تاریخچه ووضعیت ارتباطات ومخابرات در ایران

– خدمات تلفن ثابت ‌ ‌

تلفن ثابت برای نخستین بار در سال 1269 هجری خورشیدی یعنی حدود چهارده سال پس از اختراع تلفن (در سال 1876 میلادی) در تهران بین دو ایستگاه ماشین دودی و شهر ری راه‌اندازی شد و این،آغاز ورود فناوری ارتباطات به كشور بود. از آغاز ورود فناوری ارتباطات تلفنی به كشور،‌عرضه خدمات تلفنی در اختیار بخش خصوصی بود. در مرداد ماه 1308 به موجب مصوبه‌ای، این امور به وزارت پست، تلگراف و تلفن واگذار و سهام شركتهای خصوصی توسط دولت خریداری و «شركت سهامی تلفن ایران» تأسیس شد. ‌ ‌

پس از شهریور 1320 و هم‌زمان با خروج متفقین از كشور، دولت خطوط جدید تلفن را كه توسط آنها در ایران تأسیس شده بود، خرید. در سال 1345، نخستین كارخانه تولید تجهیزات مخابراتی در كشور تأسیس شد. ‌ ‌

وضعیت برخورداری از خدمات تلفن ثابت ‌ ‌

در سال 1357 و هم‌زمان با پیروزی انقلاب اسلامی، تعداد 805 هزار خط تلفن (در آن زمان هنوز فناوری تلفن همراه وجود نداشت) در كشور دایر بود و ضریب نفوذ تلفن (تعداد تلفن به ازای 100 نفر جمعیت) برابر 34/2 درصد بود. هم اكنون (آمار، مربوط به پایان اردیبهشت 1387 است) حدود 24 میلیون مشترك تلفن ثابت در كشور وجود دارد كه بیان‌كننده ضریب نفوذ 1/34 درصد است. آمار تعداد دایری تلفن ثابت كل كشور در سال‌های 1357 تا 1386 در جدول شماره یك آمده است. همچنین چگونگی توزیع مشتركان تلفن ثابت در كشور به تفكیك استان، در جدول شماره 2 ذكر شده است. ‌ ‌

همانطور كه از جدول شماره 2 مشاهده می‌شود مردم استان مازندران با ضریب نفوذ 6/45 درصد بیشترین برخورداری را از تلفن ثابت در كشور دارند، به طوری كه پایتخت كشور در مقام دوم قرار دارد. علاوه بر آن سه استان سمنان، اصفهان و یزد در مقام‌های بعدی قرار گرفته‌اند. جالب توجه است كه در محاسبه ضریب نفوذ كل (كه شامل برخورداری مردم از تلفن ثابت و همراه به طور مشترك است) نیز همین 5 استان مقام‌های اول تا پنجم را دارند.

استان سیستان و بلوچستان با ضریب نفوذ 4/16 درصد، از كمترین ضریب نفوذ تلفن ثابت در كشور برخوردار است (رتبه 30.) قبل از آن، استان‌های كهگیلویه و بویر احمد، خوزستان، لرستان و ایلام قرار دارند. در مجموع 5 استان یادشده، 5 رتبه آخر جدول را به خود اختصاص داده‌اند. حال آنكه در محاسبه 5 رتبه آخر ضریب نفوذ كل (تلفن ثابت و همراه) استان‌های ایلام و خوزستان به دلیل رتبه خوب در تلفن همراه، ارتقای جایگاه یافته و جای آنها را استان‌های خراسان جنوبی و شمالی گرفته‌اند. یادآوری می‌شود كه هنگام تهیه این گزارش تنها آمار تلفن همراه دولتی به تفكیك استان در دسترس بوده است. از آنجا كه شبكه ایرانسل (اپراتور خصوصی تلفن همراه) از نظر فنی، یكپارچه و تخت (‌flat‌) است و مكالمات شهری و بینشهری تفكیك نمی‌شود، دسترسی به آمار تفكیك استانی مشتركان آن حتی برای مراجع ذی‌ربط (سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی) دشوار بود. از این رو، تمام تحلیل‌های این گزارش در مورد مقادیر كمی ضریب نفوذ و همچنین رتبه استان‌ها مبتنی بر آمار شركت دولتی ارتباطات سیار (همراه اول) است. این تذكر از آن جهت مهم است كه ایرانسل حدود 11 میلیون مشترك دارد كه تعداد زیادی است و می‌تواند در نتیجه رتبه‌بندی‌ها تأثیر بگذارد وگرنه شركت‌های خصوصی دیگری نیز در زمینه تلفن همراه فعال هستند كه به دلیل محلی بودن یا تعداد كم مشتركان، بر رتبه استان‌ها تأثیری نخواهند داشت. ‌ ‌

