چالش¬ها، آسیب¬ها و بسترهای راهبردی جهت تحقق اهداف آموزشی-پژوهشی دانشگاه فنی و حرفه ای

چالشها، آسیبها و بسترهای راهبردی جهت

تحقق اهداف آموزشی- پژوهشیِ دانشگاه فنی و حرفهای

*علیرضا ولیپور

مدرسو مدیرگروهرشته صنایع شیمیائی آموزشکده فنی شهید بهشتی ارومیه

چکیده: بسیج پتانسیلهای پراکنده دانشگاه فنیو حرفهای در راستای تحول کیفی آموزش، راهکار نتیجهبخشیاست که بواسطه ماهیت معنوی آن، دستیابیبه نگرشها و مهارتهای مورد انتظار در فراگیران میتواند فراهم گردد. سرلوحهی فرایندهای آموزشی " پژوهشمحوریِ اشتغالزا "، دامنه مکانی و زمانی وسیعی از دیدگاهها، رویکردها و عملکردهای افراد را شامل میشود که در صورت عدم درک اهمیت و ظرافت موضوع، مفاهیم اصلی متن، دچار حاشیهانگاری شده و آسیبِ ناشی از شتابزدگی و سطحینگری، باعث میگردد طیف وسیعی از دانشآموختگان بواسطه سردرگمیها،کج فهمیها و بلاتکلیفیهای حاصله، فاقد حداقل شایستگی لازم در فرصتهای پیشِرو باشند.

دیربازده بودن ماهیت اقدامات آموزشی، دستیابی به یک سیستم نظاممند را با چنان رکودی مواجه کرده که شرائط اشباع آموزشکدهها از داوطلبین تدریس همراه با تسری دیگر آسیبهای آفتزا، موجب گردیده زمینهها و روشهای دستیابی به سامانه سالم آموزشی، نامساعد و غبارآلود گردد.

در چنین موقعیتی، استقرار نظام آموزشی شایستگیمحور و بهرهمندی از استانداردهای شغلی و آموزشی، جهت بهبود عملکرد مستمر و دستیابی به اهداف چشم انداز، راهبرد مطلوبی بهنظر میرسد.

رهیافت به چنین نگرشی، در سایهسار مدیریتِ رهبر مصلح بهطریق کاربرد سازوكارهاي موثر، میسر است و آنچه میتواند اين تلاشها را پرثمر سازد اتخاذ روند تلفیقی نرم و سخت؛ در ترازی بس فراتر از ساختارِ منفعل کنونیاست. فرایندی كه فارغ از فشارها، انتظارات و روابط موجود، ضمن اصلاح ریشهای ساختار نظام آموزش فنی و حرفهای، مدل یکپارچه و موثری را ساری و جاری سازد .

جایگاه ویژه دانشگاه فنیوحرفهای، ایجاب مینماید ضمن بهرهوری از سرمایههای عظیم موجود، مراحل سرآمدیِ منجر به قلههای رفیع چشم انداز طی و تا ثبات تعالیِ کیفیت آموزشی، چرخه اصلاحی مدونی جایگزین گردد.

در این مقاله ضمن انعکاس چالشهای اساسی مراکز آموزشی؛ تشریح محتوای آموزههای ارائه شده و آفات مطرح در عرصه پژوهش، بواسطه طیفبندی کلیه عناصر مراکز آموزشی به حیطههای عملیاتیِ: عوامل اجرائی، اساتید و فراگیران؛ با آسیبشناسی مشروح و تدوین الگوهای کاری مناسب هر حیطه و تدوین راهبردهای بسترساز جهت اجرای عناوین برنامههای20گانه که جانمایه تدوین راهبردها، مبتنی بر گفتمان فوقمیباشد، تلاش گردیده اهداف همایش در سطح مناسبی پوشش داده شود.

کلمات کلیدی: چالشها و آسیبها؛ عناوین برنامه20گانه؛ بسترهای راهبردی ؛ دانشگاه فنی و حرفهای

بیان مسئله:

با توجه به انتظاراتی که از دانشگاه فنی و حرفهای که از آن بعنوان عظیمترین دستگاه رسمی آموزش عالی فنی و حرفهای کشور یاد میشود و نظر به پراکندگی کشوری مراکزآموزشی مختلف وابسته به این دانشگاه، چالشهای فرارو و آفتزدگیهای مزمن، اتخاذ تدابیر مناسب جهت برونرفت از وضع موجود و دستیابی به سرآمدی و بالندگی پایدار، راهکاری است اجتناب ناپذیر.

