زنجان

زنجان از شمال به شهرستان طارم و خلخال و میانه و از مشرق به ابهر و طارم و از جنوب به خدابنده و ایجرود و از غرب به شهرستان‌ ماه‌نشان محدود است و از سطح دریا ۱۶۶۳ متر ارتفاع دارد.
ارتفاع قله سپهسالار که در این استان قرار دارد به ۳۳۱۸ می‌رسد و بخش‌های آن عبارت‌اند از بخش مرکزی، بخش زنجانرود، بخش قره پشتلو که جمعاً ۳۲۸ پارچه آبادی دارد.
از جمله شرایطی که فلسفه وجودی شهر زنجان را در منطقه تبیین و توجیه می‌نماید، وجود راه ارتباطی فلات مرکزی ایران به منطقه آذربایجان در منطقه، حاکم بودن شرایط مناسب اوضاع توپوگرافی، وجود اراضی مسطح با شیب ۲٪ در منطقه کوهستانی و بالاخره لزوم مرکز مبادلاتی تولیدات کشاورزی و ارائه خدمات متقابل به روستاهای حوزه نفوذ به ویژه ایالات پنجگانه مستقر در منطقه بوده‌است می‌رساند که این پدیده در شکل گیری شهر و محله بندی آن عامل تعیین کننده می‌باشد.

پیشینه
در مورد وجه تسمیه شهر زنجان تاکنون نظرات گوناگونی ازسوی پژوهشگران و نویسندگان ارائه شده است. قدیمی‌ترین نامی که به این منطقه اطلاق شده است زندیگان به معنای اهل کتاب زند (معروف‌ترین کتاب آیین زردشتی ساسانی) و گان از پسوندی فارسی است که در دوره ساسانیان بر این منطقه گذاشته شده است. گفته می‌شود بنای شهر زنجان در زمان اردشیر بابکان ساخته شده و در آن زمان نام شهین یعنی منسوب به شاه به آن اطلاق می شده است. از اواخر دوره قاجاریه به علت استقرار ایل خمسه فارس نام خمسه نیز بر آن نهاده شد.
حمدالله مستوفی، تاریخ‌نگار نامدار، بنیاد شهر زنجان را از اردشیر بابکان، سردودمان ساسانیان دانسته و نام نخستین این شهر را شهین ذکر کرده‌است. در لغتنامهٔ دهخدا هم در سرواژهٔ شهین چنین نوشته: «شهین نام شهر زنگان است و معرب آن زنجان باشد و گویند این شهر را اردشیر بابکان بنا کرده‌است.».شهری بود بزرگ در میان ری و آذربایگان، و وجه تسمیه آن، مخفف زندگان یعنی اهل کتاب زند است، و زندیگان زنگان شده و دال او محذوف گردیده.

بیتی از حکیم زجاجی:
ز زنگان بدان مرد روشن ضمیر         دبیری سرافراز بد تیزویر
حمدالله مستوفی، تاریخ‌نگار نامدار، بنیاد شهر زنجان را از اردشیر بابکان، سردودمان ساسانیان دانسته و نام نخستین این شهر را شهین ذکر کرده‌است. در لغتنامهٔ دهخدا هم در سرواژهٔ شهین چنین نوشته‌است: «شهین نام شهر زنگان است و معرب آن زنجان باشد و گویند این شهر را اردشیر بابکان بنا کرده‌است».
حمدالله مستوفی در نزهة‎القلوب (تألیف در ۷۴۰ق/۱۳۳۹م) زبان زنجان و مراغه و تالش گشتاسبی را پهلوی ذکر می‎کند و می‌گوید «زبانشان پهلوی به جیلانی بازبسته است» که منظور همان گویش‌های گوناگون زبان‌های تاتی‌تبار است.

امروزه زبان مردم زنجان ترکی آذربایجانی است. فارسی نیز در برخی خانواده‌ها رایج است. هم‌اینک استفاده از لغات فارسی در مکالمات روزمره مردم منطقه مرسوم شده و مردم استان زنجان در اداره‌ها، مدارس و مکان‌های عمومی به زبان فارسی و در مکالمه‌های روزمره و محلی به زبان ترکی صحبت می‌کنند.

