كه آنها را اصطلاحا پروتئين مي‌نامند. اسيدهاي آمينه از طريق پيوندهاي پپتيدي براحتي مي‌توانند تحت تاثير ميكرو ارگانيسم و عوامل بيروني ديگر قرار گيرند. در اين صورت زنجير پروتئين گسسته شده و پوست كيفيت طبيعي خود را از دست خواهد داد. از اين رو براي جلوگيري از هجوم و نفوذ ميكرو ارگانيسمها و عوامل موثر بيروني در پوست بايد تغييراتي كه تغيير اساسي در ماهيت پوست وارد نكند بر روي آن بوجود آورد اين عمليات را دباغي پوست گويند.

دباغي با مواد گياهي از قسمتهاي مختلف گياه يعني پوست، تنه، برگ، شاخه، ميوه و ريشه گياهان مي‌توان مواد دباغي تهيه كرد. از آن جمله مي‌توان پوست درخت صنوبر، كاج، بلوط، فندق، كائوچو، سماق و … را نام برد.

براي تهيه عصاره يا جوهر دباغي، مواد مذكور را با روشهاي ويژه‌ در آب مي‌خيسانند. در اين عمل مواد جامد و مواد محلول براي دباغي بدست مي‌آيد. به مواد جامد مقداري بي‌سولفيت سديم اضافه مي‌كنند تا اين مواد را حل كند.

دباغي با مواد شيميايي دباغي با كروم: بر عكس مواد دباغي گياهي كه منشا گياهي دارند، دباغي با نمكهاي كروم منشا معدني داشته و براي پوست‌ها سبك كارايي دارد. براي تهيه مواد دباغي با كروم از سنگ معدن كروميت (متشكل از %68 اكسيد كروم ( III ) و %32 اكسيد آهن ( II )) استفاده مي‌شود. دوام پوست دباغي شده با نمك كروم حدود سه برابر دوام پوست دباغي شده با مواد گياهي است.

دباغي با زاج سفيد: اين نوع دباغي از روشهاي بسيار قديمي است. برتري دباغي خز با زاج سفيد در اين است كه به علت بيرنگ بودن آن، اثري بر روي موي خز باقي نمي‌ماند. در صورتي كه در دباغي بوسيله مواد گياهي و كروم، موهاي پوست بيرنگ مي‌شود. دباغي با نمكهاي آهن: در اين روش از نمكهاي مختلف آهن استفاده مي‌شود كه از آن جمله مي‌توان سولفات آهن « III )، كلريد و سولفات آهن « III ) فتالاتهاي آهن « III ) و … را نام برد.

دباغي نيم زاجي:به سه روش انجام مي‌گيرد:

دباغي اوليه در محلول زاج سفيد و دباغي مجدد در محلول عصاره گياهي دباغي اوليه در محلول عصاره گياهي و دباغي مجدد در محلول زاج سفيد دباغي با محلول عصاره گياهي و زاج سفيد بطور هم زمان

پوست دباغي شده كه در پايان بصورت چرم بدست مي‌آيد، داراي مقدار زيادي آب است بنابراين قبل از هر عمل ديگر بر روي چرم حاصل، بايد آب از آن گرفته شود اين عمل بوسيله ماشين آبگيري يا پرس كردن و … انجام مي‌گيرد

اما اين نام در موارد ديگري به طور اختصاصي استفاده مي شود. زاج هاي رنگي، نامهايي است كه به برخي از نمكهاي سولفات فلزات (به علت رنگ آنها) نسبت مي دهند . به عنوان مثال مس II سولفات CuSO4,5H2O را زاج آبي مي نامند. نمك اپسوم يا زاج سرخ به منيزيم سولفات MgSO4.7H2O اتلاق مي شود. زاج سبز نيز آهن II سولفات (FeSO4.7H2O) مي باشد.

دباغی با سولفات زیرکُنیم: پوستهای اسیدی شده را با محلول سولفات زیرکنیم نیم دباغی می‌کنند. برای دباغی با این روش، زمانی نمک دباغی به پوست نیم دباغی شده اضافه می‌شود که پوست همراه با ده درصد وزن خود با اکسید زیرکنیم همراه باشد. پس از عملیات دباغی، پوست را با بی‌کربنات سدیم، قلیایی می‌کنند.
دباغی با مواد روغنی: روغن ماهی و برخی از روغنهای گیاهی مانند روغن دانه آفتابگردان خاصیت دباغی داشته و برای دباغی پوست شوکا و بز کوهی که معمولاً در تهیه لباس و دستکش کاربرد دارند مصرف می‌شوند.
دباغی با مواد سنتزی (سینتان) این مواد دباغی که امروزه جایگزین مواد دباغی طبیعی شده‌اند، خود به چهار دسته تقسیم می‌شوند:
سینتان آلیفاتیک: که از سولفوکلرید پارافینها و دی‌ایز و سیاناتها تهیه می‌شود.

سینتان متروسیکلیکی: که از ملامین ساخته می‌شود.

