مقدمه :

انگور یا مو با نام علمی Vitis یکی از انواع گیاهان دولپه می‌باشد. انگور یکی از مهمترین میوه‌هایی است که از زمانهای بسیار قدیم مورد استفاده بشر قرار گرفته است. بطورکلی ، دو نظریه متفاوت در مورد دیرینگی انگور وجود دارد. عده‌ای معتقدند که انگور ، حتی قبل از پیدایش غلات ، مورد استفاده بشر قرار گرفته است. انگور بطور وحشی و به مقدار فراوان در جنگلها وجود داشته و انسانهای نخستین از برگ و میوه آن بهره می‌جستند. انگور میوه‌ای است بهشتی که شامل ویتامینهای A , B ، C می‌باشد هچنین دارای مقداری منیزیم، کلسیم،آهن، فسفر، پتاسیم و آلبومین است. انگور یکی از میوه‌های ضد سرطان شناخته شده است و این به خاطر خواص ضد عفونی کنندگی آن است. 

موطن :

انواع انگور بومی قاره آسیا در مجاورت دریای خزر است، اما به آمریكای شمالی و اروپا نیز انتقال یافته است، یعنی مهاجرین به اروپا انواع انگور را در دهه های 1600 به آمریكای شمالی انتقال دادند. درخت انگور دارای برگهای دشت و كنگره دار بوده و پوسته ریشه آن كنده میشود. میوه انگور می تواند سبز، قرمز یا ارغوانی رنگ باشد.

فیزیولوژی رشد و نمو انگور :

تعریق :

این عمل عبارت است از تبخیر مقدار فراوانی از آب بطور روزانه توسط برگهای انگور. عوامل محیطی موثر در میزان تبخیر از سطح برگ عبارتند از: شدت نور ، دما ، رطوبت و باد. نور و دما باعث افزایش تبخیر ولی رطوبت باعث پایین آمدن میزان تبخیر از سطح برگ می‌شود. جریان هوا و باد میزان تبخیر را افزایش می‌دهد. 

جذب آب :

تبخیر آب از سطح برگها ، باعث غلیظ‌تر شدن شیره یاخته ای شده و این غلظت شیرابه که از بالا به سوی ریشه ادامه می‌یابد، بوجود آورنده نیروی کشش است که باعث جذب آب به درون ریشه می‌شود. آب جذب شده، درون آوند چوبی به حرکت درآمده و از طریق آن به تمام یاخته‌ها می‌رسد. در مواردی که رطوبت هوا زیاد باشد آب بوسیله فشار اسمزی وارد ریشه می‌شود که با حالت اول یعنی کشش تبخیری تفاوت اندکی دارد. 

اشک مو :

فرایندی است که نحوه عمل آن ، کاملا شناخته نشده است. این فرایند غالبا بر براثر دیر هرس کردن در اوایل بهار روی می‌دهد. ریزش اشک مو تا چندین ادامه می‌یابد. در اشک مو ، هورمونهای گیاهی مانند سیتوکینین، جیبرلین و به میزان اندکی قند و مواد کانی دیده می‌شود. ریزش اشک مو به دلیل فعالیت شدید ریشه می‌باشد. 

جذب مواد کانی :

تمام موادی که توسط گیاه از طریق ریشه جذب می‌شوند، ابتدا در آب به صورت محلول درمی‌آیند. جذب این مواد ، بوسیله تارهای کشنده‌ای که در انتهای ریشه قرار دارند صورت می‌گیرد. که پس از ورود یونهای مختلف ، از طریق ریشه به نقطه مصرف می‌رسد. 

فتوسنتز :

یکی از مهمترین پدیده فیزیولوژیکی در گیاه روی می‌دهد فرایند فتوسنتز است که طی آن مواد قندی در برگهای گیاه ساخته می‌شود. این مواد قندی هم مستقیما به مصرف گیاه می‌رسند. و هم برای تهیه موادی دیگر در داخل گیاه بکار می‌روند. 

تنفس : 

در فرایند تنفس مواد قندی ، چربیها ، پروتئینها ، اسیدهای آلی و اسیدهای آمینه می‌سوزند و گاز کربنیک وانرژی تولید می‌کنند. به عنوان مثال هنگام رسیدن میوه انگور بر اثر عمل تنفس مقدار فراوانی از اسید مالیک و اسید تارتاریک می‌سوزد و از ترشی انگور کاسته می‌شود. 

