آشنایی با رشته و شغل پرستاري

مقدمه

اين برداشت كه پرستاري به معناي مراقبت كردن از بيمار است، تا حدودي درست مي‌باشد. البته مراقبت تنها شامل تزريق يا پانسمان نمي‌شود بلكه با گذشت زمان و با پيشرفت علم و تكنولوژي ، مراقبت پرستاران نيز علمي‌تر و پيچيده‌تر شده است و پرستاري در حال حاضر يك رشته علمي است و متخصص اين رشته بايد علوم بسياري را فرا بگيرد و كاربرد آنها را در ارتباط با مريض بياموزد.

از سوي ديگر بايد توجه داشت كه وظيفه يك پرستار تنها مراقبت از بيمار در بيمارستان نيست بلكه يك پرستار با مراقبت از افراد در تمام مراحل زندگي آنها از پيشگيري از بيماري‌ها گرفته تا مراقبت در هنگام بيماري و توانبخشي پس از بيماري سروكار دارد. زيرا بسياري از بيماري‌ها ريشه در عادتهاي غلط و شيوه نادرست زندگي دارد. براي مثال زمينه بسياري از سكته‌هاي قلبي از مدتها قبل فراهم مي‌شود و دليل آن نيز نوع غذاي فرد ، وزن او و مقدار فعاليت بدنيش مي‌باشد. حال اين پرستار است كه با آموزشهاي لازم در مورد نوع غذا ، نحوه و مقدار فعاليت بدني و نحوه جلوگيري از فشار خون و افزايش چربي سعي مي‌كند تا از بيماري پيشگيري كند يا افراد را با علايم و اختلالات بيماري آشنا سازد تا بيمار به موقع و پيش از پيشرفت بيماري به دكتر مراجعه كند.»

پرستار يك عضو مهم در تيم مراقبت بهداشتي است و و داراي نقشهاي گسترده اي از جمله نقش مراقبتي، حمايتي، درماني، هماهنگي ، مشورتي ، مديريتي و تحقيقاتي مي‌باشد. به اين معنا كه پرستار وظيفه مراقبت و حمايت از بيمار، وظيفه هماهنگي بين بيمار و پزشك و بيمار و خانواده بيمار (انتقال دهنده خواستها و نيازهاي بيمار يا مددجو) ، مسووليت مديريت بخش (اولويت‌بندي براي رسيدگي به بيماران و تصميم‌گيري به موقع در مورد بيماران اورژانسي) ، وظيفه آموزش به بيمار در جهت تطابق با مشكلات و ناراحتي‌هاي پيش‌آمده و وظيفه تحقيق درباره روشهاي مراقبتي كه اعمال كرده است و تحقيق بر روي نحوه كاهش تعداد روزهاي بستري يك بيمار را بر عهده دارد.

پرستاري يعني كمك به فرد سالم يا بيمار در درمانگاه يا بيمارستان براي انجام آن دسته از فعاليت‌هايي كه سبب حفظ و ارتقاي سلامت مي‌گردد به نحوي كه اگر فرد توانايي، اراده يا آگاهي لازم را داشت، مي‌توانست آن فعاليت‌ها را بدون كمك انجام دهد.

در همين راستا پرستار وظايف خود را در قالب شش نقش درماني ، مراقبتي ، حمايتي ، هماهنگي ،‌حفاظتي و آموزشي انجام مي‌دهد.

بدون شك پرستار نقش اصلي را در مراقبت و پيگيري درمان بيمار دارد و همين امر بيانگر نياز جامعه به پرستار مرد مي‌باشد چون هر بيماري دوست دارد در بعضي از بيماري‌ها مثل بيماري‌هاي كليوي يا داخلي توسط پرستار همجنس خود مورد مراقبت قرار گيرد. در حال حاضر نيز در بيمارستان‌هاي دولتي، بخش ارولوژي (دستگاه كليوي و مجاري ادرار)‌ خانم‌ها توسط پرستار خانم و بخش ارولوژي آقايان توسط پرستار آقا اداره مي‌شود و به نظر مي‌رسد كه در برخي از بخش‌هاي ديگر مثل بخش داخلي نيز بايد اين مساله تعميم پيدا كند.

