نقش کاربری و طراحی شهری در نشاط اجتماعی

نقش کاربری و طراحی شهری در نشاط اجتماعی اکبر ویسی  دکتری برنامه ریزی شهری و کارشناس ارشد برنامه ریزی توسعه منطقه ای
چکیده:

شهر، بزرگترین نماد تمدن بشری است که انسان آن را برای امنیت، آسایش و رفاه خود بنا نهاده است. این محصول بشری، تأثیری دائمی و فرآگیر بر زندگی وی داشته و خواهد داشت.
انسان از روزی که پا به عرصه هستی نهاد تمایل به زندگی اجتماعی و با هم زیستن را در میان خود پیاده کرد. نگاهی به فرایند تحولات اقتصادی،فرهنگی، علمی و اجتماعی در طول تاریخ بیانگر نیاز شدید انسان به جامعه ای که در آن نهادهای اجتماعی و فرآورده های ناشی از زندگی جمعی در آن نقش و اهمیت خود را کاملا هویدا کرده اند نشان می دهد. اصولا زایش افکار و پرورش استعداد و توانائیهای بشری محصول مستقیم اجتماعی شدن و استفاده از تنوع و تکثیر جامعه می باشد. بدین منظور چه برای پرورش استعدادهای علمی و تخصصی و چه برای مبادلات فرهنگی و چه گذران اوقات فراغت، بشر همواره در طول اعصار مکانهای خاصی را برای این منظور مهیا کرده است. فضا های عمومی در یونان و رم باستان ، آگورا، پیاتزا،میدان، سالنهای تئاتر و سینما، تالارهای موسیقی، نمایشگاهها و حتی پارکها از جمله چنین مکانهایی به شمار می آیند.
یکی از آرزوهای دیرینهٔ بشر دستیابی به آن نوع شیوهٔ زیست بوده است که زندگی او را با بهروزی و کامیابی قرین سازد. اندیشهٔ آرمان شهری آن بخشی از اندیشه است که در طول تاریخ راههای تحقق این آرزو را بررسی کرده است. اگر در اندیشهٔ داشتن شهری باشیم که با توجه به تعریف فوق در صدد تسهیل راه شهروندان در مسیر کمال باشد و اگر همزمان به دنبال ریشه یابی مشکلات روحی ساکنین شهرهای امروزی باشیم بسیاری از این معضلات را در ساختار شهرهایمان خواهیم یافت...
در زندگی صنعتی و دیجیتالی امروز مشکلات ناشی از کاهش عرصه های اجتماعی و بروز فرد گرایی و در نتیجه افزایش فشار های روانی ،نیاز به مکانهایی که بتواند این فشارها را کاهش داده و باعث بسط روابط اجتماعی شوند را افزایش داده است. در حقیقت وجود کاربریهای فضا های عمومی همچون فیلتری است که روابط اجتماعی از هم گسسته را در شهر های شلوغ امروزی تلطیف می کند . به عنوان مثال نمی توان نقش یک پارک شهری و یا یک سینما و تئاتر را در توسعه و ایجاد روابط سالم اجتماعی و کاهش فشار های روانی نادیده گرفت .(رضویان،1381: 72)
با توجه به گسترش سریع شهرنشینی و افزایش زندگی تکنولوژیک، امروزه زندگی توام با استرس و افزایش میزان اضطرابات در حوزه زندگی روزمره ، مشکلات روحی و روانی انسانها افزایش یافته است. در چنین فضایی توجه به مولفه های سلامت روانی که یکی از مهمترین اولویت های برنامه ریزان و سیاستگذاران است ضروری است. یکی از مولفه های سلامت روانی نشاط اجتماعی است که خود عامل سرزندگی و شادابی، افزایش سرمایه های اجتماعی می باشد و از گرایش به ناهنجاریهای اجتماعی جلوگیری می کند .
از جمله عوامل موثر بر نشاط اجتماعی محیط فیزیکی و کالبد زیستی می باشد. سامان دهی صحیح و اصولی محیط و کالبد که در قالب طراحی شهری نمود می یابد، می تواند به صور مختلف نشاط اجتماعی را افزایش دهد. بر این اساس مقاله حاضر به بررسی میزان تاثیرات طراحی شهری بر نشاط اجتماعی می پردازد.
مقدمه:
شهر پایگاه اصلی تمدن انسانی و تبلور ذهنی و تکنولوژیک بشر است. مطالعه سطوح و رشد شهر نشینی منعکس کننده این واقعیت است که رشد جمعیت شهری به سرعت در حال افزایش است. (سیف الدینی ، 1378 : 75)
شهرنشین شدن جمعیت، افزایش جمعیت شهرها و به تبع آن توسعه شهرهای کوچک و بزرگ، ویژگی عصرحاضر است و توسعه پایدار این شهرها در گرو داشتن برنامه ربزی و مدیریت شهری کارآمد آن می باشد. از نظر پیترهال برنامه ریزی به عنوان یک فعالیت عمومی عبارتست از ایجاد سلسله ای منظم از اقداماتی که منجر به حصول هدف یا اهداف خاص می شود.  در این ارتباط هدف کلی برنامه ریزی شهری تأمین  رفاه مردم است از طریق ایجاد محیطی بهتر، سالمتر، آسان تر، مؤثرتر و دلپذیرتر( حسین زاده دلیر،25 :1377)
امروزه عوامل متعددی من جمله؛ نبود زیرساخت های لازم، هجوم جمعیت به شهرها ، ضعف طرح های شهری و فقدان مدیریت شهری کارآمد باعث نابسامانی کاربری اراضی شهری شده و فضایی ناامن را برای شهروندان به ارمغان آورده و توسعه پایدار شهری را به خطر انداخته است.
شهر، بزرگترین نماد تمدن بشری است که انسان آن را برای امنیت، آسایش و رفاه خود بنا نهاده است. این محصول بشری، تأثیری دائمی و فرآگیر بر زندگی وی داشته و خواهد داشت. شهر که مجموعه‌ای از کالبد و اجتماع را در بر می‌گیرد، انسان را در سطحی بسیار وسیع و در بستری از ارتباطات پیچیده، به سویی رهنمون می‌سازد که علی‌القاعده باید در راستای دست‌یابی او به کمال انسانیت باشد. از سوی دیگر شهر، فقط یک سکونت‌گاه نیست بلکه «آبادی» است که روح اجتماع را متبلور کرده و از آن هویت می‌گیرد.
