استان زیبای بوشهر - بندر زیبای بوشهر - اثر دکتر سید جعفر حمیدی

بندر زیبای بوشهر

زبایی واژه ای است زیبا که آدمی می تواند به آن چه که دلش می پسندد و با ذوق و سلیقه اش سازگار است اطلاق کند، خواه این زیبایی در وجود انسانی دیگر باشد یا در موجودات دیگر، اشیای طبیعت، مناظر و مرایا، معماری شهرها و ...

متفکران و زیباشناسان، توصیفات و معانی بسیاری برار کلمه زیبایی ارائه کرده اند که بیان توصیفات آنان در این جا مورد نظر نیست.

در میان تمام مقالات یا اکثر نوشته هایی که تا کنون درباره بوشهر خوانده یا نوشته شده یا سخنرانی هایی که در این مورد شنیده ام یا ایراد شده است، همه جا سخن از خرابی و محرومیت و بی عناتی نسبت به این بندر کهنسال و عقب ماندگی ها، کمبودها و مظلومیت های این استان بی مثال بوده است. آیا تاکنون به زیبیی و دلنوازی این بندر فکر کرده ایم و یا سخنی از سر زوق گفته ایم و به خاطر انگیزی این دلبر دلارام اندیشیده ایم؟ چرا وقتی از یک بوشهری که در گوشه ی بهشت آسایی از جهان با آرامش و آسایش زندگی می کند سئوال کنیم اینجا بهتر است یا بوشهر، فوراً جواب میدهد اینجا که من زندگی می کنم خوب است (اما قربان خاک پاک و شور بوشهر، قربان سبخ های بوشهر) این خاک شور و سبخ های تیره و گرمای کسل کننده چه مزیتی بر دیگر جاها دارد، این سئوالی که از خود آن غریبان دل شده باید پرسید. کسانی که مدتی در این شهر زیسته و به عنوان مامور یا مهاجر یا مسافر، زمانی از عمر خود را در این بندر یا در این استان گذرانده اند تا سالهای بعد از خاطره های شیرین و برخورد های صمیمانه مردم این دیار تعریف می کنند.البته این قاعده استثنایی هم دارد و ممکن است کسی دل آزردگی هایی هم از این منطقه دیده باشد و استثنا هم در هر زمینه و در هر جای اجتناب ناپذیر است. بسیار دیده شده کسی که مثلاً سال ها پیش به بوشهر آمده و مدتی در اینجا زیسته تا سالها بعد از خاطره ها و رویدادهای زمان توقف خود در بوشهر، هر چند که سخت هم بوده به شیرینی یاد می کند. هر غریبه ای که از راه دور یا نزدیک به بوشهر آمده یا چندی مقیم آن بوده، هرگز از آن دل بر نکنده و پس از بازگشت به دیار خود تا سالها بعد با خاطرات خوش زمان توقف عشق ورزیده و از آنها یاد نموده است. به راستی مگر آب شور و گل نمناک و شرجی و گرما و گرانی هم خاطره انگیزند؟

نمی دانم وقتی که با هواپیما به بوشهر وارد و یا خارج می شوید، این مثلث حیرت آنگیز یعنی شبه جزیره بوشهر را از بالا دیده اید؟ چه روز و چه شب، در روز زبانه ای می بینید که مثل یک عطوفت خاکستری قهو ای با ناز و غرور در دل سبز آبی دل نواز دریا جای گرفته است و اگر شب هنگام آن را از بالا ببینید، مجموعه ای از نوازش های نور را ملاحظه می کنید که نیلگونی و تاریکی شب دریا را آرام و پر ابهام ساخته است.