رشد :

عمل رشد ناشی از تولید یاخته‌های جدید و بزرگ شدن آنها است. ناحیه تولید یاخته‌های جدید ، انتهای شاخه و ریشه است. آشکارترین شکل رشد ، طویل شدن شاخه‌ها است. به شکل بزرگ شدن یاخته ، رشد متفاوت بوده و بعضی از آنها فقط رشد طولی دارند و پاره‌ای دیگر رشد قطری. پس از رشد کامل ، یاخته‌ها از یکدیگر تمایز یافته و انواع بافتها را بوجود می‌آورند. 

ارزش غذایی انگور :

انگور از نظر ارزش غذایی و خواص بهداشتی ، دارای سودمندیهای بسیاری است. از مهمترین مواد قندی موجود در حبه‌های انگور تازه ،ساکارز ، گلوکز و دکستروز می‌باشد. از اسیدهای آلی اسید فرمیک ، اسید مالیک ، اسید سیتریک و اسید تارتاریک را می‌توان نام برد. نمک‌های کانی مانند آهک ، منیزیم ، آهن ، منگنز ، سیلیس وجود دارد. مقدار انرژی موجود در هر 100 گرم انگور تازه 67 کیلوکالری است. 

مشخصات انواع انگور

انگورها را به 2 گروه می‌توان تقسیم کرد. یکی انگورهای کشمشی که برای تهیه سبزه و دیگر کشمش مورد استفاده قرار می‌گیرند. دیگری انگورهایی که غالبا دانه‌دار بوده و برای تهیه آب انگور به مصرف می‌رسند. 

 تركیبات گیاه

امروزه ما بنا به علاقه به انگور یا كشمش، آنها را مصرف می كنیم و به همین دلیل شراب یا آب انگور نیز مصرف میشود. اما در سال 1970 یك بیوشیمیست فرانسوی ا تخم (دانه) انگور ماده ای را استخراج كرد كه در بهبود جریان خون مؤثر بود. این ماده "الیگومریك پروآنتوسیانیدینOPC" نامیده میشود. این ماده سبب كاهش میزان التهاب میشود و حتی از بیماری قلبی نیز پیشگیری می كند. این ماده در زمره یكی از مواد موجود در آب انگور قرمز و شراب قرمز است كه خواص پیشگیرانه آن در قبال بیماری قلبی به اثبات رسیده است. انگور بنا به وجود این ماده در آن امروزه نه تنها به خاطر فرآورده های غذایی و نوشیدنی شناخته شده اش بلكه به عنوان منبع اینگونه عناصر فعال درمانی اش كشت و پرورش داده میشود. 'الیگومریك پروآنتوسیانیدین" اول و مهمتر از همه خاصیت ضد اكسید دارد كه به بدن كمك می كند تا حملاتی را كه نهایتاً سبب بیماری می شوند (عوامل استعمال دخانیات و مواد شیمیایی زیست محیطی)، دفع كند. این نوع مواد از طیف گسترده دفع كنندگان فشار روحی متمایز هستند. ضد اكسید كننده ها یا ژنهای تطبیق شدنی (آداپتوژنها)، همچنین از خستگی فیزیكی و روحی شما را رها و پس از رفع بیماری نیز شما را كمك می كنند. هم ضداكسیدها و هم آداپتوژنها ما را كمك می كنند تا حداقل از دو عامل بزرگ مرگ و میر به نام بیماری قلبی - عروقی و سرطان اجتناب ورزیم. خواص "ضد اكسید"الیگومریك پروآنتوسیانیدین (OPC)" 
می تواند در پیشگیری از بیماری قلب - عروق نیز مؤثر واقع گردد. برخی تحقیقات به عمل آمده مؤید این است كه این ماده می تواند روند تشكیل پلاكها در رگها را كاهش دهد و در تشكیل و ترمیم بافت آسیب دیده رگها مؤثر باشد.

اگر از سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری قلبی- عروقی رنج می برید، می توانید مصرف الیگومریك پروآنتوسیانیدین را مدنظر قرار دهید. نارسایی مزمن سیاهرگها دلیل دیگر مصرف این ماده است كه در این میان می توان به عوارضی نظیر اختلال بینایی ناشی از نفروپاتی دیابتی یا دژنراسیون قرنیه اشاره داشت. اینگونه مصارف ماده الیگومریك پروآنتوسیانیدین را تحقیقات كلینیكی نیز تأیید كرده است. كاربردهای آتی این ماده ممكن است مواردی نظیر معالجه سندرم پیش قاعدگی و متوقف كردن التهاب صورت در پی عمل جراحی را نیز در بر گیرد. این ماده در كاهش میزان ناراحتی سینه و درد مفاصل و پاها كه گاهی در پی نسدرم پیش قاعدگی عارض میشود مؤثر بوده است و مدت زمان بهبود از جراحی پلاستیك را كاهش داده است. خواص ضد توموری این ماده نیز به اثبات رسیده است.