هر چند به باور عده ای از صاحبنظران تنوع در کاربری ها رفاه اجتماعی و سرزندگی را در فضای شهری برای شهروندان به ارمغان می آورد ولی در صورت تنوع و ادغام بی ضابطه، فضای مصنوع همچون غده سرطانی عمل نموده و باعث سلب رفاه و امنیت شهروندان شده و توسعه پایدار شهر را به خطر می اندازد
شهر همچون پیکری زنده است که در آن جسم و کالبد در کنار روح و جان در هم می‌آمیزد تا زندگی و حیات اجتماعی ساکنان در آن جریان یابد. به عبارت دیگر شهر ترکیبی است از ظرف و مظروف. ساختمان‌ها و هر آنچه فیزیک و کالبد است بسان ظرفی است که مظروف انسان‌ها و کنش‌های اجتماعی در آن به تکامل و تعامل می‌رسند.پرداختن به جسم و کالبد و طراحی مطلوب بناها و ساختمان‌ها و فضاها، آسایش جسم را به دنبال خواهد داشت و وجود آسایش جسمانی که در کنار زندگی اجتماعی در محیطی جذاب و توام با ویژگی‌های زیبایی‌شناسانه درآمیخته باشد، خودبه‌خود آرامش روح را به دنبال خواهد داشت.
بنابراین پرداختن به یکی و غفلت از دیگری، همچون ساختن پیکری است بدون آنکه به روح زندگی در آن اندیشه شده باشد. از سوی دیگر، پرداختن به زندگی و حیات بدون توجه به فیزیک و کالبد نیز ادامه حیات اجتماعی را به مخاطره می‌اندازد، این دو عنصر در کنار هم و مکمل یکدیگرند.انسان برای دستیابی به زندگی بهتر، هنر خود را به کار می‌گیردوشهر را خلق می‌کند؛ جایی برای زیست اجتماعی همراه با آرامش، آسایش و داشتن تعامل انسانی سالم.
طرح مسأله:
    سقراط هدف اصلي از ايجاد شهر را تأمين نشاط و خوشبختي شهروندان مي داند. نه اين كه شهر به هيولايي تبديل شود كه شهروندان در آن علاوه بر اين كه آسايش و آرامش زندگي را بدست نياورند، در تلاش بيهوده با مشكلات مختلف دست به گريبان شوند.
 امروزه به دلايل گوناگون تأمين نشاط، شادي و سرزندگي شهري به يكي از دغدغه هاي اصلي نظام هاي مديريت شهري به ويژه در كشورهاي توسعه يافته تبديل شده است. تأمين سرزندگي شهري نيز به مثابه آرماني مشروع در صدر بسياري از اسناد رسمي شهرسازي مشاهده مي شود كه خود برخاسته از اهميت سرزندگي شهر به مثابه يك هدف و يك وسيله است. در شرايط رقابت جهاني شهرها براي به دست آوردن سهم بيشتري از سرمايه ها، استعدادها و توجه جامع بين المللي، سرزندگي شهري به عنوان ابزاري مؤثر براي ارتقاء توان رقابتي شهرها در تحقق چشم انداز مطلوب آن ها به شمار مي آيد.
انديشيدن در باب سرزندگي شهرها لاجرم پرسش ها و دغدغه هاي متعددي را به ذهن متبادر مي سازد از جمله اين كه آيا ويژگي هاي مثبت و كيفيت هاي برتر فضايي- كالبدي يك شهر جبراً به ايجاد نشاط و سرزندگي منجر مي شود؟ و اساساً چه نسبتي ميان كيفيت طراحي شهري يك شهر و نيل به سرزندگي شهري وجود دارد؟
پاسخ به اين پرسش ها مي تواند راهگشا باشد، شهر فرصت هاي گوناگوني را مي تواند براي تجربه شادي و نشاط در اختيار شهروندانش قرار دهد. تجربه نشاط در يك شهربازي، در يك استاديوم ورزشي، در يك تئاتر كمدي، در يك كنسرت موسيقي و يا در يك جشنواره خياباني و مراسم آتش بازي طيفي از تجارب نشاط انگيز و در عين حال متفاوتي را نمايندگي مي كند. مي توان پرسيد كه آيا اساساً ممكن و مفيد است كه نوع خاصي از نشاط و سرزندگي را در كليت شهر تسري داد؟ به بيان ديگر آيا مي توان مثلاً نشاط و سرزندگي يك شهربازي را عيناً در تماميت يك شهر گسترش داد، بي آنكه مفهوم شهر به فروپاشي سوق يابد؟
زیبایی یک شهر از لحاظ بصری کافی نیست. زیبایی یک شهر باید با خواسته‌های ما هماهنگ و برای ما قابل قبول باشد. یک طراحی خوب شهری به مردم انبساط خاطر می‌دهد و آنها را به محیط و شهر علاقمند می‌کند.
زیبایی، مانند هر پدیده دیگری سه مؤلفه فرم، عملکرد و معنا دارد. فرم صورت یک پدیده است که شامل شکل، ساختار، وزن و حجم است. عملکرد همان استفاده‌ای است که برای انسان و بشریت دارد و معنا مؤلفه‌ای است که ما را به دنیاها و عالم‌های دیگر وصل می‌کند. نقش یک طراح شهری مثل نقش یک برنامه ریز، زمین شناس و پزشک است. وظیفه یک طراح شهری به عنوان یک هماهنگ کننده، این است که سه مؤلفه فرم، عملکرد و معنا را در جهت ارتقای کیفیت و هر چه نزدیک ترشدن به ایده آل ها بکار بگیرد.
ملت، از رئیس جمهور تا پایین ترین رده و از فرهیخته ترین تا بی سوادترین، همگی خلق می‌کنند. آنها با ایجاد فضایی که مانند آینه‌ای تمام نماست، روی شهر تأثیر می‌گذارند. این تأثیر به شرایط اقتصادی و اجتماعی و غیره بستگی دارد. به عبارت دیگر این شرایط اقتصادی، اجتماعی و از این قبیل است که بر روی چیزهایی که در حد توان، خلق می‌شوند، تأثیر می‌گذارند. بدین گونه است که شهر آینه تمام نمای جامعه می‌شود.
طراحی اماکن یک شهر می‌تواند سنتی یا کلاسیک باشد
باید دید توقع چیست؟ یک اتوبان یا یک فرودگاه که پدیده‌های جدیدی هستند، سنتی طراحی نمی‌شوند. ولی طراحی مسجد یا فرهنگسرا می‌تواند سنتی باشد.           
آثار و ابنیه شهر تهران و معماری جدید و ساختمانهای جدید باید طوری اعمال شود که موجب زیبایی و انبساط خاطر شهروندان گردد.
با زیباسازی مبلمان شهری خود ضمن زیبا کردن چهره شهر، میزان بروز خشونت ها، اعتیاد و سایر ناهنجاری‌های اجتماعی راکاهش دهند.
چهره نازیبای شهری، ذهن وروحیات شهروندان را نیز زشت و خشن می‌کند و بر روحیه آنان تأثیر مستقیم می‌گذارد چراکه بیشتر وقت روزانه شهروندان در محیط‌های شهری می‌گذرد.