۱- تعريف عملياتي شغل

لغت پرستار (NURSE) از كلمه لاتين (NUTRIX) به معناي تغذيه گرفته شده است. پرستار يكي از اعضاء كليدي در گروه مراقبت هاي بهداشتي ودرمانی است و نقش ارزنده او در پذيرش، آماده سازي، مراقبتها و حمايت هاي جسمي و اجتماعي مورد قبول همه و بر هيچ كس پوشيده نيست. در تقسيم بنديهاي آكادميك، امروز ارزش پرستار خوب همطراز يك پزشك خوب قرار مي گيرد. كار يك پزشك خوب موقعي بحد مطلوب مي رسد كه يك پرستار خوب و ورزيده مسئوليت بيمار او را بر عهده داشته باشد.

۲- تاريخچه شغل

پرستاران، خادمان بی‌منت و فرشتگان سپیدپوش جامعه هستند كه لباس خدایی بر تن دارند، آنان حمایت و پشتیبانی جامعه را می‌جویند و خواهان ارج نهادن جامعه به جایگاه واقعی خویشند، همچنان كه مقام معظم رهبری می‌فرماید: "طرف حساب پرستار فقط خداست."

همزمان با روز ولادت شیر زن واقعه كربلا كه توانست با پیام‌رسانی، شایستگی زنان را در تاریخ به منصه‌ ظهور رسانده و ضامن بقای اسلام باشد و از بازماندگان حادثه‌ تلخ عاشورا مراقبت و پرستاری كند، روز پرستار نامیده شده‌ است. در كشور ما نیز پرستاران، در طول هشت سال دفاع مقدس، و در زمان‌های بحرانی به رغم كمبودها و مشكلات، خالصانه و بی‌ریا در جهت بهبود وضعیت بیماران تلاش كردند و غالبا به جای این كه در آغوش گرم خانواده به ‌سر ببرند، بر بالین مجروحان جنگی، مصدومان و بیماران حاضر شده و از آنان مراقبت كردند.

واژه پرستار به معنای پرستنده؛ غمخوار و حافظ می‌باشد. و در فرهنگ لاتین پرستار از لغت Nutricious گرفته شده است كه به معنای پروردن؛ تغذیه كردن و پرورش دادن است. با توجه به این معنا هرگونه مراقبت و مواظبتی كه فرد از فرد دیگری اعم از بیمار یا سالم به عمل آورد پرستاری نامیده می‌شود.

آنگاه كه رنج و درد بر كالبد انسان حمله‌ور گشت و سلامت وی را پایان داد، پرستاری به وجود آمد؛‌ یعنی از زمان پیدایش بشر،‌ این حرفه مقدس بر عرصه گیتی نمایان شده است. در مسیر تاریخ، پرستاری همپای پزشكی در خدمت انسان‌ها بوده است و به تدریج، این دو در قالب علم پیشرفت نموده‌اند و در زمان‌های بحرانی، مانند حوادث طبیعی و جنگ‌ها، خدمات شایان توجهی انجام داده‌اند.

حرفه پرستاری در پاسخ به نیاز جامعه به وجود آمده است و در رابطه با سلامت انسان در طول زندگی ایده‌آل‌هایی را مد نظر دارد. پرستاران در جهت پیشبرد؛ حفظ و بازگرداندن سلامت و پیشگیری از بروز بیماری؛ تسكین دردها تلاش می‌كنند.

پرستاری حرفه‌ای پویا و حمایت‌گر است كه از قوانین اخلاقی خاصی پیروی می‌كند و ریشه آن مراقبت از بیمار یعنی مفهومی كه در چهار زمینه فعالیت آن(كار عملی؛ آموزش؛ مدیریت و تحقیق) نهفته می‌باشد.

در اواسط قرن نوزدهم (1858 میلادی) پرستاری به نام "فلورانس نایتینگل" در دنیای پرستاری قد علم كرد و شیوه پرستاری نوین را ابداء و پایه گذاری كرد. و انقلابی عظیم در تربیت و آموزش پرستاران ایجاد كرد. او هدف از انجام خدمات پرستار را قرار دادن بیمار در بهترین شرایط ممكن به نحوی كه طبیعت بتواند اثرات خود را اعمال نماید تعریف نمود. وی در سال 1860 اولین مدرسه پرستار نایتینگل را در بیمارستان سنت توماس تاسیس نمود.