همانطور كه ذكر شد، از سال 1308 هجری خورشیدی، متولی ارایه خدمات تلفن ثابت در كشور، بخش دولتی و وزارت پست، تلگراف و تلفن (وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات فعلی) بوده است. در برنامه سوم توسعه و در راستای سیاست آزادسازی خدمات مخابراتی، به شش شركت خصوصی مجوز ارایه خدمات تلفن ثابت، در مجموع به میزان 2 میلیون شماره اعطا شد كه به دلیل ابهام‌های موجود در ضوابط و آیین‌نامه‌ها و مشكلات اجرایی تاكنون (تیرماه 1387) تنها30 هزار خط تلفن ثابت توسط بخش خصوصی به مردم واگذار شده است. ‌ ‌

2– خدمات تلفن همراه ‌ ‌

خدمات تلفن همراه برای نخستین بار در سال 1373 و توسط شركت دولتی مخابرات ایران به مردم عرضه شد. پس از آن و در راستای تحقق اهداف برنامه سوم و چهارم توسعه و سیاست‌های ابلاغی اصل 44 قانون اساسی، بخش خصوصی نیز وارد عرصه ارایه خدمات تلفن همراه شد (نمودار شماره یك. ) ‌ ‌

شركت ارتباطات سیار (همراه اول) ‌ ‌

با توسعه فناوری‌های مخابراتی به ویژه در زمینه ارایه خدمات رادیویی، از سال 1992 میلادی خدمات تلفن همراه سلولی در بازارهای اروپا راه اندازی شد. اگرچه در گذشته با استفاده از فناوری ماهواره، نوعی تلفن‌های سیار خودرویی (در واقع پایانه‌های سیستم ماهواره‌ای اینمارست بودند كه در ابعاد بزرگ‌تر نسبت به تلفن‌های همراه امروزی و با آنتن‌های به نسبت بزرگ در صندوق عقب خودرو جای می‌گرفت) به ویژه در كشورهای اروپایی به كار گرفته می‌شد اما تلفن‌های سلولی به مراتب كم حجمتر، قوی‌تر و كارآ‌تر بودند. در ایران نیز برای نخستین بار در سال 1373 خورشیدی یعنی در همان سال‌های نخستین ورود این سیستم به بازار جهانی، خدمات تلفن همراه نوع ‌Global System Mobile) GSM‌) به معنای «سیستم موبایل جهانی » كه از استانداردهای اروپایی پیروی می‌كرد خریداری و به كشور وارد شد. ‌ ‌

این سیستم برای نخستین بار در شهر تهران با نصب 24 آنتن و تعداد 9200 مشترك در سال 1373 آغاز به كار كرد. پس از تهران، هفت شهر بزرگ اصفهان، شیراز، مشهد، تبریز، بندرعباس، همدان و كرمان در برنامه ایجاد شبكه تلفن همراه قرار گرفتند به طوری كه تا سال 1378 یعنی سال پایانی برنامه دوم توسعه، حدود 490 هزار مشترك تلفن همراه در كشور وجود داشت. در سال 1383 یعنی در پایان برنامه سوم توسعه حدود 5 میلیون مشترك تلفن همراه در كشور وجود داشت. با توجه به تحولات فناوری‌های ارتباطی، شبكه تلفن همراه بخش دولتی نیز توسعه یافت به طوری كه تا پایان سال 1386 شركت دولتی«ارتباطات سیار » با نصب تعداد 14927 آنتن ‌ BTS‌ در سراسر كشور، تعداد 5/24 میلیون مشترك تلفن همراه یعنی 2/34 درصد ضریب نفوذ‌را در اختیار داشته است. همچنین تعداد 1035 شهر كشور تحت پوشش آنتن‌های شبكه تلفن همراه دولتی بوده و 37 هزار كیلومتر از جاده‌های كشور تحت پوشش این شبكه قرار دارد. از سال 1385 شركت ارتباطات سیار (كه به نام «همراه اول » تغییر نام داده بود)، مبادرت به عرضه خدمات تلفن همراه پیشپرداخت كرد به طوری كه تا پایان اردیبهشت ماه 1387 از تعداد 5/26 میلیون خط تلفن همراه این شركت تعداد 37/16 میلیون خط، دایمی و تعداد 12/10 میلیون خط، پیش پرداخت بوده است. آمار تلفن همراه شركت ارتباطات سیار از بدو تأسیس شبكه تاكنون در جدول شماره 3 ارایه شده است. همچنین آمار تلفن همراه دولتی به تفكیك استان‌های كشور و نیز به تفكیك تلفن همراه دایمی و پیش‌پرداخت تا پایان اردیبهشت ماه 1387 در جدول شماره 4 آمده است. ‌ ‌