طراحی مناسب مبلمان شهری در تهران می‌تواند بر کاهش ترافیک شهر نیز تأثیر بگذارد بطوریکه وقتی فضای شهری مطلوب باشد مردم تنها به صرف اوقات خود در منازل توجه ندارند و پس از گذران امور جاری به قصد رسیدن به منازل حرکت نمی‌کنند که به این ترتیب ترافیک شهر در ساعات مختلف توزیع می‌گردد.
 تبلیغات فرهنگی در کلا نشهر تهران به منظور افزایش سطح مشارکت شهروندان، گرامیداشت مناسبت ها، توسعه و اعتلای فرهنگ اسلامی و ایرانی همچنین تعادل بخشی بین تبلیغات تجاری و فرهنگی در سطح شهر صورت می‌گیرد.
با توجه به نقش نشاط اجتماعی درافزایش سلامت روانی ،اجتماعی و به تبع آن افزایش سرمایه اجتماعی می تواند از بسیاری از معضلات  و مشکلات اجتماعی ،مخصوصا در کاهش آسیب های اجتماعی در بررسی حاضر به این مقوله پرداخته می شود . یکی از مهمترین راههای افزایش نشاط اجتماعی ساختار و فیزیک محیط اجتماعی می باشد.طراحی شهری به عنوان ساختار دهنده و شکل دهنده فضاهای شهری مهمترین اثر را بر کالبد و ساختار محیط اجتماعی دارد. بنابر این طراحی صحیح شهری با در نظر گرفتن مولفه های روح بخش (حیات بخش) و شادی آور می تواند نقش موثری را در ایجاد و یا ارتقاء نشاط اجتماعی داشته باشد. لذا مقاله حاضر با اذعان به اهمیت این موضوع مولفه های مهم طراحی شهری را که به ایجاد یا گسترش نشاط اجتماعی کمک می کند مورد بررسی قرار می دهد. بررسی و تحلیل نابسامانی های کاربری های شهری و نقش طراحی شهری در آن انگیزه اصلی این پژوهش بوده تا با ارائه راه کارهای مناسب به هدف اصلی برنامه ریزی شهری که همانا عبارتست از تامين رفاه مردم از طريق ايجاد
محیطی بهتر، سالمتر، مؤثرتر ، دلپذیرتر و نشاط آور دست یافت.
بر اساس این توضیحات پرسش اساسی این مقاله میزان تاثیر طراحی شهری بر نشاط اجتماعی است ؟

دیدگاه ها و نظریه ها :

نظریه سلامت روان

این نظریه به مشارکت شهروند در شکل بخشیدن به شهر را توصیه می نماید این نظریه نقش برنامه ریزی را به عنوان عاملی در کاهش بزهکاری گوشزد می کند و دیدی هجران زده نسبت به شهر های بزرگ صنعتی دارند. این گروه مسئله سرانه ها ، آستانه ها و معیارهای مناسب در زندگی (کاربری اراضی شهری) را مطرح می کند(زیاری ،1381: 16)
این نظریه سلامت روان را مطرح می سازد. طرفداران این نظریه عقیده دارند که به کارگیری اصول شهرسازی نوگرا مانند حوزه بندی موجب پیدایش محیط های غیر پویا ، یکنواخت و ترساننده شده و منجر به لاقیدی ساکنان و انجام رفتار های نامطلوب و به خطر افتادن سلامت روانی انان گردیده است. از اصول اولیه این نظریه ، اصل پویایی فضا و ایجاد محیط های عاطفی ، اصل ایجاد روابط همسایگی به عنوان حفاظت کننده ارزشها و سنتها، اصل توجه به خیابان به عنوان شالوده محکم کالبدی شهر که ساکنین را در رابطه با ساخت و سازمان شهر قرار می دهد می باشد.یکی از متفکران سر شناس که از این نظریه دفاع می کند خانم جین جی کوبز Jane) Jacobs) است. .(رضویان،1381: 43)
اتو واگنر( ایجاد فضاهای باز)
واگنر از جمله اولین کسانی بود که دریافت شهر ها بایستی بر اساس احتیاجات ساکنین آن طراحی شوند، احتیاجاتی که بر حسب انواع مختلف مردم تفاوت دارد. توجه اصلی واگنر، معطوف به ایجاد محیطی سالم برای طبقات متوسط مردم بود و می دانست برای سکونت همین طبقات نیز، احتیاجات مختلف، طرحهای متفاوت را ایجاب می کند. واگنر در طرح خود برای محله مسکونی در وین به منظور پیشگیری از رشد آشفته شهر طرحهایی را اریه می کند که در آن فضا های باز و نسبتا وسیع را در مرکز محله پیش بینی نموده بود که خود،آن را مرکز تنفس می نامید.او معتقد بود که گسترش نمی توان مانند گذشته کورکورانه صورت گیرد و شهر سازی مغلوب سود جویی زمین خواران گردد. تسلط و هجوم یکباره صنایع به شهر ها و در نتیجه هجوم افراد از سایر نقاط جهت کار در کارخانه ها باعث از بین رفتن شکل طبیعی شهر ها شده و در نتیجه مناطق مسکونی با شکل و چهره ای نا مناسب فضای شهری را تحت فشار خود آورده بود. خدمات شهری عمدتا کم و سایر فضا ها تحت نفوذ مناطق مسکونی بود. مناطق هم از نظر چهره ظاهری و هم از نظر دسترسی به خدمات کاملا در مضیقه بودند. در چنین محیطی بود که واگنر با خوشبینی که به صنعت داشت نظریات خود را در قالب طرحهایی متناسب با نیاز های جامعه شهری مطرح کرده و توجه عمیق خود را جهت توسعه و ترویج سایر فضاهای شهری بکار می گیرد.(رضویان،1381: 38)
 نظریه نقش اجتماعی زمین 
زمین از نظر ارزش و نقش اجتماعی در آسایش ، امنیت ، زیبایی ، رفاه و کیفیت زندگی بشری تاثیر اساسی دارد.  (زیاری ،1381 :6)
نظریه کارکرد گرایی
 براساس اصول خردگرایی و هزینه- منفعت ، نحوه ی استفاده و بهره گیری از اراضی شهری ، نیز به عنوان ابزاری در جهت تسهیل کارکدهای شهری و تقویت کارایی شهری ، تلقی گردید و ضرورت «استفاده ی منطقی» و «استفاده بهینه» از زمین و فضا در دستور کار قرار گرفت. (زیاری ،1381: 12)
نظریه طبیعت گرایی
 این نظریه آزادسازی انسان و رهایی وی را از محیط مصنوع و استقرار در طبیعت و توجه به کاربری های طبیعی به عنوان اوقات فراغت توصیه می نماید(زیاری ،14:1381)
نظریه پست مدرنیسم
 در این نظریه از معیاری مدرن و کاربر یهای بی روح آن هم چون تبدیل شهرها به قوطی کبریت بی روح و بدون ارتباط با محیط ، وجود برج های اداری ، فروشگاههای بزرگ و غول آسا و بنا های پر هیبت انسان ستیز و نبود مدنیت انتقاد شد و به جای آن ترکیبی از عناصر جدید و سنتی با مفاهیم هنر بومی و هنر متعالی در ساخت و ساز شهرها پیشنهاد کردند(زیاری ،1381: 16)
تعاریف نشاط اجتماعی ، کاربری زمین و طراحی شهری:
نشاط يک احساس بهجت وشادماني دروني است که پايدار وبادوام است . نشاط احساسي است که موجب لذت فرد مي شود درنشاط احساس بهجت وسرور لزوما با خنده همراه نيست
 تعاريف مختلفي از برنامه‌ريزي كاربري اراضي شهري ارائه شده ولي همگي آنها بر نكات مشتركي تأكيد دارند.