اگر از کشتی و از میان دریا به ساحل و بندر بنگرید باز هم مجموعه ای از زیبایی و دل آرامی را به چشم در می یابید، این مطلب را بارها از زبان و کتاب سیاحان و جهانگردانی که در گذشته از طریق دریا وارد بوشهر شده و مدت کوتاهی در این مکان زیسته تا به سایر نقاط و طنمان بروند نیز بسیار خوانده ایم. صد البته وقتی وارد شهر شده اند، پاره ای از مسائل شهری و نظافت کوچه ها، آنها را آزرده است. بعضی از سیاحان هنگامی که از طریق دریا وارد بوشهر شده اند، از دیدن منظره ی آن از دور تعریف کرده و یا بدگویی و انتقاد نموده اند. همان کسانی که در دریا منظره ی پشت بامهای بوشهر را زرد و کثیف دیده اند(ر . ک هرمان نوردون-زیر آسمان ایران- ص21) و از آن به بدی توصیف کرده اند، هنگام یا پس از ورود به بوشهر و دیدن مهربانی و مهمان نوازی مردم، چاره ای ندیده اند که از این بندر و منطقه تعریف فراوان بنمایند. «اوزن فلاندن» سیاح دانشمند فرانسوی که در سال 1840 م/1219 هـ . ق به بوشهر وارد و شب ژانویه همین سال و روزهای دیگر مورد پذیرایی گرم یکی از مردم شهر( آقا یوسف ملکم) قرار گرفت، از این شهر و مردم مهمان نواز آن، تعریف فراوان کرده است.(ر.ک اوژن فلاندن- سفرنامه -) یا حج سیاح محلاتی یک بار در رجب 1296 ق / مرداد 1256 ش و یکبار هم در محرم 1301 ق / آذرماه 1262 ش وارد بوشهر شده، مهمان نوازی میزبان او را تحت تاثیر قرار داده و از این شهر بندری به خوبی یاد کرده است (ر.ک حاج سیاح-خاطرات- به کوشش حمید سیاح ص 11-12-279) علاوه بر اوژن فلاندن و حاج سیاح، یادداشتهای فراوان و شیرین از اشخاص مختلف در دست است که از بوشهر و توابع آن به خوبی یاد نموده اند. ناگفته نماند که هم اوژن فلاندن و هم حاج سیاح از ویرانی و خرابی های بوشهر که بر اثر بی مبالاتی دولتها بوده نیز یاد کرده اند.«هرمان نوردون» جهانگرد بی غرض امریکایی چند سال بعد از جنگ جهانی اول وارد بوشهر شده و کتابش – زیر آسمان ایران – در سال 1928 م . در لندن به چاپ رسیده در مورد بوشهر و مردم آن گفته است: در بوشهر هتلی برای پذیرایی از جهانگردان وجود ندارد. امید وارم که مهمانسرای انگلیس ها مرا در این شهر بپذیرد. با قدری گردش در شهر، زیبایی و جذابیت چهره ساکنین و بی خیالی آنها توجه مرا جلب کرد. به زودی دانستم که ورود من به این شهر مقارن با یکی از اعیاد مذهبی است و تولد یکی از امامان شیعه می باشد. به همین جهت مراسمی در شهر انجام میگرفت. اما حتی پس از آنکه شادی و سرور عید به اتمام رسید، باز مردم قیافه ی باز و بشاشی داشتند. فقر تاثیری بر روحیات آنها نداشت. با آنکه شدیداً از جنگ صدمه دیده بودند و آثار کمبود و فقر و بیکاری در همه چیز بود و همه جا مشاهده می شد، اما قیقفه ی مردم نشان می داد که از زندگی توقع چندانی ندارند.(زیر آسمان ایران ص 22)

بوشهر استعداد آن را دارد که اگر دست نوازشی بر سر و رویش بکشند و برای زیباسازی آن ابتکار و سلیقه و هزینه به کار ببرند و برایش نثار و ایثاری بنمایند در زیبایی و دل انگیزی پهلو به پهلوی زیباترین بندرهای اروپایی بزند.

شهر بوشهر به شکل یک مثلث مختلف الاضلاع است که سه طرف آن دریا و یک طرف آن متصل به خشکی است، هر چه از نوک مثلث به سوی ساقین برویم بر مسعت آن ازوده می شود. اگر جاده سراسری شیراز - بوشهر که به اتوبان ورودی بوشهر می پیوندد به منزله ی یک نخ طولانی به نظر آوریم، شهر بوشهر به منزله ی بادابادکی خواهد بود که به انتهای این نخ طولانی بسته شده و شادمان و بازیگرش از هوا قرود آمده و بر بر روی آب شناور شده است. خیبان ساحلی از مسجد فیل (مسجد امام حسن مجتبی(ع) تا اداره بندر و گمرک به صورت کمربندی، میناگاه شهر را مضبوط نگه داشته و در مسیر این خیابان باریک و ندرتاً پهن از مهمان سرای جهانگردی و در محاذی آن از همان مسجد تا پوزه باسیدون(باستیون) و از آنجا تا دروازه ورودی گمرک عمارتهای معمولاً دو طبقه قدیمی با معماری سنتی بسیار زیبا که تلفیقی از معماری این منطقه و معماری قدیمی هند، اسپانیا، ایتالیا و فرانسه است، چشم در چشم دریا دوخته اند و اشکهای خود را که حاصل کهولت، پیری و بی غمگساری است به دریا وام می دهند تا اشک دریا در زاری به حال آنها نخشکد. ار این عمارت زیبا امروز بعضی پا برجا، برخی ویران و نیمه ویران و تعدادی نیز عمارت جدی جایگزین آنها شده است.