رهبران پرستاری این حرفه را به عنوان یك علم و هنر تلقی كردند. با این وجود؛ تعریف حرفه پرستاری به مرور زمان تغییر كرده است. انجمن پرستاران آمریكا ( A.N.A. ) در بیانیه‌ای در سال 1995 پرستاری را تشخیص و درمان پاسخ‌های انسان به سلامتی و بیماری تعریف نمودند.

پرستاری در فرهنگ اسلامی

در فرهنگ اسلامی و تعابیر قرآنی، آن هنگام كه پرستار برای یاری انسان نیازمندی تلاش می‌كند و نیازهایش را برمی آورد، ‌مثل آن است كه او را از مرگ رهایی بخشیده و بدین كار، موجبات خرسندی خداوند را فراهم كرده است؛ زیرا پرستاری كه با تلاش خویش جان مجروح یا بیمار ناتوانی را نجات می‌دهد و برای بهبودی وی فعالیت می‌كند، به یقین او را زنده كرده است و هر كه فردی را زنده كند و به جامعه پر تلاش انسان‌ها باز گرداند، مثل آن است كه خدمتی شایان به همه مردمان كرده است. قرآن كریم در آیه 32 سوره مائده در این باره می‌فرماید: "و هر كس انسانی را از مرگ رهایی بخشد، ‌چنان است كه گویی همه مردم را زنده كرده است.

باید تاریخ پرستاری در اسلام را از پرستاری حضرت فاطمه علیهاالسلام دانست. حضرت زهرا علیهاالسلام در جنگ احد از پدر بزرگوارش پرستاری نمود و با چهارده تن از زنان مسلمان از زخمی‌ها پرستاری كردند.

پیامبر گرامی نیز در این زمینه می‌فرماید: هر كس برای برآوردن نیاز بیماری بكوشد چه آن را برآورده سازد و چه نسازد، از گناهانش پاك می‌شود مانند روزی كه از مادر زاده شده است.

پرستاری از مجروحان و كمك به ناتوانان، در فطرت و نهاد هر انسانی وجود دارد كه حاكی از اهمیت آن در زندگی اجتماعی است. سیره رهبران الهی نیز همواره بر این بوده كه در میدان انجام كارهای پسندیده، گوی سبقت را از همه انسان‌ها بربایند و انسان كامل عصر خویش و الگو برای آیندگان باشند تا بدین ترتیب، بزرگ‌ترین مشوق انسان‌ها در عمل به نیكی‌ها گردند. یكی از كارهای نیك ،" پرستاری" از بیماران است و رهبران الهی نیز بدان همت می‌گماردند.

۳- شرايط و احراز شغل

افراد پس از اخذ ديپلم متوسطه و قبولي در آزمون سراسري گروه علوم تجربي مي توانند در اين رشته به تحصيل بپردازند و سپس در مقاطع كارشناسي ارشد و دكترا نيز ادامه تحصيل دهند.

۴- خصوصيات جسماني شغل، مدت و راه هاي آموزش و هزينه هاي احتمالي

پرستار بايد از سلامت كامل جسمي و ذهني و روحي برخوردار باشد و فردي دقيق، علاقه مند و صبور باشد و كنترل كافي روي احساسات شخصي خود داشته باشد. در اينجا جسم‌هايي بيمار، روحهايي دردمند و روانهايي آشفته حضور دارند. در اينجا بايد پذيراي مشكلات بسيار و پاسخگوي نيازهاي بي‌شمار باشي. بايد روزي ۸ ساعت در اطاق عمل با تمامي وجود در خدمت تيم پزشكي باشي. بايد سالها در بخش سرطان يا سوانح و سوختگي ، دردمندترين بيماران را مشاهده كني و در حد توانت به آنها رسيدگي نمايي و در يك كلام بايد عشق به هم‌نوع و ايثار و همياري در ذره ذره وجودت خانه كرده باشد.