برنامه‌ريزي كاربري اراضي شهري، ساماندهي مكاني و فضايي فعاليتها و عملكردهاي شهري بر اساس خواسته ها و نيازهاي جامعه شهري است و هسته ی اصلی برنامه ریزی شهری را تشکیل می دهد.(سعيدنيا،13 :1378  )
برنامه‌ريزي كاربري اراضي، شهري به معني الگوي توزيع فضايي يا جغرافيايي عملكردهاي مختلف شهر مي‌باشد. (پور محمدی،1387: 3) عملكردهايي چون نواحي مسكوني، صنعتي. تجاري، خرده فروشي و فضاهاي تخصيص داده شده براي استفاده‌هاي اداري، موسسات، نمادهاي اجتماعي و گذران اوقات فراغت. (دركوش،1364 :45)
کاربری زمین: استفاده از زمین برای کاربردهای مختلف و تعیین مکان استقرار فعالیت ها است. البته تنها تقسیم زمین و تدوین مقررات استفاده از آن مدنظر نیست، بلکه تمام عوامل موثر در کاربری زمین (اقتصادی، اجتماعی، منافع عمومی، محیط زیست، ایمنی، مدیریت و... ) مورد مطالعه قرار می گیرد.
یکی از محورهای اصلی برنامه ریزی شهری، برنامه ریزی کاربری زمین است. موضوع اصلی در برنامه ریزی کاربری زمین، نحوه تخصیص زمین به کاربری های مختلف و هماهنگ کردن آنها با یکدیگر است.
برنامه‌ريزي كاربري اراضي شهري عملي است كه طي آن كه براي هر واحد زمين، كاربردي خاص تخصيص مي دهند، هدف از اين برنامه‌ريزي ايجاد برنامه‌اي است كه ميزان رفاه اجتماعي را با توجه به محدوديت‌ها افزايش دهند.
برنامه‌ريزي كاربري اراضي علم تقسيم زمين و مكان براي كاربردها و مصارف مختلف زندگي مي‌باشد. هدف اصلي و اساسي برنامه‌ريزي كاربري زمين استفاده بجا و مناسب و در نهايت آماده سازي زمين جهت مصارف مختلف شهري است، بنابراين در برنامه‌ريزي كاربري زمين بايستي زمين مورد نياز جهت رسيدن به اهداف آينده برآورد گردد. در واقع برنامه‌ريزي كاربري زمين و مديريت خردمندانه فضا به منظور بهينه سازي الگوي توسعه فعاليتهاي انسان است.  
يكي از متداول ترين تعاريف، طراحي شهري را چنين توصيف مي كند :"طراحي شهري با شكل كالبدي عرصه عمومي در يك منطقه محدود شهر سرو كار دارد و بنابراين بين دو مقياس شناخته شده معماري كه با شكل كالبدي عرصه خصوصي )ساختمان ( در ارتباط است و برنامه ريزي شهري و منطقه اي كه با سازمان فضايي عرصه عمومي در مقياس وسيع تري سر و كار دارد قرار گرفته است
اين رشته كه از همپوشاني ابهام آميز زمينه هايي مانند معماري منظر، شهرسازي و عمران تشكيل شده فاقد يك تعريف مشخص و مورد قبول عمومي است و لذا درك درست و مشخصي بر آن مترتب نيست . شايد به همين دليل باشد كه تجارب اخير طراحي شهري نيز همچنان اشتباهات و نارسايي هاي گذشته را تكرار مي كند .
اهداف برنامه‌ريزي كاربري اراضي شهري
اولين گام در هر برنامه‌ريزي تشخيص مقدماتي مسائل و مشكلات مي‌باشد. پس از شناسايي مسائل و مشكلات تعيين اهداف و بر اساس فرصتها و تحديدها مهمترين گام در برنامه‌ريزي است.(پور محمدي،382  :4)
در برنامه‌ريزي کاربری اراضي شهري اهداف به دو دسته تقسيم مي‌شود: کلان و فرد
الف(اهداف كلان)
اهداف ايده‌آل و مطلوب بلند مدت، كيفي و مبهمی هستند كه از ارزشها و آمال جامعه نشأت مي‌گيرند. اين اهداف امروزه بر دو پايه اصلي، يعني ارزشهاي توسعه پايدار و اعتلاي كيفيت زندگي شهري استوار شده است. اين اهداف بنا به ضرورت جامع‌نگري، به چهار عرصه اصلي زيست محيطي، اقتصادي، اجتماعي و كالبدي تقسيم مي‌شود. (رضويان، 1381  : 54)
 اهداف كلان در برنامه‌ريزي كاربري اراضي شهري

1-اهداف زيست محيطي
جلوگيري از تخريب زمين، حفظ پيوند شهر و طبيعت، توسعه منابع، حفظ منابع تاريخي و فرهنگي، گسترش فضاي سبز، مكان‌يابي صنايع و خدمات مزاحم، ايمني از سوانح و ...

2-اهداف اقتصادي
استفاده بهينه از زمين، جلوگيري از سوداگري زمين، تعديل حقوق مالكيت، استفاده از اضافه ارزش زمين در جهت منابع عمومي و ...

3-اهداف اجتماعي
كاهش نابرابري در استفاده از زمين، افزايش تسهيلات و خدمات عمومي، گسترش فضاهاي جمعي، بهسازي بافت‌هاي قديمي، زيباسازي محيط شهري، تقويت هويت محله ای، اعتلاي كيفيت كاربري مسكوني و تفريحي ...
 
4-اهداف كالبدي- فضايي
توزيع متعادل كاربري ها، جلوگيري از تداخل كاربري‌هاي ناسازگار، حفظ تناسب در توسعه عمودي و افقي، تشويق تنوع و اختلاط كاربري‌ها، حفظ تناسب ميان توده و فضا، تدوين معيارها و استانداردهاي مناسب كاربري...