شركت مشاركتی سیار اصفهان‌ ‌(شركت سلكوم مالزی)

هم‌زمان با‌ ‌آغاز ورود فناوری تلفن همراه به كشور،‌ ‌حدود سال 1374و در پی تفاهم روِسای وقت دو كشور ایران و مالزی و پس از خواهرخواندگی دو شهر اصفهان و كوالالامپور، شركت اپراتوری سلكوم‌ ‌مالزی مجوز ایجاد و راه‌اندازی شبكه تلفن همراه را در اصفهان از وزارت پست، تلگراف و تلفن دریافت كرد. این شركت كه قبل از وضع قوانین مناسب برای سرمایه‌گذاری خارجی اقدام به انجام طرح سرمایه‌گذاری در ایران كرد از همان آغاز كار و حتی برای ورود تجهیزات شبكه به كشور با مشكل مواجه شد به طوری كه هر مرحله از كار با حمایت مستقیم مقام‌های دولتی پیش رفت. پس از استقرار شبكه و واگذاری خط تلفن همراه به متقاضیان، به دلیل اشكالهای قانونی فعالیت یك شركت خارجی در كشور، به ناچار 51 در صد سهام آن به شركت‌های ایرانی (49 درصد شركت مخابرات اصفهان و 2 درصد شركت صنایع ارتباطی راه دور)، واگذار شد. تا پایان اردیبهشت ماه 1387 این شركت حدود 33500 مشترك در محدوده استان اصفهان داشته است. ‌ ‌

‌ ‌شركت توسعه ارتباطات و فناوری اطلاعات كیش ‌ ‌

‌ ‌ در سال 1374 و در اوایل ورود فناوری تلفن همراه به كشور، شركت اریكسون یكی از تولیدكنندگان تجهیزات مخابراتی نیز مجوز برقراری یك شبكه تلفن همراه به صورت آزمایشی را در جزیره كیش دریافت كرد. این شبكه در سال 1376 حدود 2 هزار مشترك در جزیره داشت. بحث‌های بسیاری در مورد چگونگی رابطه رومینگ (اتصال متقابل شبكه‌های دو اپراتور) بین شركت مخابرات ایران و شركت اریكسون انجام شد. با برقراری رومینگ،‌مشتركان تلفن همراه كیش و مخابرات ایران می‌توانستند در مناطق تحت پوشش یكدیگر، از خدمات تلفن همراه استفاده كنند و به این ترتیب مشتركان كیش قادر بودند در كل كشور از این خدمات بهره‌مند شوند. در آن زمان این موضوع با مخالفت شركت مخابرات ایران مواجه شد و این شركت با نصب آنتن در جزیره كیش و گسترش پوشش شبكه خود، در سطح جزیره كیش، مسأله رومینگ را منتفی كرد. پس از تغییر وضعیت جزیره به عنوان منطقه آزاد، این شركت تجهیزات خود را به منطقه آزاد كیش فروخت و از آن پس اختیارات این شبكه به سازمان منطقه آزاد كیش تعلق گرفت و به « شركت توسعه ارتباطات و فناوری اطلاعات كیش » تغییر نام یافت. در پایان اردیبهشت ماه سال 1387 تعداد 11753 مشترك در جزیره كیش، از خدمات این شبكه بهره مند بوده اند.