دانشجوي پرستاري بايد عاشق انسان و انسانيت باشد تا بتواند در شرايط سخت و بحراني حتي زماني كه خسته است يا آمادگي جسمي و روحي لازم را ندراد، به ديگران كمك كند. همچنين بايد فردي منظم و دقيق باشد و بداند كه نظم و سختگيري اساس كار رشته پرستاري است و از لحاظ درسي نيز لازم است كه به زيست‌شناسي، شيمي و زبان انگليسي مسلط باشد چون براي روزآمد بودن و اطلاع از آخرين دستاوردهاي دانش پرستاري ، لازم است كه از مجلات و منابع علمي به زبان انگليسي استفاده كند.

دانشجوي پرستاري بايد از سلامت كامل جسماني برخوردار باشد تا به ياري ديد قوي بتواند كارهاي ظريف و دقيق پرستاري را بخوبي انجام دهد و با شنوايي خوب صداي قلب را حتي اگر ضعيف باشد، بشنود . حتي داشتن قدي متناسب و عدم لكنت زبان يا لرزش دست در اين رشته ضروري است . چون همين مشكلات به ظاهر كوچك، در كارايي يك پرستار بسيار موثر است.

پرستار بايد بيش از هر چيز متواضع بوده و هدفش خدمت به مردم باشد چون كار در بيمارستان يك كار مشخص و كلاسه شده نيست بلكه پرستار در صورت ضرورت بايد هركاري حتي كاري كه از يك فرد بيسواد نيز برمي‌آيد، انجام دهد. يعني قرار نيست كه دانشجوي پرستاري پس از فارغ‌التحصيلي پشت استيشن بنشيند و دستور دهد بلكه بايد در انجام هر خدمتي پيش قدم باشد. همچنين لازم است كه روابط عمومي خوبي داشته باشد چون پرستار نزديكترين فرد به بيمار است و حتي بعضي از بيماران مشكل خود را به راحتي با پزشك در ميان نمي‌گذارند اما با پرستاري كه روابط عمومي خوبي داشته و توانسته است اعتماد بيمار را جلب كند، در ميان مي‌گذارند.

همچنین اطلاعات عمومي خوب در زمينه پزشكي براي يك پرستار ضروري است چون پرستار به نوعی دیگر درمانگر بیمار است و حتي دروسي كه مي‌خواند همان دروس پزشكي است با دیدگاهی دیگر .

پرستاري علم و هنر است براي همين يك پرستار بايد علاوه بر دانش لازم ، از آمادگي روحي و رواني، صبر و حوصله ، روابط عمومي خوب و قدرت تجزيه و تحليل بالا برخوردار باشد . به عبارت ديگر يك پرستار نمي‌تواند تنها با تكيه بر دروس دانشگاهي ، در كار خود موفق شود بلكه بايد از دانش خود در شرايط مختلف و متفاوت به درستي استفاده كند و اين نياز به قدرت تجزيه و تحليل خوب، سرعت عمل و آمادگي روحي و رواني دارد.

پرستار با دردمندترين افراد جامعه در ارتباط است براي همين بايد جسمي قوي و روحي توانا داشته باشد تا بتواند از عهده شب‌كاري يا كار در بخش‌هايي حساس و دشوار مثل C.C.U ، I.C.U ، بخش بيماران سرطاني يا بخش سوانح و سوختگي برآيد و در ضمن دچار فشارهاي روحي و رواني يا ناتواني‌هاي جسمي نشود.

اما چرا با وجود سختي‌ها و دشواري‌هاي بسيار اين كار، عده‌اي با عشق و علاقه در اين زمينه فعاليت مي‌كنند؟

پرستاران يك بيمارستان ، عامل اصلي موفقيت يك بيمارستان هستند. يعني اگر پرستاران يك بيمارستان خوب، كارآمد و دلسوز باشند، اكثر بيماران از آن بيمارستان راضي خواهند بود. چون بيشترين ارتباط بيمار با پرستاران مي‌باشد و رضايت از پرستار مساوي است با رضايت از بيمارستان .

به بيان ديگر لبخند رضايت بيمار، شيرين‌ترين و دلپذيرترين هديه‌اي است كه هر روز به يك پرستار دلسوز و تلاشگر تقديم مي‌شود؛ هديه‌اي كه پرستار را به تلاشي پي‌گير تر و بيشتر تشويق مي‌كند.