(منبع: مهدیزاده،1379: 77)
ب اهداف خرد یا ویژه :
اين اهداف وسيله‌اي براي دستيابي به اهداف كلان و نقطه‌اي است که براي دستيابي به آن كوششهاي برنامه‌ريزي شكل مي‌گيرد. اهداف خرد يا ويژه در برنامه‌ريزي كاربري اراضي شهري عبارتند از:
1-كارايي: اين اهداف از طريق تشخيص جدا شود نوع استفاده از يك قطعه زمين، كه بيشترين فايده را با كمترين هزينه به دست مي‌دهد، حاصل مي‌شود و چرا همين امر توسعه شهر چرا منطقي و با در نظر گرفتن رفاه عمومي صورت مي‌گيرد و سلامتي مردم نيز تضمين مي‌شود و با مكان‌يابي منابع آلوده ساز در خارج از منطقه شهري از آثار آلودگيهاي مختلف شهري و كانون‌هاي آلوده‌ساز جلوگيري مي‌گردد.
2-برابري: هدف برنامه‌ريزي كاربري زمين از برابري اين است كه كاربري صحيح و برنامه‌ريزي شده، دسترسي تمام گروهها را به تسهيلات مورد نياز و همچنین توزيع منافع حاصل از آنها را به طور برابر و متوازن براي گروه‌هاي مختلف جمعیت شهری فراهم آورد.
3- پايداري: پايداري در كاربري اراضي به اين معني است كه از امكانات و توان بالقوه هر قطعه زمين چنان بهره‌گيري شود كه اين توان نه تنها كاهش نيابد و از بين نرود بلكه بطور مداوم بر ظرفيت و ایستایی آن افزوده گردد.
4-رفاه عمومي: يكي از عوامل مهم و موثر در تعيين اهداف و برنامه‌ريزي كاربري اراضي شهري می باشد که عوامل تعیین کننده در آن عبارتند از:
   الف) تندرستي
   ب) ايمني
  ج) آسايش
  د) امنيت
معيارهاي مكان‌يابي و مطلوبیت در  كاربري شهري
در تعیین مشخصات مکانی هر نوع استفاده از زمین و هر نوع فعالیت شهری ، دو عامل هدایت کننده ، یعنی عامل رفاه اجتماعی و عامل رفاه اقتصادی ملاک سنجش قرار می گیرند. براساس این دو عامل بسیار کلی ، شش معیار زیر در مکان یابی عملکردهای شهری ، ملاک برنامه ریزی کاربری زمین شهری قرار می گیرد 
 سازگاری: عمده ترین تلاش شهرسازی ، مکان یابی برای کاربری های گوناگون در سطح شهر و جداسازی کاربری های ناسازگار از یکدیگر است . کاربری هایی که دود ، بو ، صدا و شلوغی تولید میکنند ، باید از کاربری های دیگر ، به ویژه کاربری های مسکونی ، فرهنگی و اجتماعی جدا شوند(سعیدنیا،1378: 24)
آسایش : دو مولفه ی فاصله و زمان مهم ترین مولفه در مکان یابی کاربری ها هستند. نوع دسترسی ها با فاصله و زمان سنجیده می شود . این دو عامل واحد اندازه گیری آسایش محسوب می گردند. چگونگی دسرسی به خدمات شهری مورد نیاز ساکنان و دوری از کاربری های مزاحم و ناسازگار از مولفه های مهم آسایش تلقی می گردند(زیاری ،81 30:13 )
- کارایی: الگوی قیمت زمین شهری ، عامل اصلی و معیار اساسی تعیین مکان کاربری زمین است . هر نوع کاربری از لحاظ اقتصادی و سرمایه گذاری برایند قیمت زمین و وضعیت آن از نظر آماده سازی و مخارج آبادانی است که با روش تحلیل هزینه – منفعت مشخص می شود(سعید نیا،1378: 24)
 مطلوبیت: مطلوبیت و دلپذیری در برنامه ریزی کاربری اراضی شهری یعنی تلاش در جهت حفظ و نگهداری عوامل طبیعی، ایجاد فضاهای باز و دلپذیر ، چگونگی شکل گرفتن راهها،ساختمانها و فضاهای شهری (پورمحمدی،1387: 94)
سلامتی: اعمال ضوابط محیطی و بهداشتی مناسب برای کاهش آلودگی حاصل از کاربری های مختلف و رعایت استانداردهای بهداشتی برای تامین سلامتی محیط زیست انسانی یکی از اهداف مکان یابی کاربری هاست (همان)
استاندارد های ایمنی: هدف از این کار به طور کلی حفاظت شهر در مقابل خطر های احتمالی است . خطرهای بلایای طبیعی مانند سیل ، زلزله و آتشفشان و طوفان و غیر طبیعی ، مانند هم جواری منطقه ی صنعتی با منطقه ی مسکونی که با اصل سازگاری مورد اشاره مغایرت دارد و سایر مواردی که به نحوه ی ضریب ایمنی و امنیتی شهر را تضعیف می کنند(همان)
طبقه‌بندي كاربريهاي شهري
اراضي شهري به طور كلي به دو گروه عمده زمين‌هاي داير و باير تقسيم مي‌شود. زمين‌هاي داير، زمين‌هايي هستند كه زير ساخت و ساز رفته‌اند. اما زمينهاي باير يا خالي زمين‌هايي هستند كه کاربری شهری خاصی ندارند. هر یک از دو گروه که در مطالعات شهری زمینهای بر و خالی قلمداد می شوند طبقه بندیهای مختلفی دارند که به آنها اشاره می شود. (پورمحمدي،1382  32 :)
الف) طبقه‌بندي زمين‌هاي داير
1-     مسكوني:  تراكم كم، تراكم متوسط، تراکم زیاد،  تراكم ويژه
2-     تجاري:  مراكز تجاري شهري (بازار، دفاتر خدمات عمده فروشي، بانكها و غيره،) مراكز تجاري محلي و خرده فروشي و همچنين بازارهاي غير دائمي (بازار روز، هفتگي و غيره)
3-    آموزشي:  مهد كودك، كودكستان، دبستان، راهنمايي و دبيرستان، هنرستان، دانشگاه
4-    فرهنگي:  اماكن تاريخي و فرهنگي (موزه، كتابخانه، سالن اجتماعات و غيره)
5-    مذهبي : مسجد، تكيه، امامزاده و اماكن مذهبي اقليتها
6-    خدمات جهانگردي و پذيرايي:  هتل مهمانسرا، مسافرخانه، اردوگاههاي جهانگردي و همچنين رستوران، قهوه‌خانه و غيره
7-     درمانی: بیمارستان ها، درمانگاه ها، خانه بهداشت، مرکز پزشکی و غیره
8-     بهداشتي : حمام عمومي، آبريزگاه، رختشويخانه و غيره
9-    ورزشي:  تأسيسات ورزشي (استاديوم، سالن سرپوشيده و غيره) فضاهاي باز ورزشي
10-اداري:  مراكز اداري دولتي، نمادهاي عمومي و مراكز اداري خصوصي
11- فضاي سبز:  فضاي های  سبز عمومي (پاركها)، فضاي های تفريحي و بازي بچه‌ها، فضاهاي سبز حفاظت شده، پارك‌هاي جنگلي، باغات و فضاهاي سبز خصوصي و مزارع و اراضي كشاورزي (پور محمدی، کاربری فضای سبز و تفریحی
12- مناطق نظامي
13-صنعتي:  مراكز صنايع سنگين، صنايع مزاحم (آلودگي‌زا) صنايع سبك و كارگاههاي غير مزاحم
14-تأسيسات و تجهيزات شهري: مراکز تأسیسات شهری (آب، برق، تلفن، فاضلاب و غيره) و همچنين تجهيزات شهري (آتش نشاني، مراكز جمع‌آوري و دفع زباله، كشتارگاه، غسالخانه، گورستان و غيره).