شهر تاریخی زنجان به لحاظ وجود مقاومتهای مردمی و منطقه‌ای درمقابل سپاهیان اسلام از شهرهای دشوارگشا بوده‌است، درسال ۲۴ هجری قمری به دست براء بن عازب سردار تخریب شده، که این محل خاستگاه اولیه بوده و در شمال شرقی شهر فعلی قرار داشته‌است. آثار و بقایای نخستین استقرار شهر که دراصطلاح کهن‌دژ نامیده می‌شود تا سال ۱۳۰۰ خورشیدی پا برجا بوده و در جریان ساختمان (خیابان فرهنگ) تسطیح شده‌است. قبرستان شهر در حد جنوب شرقی محل استقرار و در داخل حد طبیعی سیلاب شرق شهر منطبق بر (خیابان امام) فعلی تا (فدائیان اسلام) بوده‌است.

در احیاء مجدد و گسترش آن، در اوایل دوران اسلامی، شهر اندکی به طرف غرب استقرار نخستین، در ساحل چپ سیلاب قدیمی که امروزه منطبق بر خیابان استانداری است کشیده شد، برجستگی کهن دژ این دوره در محله فعلی (نصرالله خان) بوده که در سال ۱۳۴۰ تسطیح و محل آن به دبیرستانهای دخترانه تبدیل شده‌است.

گسترش شهر در این دوره به طرف شرق محل مورد بحث که اراضی شهری قابل استفاده در شهرسازی بوده، امتداد یافت. حمدالله مستوفی درنزهة القلوب دور باروی شهر را ده هزار گام ذکر نموده که در حدود ۵/۴ کیلومتر است و از قلعه کنونی شهر اندکی بزرگ‌تر بوده به طوری که دامنه استقرار تا حد سیلاب شرقی کشیده شده‌است. قول حمدالله مستوفی با یافته‌های باستان‌شناسی مطابقت دارد چنان که در اراضی شرقی خارج از دیوار قلعه، آثار قرن شش هجری قمری در عمق ۲ متری ازکف معابر فعلی قرار گرفته و قابل رؤیت است.

کتاب صورالاقالیم از مزار اکابر و اولیای موجود در شهر، قبور شیخ اخی فرج زنگانی و استاد عبدالغفار سکاک و عیسی کاشانی را نام برده‌است.

این شهر برای بار دوم در پاییز سال ۶۲۸ هجری قمری در فتنه مغول تخریب شده و شدت آن به حدی بود که شهر برای مدتی از قید حیات ساقط شد. به ویژه انتخاب سلطانیه به پایتختی در دوران ایلخانی و گسترش شهر مزبور در ایام حکومت غازان‌خان و خدابنده و اولجایتو در اواخر قرن هفتم هجری قمری، به علت نزدیکی این دو شهر، در متروکه شدن شهر زنجان عامل تعیین کننده‌ای بود، به عبارت دیگر در تمام ایام شکوفایی شهر سلطانیه، شهر زنجان به حالت نیمه ویران باقی مانده‌ است.

سلطانیه پس از برچیده شدن حکومت ایلخانی به قول دونالد ویلبر «به علت قرار نداشتن شهر در راستای راههای تجارتی و عدم وجود جاذبه‌های شهری در آن، سریعتر از آنچه که آباد شده بود، تخریب و متروک گردید». که خود دلیل قاطعی برای توسعه شهر زنجان بوده‌است. این شهر مجدداً توسعه یافته و از طالع بد برای بار سوم در نیمه دوم قرن هشتم هجری قمری با یورش وحشیانه تیمور لنگ مواجه و پس از قتل عام اهالی به طور کلی با خاک یکسان شد.

کلاویخو سفیر پادشاه اسپانیا در دربار میرانشاه از نوادگان تیمور در نیمه‌ی اول قرن نهم هجری در سفرنامه‌ی خود، قسمت اعظم شهر زنجان را غیر مسکون و مخروبه ذکر نموده و حصار شهر را غیر قابل تعمیر دانسته و می‌نویسد: «در شب هنگام به محلی رسیدیم که به زنجان معروف است و بیشتر قسمت‌های این شهر غیر مسکون است اما گویی که در گذشته این شهر یکی از بزرگ‌ترین شهرهای ایران بوده‌است. این شهر در دشتی در میان دو کوه بلند که لخت و خالی از جنگل هستند قرار دارد. ما دیدیم که حصار شهر دیگر قابل تعمیر نیست اما در داخل حصار هنوز خانه‌ها و مساجد بسیاری همچنان استوار و پابرجا بودند و در خیابان‌های آن نهرهایی می‌گذشت اما همه اینها اینک خشک و بی‌آب هستند»

شاردن جهانگرد فرانسوی که به سال ۱۶۷۲ میلادی از شهر زنجان بازدید نموده می‌نویسد: «هنوز در حوالی یک مایل و بیشتر، آثار و بازمانده‌های ویرانه‌ای مشاهده می‌شود».