در اوضاع کنونی، گفتمان برخی عناصر موثر مراکز آموزشی، عمدتا منبعث از نهج سخت به یادگار مانده از وزارت متبوع قبلی (آموزش و پرورش) است که در صورت عدم تحول بخشی لازمه، سرنوشت کم و بیش متفاوتتری از دستآوردهای کنونی این وزارتخانه بهبار نخواهد آورد.

تحول در بخشهای عمرانی، اداری و مالی، سخت افزاری و نرم افزاری دانشگاه، ضرورتی است اجتنابناپذیر اما دستیابی به سرآمدیِ مورد انتظار و تبدیل خیل عظیم ورودیهای دانشگاه به کارآفرینهای نقشآفرینِ آیندهساز، فرایند عظیمی است که تحقق آن، مدلها و الگوهای مدیریتی کارا و اثربخشتری را میطلبد و عدم عنایت لازم و کافی به این مهم، جز تولید دیگربارهی خروجیهایِ ناکارآمد، رهآوردِ مطرحِ قابلِ عرضهای، به ارمغان نخواهد آورد.

نظر به پتانسیلهای نهفته دانشگاه از لحاظ ظرفیت عظیمِ جذبِ استعدادهای مهارتیِ تحصیلی و تدریسی کشور، شایستهاست اهتمام مکفی در بسیج امکانات و منابع مالی و انسانی بالفعل و بالقوه دانشگاه با بکارگیری تمام توان و قدرت لازم برای تدارک زیرساخت لازم، آمادهسازی بستر مستعد، فراهم نمودن جَوّ و مسیر مساعد برای گذر از عرصهگرائی، به سمت ماموریتگرائی دانشگاه [دکتر رضائی سهراب؛ سخنرانی در جمع روسای دانشگاه فنی و حرفه ای]، مصروف داشت.

آنچه مورد پذیرش همگان است آناستکه قطار عظیم آموزش عالی کشور و به تبع آن دانشگاه فنیوحرفهای در مسیرِ مورد نیاز در حال حرکت نیست. تب مدرکگرائی؛ زائیدهی تفکرِ نادرستِ تلقین شده به جامعه و حاصل عدمِ مدیریتِ صحیحِ سرمایههایِ گرانبهایِ انسانی [ریحانی بزرگ غلامرضا. وبلاگ شخصی]، در اندرونیترین سلولهای مغزی سرنشینان، ساری و جاری گشته است.

وقتی به آموزشکدهها و دانشکدههای گسترده این دانشگاه پهناور، در تصویر کلان و از بالا نگاه میکنیم، عمده فعالیتهای فرهنگی - آموزشی آن کم و بیش در قالب همان روند سنوات قبل استمرار داشته و علیرغم تدوین مواردی چون برنامههای با عناوین20 گانه [ضمیمه1]، عملا فضای حاکم بر برخی آموزشکدههای دانشگاه، نه تنها در مسیر بسترسازی جهت اتخاذ فرایندهای مناسب آموزشی- پژوهشی بهپیش نمیرود بلکه بواسطه گسترش شدید آسیب ناشی از آفات، تلاشهای بعمل آمده ضایع میگردد.

چنانچه اهتمام شایستهای برای آشنائی مراکز آموزشی با رویکردهای متخذه مصروف گردد میتوان به قلههای چشم انداز وسیعی امیدوار بود؛

چشم اندازهائی که تحقق آن، عزمهای راسخ کلیه اعضاء درگیرِ در فرایندهای آموزشی مراکز را میطلبد و به زمینه فراهمی به وسعت تمامی محیطهای کارگاهی-آموزشی مراکز تابعه دانشگاه، نیازی مضاعف دارد.

فرایند " آموزشِ پژوهشمحورِاشتغالزا" محتوای دروس دانشگاه و مبانی آموزشی آنرا مبتنی بر نیازهای دانشجویان تغییر داده و سیستمهای تشویقی و ابزارهای انگیزشیِ مراکز آموزشی را طوری طراحی میکند که دانشگاه را به سمت ارتباط با صنعت و حل مسائل جامعه سوق داده و به این ترتیب علم ودانش و محصول دانشگاه، اعم از تولیدات ایدهای- مهارتی و نیروی انسانی تربیت شده در خدمت جامعه قرار گیرد[مدیرکل پارکها و مراکز فن آفرینی وزارت علوم / دیماه 1387/ صفحات 14-17].