15-حمل و نقل و انبارها:  پايانه، فرودگاه، تاسيسات بندري، گمرك، ايستگاه راه آهن، سردخانه، انبار، سيلو، پاركينگهاي عمومي و غيره
16-شبكه ارتباطي و دسترسي:  كوچه. خيابان فرعي، خيابان اصلي، آزاد راه، بزرگراه، پارك و...
17-سایر کارکردهای شهری
رابطه طبیعت شهری با سلامت اجتماعی:
توسعه شهری کنترل نشده،باکاربری های منطقه بندی شده یکنواخت وپراکنده همراه با زوال منابع طبیعی، اثرات نامطلوبی بر کارکرد سامانه های طبیعی  مانند پوشش های گیاهی ،درختان و شبکه  آب های سطحی وزیرزمینی وکیفیت هوای محدوده شهرها داشته و در نتیجه سلامت اجتماعات انسانی را با خطر مواجه کرده است.  تولید آلاینده های  ناشی از اتومبیل و زوال تدریجی منابع طبیعی مانند باغات واراضی زراعی وجنگل زدایی وفرسایش خاکهای حاصلخیز نیز از آن جمله است.
 برنامه ریزان و طراحان شهری لازم است درفرایند تصمیم سازی پیرامون شکل محیط های شهری کارگاه های مشترکی را با متخصصان سلامت عمومی از یک سو و متخصصان حمل ونقل شهری از سوی دیگربه انجام رسانند تا فضاهای شهری پدید امده زمینه ساز ارتقای سلامت جسمی وروانی شهروندان باشند. از راهکارهای ارتقای سلامت جسمی و روانی  از طریق برنامه ریزی وطراحی موارد زیر قابل اشاره است:
-        فعالیت فیزیکی وپیاده روی الگویی از زندگی سالم شهری  است که وجود پیاده روها،پیاده راه ها ، مراکز ومیادین  خرید پیاده و مسیر های  دوچرخه  زمینه ساز بروز آن است.
-        الگوهای نوین شهرسازی وطراحی محلات مسکونی  مانند شهرسازی نوین –سنت گرایی نوین  طبیعت گرایی ،طراحی براساس شبکه حمل ونقل عمومی وطراحی محلات پیاده گرا از نگرش های قابل توجه در ارتقای سلامت عمومی محسوب می شوند که بایستی متناسب با فضا وزمان مورد توجه قرار گیرند.
-        الگوهای مختلط  ومتراکم کاربری اراضی منجر به ایجاد تنوع وتراکم فعالیت ها و افراد حاضر وفعال در فضاهای شهری می شود.
-        توجه به موضوع امنیت وایمنی در  فضاهای شهری از طریق نورپردازی خیابانی  وبرنامه ریزی تداوم زندگی در فضاهای باز در ساعات خلوت مانند اواخر شب می تواند زمان حضور شهروندان را در این فضاها تمدید وتضمین نماید.
-        ارتقای تعاملات اجتماعی وفرهنگ همسایگی از طریق تدابیرطراحی مناسب ازقبیل کاشت گیاهان ودرختان وطرح معماری منظردر حریم بلافصل همسایگی  واحد های مسکونی در ارتقای نشاط وپیوند های اجتماعی موثر است.
-        طراحی فضاهای عمومی  ومدنی شهری که عرصه بروز افکار وتعاملات مدنی واجتماعی شهروندان بوده واز طریق جلب مشارکت های عمومی شهروندان علاوه بر کمک به اداره جامعه به سلامت ونشاط وشادابی اجتماعی شهروندان نیز منجر می شوند.
-        طراحی فضاهای مطلوب از نظر زیبایی شناسی ومعماری ومنظر خیابانی که استفاده کنندگان از حضور در آن فضا حس عمومی مطلوبی داشته  وبه تداوم حضور در ان تشویق شوند.
-        طراحی مجتمع های  سکونتی در ارتباط با مظاهر طبیعت وانرژی های تجدید پذیر که با تنوع وانعطاف پذیری  کافی  پذیرای حضور وفعالیت گروه های مختلفی از ساکنان بوده وعرصه های متنوع فعالیتی را در اختیار افراد قرار دهد  .
تفاوت شادی و نشاط:
شادي يک هيجان انبساطي زدوگذر است ، اما نشاط يک احساس بهجت وشادماني دروني است که پايدار وبادوام است. شادي هميشه با هيجانهاي لبخند وخنده وحرکت همراه است اما درنشاط احساس بهجت وسرور لزوما با خنده همراه نيست ولي احساسي است که موجب لذت فرد مي شود. تفاوت دیگراین است که می توان شادی منفی ویاکاذب هم درنظرگرفت، اما نشاط درانسان همیشه مثبت است. به عبارت دیگر شادی مثبت می تواند به نشاط تبدیل شود اما شادی کاذب منجربه نشاط وبهجت  انسان نخواهد شد. حتی تجربه نشان داده است که شادی های کاذبی که توسط محرکهای متفاوت مثل داروهای روانگردان، موادمخدر، الکل، موسیقی بسیارند، تمسخردیگران، وازاین قبیل بدست می آید؛ پیامدهای اندوه وافسردگی خواهد داشت. به همین دلیل نمی توان به یک شادی بی حدومرز قائل شد. شادی درنظر تعلیم وتربیت دینی ونیز توجه به مشخصه های سلامت روان دارای حدودی است که البته شناسایی این حدود بستگی به میزان رشد شناختی واجتماعی فرد ودرسطح جامعه نیاز به قانون دارد.