موارد دیگری از این مقولات بیانگر این حقیقت است که شهر زنجان تا اواخر قرن نهم هجری قمری غیر مسکون و مخروبه بوده‌است. در دوران صفویه -که آرامش نسبی در منطقه‌ها حاکم بوده است- شهر تجدید بنا شده و مجدداًً تکاپوی حیات در آن آغاز گردیده‌است. حال با توجه به گزارش سیاحان و جهانگردان و هم چنین مطالعه‌ی متون تاریخی و بررسی‌های باستان‌شناسی معلوم می‌شود علی‌رغم قدمت سه هزار ساله، کلیه‌ی آثار فعلی و بافت شهری نسبتاً جدید است. به عبارت دیگر با عنایت به آنچه که اجمالاً بیان شد شهر زنجان در دوره‌های مختلف بر اثر هجوم دشمن تخریب و به مرور شهر جدید بر روی خرابه‌های قدیمی احیا شده‌است. منطقه‌ی زنجان در برخی مقاطع تاریخی در منطقه‌ی آذربایجان نیز دانسته شده‌است.

علت انطباق و احیای شهر در محل فعلی، معلول جاذبه‌های شهری-منطقه‌ای از جمله وجود سفره‌های آب زیرزمینی، استفاده مجدد از قنوات قدیمی، دسترسی و مورد استفاده قرار دادن زنجان چای، اوضاع توپوگرافی محلی و بالاخره عامل تعیین کننده‌ی استقرار شهر در سر راه تجاری و راهبردی فلات مرکزی ایران و ارتباط آن با آذربایجان و لزوم اتراق کاروان‌ها، بازسازی شهر زنجان را منطبق بر خرابه‌های قدیمی، امری لازم و ضروری می‌نموده‌است.

شهر فعلی از دوران صفویه تکوین و توسعه پیدا کرده‌است، خاستگاه اولیه‌ی شهر در این دوره از تجدیدبنا، به لحاظ استفاده ازامکانات و استعدادهای بالقوه‌ی شهری و زیستی در حد نهایی اراضی شهری در جنوب، در ساحل راست رودخانه‌ی زنجان رود قرار گرفته‌است. جهت توسعه و رشد شهری از نظر توپوگرافی و وجود اختلاف ارتفاع در ناحیه‌ی جنوبی شهر و دارا بودن شیب نسبتاً تند تا کف رودخانه‌ی زنجان رود که استقرارهای شهری را با مشکلات جدی مواجه می‌سازد، به طرف شمال امری اجباری و قطعی بوده‌است. به هر حال گسترش شهر هنوز محدود به مسیلهای شرقی و غربی بوده که محل استقرار شهر به صورت دلتا نسبت به زنجان رود است.

با تحلیل و توجیه عوامل و عناصر شهری از قبیل قبرستان‌های قدیمی و مناطقی تحت عنوان «کولوک» که تا امروز باقی مانده، شکل‌گیری و گسترش شهر را می‌توان پیگیری و تبیین نمود قدیمی‌ترین عنصر، متعلق به اواسط دوران صفویه‌است که به نام کاروانسرای سنگی واقع در قسمت شرقی کهن‌دژ در ورودی شهر به اسم دروازه همدان قراردارد. این کاروانسرا که هم اکنون قسمت اعظم آن از میان رفته و به اداره اوقاف تبدیل شده است، یادگاری از دوران شاه عباس دوم است. بدین ترتیب قبل از احداث مجموعه‌ی بازار زنجان در دوران آقا محمد خان قاجار(۱۲۰۰ هجری قمری)، میادین آهنگران و راسته دباغ‌ها با عنایت به نقش عملکردی شهر که در مقدمه بیان شد، از عناصر اصلی آن محسوب می‌شوند که این عناصر نسبت به شارستان مرکزیت دارد.