سوالهای پژوهش :

- رسالت اصلی و پتانسیل دانشگاه فنیو حرفهای، طیفهای اصلی مراکز تابعه این دانشگاه، حیطههای عملیاتی، الگوهای استاندارد و راهبردهای هر طیف شامل چه مواردی است؟

- چالشها و آسیبهای مهم هر طیف از جمله موانع پژوهش اصولی و یا مشکلات موجود جهت دستیابی به عناوین مصوبی چون برنامههای 20گانه کدامند؟

- بسترسازها و فرصتهای زمینهساز برای استقرار هر عنوان مطرح شده در برنامه 20 گانه با کدام رویکردهای راهبردی میتواند تامین شود؟

روش و یافتهها :

دانشگاه فنیوحرفهای، کار ویژهای1 [ افتخاری، اصغر و همکاران؛ 1387. ص 50] چون تدارک زمینه کارآفرینی، تربیت تکنسین کاردان و کارآمد [دکتر رضائی، سایت دانشگاه]، عهدهدار است که توليد دانشِ مهارتآفرین، تربيت نيروي متخصص مورد نياز جامعه، در سایهسار بهرهگیری از اسلوبهای مدیریتی و مدلهای آموزشی کارا، حاصل ميشود.

بنابراين، براي قرارگرفتن در خطوط منتهی به مقاصد فوق و جلوگيري از انحرافات و کجرویها سزاوار است شرايطي فراهم شود كه مراکز آموزشی بتوانند مخاطبین را براي به كارگيري فنآوري جديد و پذيرش مسئوليتهاي مختلف پرورش دهند.

چالشهای موجود:

- تسری آسیبها و آفات مطرح در حوزههای مدیریتی به حوزههای آموزش و پژوهش؛

- عدم تناسب محتواهاي آموزههای ارائه شده با الزامات شغلي؛

- عدم توفيق مشهود برخی مراکز آموزشی تابعه دانشگاه در ايجاد و تقويت روحيه علمي و انگيزه آموزشی- پژوهشی؛

- مشخص نبودن حداقل قابليتهای لازم براي فارغ التحصيل شدن.

تسری آسیبها و آفات مطرح در حوزههای مدیریتی به حوزههای آموزش و پژوهش: با عنایت به محوری بودن این موضوع، متون اصلی مقاله در این مورد است.

مشخص نبودن حداقل قابليتهای لازم براي فارغ التحصيل شدن : در مراکز آموزشی، گرفتن حداقل نمره قبولي پيش شرطي براي اخذ مدرك فارغ التحصيلي است. شرايط نامساعد اشتغال از يك طرف و تميیز قائل نشدن بين فارغ التحصيلان از نظر توانمنديهای علمي و عملي در زمان جذب از طرف ديگر[ریحانی بزرگ غلامرضا. وبلاگ شخصی] و همچنین رویه نادرست برخی عناصر اجرائی در حمایت چشمبسته از فراگیرانِ حتی چند بار اخراجی و رایزنیهای مُصرانه برای دانشجویان مورد دار؛ سبب بيانگيزه شدن عموم دانشجويان و روحیه زدائیِ اساتید و آموزشگران دانشگاه گردیده است. اين شرايط نه تنها سبب پرورش و توليد فارغ التحصيلانی میشود که دارای ویژگیهائی چون:

- فقدان روحيه علمي حداقلی؛

- ناتوان در كسب مدارج علمي بالاتر؛

- فقدان روحيه كارآفريني و يافتن كسب و كار مناسب ؛

میباشند؛ بلکه باعث دلسردی و بیانگیزگی اساتید گردیده، لاجرم توانمندیها و ظرفیتهای تربیتی – آموزشی- پژوهشی عظیم اساتید و آموزشگران فعال، به سمت فرصتهای نتیجهبخشترِ دیگر سوق پیدا میکند.

دانشگاه فنی و حرفهای، پتانسیل بالقوه عظیم در جهتبخشی به آموزههای فنی و حرفهای کشور

دانشگاه فنیوحرفهای، افق وسیع و درخشان ادامه تحصیلِ دانشگاهیِ خیل عظیم مستعدان مهارتی مدارس کشور است و نیاز است ضمن تعامل سازنده با جنس آموزههای قبل از دانشگاه، بستر مناسبی برای شکوفائی عموم فراگیران فراهم نمایدو زمینههائی فراهم شود تا محصلانِ با ویژگیهای مهارتی بالا، با عشق و علاقه و جذبههای ماندگار وارد فرایندهای آموزش فنی و حرفهای و صنعتی کشور گردند نه آنکه عمدهی مدرسهگریزهای آسیبزده از سر ناچاری، رشتههای هنرستانی را برای ادامه تحصیلات خود برگزینند.

جنس آموزشها در دانشگاه فنی و حرفهای، هم تفاوت ماهوی با آموزشهای معمول در سایر دانشگاهها دارد و هم تفاوت بنیادی با آموزشهای متداول در مراکز فنی و حرفهایِ دوره محور.