وجود پرستار ، كارهاي او ، لبخند او ، سخن او و فعاليت او آرامش بخش جان انسان‌هايي است كه بيش از هر انسان ديگر نيازمند آرامش هستند.

مدت دوره آموزش:

مدت تحصيل حداقل ۴ سال و حداكثر ۵ سال ( در شرايط خاص و با موافقت آموزش كل دانشگاه علوم پزشكي مثل : مرخصي تحصيلي و … ) مي باشد.

تحصيلات تكميلي :

گرايشهاي مختلف در مقطع كارشناسي ارشد و دكتري:

۱) گرايشهاي كارشناسي ارشد

الف) داخلي جراحي

ب) اطفال

ج) مديريت

د) بهداشت

ه) روان پرستاري

ن)پرستاري ويژه

و) اپيدميولوژي

ز) آناتومي

ح) فيزيولوژي

ط) بافت شناسي

۲) گرايشهاي مقطع دكتري

الف) پرستاري

ب) آناتومي

ج) بافت شناسي

د) اپيدميولوژي

دوره كارشناسي ارشد پرستاري

فارغ‌التحصيلان دوره كارشناسي پرستاري ، طبق ضوابط خاص، قبولي در آزمون ورودي و همچنين مصاحبه، در دوره دو ساله كارشناسي ارشد پرستاري پذيرفته مي‌شوند. در اين دوره ۲۶ واحد درسي (شامل دروس اصلي ۷ واحد، دروس تخصصي و الزامي ۸ واحد و دروس اختياري ۱۱ واحد ) و ۶ واحد پايان‌نامه ارائه مي‌گردد. دانشجويان در يكي از تخصصهاي آموزش پرستاري يا مديريت خدمات پرستاري بيماريهاي جراحي و داخلي، پرستاري بهداشت جامعه، مديريت آموزش پرستاري (و در آينده نزديك پرستاري سالمندان) ادامه تحصيل مي‌دهند.

فارغ‌التحصيلان كارشناسي ارشد در سطح بالاي تخصصي، امور آموزش، مديريت خدمات پرستاري و ارائه خدمات باليني، در دانشكده‌هاي پرستاري و مراكز مختلف بهداشتي درماني خدمت مي‌كنند. اين فارغ‌التحصيلان بايد قادر باشند امور مهم و مشكلات آموزش خدمات پرستاري و به طور كلي ، بهداشت و درمان جامعه را مشخص و با تصميم‌گيري و ايجاد تغيير براي اصلاح وضع موجود و ايجاد تغييرات مطلوب برنامه‌ريزي و آن را اجرا نمايند.

دوره دكتراي پرستاري

دارندگان مدرك كارشناسي ارشد پرستاري طبق ضوابط خاصي ، قبولي در آزمون كتبي ورودي و مصاحبه و گذراندن دوره آموزشي شامل ۲۵ واحد دروس اختصاصي، ۲۰ واحد رساله دكتري و امتحان جامع دكتري به دريافت درجه دكتراي پرستاري نايل مي‌گردند. اين دوره در حال حاضر فقط در دو دانشگاه كشور داير مي‌باشد. دارندگان درجه دكتراي پرستاري در حال حاضر امور برنامه‌ريزي آموزشي و پژوهشي ، تدريس و تحقيق و مديريت در سطوح بالاتر را در دانشگاههاي علوم پزشكي (آزاد و دولتي) عهده‌درا مي‌شوند.

٥- شرايط محيط كار

محل احتمالي استخدام مي تواند بيمارستانها، كلينيكها و پاراكلينيك هاي دولتي و خصوصي، ادارات، سازمانهاو به عنوان مربي در دانشكده ها و …. باشد. اين رشته يا شغل در اكثر مراكز درماني دولتي و خصوصي و غيره بصورت شيفت در گردش ( صبح ، عصر و شب ) يا شيفت ثابت مي باشد . و شرايط محيط كار آن بستگي به نوع مسئوليت و بخشهاي بيمارستان و مراكز درماني كه پرستار در آن مشغول مي باشد دارد مثلا يك پرستار كه در بخش اورژانس و يا پايگاه اورژانس بيمارستان كار مي كند يا پرستاري كه در بخش اطفال بيمارستان يا بخش داخلي و جراحي و يا ICU و CCU و يا اطاق عمل از نظر شرايط محيط كار با هم تفاوت دارند .