راههای شناسایی کمبودهای عناصر غذایی

كمبود ازت در مو : 
برگ های كوچك و جوان سبز روشن مایل به زرد برگ های مسن تر سبز مایل به بنفش كه قبل از رشد كامل خزان می كنند . دمبرگها و شاخه ها ی قرمز نازك و كوتاه می شود و حبه وخوشه های انگو كوچك مانده و كاملا خوب نمی رسد.

كمبود پتاس در برگهای پیر : بین رگبرگ ها و حاشیه های برگ حالت زردی ایجاد شده كه پس از مدتی قرمز مایل به ارغوانی شده سوختگی ایجاد كرده و قهوه ای شده. سپس برگ ها چین خورده و می شكند

كمبود پتاس در برگهای جوان : 
حاشیه برگ ها زرد مایل به قهوای شده و با ایجاد سوختگی خزان میكند .

كمبود كلسیم و فسفر : 
برگها به رنگ سبز تیره در آمده و از كناره ها شروع به زرد شدن می كند . سپس در حاشیه ایجاد سوختگی قهوه ای شده و می شكند

كمبود منیزیم در انگور سفید : 
در انگور سفید ابتدا پهنك برگ مسن بطور موضعی ( لكه ای) یا بطور مركزی زرد شده و سوختگی ایجاد می كند . ولی رگبرگها همچنان سبز باقی می مانند .

كمبود منیزیم در انگور سیاه :
در انگور سیاه حاشیه برگ و ما بین رگبرگهای مسن زرد مایل به قرمز و ارغوانی در آمده كه حالات پیشرفته قهوه ای شده و با ایجاد سوختگی قبل خزان می ریزد .

كمبود بر : 
برگ های جوان سر شاخه ها زرد شده و رشد آن متوقف میگردد . شاخه ها از قسمت سر جوانه ها قهوه ای شده و شروع به خشكیدن می نمایند.

كمبود روی : 
رشد بر گها متوقف شده و برگها ی جوان از قسمت سر شاخه ها ضعیف و رنگ پریده می شود ولی رگبرگها همچنان سبز باقی می مانند .

كمبود فسفر :
برگ های مسن تر به رنگ تیره در آمده و از كناره حاشیه شروع به زرد شدن می نمایند . كه در حالات پیشرفته قهوه ای شده و رفته رفته با ایجاد سوختگی خشك و خزان میكند .

 هرس:

وقتیکه طول شاخه های درخت انگور بیش از حد باشد از قدرت ریشه ها برای رسانیدن مواد غذایی کاسته میشود لذا هرس سالیانه برای جلوگیری از طویل شدن بیش از اندازه درخت ضرورت دارد.

مهمترین هرس های درخت انگور عبارتند از : 

1-  هرس پاییزی:

مستقیما پس از برداشت میوه ها صورت میگرد و در ان شاخه های که میوه داده اند در پاییز کوتاه میکنند.

2- هرس اصلی:

مهمترین هرس برای تمام درخت انگور بویژه برای شاخه اصلی که ادامه دهنده تنه درخت است در این هرس از ان مقداری که تنه امسال  در روی شاخه اصلی رشد کرده ۵ تا ۶ جوانه و حداکثر ۸ جوانه را باقی گذاشته بقیه را بریده و حذف میکنند. در مورد شاخه های جانبی که خوب رشد کرده اند هم باز برای ان مقدار که امسال رشد کرده ۲ یا ۳ جوانه برای هر شاخه باقی گذاشته و بقیه را هرس میکنند تنها همین جوانه های باقیمانده روی تنه اصلی و شاخه های فرعی هستند که در بهار اینده رشد کرده و میوه میدهند. بهترین زمان هرس اصلی اذر دی و بهمن است مشروط بر اینکه زمان انجام ان هوای منطقه از ۸ درجه زیر صفر گرمتر باشد.این هرس نباید دیرتر انجام گیرد. در هرس زمستانی درخت انگور برخلاف هرس سایر میوه ها شاخه ها را بلافاصله از بالای جوانه نمیبرند بلکه حدود ۲ سانتیمتر بالای جوانه را هم باقی میگذارند در غیر اینصورت بالاترین جوانه خشک میشود.