در دوران آقا محمد خان قاجار با توسعه‌ی نسبی شهر در حد قلعه‌ی فعلی که خود از مسیل‌های طبیعی الهام گرفته، مجموعه بازار به مثابه‌ی قطب واحد اقتصادی، خدماتی و فرهنگی منسجم‌ترین عنصر شهری را به وجود آورده‌است و با عنایت به پدیده‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و عملکردی، و... به طوری که در زندگی روزمره شهری نقش اساسی داشته باشد، محله‌بندی شهر صورت گرفته‌است. در این دوره به طور کلی شهر به سه منطقه تقسیم شده، نخست منطقه مرکزی شهر با جای گرفتن مراکز حکومتی، اداری و مذهبی در آن موجودیت یافته و فاقد اسم خاصی بوده‌است. اراضی و محدثات واقع در شرق محدوده مرکزی در مجموعه بازار تحت عنوان یوخاری باش و افراد ساکن در این منطقه در کلیات با همین عنوان مشخص شده و از نظر اقتصادی (در اوایل دوران قاجار) از ظرفیت بالایی برخوردار بوده‌اند. اراضی و محدثات واقع در غرب محدوده مرکزی به نام اشاقه باش موسوم شده‌است.

در این تقسیم بندی هر یک از مناطق دوگانه (اشاقه باش و یوخاری باش) از نظر زندگی روزمره و مقررات اجتماعی، دارای امکانات فیزیکی و کالبدی دارای وحدت و هم آهنگی کامل است.

محلات از نام بانی مساجد و تکایا الهام گرفته و یا با انتساب به صنف خاصی نام گذاری شده‌اند. محلات قدیمی دارای عناصر شهری منسجم تری بوده و به عنوان مراکزمحله‌ای نقش اساسی را در زندگی عمومی ایفا می‌کند. این محلات از نظر فیزیکی دارای الگوی خاصی است، بدین ترتیب که به عناصری از قبیل مسجد، تکیه، حمام، مراکز خرید روزانه، مراکز خدماتی، آب انبار، فضای مشاعی جهت انجام مراسم مذهبی، سنتی و تجمع‌های عمومی و بالاخره محل بازیهای کودکانه مجهزند. به طوری که این مراکز تا امروز با حفظ عملکردهای نخستین در تکاپوی حیات در محلات نقش اساسی دارند. نمونه‌های بارز آن محلات دود قلی، مسجد یری پایین، نصرالله خان، محله زینبیه و محله قهرمان می‌باشند و تقریباً سایر محلات دارای چنین خصیصه بارز و روشن اند که با گسترش تدریجی شهر نسبت به مرکزیت کهن‌دژ و سپس مجموعه بازار با انسجام معقول و منطقی جای گرفته‌اند. به طور کلی ۱۸ محله در داخل قلعه و ۹ محله در خارج از قلعه تا اواخر دوران پهلوی ضمن گسترش تدریجی مستقر شده‌اند.

روند گسترش تا اواخر دوران قاجار بسیار بطئی ودر سطح قلعه به میزان ۱۸۵ هکتار بوده‌است، از حد فاصل اواخر دوران قاجار تا اواخر دوران پهلوی با افزایش محلات خارج از قلعه وسعت شهر به میزان تقریبی ۴۸۰ هکتار گسترش یافته‌است. شهر فعلی در مساحتی معادل ۱۲۵۷ هکتار مستقر شده که به استناد ضوابط طرح جامع مصوب پیش بینی شده در سال ۱۳۷۵ وسعت آن به میزان ۴۴۵۰ هکتار افزایش می‌یابد.

آثار تاریخی
    بازار زنجان، طویل‏ترین بازار تاریخی ایران
    مسجد میرزائی (اوایل صفوی)
    مسجد جامع زنجان (دورهٔ قاجار)
    مسجد چهل‌ستون زنجان (دورهٔ قاجار)
    مسجد جمیله خانم (دورهٔ قاجار)
    مسجد اسحاق‌میرزا (دورهٔ قاجار)
    مسجد عباسقلی (دورهٔ قاجار)
    مسجد دمیریه (دورهٔ قاجار)
    بقعه میرزا ابوالقاسم زنجانی (دورهٔ قاجار)
    بقعه مجتهدی (دورهٔ قاجار)
    بقعه میرزا مهدی زنجانی (دورهٔ قاجار)
    عمارت ذوالفقاری (دورهٔ قاجار)
    خانه و باغ معین‌التجار (دورهٔ قاجار)