| ‌ در سال 1374 و در اوایل ورود فناوری تلفن همراه به كشور، شركت اریكسون یكی از تولیدكنندگان تجهیزات مخابراتی نیز مجوز برقراری یك شبكه تلفن همراه به صورت آزمایشی را در جزیره كیش دریافت كرد. این شبكه در سال 1376 حدود 2 هزار مشترك در جزیره داشت. بحث‌های بسیاری در مورد چگونگی رابطه رومینگ (اتصال متقابل شبكه‌های دو اپراتور) بین شركت مخابرات ایران و شركت اریكسون انجام شد. با برقراری رومینگ،‌مشتركان تلفن همراه كیش و مخابرات ایران می‌توانستند در مناطق تحت پوشش یكدیگر، از خدمات تلفن همراه استفاده كنند و به این ترتیب مشتركان كیش قادر بودند در كل كشور از این خدمات بهره‌مند شوند. در آن زمان این موضوع با مخالفت شركت مخابرات ایران مواجه شد و این شركت با نصب آنتن در جزیره كیش و گسترش پوشش شبكه خود، در سطح جزیره كیش، مسأله رومینگ را منتفی كرد. پس از تغییر وضعیت جزیره به عنوان منطقه آزاد، این شركت تجهیزات خود را به منطقه آزاد كیش فروخت و از آن پس اختیارات این شبكه به سازمان منطقه آزاد كیش تعلق گرفت و به « شركت توسعه ارتباطات و فناوری اطلاعات كیش » تغییر نام یافت. در پایان اردیبهشت ماه سال 1387 تعداد 11753 مشترك در جزیره كیش، از خدمات این شبكه بهره مند بوده اند.

تلفن همراه پیش پرداخت مجتمع تعاونی رفسنجان (تالیا)

‌ ‌ در برنامه سوم توسعه شركت‌های دولتی مكلف به واگذاری تصدی‌ها به بخش خصوصی شدند. در راستای تحقق این هدف، به استناد بند «ب » ماده 124 قانون برنامه سوم و با توجه به ماده 19 آیین‌نامه اجرایی این ماده قانونی، مجمع صاحبان سهام شركت مخابرات ایران، مناقصه‌ای را برای اجرای شبكه و ارایه سرویس تلفن همراه پیش– پرداخت توسط بخش خصوصی و به روشی مشابه ‌BOT‌ برگزار كرد. مقدمات تشریفات مناقصه اپراتور پیش‌پرداخت، در سال 1381 و قبل از اپراتور دوم، آغاز شد و در سال 1382 با اعلام شركت «تعاونی رفسنجان» به عنوان برنده مناقصه، به انجام رسید اما به دلیل ابهام‌هایی كه در نحوه تعامل دو شركت (مخابرات ایران و تعاونی رفسنجان) وجود داشت و همچنین مشكلاتی كه در انتخاب شریك خارجی برای برنده مناقصه به وجود آمد، فرآیند كار بسیار طولانی شد و در نهایت در اواخر سال 1384 آغاز به كار كرد. این شركت كه به نوعی همكار (پیمانكار) مخابرات دولتی محسوب می‌شود، تا پایان اردیبهشت ماه 1387حدود580 هزار مشترك داشته است. این در حالی است كه این شركت مجوز افزایش ظرفیت تا 6 میلیون مشترك را دارد. در حال حاضر به دلیل مشكلات حقوقی بین دو شركت (مخابرات ایران و تالیا) توسعه شبكه به تقریب متوقف شده و در دو سال گذشته شركت ارتباطات سیار، خود اقدام به فروش تلفن همراه «پیش‌پرداخت» كرده است. یادآوری می‌شود كه چون شریك خارجی شركت تعاونی رفسنجان برای تولید سیم–‌ كارت‌های این شركت، یك شركت سوئدی به نام «تلیا» یا «تالیا» است، سیم‌كارت‌های شركت تعاونی رفسنجان به این نام، مشهور شده است. ‌ ‌