زیبایی شهر در گرو همكاری شهروندان
شهر محیطی است با گوناگونی بسیار، فضای شهر بیش ترین ارتباط را با مردم و محیط زندگی برقرار می‌سازد. در نتیجه نقش بسزایی در هویت بخشی و احساس آرامش به شهروندان دارد. زیبایی، آراستگی، پاكیزگی و انسجام بخشی از ویژگی ها و معیارهای مهم ارزیابی شهری سالم و آرامش بخش است. با این وجود در كلان شهرهایی همچون تهران، زیبایی شهر جز در برخی مناطق اعیان نشین، دیده نمی‌شود. به طوری كه در مناطق مركزی و جنوب شهر به نظر می‌رسد شهرداری و سازمان‌های ذی ربط اصلاتوجهی به زیبایی شهر نداشته اند. این در حالی است كه زیبایی، نقش مهمی در ایجاد علاقه و وابستگی به محل زندگی دارد و پرواضح است كه وقتی شهروندان به محل زندگی خود علاقه نداشته باشند، در نگه داری و زیبایی آن نیز از خود، حساسیتی نشان نمی‌دهند، به عبارت دیگر زیبایی شهر علاوه بر تاثیر آرامش بخشی كه دارد، شهروندان را تشویق به حفظ و نگه داری شهر نیز می‌كند. بنابراین یك رابطه دو طرفه در توجه به زیبایی شهر وجود دارد كه نیاز به توجه، چه از طرف شهروندان و چه از طرف مسوولان دارد.
عوامل موثر در ایجاد نشاط اجتماعی:
شهرسازی منطبق بر معماری معنوی وبومی، ساماندهی مناسب کاربری ها درشهر وروستا، طراحی اصولی شهری  و صدها عامل دیگر می تواند درشکل گیری نشاط اجتماعی موثرباشند.
تأ ثیر فضاهای شهری بر نشاط شهروندان:
وقتی صحبت از نشاط در شهر می شود، در واقع شهر زنده به ذهن متبادر می ژشود كه از سه بعد قابل تامل است. نخست از منظر دسترسی شهری؛ یعنی شهری زنده است كه شهروندان بتوانند به آسانی به زیرساخت ژهای شهری دسترسی داشته باشند، دوم آنكه عدالت یا همان انصاف در شهر دیده شود و سوم آنكه مشاركت شهروندان در امور شهری شكل گیرد.
بدیهی است که انتخاب فضاهایی مانند پارک و نقاطی که عاری از آلودگیهای صوتی و تنفسی محیطی ناشی از تردد وسائل نقلیه برای ورزش بسیار مناسب تر از خی ابان میباشد، اما بنا به دلائل بسیاری از جمله کمبود وقت در زندگی شهری امروزی،درنظرگرفتن چنین فضاهایی در شهرها با استقبال آن دسته ازساکنین شهری مواجه خواهد بود که وقت کافی برای انجام ورزش روزانه را ندارند.
 
تأثیر کیفیت گذرگاه ها، میادین و مراکز خرید بر نشاط اجتماعی:
فضاهای عمومی نامطلوب وفاقد کیفیت اجتماعی- کالبدی و خدمات شهری مانند میادین بزرگ بی کیفیت و با کارکرد صرفا ترافیکی وفضاهای فاقد تجهیزات وتسهیلات شهری به جامعه گریزی افراد منجر می شود. در چنین شرایطی گسست اجتماعی ونبودشادابی ونشاط که لازمه سلامت عمومی جامعه است این مناطق شهری را تهدید می کند. بررسی های مقایسه ای نشان می دهد که تصادفات خطرناک بیشتر در فضاهای شهری با طراحی نامناسب رخ میدهند. فضاهای شهری حاشیه وحومه،  قربانی فضاهای شهری متن ومرکزی  شده  ودرنتیجه بیشترین انزوا، گسست و ناامنی در فضاهای شهری حاشیه دیده می شود که نتیجه آن پایین بودن نشاط وشادابی اجتماعی وبروز نارضایتی واغتشاش  اجتماعی در این فضاها  است. در این فضاها فرصت های کمتری برای فعالیت های فیزیکی مانند پیاده روی وحضور در مراکز خرید پیاده ومسیرها وفضاهای ایمن دوچرخه وورزش برای کودکان ونوجوانان وبزرگسالان وجود دارد. این در حالی است که به اعتقاد محققان علوم بهداشت محیطی بسیاری از بیماری ها مانند سرماخوردگی ها - حملات قلبی- سرطان - افسردگی و مرگ زود رس با ارتباطات اجتماعی وخانوادگی ومذهبی ارتباط متقابل دارند. پیوند های اجتماعی ضعیف نظیرعدم تعهد ومسئولیت پذیری اجتماعی وعدم عضویت در گروه های داوطلبانه وخیریه دربروزرفتارهای زیانباربرسلامت مانند مصرف مشروبات الکلی ومواد مخدر،  اختلالات روانی  ، جنون ، اسکیزوفرنی ،  گرفتگی شریان های قلب، تصادفات وحتی خود کشی موثر است.(جکسون، 2003)
نقش فضاي كالبدي در نشاط جامعه شهري
سرزندگي داراي دو رويه است كه يك رويه آن به بينش، فرهنگ، مردم و به ادراك آن ها وابسته است و ديگري به فضاهاي شهري و معماري مربوط مي شود كه اين دو رويه با هم ارتباط متقابل دارند
بي ترديد، جهان جديد با فراخواندن انسان به شادابي و زدودن گرد و غبار اندوه از سيماي تاريخي آن، نقش بسزايي در بالا بردن ذائقه بشر امروز داشته است. شهرها به عنوان يكي از بسترهاي نمود جهان جديد، بايد از اين شاخصه بهره مند شوند.
شهرها اگرچه زائيده جهان مدرن نبوده اند، اما خيلي زود به واسطه اقتضائات جهان جديد رشد كردند و بيش از پيش گسترش يافتند. در ابتداي اين دوران شهرها نه تنها به عنوان مركزي براي دادوستد، بلكه به عنوان يك پايگاه مطرح شدند كه بسياري از فعاليت هاي اقتصادي، فرهنگي و سياسي را در برداشتند. ديگر آن چهره كهن از سيماي شهرها زدوده شد و آنان قامتي جديد يافتند. از اين رو شهرها علاوه بر مركز اقتصادي، سياسي و فرهنگي، محلي براي زندگي هرچه بهتر انسان دانسته شد.