    خانه شیخ‌الاسلامی (دورهٔ قاجار)
    خانه بهمنی (دورهٔ قاجار)
    خانه توفیقی (اواخر قاجار)
    خانه مقدم (دورهٔ قاجار)
    خانه خدیوی (دورهٔ پهلوی)
    کارخانه کبریت سازی (دورهٔ پهلوی) دارای سردری زیبا که در دیماه90 بنا بدستور استاندار...!!! زنجان تخریب گردید
    بنای رخت‌شوی‌خانه (دورهٔ پهلوی)
    کاروانسرای سنگی (دورهٔ صفوی)
    کاروانسرای دخان (دورهٔ قاجار)
    حمام حاج‌داداش (دورهٔ قاجار)
    پل سردار (دورهٔ قاجار)
    پل حاج سید محمد (دورهٔ قاجار)
    پل میر بهاءالدین (دورهٔ قاجار)

عمارت تاریخی
    عمارت شیخ‌الاسلامی (دورهٔ قاجار)
    عمارت ذوالفقاری (دورهٔ قاجار)
    عمارت ضیائی (دورهٔ قاجار)
    عمارت مظفری (عاصم السلطنه) (دورهٔ قاجار)
    عمارت معینی (دورهٔ قاجار)
    عمارت بهمنی (دورهٔ قاجار)
    عمارت توفیقی (اواخر قاجار)
    عمارت مقدم (دورهٔ قاجار)
    عمارت خدیوی (دورهٔ پهلوی)

آموزش
مدارس
ایستاده از راست: شیخ ابراهیم زنجانی، سید محمد موسوی زنجانی، وزیرهمایون غفاری، میرزا جواد طارمی و حسینقلی خان اسعدالدوله ذوالفقاری به همراه معلمین نخستین مدرسه جدید زنجان در روز افتتاح مدرسه. ۱۲۸۵ خ.

نخستین مدرسه جدید زنجان، در سال ۱۲۸۵ خ. به دستور وزیرهمایون غفاری، حاکم وقت زنجان و توسط علی‌محمد فره‌وشی (مترجم همایون) تاسیس شد. محل مدرسه در دارالحکومه شهر بود و بیشتر فرزندان اعیان و اشراف در آن مشغول به تحصیل بودند. معلمان مدرسه از میان طلاب علوم دینی انتخاب شده بودند و روش‏های نوین تدریس به آنان آموزش داده شده بود. مدرسه یکسال پس از رفتن وزیرهمایون منحل شد. در سال ۱۳۲۷ هـ.ق آقا میرزا احمد زنجانی مدرسه‏ای تاسیس کرد. در سال ۱۲۹۲ خ. مترجم همایون بار دیگر به زنجان بازگشت و با کمک اسعدالدوله ذوالفقاری، «مدرسه اسعدیه» را تاسیس کرد. در روزگار تصدی مترجم همایون بر اداره فرهنگ زنجان (۱۲۹۵ تا ۱۳۰۱ خ.) مدارس متعددی دایر شد که از آن میان «مدرسه توفیقی» همچنان پابرجاست.

نخستین دبستان دخترانه زنجان موسوم به «دبستان بنات» در سال ۱۳۰۰ خ. توسط عالیه سنجیده تاسیس شد و نخستین دبیرستان دخترانه به نام «دبیرستان آزرم» در سال ۱۳۱۴ شمسی به دست بانو مصداقی دایر گشت.
مراکز آموزشی
نمایی از ساختمان مرکزی دانشگاه زنجان

    دانشگاه زنجان
    دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان
    دانشگاه علوم پزشکی زنجان
    دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان
    دانشگاه پیام نور زنجان
    مرکز آموزش جهاد کشاورزی زنجان
    آموزشکده فنی و حرفه‌ای الغدیر زنجان
    موسسه آموزش عالی روزبه
    موسسه آموزش عالی عبدالرحمن صوفی رازی
    موسسه آموزش عالی میراث ایرانیان