‌ ‌اپراتور دوم‌ ‌تلفن همراه (ایرانسل) ‌ ‌

با وجود اعطای مجوز فعالیت مخابراتی در زمینه تلفن همراه، در محدوده استان و منطقه (استان اصفهان و منطقه آزاد كیش) به شركت مالزیایی سلكوم و شركت اریكسون سوئد، با توجه به اینكه خدمات تلفن جزء موارد صدر اصل 44 قانون اساسی است و طبق آن باید توسط دولت عرضه شود، تا سال 1378 دولت برنامه‌ای برای آزادسازی گسترده این خدمات نداشت و تنها بخش دولتی (و شركت مخابرات ایران به نمایندگی از سوی دولت) عرضه خدمات تلفن همراه را در كشور به صورت انحصاری بر عهده داشت اما با توجه به اهداف قانون برنامه سوم توسعه و ماده 124 این قانون، مقرر بود طی سال‌های برنامه سوم ( 1379 - 1383) با آزادسازی خدمات مخابراتی، بخش خصوصی نیز وارد عرصه ارایه این خدمات شود. به این منظور آزادسازی تعدادی از خدمات مخابراتی كه در بند «الف» ماده 124 احصا شده بود از جمله تلفن همراه در دستور كار كمیسیون ماده 2 (آیین‌نامه اجرایی تبصره ماده 124 قانون برنامه سوم توسعه) قرار گرفت. به این منظور با به كارگیری مشاور خارجی، مشاور داخلی، همچنین اتحادیه جهانی مخابرات به عنوان هدایت‌كننده و ناظر، مقدمات كار انجام و با برگزاری مزایده بین‌المللی در اواخر سال 1382 شركت تركسل از كشور تركیه برنده مزایده شد. ‌ ‌

مجلس هفتم به برخی موارد مزایده و مواد قرارداد از جمله سهم شركت خارجی و موضوع «رعایت قانون حداكثر استفاده از توان داخلی» ایراد وارد كرد و شركت ایرانسل پس از اصلاح قرارداد و پیوست‌های آن براساس قانون مصوب مجلس شورای اسلامی، در تاریخ 6 آذر 1384 موفق به دریافت پروانه فعالیت شد. یادآوری می‌شود، این پروانه در سطح ملی و برای پوشش جغرافیایی كل كشور به این شركت اعطا شد. سهام این شركت متشكل از 51 در صد سهام داخلی و 49 در صد سهام خارجی (شركت ‌MTN‌ آفریقای جنوبی) است. ‌ ‌

شركت ایرانسل پس از نصب تجهیزات لازم و استقرار شبكه، در تاریخ 29 مهر سال 1385 به صورت رسمی در شهرهای تهران، مشهد و تبریز افتتاح شد. این شركت تا پایان سال 1385، تعداد یك میلیون مشترك داشته است كه از این تعداد 650 هزار مشترك اعتباری (پیشپرداخت) و 350 هزار مشترك دایمی هستند. همچنین در تاریخ اول مهر 1386 یعنی یك سال پس از راهاندازی، تعداد 79/3 میلیون مشترك داشته است كه بیش از 3/3 میلیون آن را مشتركان سیم‌كارت‌های اعتباری تشكیل می‌داده‌اند. این شركت در پایان سال 1386 تعداد 8/9 میلیون خط تلفن همراه داشته و تا پایان اردیبهشت1387 این تعداد به 11میلیون خط رسیده است كه بیش از 95 درصد آن را خطوط پیش‌پرداخت تشكیل می‌دهد. ‌ ‌

اپراتور سوم تلفن همراه ‌ ‌

با توجه به جمعیت و نیاز مردم به خدمات تلفن همراه، فعالیت اپراتور سوم تلفن همراه نیز در برنامه پیش بینی شده است. براساس مطالعات سازمان‌های ذی‌ربط، اپراتور سوم تلفن همراه مانند اپراتور دوم حدود 15 میلیون مشترك خواهد داشت و برای مدت 15 سال در سراسر كشور اجازه فعالیت دارد. نحوه انتخاب این اپراتور از طریق برگزاری مزایده خواهد بود و اجرای آن هم اكنون در دستور كار كمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات قرار دارد. ‌ ‌

جمع‌بندی ‌ ‌

‌ ‌ با توجه به آنچه بیان شد و در یك نگاه كلی، (براساس آمار پایان اردیبهشت 1387)، تعداد 24 میلیون خط تلفن ثابت و 5/26 میلیون تلفن همراه (در مجموع 50 میلیون خط تلفن اعم از ثابت و همراه) توسط بخش دولتی در كشور ایجاد شده است. همانطور كه ملاحظه می‌شود در حال حاضر تعداد خطوط تلفن همراه 5/2 میلیون خط از تلفن ثابت بیشتر شده كه از این تعداد، بیش از یك میلیون خط در استان تهران دایر است (برای نخستین بار در سال 2002 میلادی، تلفن‌های همراه از ثابت در سطح جهان پیشی گرفت.) یاد آوری میشود هماكنون در 19 استان كشور تعداد خطوط همراه بیشتر از خطوط ثابت است. ‌ ‌