۳-هرس فرم دادن:

تنها در نهالهایی که تازه کشت شده اند در سالهای اول و دوم انجام میگیرد. لذا در بهار برای نهال تنها ۳ جوانه باقی میگذارند پس از اینکه جوانه ها رشد کردند و طول یکی از شاخه ها به ۲۰ سانتیمتر رسید ان را به عنوان تنه اصلی  پذیرفته و شاخه های دیگر را از ته میبرند. در صورت لزوم سال بعد نیز به شاخه اصلی اجازه رشد داده و شاخه های جانبی را  که در ارتفاع نمتر از ۵۰ سانتیمتر رشد کرده اند قطع میکنند.بدین وسیله درختان انگور به ارتفاع ۵/۱تا۲ متر ایجاد می کنند.

۴-هرس برگ:

این هرس فقط در درختان انگور کوتاه قد(۵/۱تا۲متر)و در اواخر بهار صورت میگیرد. در این هرس تنها برگهای زیادی که مانع تابش مستفیم نور خورشید به خوشه های انگور قسمت میانی تاج درخت میشوند با دست چیده و دور می اندازند.

راهنمای تشخیص افات و بیماریهای درخت مو 

ریشــــــــــــــــه :
1_تورم نوک ریشه،زرد شدن قسمتهای مختلف ریشه واثار شته زرد در ریشه مسن شته گال زا
2_اثار جویدگی بر روی ریشه مسن و یا از بین رفتن اوندهای ابکش و ضعیف گیاه موش صحرایی
3_ضعف عمومی گیاه و مترم شدن ریشه جوان نماتود
4_رشته های تار عنکبوتی سفید رنگ بر روی ریشه های در حال ازبین رفتن پوسیدگی ریشه مو

تنـــــــــــه و شاخــــــــه مسن1_تورم سرطانی بر روی تنه مو در نقاط مختلف سرطان تنه
2_شته های سفیدرنگ و وجود عسلک در زیر پوست تنه و یا داخل شکاف شته چسبنده
3_برجستگی نیمه کروی شکل قهوه ای رنگ به طور موازی بر روی تنه و و
وجود شته قهوه ای بالشتک کوچک
4_برجستگی های نیمه کروی شکل بر روی پوست تنه مو که روی توده های 
پنبه ای قرار دارند بالشتک پنبه ای
5_لکه های سیاه رنگ در قسمت زیر پوسته تنه مو بیماری لکه سیاه انگور

شــــــــــــاخه ها1_انشعاب بیش از حد شاخه ها و خشکیدگی شاخه های نابجا کنه تار عنکبوتی
2_کوتاه شدن شاخه ها و نامنظم شدن فواصل میانگره بیماری ویروسی
3_تورم انتهای شاخه نزدیکی بیش از حد گره ها بهم و از بین رفتن
قسمت انتهایی شاخه کمبود بر
4_اثار جویدگی بر روی شاخه خرگوش
5_شکستگی و حفره دار شدن شاخه ها شاخه خوار ذرت
6_لکه های سیاه رنگ و کشیده در گره های زیرین و خاکستری شدن
شاخه ها به همراه تعداد زیادی نقاط سیاه رنگ بیماری لکه سیاه رنگ

غــــــــنچـــــــــه1_عدم شکوفایی عدم رشد و نابودی غنچه ها سرمازدگی،کفک خاکستری
2_تاخیر در شکوفایی غنچه ها بغضی بوته ها در اوایل رشد بیماری ویروسی، کنه تارعنکبوتی
3_تورم غنچه ها و خالی شدن درون انها کرمهای خاکستری مو
4_تورم غنچه ها و اثار جویدگی در بعضی قسمتها سرخرطومی مو

بـــــــــــــــــــــرگها
الف) پوشش روی بـــــــــــــــرگها1_پوشش سفید یا خاکستری رنگ در سطح بالایی و زیرین سفیدک حقیقی
2_تارهای قارچی سفیدرنگ و شفاف در سطح زیرین سفیدک دروغین
3_تارهای سفید تا قرمزرنگ و غیر قابل شستشو فقط در سطح زیرین کنه گال زا
4_پوشش لاکی اغشته به شیره ای چسبناک شپشک های مختلف

ب)لکه دار بودن سطح بـــــــــــــرگها
1_لکه های روغنی شفاف و در مراحل پیشرفته لکه های بزرگ سفید خشکیده سفیدک دروغین
2_لکه های گرد سیاه رنگ که به سرعت خشک شده و نسوج 
مرده و مرکز لکه ها جدا می شوند بیماری انتراکنوز