اماکن شهری
کتابخانه‌ها
نخستین کتابخانهٔ زنجان به دستور سلطان محمد خدابنده در سلطانیه تأسیس شد. این کتابخانه حاوی نسخه‌های ارزشمندی به زبان عربی بود که در قطع بزرگ با حروف سیاه و طلایی نگارش یافته بودند. به احتمال زیاد عرفا و فقهای نامدار زنجان در قرون بعدی، صاحب کتابخانه‌های نفیس شخصی بوده‌اند که اکنون نشانی از آن در دست نیست. امیر محسن زنجانی (فوت ۱۱۴۸ هـ.ق) صاحب کتابخانه معتبر و نفیسی بوده‌است که در حمله افغان‏ها به ايران دچار آتش سوزی و نابودی گردیده‌است. کتابخانه شیخ فضل الله شیخ الاسلام زنجانی (قرن ۱۳ هـ.ق) حاوی نسخه‌هایی از قرن ۱۱ هـ.ق بوده و میرزا ابوعبدالله زنجانی کتابخانه‌ای شامل پنجاه هزار جلد کتب و رسائل فلسفی داشته که از جمله آثار موجود در آن سعدالسعود تألیف ابن طاووس (فوت ۶۶۴ هـ.ق) به خط خود مؤلف بوده‌است. در این کتابخانه هشت رساله نیز به خط بابا افضل کاشانی (قرن ۷ هـ.ق) موجود بوده‌است. کتابخانه مسجد چهل‌ستون زنجان در سال ۱۲۸۴ هـ.ق به دست ملا علی زنجانی تأسیس شد که به نوعی نخستین کتابخانه عمومی شهر نیز به شمار می‌رود.

«کتابخانه سهروردی»، نخستین کتابخانه عمومی زنجان به سبک جدید، در سال ۱۳۴۱ هـ.ق (۱۳۰۱ خورشیدی) تأسیس شد که تا سال ۱۳۷۰ خورشیدی دارای مجموعه‌ای در حدود ۱۹۰۰۰ جلد کتاب بود. از کتابخانه‌های دیگر شهر می‌توان به کتابخانه مسجد سید اشاره کرد که توسط آیت‏الله سید عزالدین محمد حسینی زنجانی برای استفاده طلاب علوم دینی بنا شده و شامل تعدادی نسخ نفیس خطی است.

هتل‌ها
    هتل سپید
    هتل پارک
    هتل بزرگ یا گراند هتل
    هتل سپهر
    هتل آسیا
    هتل پیام
    هتل قصر
    هتل غزال
    مجتمع جهانگردي

نقاط دیدنی

    امامزاده سید ابراهیم زنجان
    مسجد جامع زنجان
    بازار زنجان
    نمایشگاه و فروشگاه صنایع دستی زنجان
    بنای رختشویخانه زنجان
    مجموعه تفریحی گاوازنگ زنجان
    کاروانسرای سنگی زنجان
    گنبد سلطانیه واقع در سلطانیه
    معبد داش کسن واقع در سلطانیه چین ایران
    غار کتله خور واقع در قیدار-گرماب
    امامزاده زیدالکبیر
    حمام حاج‌داداش -بازار
    مجموعه عمارت دارائی
    عمارت ذوالفقاری محل نگه‌داری مردان نمکی
    قلعه بهستان واقع در ماهنشان
    پل میربهاالدین
    مناطق حفاظت شده حیات وحش سهرین آهوی ایرانی
    چشمه هاي آب گرم طبيعي
    مناطق حفاظت شده سرخ آباد طارم
    مناطق حفاظت شده انگوران
    پارک جنگلی
    تفرجگاه سد گلابر
    تفرجگاه سد گاوازنگ
    تفرجگاه سد تهم
    تفرجگاه سد حسن ابدال
    مجموعه تفریحی پارک ملّت

نمایشگاه بین‌المللی کاسپین زنجان از مکان‌های دیدنی این شهر است. سالانه بیش از ۲۰ مورد نمایشگاه در محل نمایشگاه بین‌المللی کاسپین زنجان برگزار می‌شود.

همچنین بزرگترین ساعت آفتابی ایران در این شهر و در میدان مرکزی دانشگاه زنجان واقع است.