اما زندگي در شهرهايي كه جمعيت بسيار دارند و از گستردگي فراواني بهره مندند، براي انسان ها، چندان عاري از سختي و صعوبت نبوده است. اگرچه مديران شهري تلاش بسياري براي فراهم آوردن امكانات و ابزار رفاهي شهروندان دارند، اما رشد چشمگير و شگفت انگيز شهرنشيني و مهاجرت گسترده از مناطق مختلف به حاشيه شهرهاي گوناگون، هر روز مشكلات و معضلات متعددي را به وجود آورد و همه اين مسائل باعث شد تا زندگي در شهرها، بيش از پيش سخت تر شود.
اما هم اكنون در مقياس كلان بايد اذعان داشت كه در كل كشور ميداني كه براي برگزاري مراسم ملي، ديني و جشن ها و مراسم عزاداري باشد، طراحي نشده است. اگر در ميداني نيز برنامه اي اجرا مي شود، براي تجمع و مشاركت مردم جايي ديده نشده كه اين امر تنها بر عهده مجريان شهر نيست، بلكه در قسمتي نيز شكايت و گله از طراحاني است كه در اين زمينه ابداعي را به منظور تعامل در فضاهاي عمومي به وجود نياورده اند.
نحوه استقرار بافت‌های شهری،ساماندهی بهینه کاربری ها، شکل و فرم فضاهای شهری، میادین، پارک‌ها، نماهای بیرونی کوچه‌ها، خیابان‌ها، ساختمان‌ها، طراحی علا‌ئم شهری، طراحی شبکه‌های ارتباطی، طراحی ایستگاه‌ها (مترو- اتوبوس) و بالا‌خره گرافیک شهری (عنصر تبلیغات و ارتباط تصویری در شهر)، همه و همه، در قالب هنرطراحی شهری و ساماندهی مناسب کاربری ها قابل طرح و بررسی است، طراحی شهری و کاربری با ساخت و فیزیک شهر ارتباط دارد و بی‌توجهی به هنر طراحی شهری وساماندهی کاربریها, ا ز عوامل بر هم زننده نشاط اجتماعی در سطح شهرها است.
عوامل سازنده سیمای شهری و تأثیر آنها بر تحرک و نشاط اجتماعی:
برخی از معماران و شهرسازان ضمن بیان ویژگی‌های بصری، به عوامل سازنده سیمای شهر می‌پردازند و عواملی چون راه، لبه، گره، نشانه و محله را به‌عنوان عوامل سازنده سیمای شهری بیان می‌کنند. همچنین عواملی مانند معنای اجتماعی یک قسمت از شهر، نقش و وظیفه آن، سابقه تاریخی یا حتی نام آن را بر نمایانی شهر و بر تصویری که افراد از شهر در ذهن خود ایجاد می‌کنند، موثر می‌دانند. پس پرداختن به فرم می‌تواند برای دستیابی به تصورات ذهنی ساکنان یک شهر از اهمیت خاصی برخوردار باشد. برای ایجاد تغییر و تاثیر در فرم شهر، هنر می‌تواند به مثابه ابزاری کارآمد به خدمت گرفته شود و فرم را شکل دهد تا شهر به گونه‌ای زیبا جلوه کند. شاید بتوان گفت کاربرد هنر در فرآیند شکل‌گیری کالبد یکی از دلا‌یلی است که مکان و کالبدی زیبا و فرح‌بخش به نظر آید و کالبد دیگری غیرزیبا و آزاردهنده جلوه کند.
باید خاطرنشان شد وجود فیزیک و کالبد نامناسب و ناهنجار در ایجاد ناهنجاری‌های رفتاری در میان افراد جامعه نقش مهمی‌ دارد، زیرا فضا و محیط بر رفتار ساکنان خود تاثیر می‌گذارد، محیط و کالبد برخی الگوهای رفتاری و نقش‌های اجتماعی نوین را به ساکنان خود تحمیل می‌کند و برخی رفتارهای موجود را تقویت و برخی دیگر را تضعیف می‌کند.
تفاوت معماری های سنتی با امروز:
امروز، می بینیم كه خرید و قدم زدن در بازار و فضاهای سنتی شهر، چگونه منجر به نشاط در شهروندان می شود؛ بنابراین باید دید، در فضاهای سنتی چه عواملی وجود دارد كه خرید و قدم زدن در آن فضا منجر به نشاط می شود.
سرزندگی و نشاط در شهر از چهار بعد رفتاری، ارتباطی، عاطفی و شناختی قابل بررسی است و از بعد رفتاری، سرزندگی و نشاط در شهر زمانی حاصل می شود كه منطبق بر مناسك، رفتارها و حركات جمعی توسط مردم و با سازماندهی آنان باشد.
عوامل کاهنده نشاط اجتماعی در شهر ها:
توسعه بی رویه شهری ،افزایش وسائل نقلیه وزوال محیط زیست، اثرات زیانباری را بر ساختار محیطی-کالبدی شهر ودرنتیجه سلامت جسمی -روانی شهروندان وارد کرده است. فقدان ایمنی  شهروندان در مقابل تصادفات، عدم امنیت در فضاهای شهری ومسکونی, انزوا ، افسردگی وگسست اجتماعی در محلات شهری ونیز وابستگی مفرط شهروندان به اتومبیل وکم تحرکی در اقشار مختلف از بیماری های مزمن  شهری ومحیطی هستند. بنابراین شناسایی اثرات نامطلوب توسعه شهری ومسکن بر سلامت عمومی شهروندان و ارتقای زندگی سالم شهری ضروری است.
کیفیت پایین محیط شهری،آلودگی هوا، مدیریت نامناسب ضایعات شهری،آلودگی صوتی ونیز اثرات زیانبار مواد شیمیایی سمی وفلزات سنگین مانند سرب وجیوه می تواند زندگی ساکنان کلانشهر را تهدید کند. همچنین تاثیرطراحی وکیفیت بصری محیط شهر بر رفتار مردم وسلامت روانی آنان در تحقیقات طراحان محیطی از جمله ویلیام وایت ،اپلیارد ،کوین لینچ   والکساندر  به اثبات رسیده است.
مؤلفه هایی که بر هم زننده نظم و نشاط اجتماعی است :
فقدان ضوابط كافی در مورد طراحی و ساخت نماهای بیرونی بناها باعث شده تا شهر های ایران دارای نماهای بسیار متفاوتی باشد. نماهای سنگی در كنار نمای آجری و این دو در كنار نمایی شیشه ای و هر سه نما در كنار نمای رومی، اغتشاش در شكل بدنه های شهری را پدید آورده است. در واقع، در نبود ضوابط مشخص طراحی مجموع سیمای شهر به صورت فردی و شخصی و ناهماهنگ انجام می گیرد.
تنوع عناصر مبلمان شهری و تنوع طراحان و تنوع دیدگاه های سازمان های مجری و شهرداری های مناطق و ساخت وسایل مذكور در زمان های متفاوت احساس وحدت و هارمونی را از بین برده و سیمای شهر را مخدوش كرده است. برا