منظره شهر بوهشر هم از هما و هم از دریا بسیار دلپذیر است. اما حضور ویرانه ها و برخی عمارات فرو ریخته و در حال فرو ریختن، دیدار آن را از نزدیک تا حدودی غم انگیز می نماید. طبیعیاست که تعمیر و مرمت بعضی از خانه ها امکان پذیر نیست و علاج آن فقط جایگزینی است که در دو سه سال اخیر به برکت رقابت در امر خانه سازی و صعود بیش از حد قیمت املاک، این مسئله تا حدود حل شده یا در حال حل شدم است. اما نظارت اساسی شهرداری، سازمان میراث فرهنگی و شهرداری بافت فرهنگی تاریخی بندر بوشهر بر این ساخت و سازها بی نهایت ضروری است، آنچنان که اشخاص یا شرکتهای سازنده بناهای جدید جایگزین، لازم است که نقشه های عمارت را طبق نظر سازمان های یاد شده و بر مبنای بافت قدیم تهیه نمایند. احیای بازار سرپوشیده بوشهر که در سالهای نه چندان دور میران شد و هنوز بر جای بنایی ساخته نشده است می تواند به آبادانی شهر کمک کند. به نظر نمی رسد که ویران شدن بعضی از اماکن و بناها مثل مسجد ملک، کلیسای گریگوری، کلیسای ظهور، عمارت کنسولگری و چندین مسجد، حمام و عمارت دیگر جبران پذیر باشد اما بر جا مانده ها را باید از نابودی حفظ کرد. یا آنها را تجدید بنا یا مرمت نمود.

اختصاص بعضی از ساختمانها و عمارات قدیمی مثل عمارت ملک پس از ترمیم، مجموعه حاج عبدالرسول طالبی(رئیس التجار) ساختمان ارگ، ساختمان امیریه حکومتی، مدرسه سعادت و ... برای بازدید عمومی با فروش بلیط به بهای نازل می تواند هزینه مرمت بعضی بناهای دیگر موثر باشد. بوشهر زیبا است، کشف زیبایی و گسترش آن به عهده انسان ها و فرزندان و مسئوولان این دیار است. در سال 1378 روزنامه های محلی بوشهر نوشتند که شهردار وقت بوشهر قصد دارد بازار سرپوشیده بوشهر را بازسازی و آباد کند. این خبر اگر چه تا امروز عملی نشده اما برا این نگارنده بسیار مسرت بخش و هیجان انگیز بود. بلافاصله نامه ای به آقای شهردار نوشتم و نقشه ای از بازار قدیم که از دوران کودکی و نوجوانی در ذهن داشت و دارم ترسیم کردم و به حضورشان فرستادم. به امید این که ای مطالب و نقشه بتواند کمکی به این اندیشه سازندگی بنماید، متن نامه به قرار زیر است:

بسمه تعالی

خداش خیر دهاد آنکه این عمارت کرد

سپرست محترم شهرداری بوشهر جناب آقای مهندس سعید راستی

باسلام و عرض تحیات خبر مسرت بخش احیا و بهسازی بازار قدیم بوشهر را از زبان جنابعالی در شماره 64 سه شنبه 23 آذر 78 نشریه وزین «پیغام» مطالعه کردم و بسی شادمان شدم، خداوند شما را عمر مفید و توفیق دهاد که قصد خیر کرده اید و به تجدید عمارت این شریان حیاتی و پر برکت همت گماشته اید. مسلم است که دست یازیدن بدین کار سترگ و مهم مخصوصاً بازسازی کل بازار قدیم دشوار و توان فرسا است. اما تجدید و مرمت قسمتی از آن یعنی راسته بازار شرقی غربی از ابتدای میدان زارعی (بازار قصاب ها) در محله دهدشتی تا انتهای بازار حاج رئیس(ماهی فروش ها) یا آهنگران که امروز در محله شنبدی بقایای آن هنوز هم موجود است قابل توجه فراوان خواهد بود. بازار قدیم بوشهر که قطعاً پلان یا نقشه آن در شهرداری موجود است، تقریباً به صورت یک چلیپای شکسته یا چهار سوق ناهمگون بود که از چند راسته یا بازار ویژه تشکیل می شد. از شرق به غرب بازار قصابها، بازار میوه فروش ها، سبزی و تره بار و ماهی فروش ها قرار داشت.