موزه ها
    موزه غله در ساختمان قديم بوجاري
    موزه عمارت دارايي
    موزه سنگ نوشته ها
    موزه نسخ خطی
    موزه مردم شناسي(رختشويخانه)
    موزه مردان نمكي(عمارت ذوالفقاري)
    موزه (عمارت توفیقي) آثار شهدا
    موزه تعزیه حمام حسینیه اعظم زنجان
    موزه تاريخ طبيعي زنجان
    موزه خصوصي

صنایع دستی
    صنایع دستی زنجان عبارتند از:
    چاروق دوزی
    ملیله کاری شامل سینی، سرویس بشقاب کاسه و وسایل مصرفی، وسایل زینتی و تابلوهای بی بدیل زینتی
    مسگری (ساخت ظروف مسی و تابلوهای زینتی)
    چاقو سازی شامل کارد آشپز خانه و میوه خوری و همچنین قندشکن، قلم تراش
    گلیم بافی
    تذهیب، تراش سنگ‌های قیمتی، رنگرزی، منبت کاری، نگارگری، مصنوعات چرمی، معرق چوب و و قلم زنی. دراستان زنجان رشته‌های مختلف دیگر صنایع دستی رواج دارد. از آن جمله گلیم بافی در ابهر، قیدار و زنجان روستاهای آن گیوه دوزی ابریشمی و نخی در انگوران و زنجان، رنگرزی در ابهر، زنجان، قیدار، سفالگری در روستای قلثوق، جاجیم‌بافی نواری در شهرستانهای طارم و ماه‌نشان، انگوران، کیسه‌بافی حمامی نواری در انگوران، ماه‌نشان، قیدار را می‌توان نام برد. ضمن آنکه باید گفت قالی‌بافی از جمله هنرها و حرفی هایی است که در اکثر شهرها و روستاهای استان زنجان رونق و رواج دارد.

سوغات

مرسوم‌ترین سوغاتی زنجان چاقو و چاروق (نوعی کفش)وفرش زنجان و ملیله‌کاری است.

مشاهیر
    آقا خان مظفر الدوله
    بیان الدوله
    عاصم السلطنه
    اسعدالدوله ذوالفقاری
    امیر اشجع
    بانو الحتجاب السلطنه
    بانو افتخارالدوله
    مدیر الدوله
    امیر مظفر
    مشیرالممالک
    عماد خمسه
    محمود خان ذوالفقاری
    منیع الدوله

مشاهیر زنجان
    شهاب‌الدین سهروردی فیلسوف و صاحب مکتب اشراق و عارف شهیر
    علامه زنجانی علامه شیخ ابوعبداله ضیائی
    پروفسور یوسف ثبوتی
    فرهاد مهرابلو شاعر-هنرمند
    اکبر نوحی
    دکتر هشترودی
    دکتر محسن توفیقی
    امیر اعلم غضنفریان
    حسین منزوی غزال غزل های ایران
    آیت الله سید عزالدین حسینی زنجانی از مراجع کنونی شیعه
    حکیم هیدجی عارف شهیر ایرانی و فیلسوف
    رکن الدّین سجاسی پیر شمس تبریزی
    محبعلی قنبری(واثق زنجانی)نویسنده و شاعر
    اخی فرج زنجانی از عرفای قرن پنجم هجری
    وجی الله رستگار بنیانگذار برخی از ورزشها در زنجان
    علیرضا خمسه
    هوشنگ جعفری
    رضا میرکریمی کارگردان
    مولانا همتی انگورانی
    خلیل جوادی
    فاطمه راکعی
    آیت الله سید موسی شبیری زنجانی از مراجع کنونی شیعه
    اسدالله بیات زنجانی، سیاست مدار
    آیت الله سید محمد حسینی زنجانی

    آیت الله سیداحمد فهری
    آیت الله محمد شجاعی
    آیت الله عباسعلی عمید زنجانی
    علامه محمد اسماعیل صائنی از مشاهیر معاصر فلسفه
    استاداحمدمظفری
    حسن نجاریان
    دکتر مجید شهریاری
    استادرضاروزبه
    استادبهرامپور
    جمال شورجه
    پروفسور علی رمضانی در رشته شیمی
    جمیله شیخی بازیگر
    میر تقی فاضلی (شاعر و نویسنده)
    سیروس اصانلوی
    امیر سرتیپ رحمان فروزنده