پرستار مي تواند در بيمارستان براساس سطح تحصيلات ( كارشناسي ، كارشناسي ارشد ) و سابقه كار در پستهاي پرستار شيفت ، سر پرستار ، سوپروايزر باليني ، سوپروايزر كنترل عفونت ، سوپروايزر آموزشي و رياست پرستاري بيمارستان مشغول به كار شود.

٦- ميزان متوسط حقوق و مزايا و شرايط ارتقاء شغل

حقوق يك پرستار به محل استخدام، موقعيت جغرافيايي و ساعات كار بستگي دارد و اگر استخدام موسسات يا وزارتخانه ها باشد بر اساس قوانين اداره امور استخدامي كشور حقوق ماهانه و ترفيع دريافت مي كند. البته لازم به ذکر است در حال حاضر مبلغ دریافتی ماهانه یک پرستار رضایت بخش نیست و مخصوصا در مراکز خصوصی با حداکثر کار و شیفت های اجباری حداقل دریافتی را به پرستاران می دهند .

۷- نمونه وظايف و مسئوليت هاي شغل

۱- مراقبت كننده: نخستين نقش پرستار مراقبت كردن از فرد مورد نظر ( بيمار ) است.

۲- تعليم دهنده (معلم): اجرا وارزيابي طرحهاي آموزشي براي فرد و خانواده وي جهت رفع نيازهاي يادگيري آنان

۳- مشاور: جمع آوري اطلاعات براي تحصيل در حل مشكل و تصميم گيري

۴- رهبر: محقق و حمايت كننده از مددجو و خانواده

۵- نقش درماني

۶- نقش حفاظتي

۷- نقش هماهنگ كننده

۸- روابط انساني حاكم بر محيط كار

روابط حاكم بر محيط كار بايد دوستانه باشد تا بيمار بتوان به راحتي به پرستار اطمينان كند همچنين اين روابط صميمانه در درمان خود بيمار نيز مي مؤثر مي باشد.

۹- آينده نگري در ارتباط با شغل با توجه به شرايط اجتماعي

با توجه به نيازهاي جامعه به پرستار و ديدگاه مثبت در خصوص پرستار و موقعيت او در جامعه بخصوص در چند سال اخير كه تحول در اين حرفه ايجاد شده است اميد است بتوان در جهت بهبود و ارتقاء سطح سلامت و بهداشت عمومي جامعه و مراقبت از بيماران در بيمارستانهاي دولتي و خصوصي، مطبها، كلينيكها و پاراكلينيكها و درمانگاهها و ساير بخشهاي ارائه كننده خدمات پرستاري تلاش نمود.

۱٠- ارتباط با مشاغل ديگر

اين شغل با پزشكي و همچنين تكنسين بيهوشي و با تمامي اقشار جامعه در ارتباط است.

۱۱- اهميت شغل در ارتباط با خدمت به جامعه و نقش آن در خودكفايي كشور

شغل پرستاري به دليل اهميت زيادش در كشور يكي از بهترين و با ارزش ترين مشاغل به حساب مي آيد زيرا براي بهبودي تمامي افراد چه بالاترين درجه و چه يك خدمتكار تمامي سعي و تلاش خود را انجام مي دهد.

۱۲- محل كسب اطلاعات بيشتر در رابطه با شغل

براي كسب اطلاعات بيشتر مي توان به وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشكي _ دانشگاه علوم پزشكي، دانشكدههاي پرستاري، بيمارستانهاي دولتي و خصوصي، سازمان نظام پرستاري و ... مراجعه نمود.

آشنایی با رشته و شغل پرستاري

مطالب مشابه :

شغل خلبانی

تحقیق در مورد شغل بازیگری

انواع مشاغل

آشنایی با رشته و شغل پرستاري

شغل مشاوره

تحقیقی در مورد کار آفرینی

طرح درس سالانه حرفه و فن

استرالیا

مقاله ای در خصوص تحقیق و پژوهش