در صورت توانبخشی لازمه به فرایند آموزشی حاکم بر این دانشگاه، آموزههای رسمی در محیطهای آزمایشگاهی- پایلوتی - کارگاهی- صنعتی توام با کلاسهای نظری - ادبی و معرفتی، میتواند ساختار نظام آموزش عالی فنی و حرفهای کشور را متحول سازد؛ چراکه :

فرایندهای آموزشی بنا به سوابق آموزشی ملکه شدهی مدرسین و پتانسیلهای عظیم کارگاهی- آزمایشگاهی آن میتواند در راستای اهداف آموزشی- تربیتی دروس فنی و حرفهای کشور قرار گیرد؛ چنین بافتی نه به بدنه دیگر دانشگاهها میچسبد و نه تجانسی با سایر مراکز متولی آموزشهای فنی و حرفهای صِرف دارد. به دیگر سخن؛

در حالیکه عقبه آموزشی فراگیران دانشگاه فنیوحرفهای را هنرآموزان هنرستانهای سراسر کشور تشکیل میدهد، زمینه اداری و تحصیلی همکاران و مدرسین این دانشگاه را تجارب طولانی مدت در محیطهای ستادی و صف آموزشی و مانوس بودن با تخصصهای آکادمیک فنآور همراه با تجربههای ژرف آموزشی- تربیتی پشتیبانی میکند. چنین پتانسیلی نه در ظرفیت سایر دانشگاهها و موسسات آموزش عالی دیگر میگنجد و نه جمیع امکانات و توانمندیهای مراکز آموزشی فنی و حرفهای پودمانمحورِ کشور، کنج حجم بدین گستردگی را میتواند بپوشاند.

بحث :

نظر به پیچیدگی معادلات حاکم بر مدیریت کنونی مراکز آموزشی، تحقق اهداف راهبردی دانشگاه، از طریق استقرار جایگاه شایسته همه عوامل اثرگذار و همچنین کاربست استانداردها و استراتژیهای نوین آموزشی میسر است. امروزه دستیابی به چنین سطوح عملکردی، نه تنها در متون نوشتاری منابع، بلکه بهصورت دورههای آموزشی-کارگاهی و شیوه اجرای مستقیم از طریق واگذاری به نهادهای خصوصی مجری فرایندهای آموزشی، بهسهولت در دسترس مجریان مراکز آموزشی است.

اهتمام در الگوگیری مراحل اساسی متداول در مدلهای استانداردِ از بوته آزمایش درآمده در جهت اجرای بهینه موارد، ضرورت حیاتی مراکز تابعه دانشگاه فنی و حرفهای است. در چنین راستائی، الگوپذیری راهبردی از مدلهای مبتنی بر شایستگی همراه با کاربست ابزارهای مدیریت موثر آموزش به طریق آمیزهسازی رویکرد نرم و سخت[افتخاری و همکاران؛ 1387. سایت] موجود در مراکز تابعه دانشگاه، جهت حصول شرائط مطلوب راهکار نجاتبخشی است.

جهت سهولت بررسی عملیاتی و دستیابی به فرایندهای منتهی به راهبردهایِ پژوهشمحورِ کارآفرین، عوامل موثر هر مرکز آموزشی را میتوان به سه طیف دستهبندی کرد : مجریان، اساتید و فراگیران ( طرح1) .

برای هر طیف، حیطههای عملیاتی و چارچوب اقدامات متصور است و در حوزه کاری هر طیف، یک سری سنجههای ارزیابی مطرح میباشد که بر اساس الگوهای راهبردی و همچنین مدل استاندارد فرایندهای موثر آموزشی، قابل شاخصگذاری است. با ردهبندی ریزتر هر طیف به زیرسطوحهای دقیقتر و تلفیق موارد حاصله با مراحل سلسله مراتبی موجود در چارتهای سازمانی، ساختار اساسی مراکز آموزشی تابعه دانشگاه همراه با حیطههای عملیاتی و چارچوب وظائف خرد و کلان هر فرد حاضر در مراکز آموزشی، مشخص میشود.

طرح 1. طیفهای اصلی مراکز آموزشی و حیطه عملیاتی هر کدام

چالش¬ها، آسیب¬ها و بسترهای راهبردی جهت تحقق اهداف آموزشی-پژوهشی دانشگاه فنی و حرفه ای

مطالب مشابه :

چالش¬ها، آسیب¬ها و بسترهای راهبردی جهت تحقق اهداف آموزشی-پژوهشی دانشگاه فنی و حرفه ای

دستورالعمل اجرایی آیین نامه کارهای سخت و زیان آور

مختصري در باره اقتصاد آموزش

انجام پایان نامه مقاله ISI و پروپوزال انتخاب موضوع