ج)تغییر رنگ بــــــــــــــــرگها
1_برگها قهوه ای روشن تا قهوه ای برنزی با تعداد زیادی لکه های سیاه
بر اثر نیش حشرات کنه قرمز
2-تغییررنگ برگ به طورت لکه های روشن زرد موزائیک شکل کمبود بذ
3-پریدگی رنگ برگها از سوی لبه به سمت داخل و بین رگبرگها به رنگ قرمز کمبود منیزیم
4-تغییر رنگ بالایی برگها از سوی لبه برگ به سمت داخل و بین رگبرگها در ابتدا به رنگ بنفش مایل به ابی و سپس به رنگ قهوه ای شکلاتی کمبود پتاس
5-تغییر رنگ برگ به صورت تیره و روشن در تمام سطح برگ بیماری ویروسی برگ بادبزنی مو
6-لکه های زرد لیمویی و یا سفید بر سطح برگ و رگبرگ بیماری پاناشو یا موزائیک زرد
7-زرد شدن سطح برگ در امتداد رگبرگ به سمت پایین و حالت خشیکیدگی و شکستگی برگ بیماری ویروسی زردی برگ
ح)سوراخ و خــــرده شدن برگ1-خورده شدن سطح برگ به صورت نواری و وجود ردپای حشرات سرخرطومی انگور
2-خورده شدن برگ از س.ی لبه به سمت داخل سرخرطومی کرم برگ خوار
3-اثار خورده شدن برگها در محلی بین رگبرگ و دمبرگ و تغییر رنگ در این محل به قرمز مایل به قهوه ای کنه قرمز اروپایی
4-پریدگی رنگ سطح برگ و وجود لکه های زرد رنگ در تمام سطح برگ و گردالود شدن برگ کنه تار عنکبوتی
سوراخ و بریدگی عمیق بر سطح برگ تگرگ
چ) اثار محل نیش خوردگی بر روی سطح برگ1- اثار محل نیش خوردگی به صورت نقاط روشن به همرا تعداد زیادی رگبرگهای ستاره شکل کنه تار عنکبوتی
2-در محل نیش خوردگی نقاط تیره رنگ و در اطراف ان لکه های روشن بر سطح برگ کنه قرمز ارو پایی 
3- روشن شدن برگها در محل نیش خوردگی و در هم پیچیده شدن رگبرگ بیماری ویروسی برگ بادبزنی مو

خ)تغییر شکل برگ
1-برگ به صورت کلافه به دور خود پیچیده و در داخل تونل ها :
 *کرمهای خاکستری تا سبز رنگ کج در حال جنب وجوش کرم برگ خوار مو
 *کرم های بیرنگ به خود پیچیده کرم ریز برگ خوار
2-برگها تک تک همانند سیگار به دور خود پیچیده اند سرخرطومی انگور
3-برامدگی زگیل مانند بر روی سطح بالایی برگ کنه گال زا و یا کنه نمدی
4-گال هایی به اندازه عدس در سطح زیرین برگ شته گال زا
5-پیچیدگی برگ به سمت پایین و تغییر رنگ پاییزه زودتر از موعد بیماری ویروسی پیچیدگی برگ
6-برامدگی زگیل مانند کنه گال زا به رنگ زرد لیمویی بیماری پانشور
7-پیچیده شدن شدید سطح برگ و تغییر شکل کامل انها کنه،تریپس،زنجیره مو

خـــــــــــوشه1-خوشه های گل به یکدیگر تنیده شده و مشاهده اثار خورده شدن خوشه توسط
-لاروهای قهوه ای رنگ مایل به برنزی با سر سیاه رنگ کرم خوشه خوار انگور
-لاروهای زرد رنگ مایل به زیتونی با سرزرد مایل به قهوه ای کرم ریز خوشه خوار انگور
-لاروهای سبز با سر سیاه رنگ و بسیار متحرک کرم برگ خوار مو
2-خوشه به وسیله پوشش سفید رنگی پوشانیده شده و خوشه در حال از بین رفتن است. سفیدک دروغین
3-فقط نوک خوشه ها به وسیله تارهایی سفیدرنگ به هم تنیده شده کنه گال زا
4-خوشه به وسیله پوششی خاکستری پوشیده کفک خاکستری

حبـــــــه های انـــــــــگور1- پس از شروع مرحله رسیدن لکه های کشیده ای به رنگ قهوه ای تیره مایل به سیاه در قسمت دم حبه دیده میشود.حبه در حال پوسیده و خشک شدن بوده و تارهای سفیدی دیده میشود. بیماری سیاه شدگی دم حبه
مشاهده پوشش پنبه مانند روی حبه به رنگ
-سبز کفک سبز
-خاکستری کفک خاکستری

انواع انگور  :

شاهانی، یاقوتی، خلیلی، عسکری، ریش‌بابا، انگور کشمش، فخری، انگور شصت عروسان سیاه، الغی سیاه، مثقالی، رازقی، شیرازی، نباتی، مادربچه.