رسانه
نشریات
اولین نشریه زنجان به دست میرزا عیسی قانونخواه (ناصرالمله) با عنوان پروین خمسه منتشر شد. این نشریه سه روز در هفته با قطع بزرگ در چهار صفحه منتشر می‏شد. سه صفحه به اعلانات ثبتی و یک صفحه به سرمقاله و اخبار خارجی و داخلی اختصاص داده شده بود. انتشار این نشریه پس از شش سال در ۱۳۱۵ با فوت ناصرالمله پایان یافت. پس وقفه‏ای یک دهه‏ای در انتشار مطبوعات محلی، هفته‏نامه آذر به مدیریت منوچهر سعیدوزیری آغاز به کار کرد. این نشریه که همزمان با قدرت گرفتن فرقه دموکرات آذربایجان انتشار می‏یافت، خود را ارگان کمیته ولایت زنجان و زیر مجموعه فرقه دموکرات معرفی می‏کرد. آذر پس از یک سال انتشار پیش از آزادسازی زنجان توسط ارتش ملی، تعطیل شد. در اواخر دهه بیست نشریات متعددی در زنجان انتشار می‏یافتند که اغلب حامی سیاستهای محمد مصدق بودند و به همین سبب جز یکی، انتشار باقی آنها پس از کودتای ۲۸ مرداد متوقف شد.
روزنامه پروین خمسه، اولین روزنامه محلی زنجان

پس از انقلاب اسلامی، چندین عنوان نشریه در زنجان به چاپ رسید که از آن میان می‏توان به هفته‏نامه پیام زنجان اشاره کرد که از سال ۱۳۶۷ انتشار می‏یابد و پرسابقه‏ترین نشریه زنجان محسوب می‏شود و نیز از هفته‏نامه امید زنجان نام برد که اولین نشریه محلی زنجان بود که توانست مخاطبانی در استان‏ها دیگر از جمله تهران و آذربایجان بیابد. در سال ۱۳۹۰ پانزده نشریه (سه روزنامه و دوازده هفته نامه و ماه نامه) در زنجان منتشر می‏شده است که اهم آنها به عبارتند از:

    روزنامه مردم نو
    روزنامه حدیث زنگان
    هفته نامه صدای زنجان
    هفته نامه موج بیداری
    هفته نامه قلم زنجان
    هفته نامه سیمای زنجان
    هفته نامه بایرام

که از این میان هفته نامه بایرام به زبان ترکی منتشر می‏شود.

در طول این سال‏ها، نشریات زنجان بستر مناسبی برای رشد فعالین مطبوعات این استان بوده است، از جمله این افراد باید به رضا میرکریمی اشاره کرد که فعالیت هنری خود را به عنوان گرافیست در هفته‏نامه پیام زنجان آغاز کرد.

دیدنی‌ها
    امامزاده سید ابراهیم زنجان
    مسجد جامع زنجان
    بازار زنجان
    نمایشگاه و فروشگاه صنایع دستی زنجان
    بنای رختشویخانه زنجان
    مجموعه تفریحی گاوازنگ زنجان
    کاروانسرای سنگی زنجان
    گنبد سلطانیه واقع در سلطانیه
    معبد داش کسن واقع در سلطانیه چین ایران
    غار کتله خور واقع در قیدار-گرماب
    امامزاده زیدالکبیر
    حمام حاج‌داداش -بازار
    مجموعه عمارت دارائی
    عمارت ذوالفقاری محل نگه‌داری مردان نمکی
    قلعه بهستان واقع در ماهنشان
    پل میربهاالدین
    تفرجگاه سد گاوازنگ
    تفرجگاه سد تهم
    تفرجگاه سد حسن ابدال
    مجموعه تفریحی پارک ملّت

صنایع
    سرب و روی
    شیر پاستوریزه
    تولیدات شیمیایی
    نساجی
    نخ تایر
    فراورده‌های غذایی
    ترانسفورماتور
    سوئیچ های برق فشار قوی
    برق و الکترونیک

منبع: ویکی پدیا

زنجان

مطالب مشابه :

دانلود نقشه های توپوگرافی ایران :

لایه های رقومی استان زنجان قابل استفاده در GIS

زنجان

معرفی اقلیم زنجان

پيشينه ي شهر زنجان از ديدگاهي وسيعتر ...........

شهرستان‌های استان زنجان

لایه های رقومی حوضه آبخیز آبخیز آستانه ـ كوچصفهان و زیر حوضه ها

شهر زنجان

اير ان شناسي

زنجان