راسته جنوبی شمالی عبارت بود از بازار خیاط ها، بازار خرما فرو شها، بازار مرغ و بازار بالا که شامل راسته عطارها، بقال ها، رنگ فروش ها و بازار آهنگران بود. موازی بازار مرغ از پایین تا دهنه بازار حاج رئیس بازار صبی ها یا زرگرها به صورت جنوبی شمالی قرار داشت که بقایای آن هنوز هم موجود است در این بازار زرگرهای شیرازی، صبی، ارمنی، کلیمی و غیره مشغول به کار بودند. در منتها الیه بازار بالا و محاذی دریا یک بازار سراسری طولانی از درب گمرک تا نزدیکی اداره غله و بانک ملی ایران آن زمان به صورت شرقی غربی و معمولاً متروکه وجود داشت که بعضی از حجره های قدیمی تجار و انبارهای آنها در آن راسته بازار بود. قهوه خانه کاکی متعلق به برادران «ماندنی و مهدی کاکی» در کمرکش این بازار و در کنار اسکله (تیو) قرار گرفته بود.

از دروازه به طرف گمرک راسته نخودبریزها (آجیل فروش) و ر به روی آن بازار قنادها و در ادامه آن بازار خرازها و بزازها واقع بود، بازار قدیم بوشهر نیز مانند بازار های سایر شهرها همچون تبریز، اصفهان، شیراز، یزد و تهران به صورت مجموعه (بازار، مسجد، حمام) و سایر بناهای عام المنفعه تشکیل شده بود. مسجد و حمام نمکی در انتهای بازار آهنگر ها، مسجد دهدشتی، پیرزن(فاطمه زهرا(س))، دوانی ها نزدیک یا رو به روی بازار ، مسجد نو(شنبدی – سید الشهدا(ع))، در انتهای بازار زرگرها و ماهی فروش ها، مسجد قصابها نزدیک دروازه و پشت بانک صادرات امروز قرار داشتند که اینک همه این مساجد به جز مسجد نمکی هنوز برقرارند.

از کسبه و مغازه داران قدیمی که نامشان و محل مغازه شان به ندرت در ذهن بنده می باشد بسیاری به رحمت ایزدی پیوشته اند و از فرزندان آنان می توان کسب اطلاع نمود و دو سه نفری نیز در قید حیاتند البته بیشتر آنها مستاجر بودند و کمتر مالک. بازسازی و مرمت بازار قدیمی بوشهر، کاری است خیر و مفید فایده و امید آن سرپرستی محترم شهرداری با احیای بازار بوشهر نام نیک و احترام خود را برای همیشه ورد زبان و زیور دل مردم بوشهر سازند و همه بگویند خداش خیر دهاد.

بوشهر

دیهیم آفتاب به سر داری

دیبای سبز آب، به بر داری

پا بر سریر اطلسی دریا

سر تا حریر پاک قمر داری

خورشید می درخشد بر پایت

مهتاب بر کلاه ظفر داری

از آتش مداوم تابستان

تب ناله ها ز سوز جگر داری

بر پیکرت نشانهای صدها زخم

بر سینه ات هزار شرر داری

از باده دن آتشه ی شرجی

پیمانه های صبح و سحر داری

دریای پر غرور تو می غرد

یعنی به سینه لؤلؤتر داری

تن در حریر گرما پیچیده

از آب شور، لطف شکر داری

از شعر کتابت و از دانش

مجموعه ای از اهل هنر داری

تاریخ از شکوه تو می بالد

کز قرن های دور اثر داری

در چهره ات تبلور شیدایی

درسینه گنج های گهر داری

گوهر نشان اهل نظر هستی

از علم و حام نقره ورز داری

با باد قوس و زمزمه ی باران

اشعار ناب عشق زبر داری

استان زیبای بوشهر - بندر زیبای بوشهر - اثر دکتر سید جعفر حمیدی

مطالب مشابه :

نجات شناور تکاور 8 وسرنشینان از دام آتش

استان زیبای بوشهر - بندر زیبای بوشهر - اثر دکتر سید جعفر حمیدی

همايش بزرگ شعرخواني استان بوشهر - بندر گناوه

تاریخچه ی کوی دهدشتی بندر بوشهر

استان زیبای بوشهر - بندر زیبای بوشهر - اثر دکتر سید جعفر حمیدی

استان بوشهر بندر آزاد ایران

بوشهر

تاریخچه تاسیس اداره بندر در ایران

با جشنواره تئاتر کوتاه استان بوشهر - بندر گناوه