سینتان آروماتیک: که از سینتان با گروه فنلی و بردن گروه فنلی تهیه می‌شود. سینتان کایتونیک: که از ترکیبات فنلی چند عاملی با آلدهیدها و آمینها تهیه می‌شود.
دباغی با فرمالدئید: در این روش محلول دباغی که شامل آب، فرمالدئید و قلیا است ولی می‌توان به جای سود، از بی‌کربنات سدیم، کربنات کلسیم یا کربنات منیزیم نیز استفاده کرد.
دباغی نیم کرومی: این نوع دباغی با نمکهای کروم و مواد گیاهی انجام می‌گیرد که ممکن است در آن از سه روش استفاده شود.
دباغی اولیه با محلول کروم و دباغی مجدد با محلول دباغی گیاهی دباغی اولیه با مواد گیاهی و دباغی مجدد در محلول کروم دباغی به‌وسیله مواد گیاهی و محلول کروم بطور هم‌زمان.
این روش دباغی برای چرم رویه بویژه برای تهیه چرمهای بسیار خوب، ضد آب، چرمهای ضخیم، دباغی چرم زیره و لباس مورد استفاده قرار می‌گیرد. عیب این روش آن است که چرم به سهولت چروک برمی‌دارد.

دباغی نیم زاجی:به سه روش انجام می‌گیرد:
دباغی اولیه در محلول زاج سفید و دباغی مجدد در محلول عصاره گیاهی دباغی اولیه در محلول عصاره گیاهی و دباغی مجدد در محلول زاج سفید دباغی با محلول عصاره گیاهی و زاج سفید بطور هم زمان پوست دباغی شده که در پایان بصورت چرم بدست می‌آید، دارای مقدار زیادی آب است بنابراین قبل از هر عمل دیگر بر روی چرم حاصل، باید آب از آن گرفته شود این عمل به‌وسیله ماشین آبگیری یا پرس کردن و … انجام می‌گیرد.

شرح آزمايش

آزمايش اين روز ما 3 قسمت است

قسمت اول:

در اين مورد ابتدا مقدار 7.35 گرم از مادهK2Cr2O7 را وزن مي كنيم و درون يك بشر مي ريزيم و بر روي آن مقدار12ml اسيد سولفوريك مي ريزيم و درون آب سرد مي گذاريم و بطور مداوم هم مي زنيم براي تهيه زاج كروم حجم الكل اتانول كه بايد در اين واكنش استفاده كنيم را محاسبه مي كنيم:

K2Cr2O7 = A

7.35grA*1molA/284.8grA*3mola/2molA*46gr a/1mol a*1ml a/0.8gr a = 2.23ml a

در اين لحظه مقدار 2.23ml اتانول به بشر اضافه مي كنيم.

در اين لحظه مشاهده شد كه رنگ محلول سبز رنگ شد.

پس از 2 روز مقدار رسوب بدست آمده در اين محلول را خشك مي كنيم و مقدار آن را اندازه مي گيريم و راندمان آن را حساب مي كنيم.

مقدار رسوب ته نشين شده در ته بشر به ميزان 4.38gr با احتساب وزن كاغذ صافي مي باشد.

قسمت دوم:

در اين آزمايش مقدار6.33gr آهن(II) سولفات را برداشته و با مقدار 3gr آمونيوم سولفات در 20ml اسيد سولفوريك يك نرمال حل كرده و 6 قطره نيتريك اسيد غليظ به آن مي افزائيم.

در اين لحظه مشاهده كرديم كه رنگ محلول سفيد باقي ماند البته محلول تقريبا كلوئيدي شكل بود.

محلول را بمدت 2 روز نگه مي داريم و سپس محلول را صاف مي كنيم و رسوب را خشك مي كنيم.

پس از اينكه رسوب خشك شد مقدار رسوب را اندازه گيري مي كنيم و راندمان آن را محاسبه مي كنيم.

مقدار رسوب بدست آمده در اين آزمايش 10.16gr مي باشد.

قسمت سوم :

در اين آزمايش بايد مقدار پتاسيم سولفات مورد نياز براي اشباع كردن مقداري اندك از آب براي افزايش اين محلول به محلول حاوي 15gr سولفات آلومينيوم كه در 100cc آب حل شده را به روش زير محاسبه مي كنيم :

Al2(SO4)3 = B

15grAl2(SO4)3*1molB/666.42grB*1molp/1mol B*174.27gr p/1mol p =3.92gr

مقدار 3.92gr پتاسيم سولفات را برداشته م در مقدار اندكي آب گرم حل مي كنيم و به محلول آلومينيوم سولفات اضافه مي كنيم.

محلول را 2 روز نگه داري مي كنيم تا رسوب بدهد سپس محلول را از كاغذ صافي عبور مي دهيم و آن را صاف مي كنيم و پس از خشك شدن رسوب را وزن كرده و راندمان آن را محاسبه مي كنيم.

وزن رسوب پس از خشك شدن 4.34gr شد.

نمکهای زاج

مطالب مشابه :

زاج ها و کاربرد آن ها در ...

گزارش کار تهیه ی زاج کروم

گزارش کار کاملِ تهیه ی زاج کروم

گزارش کار تهیه ی زاج کروم

تهيه زاج كروم

تهیــه زاج هـا و بـررسـی رشـد بلــورهـای آنهــا

نمکهای زاج