همانطور كه گفته شد شركت خصوصی ایرانسل حدود 11میلیون، شركت مجتمع صنعتی رفسنجان (تالیا) حدود 580 هزار، شركت مشاركتی اصفهان حدود 34 هزار و شركت توسعه ارتباطات و فناوری اطلاعات كیش حدود 12 هزار خط تلفن همراه ایجاد كرده‌اند. بنابراین در حال حاضر حدود 6/11 میلیون خط تلفن همراه توسط بخش خصوصی در كشور ایجاد شده كه با احتساب 5/26 میلیون خط دولتی در مجموع حدود 38 میلیون خط تلفن همراه در كشور دایر است كه ضریب نفوذی معادل 54 درصد را تولید می‌كند. این ضریب نفوذ بیش از اهداف برنامه چهارم توسعه است و طبق سند توسعه بخش، باید تا پایان برنامه به ضریب نفوذ 50 درصد برسد (در ماده 57 قانون 35 درصد تعیین شده است) اما آنچه مهم بوده سهم بخش غیردولتی از بازار تلفن همراه ‌ست كه طبق سند باید به 50 درصد برسدو هماكنون به 30 درصد بالغ شده و كمتر از برنامه است. همچنین تعداد 24 میلیون خط تلفن ثابت ضریب نفوذی معادل 34 درصد را تضمین می‌كند. طبق سند توسعه بخش، باید تا پایان برنامه، یا ضریب نفوذ تلفن ثابت به 50 درصد برسد یا واگذاری به روز شود. اگرچه ضریب نفوذ تلفن ثابت در حال حاضر كمتر از برنامه تحقق یافته است (البته تا پایان برنامه هنوز 5/1 سال فرصت وجود دارد) اما واگذاری تلفن ثابت در بسیاری از استان‌ها به روز شده است. بنابراین در مجموع ضریب نفوذ كل (اعم از تلفن ثابت و همراه) معادل 88 درصد بوده كه اهداف قانون برنامه (مجموع 50 درصد و 35 درصد معادل 85 درصد) را محقق كرده است. ‌ ‌

با مشاهده رتبهبندی استانی كه براساس آمار بخش دولتی (همانطور كه بیان شد، آمار بخش خصوصی به تفكیك استان در دسترس نیست) در جدول شماره 5 درج شده است، برخی استان‌ها كه از نظر ضریب نفوذ تلفن ثابت از رتبه خوبی برخوردار نیستند به كمك توسعه شبكه تلفن همراه در استان، در رتبه بندی ضریب نفوذ كل، ارتقا یافته‌اند. از جمله این استان‌ها می‌توان به استان چهارمحال و بختیاری اشاره كرد كه رتبه آن در تلفن همراه 12 و در تلفن ثابت 21 است و در كل رتبه 12 را دارد. بر عكس برخی استان‌ها كه از نظر برخورداری از شبكه تلفن ثابت در وضعیت خوبی قرار دارند از نظر توسعه تلفن همراه در موقعیت برتر قرار ندارند، مانند آذربایجان شرقی با رتبه 12 در تلفن ثابت كه در مورد توسعه تلفن همراه رتبه 20 و در مجموع رتبه 11 را از نظر ضریب نفوذ كل در كشور دارد. ‌ ‌

همچنین استانهایی در كشور هستند كه از هیچیك از دو سیستم ارتباطی ثابت و همراه، به نحو مطلوب برخوردار نیستند، مانند استان‌های خراسان شمالی، خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان و كهگیلویه و بویراحمد و در عوض استانهایی هستند كه از هر دو سیستم در حد بسیار خوبی بهره‌مند هستند، مانند استان‌های مازندران،‌تهران، اصفهان و سمنان. ‌ ‌

به منظور تحلیل و بررسی علل میزان برخورداری یا عدم برخورداری، لازم است مؤلفه‌های دیگری از جمله وضعیت تحصیلی و سطح سواد مردم، وضعیت معیشتی و توزیع درآمد، نوع و ساختار كسب و كار، وضعیت تاریخی و جغرافیایی و سایر شاخصهای اقتصادی،‌اجتماعی و سیاسی هر استان مورد توجه قرار گیرد اما در یك نظر، مشخص است استان‌هایی كه از رونق صنعتی (حتی گردشگری) برخوردارند در شرایط مطلوب ارتباطی نیز قرار دارند. ‌

تاریخچه ووضعیت ارتباطات ومخابرات در ایران

مطالب مشابه :

قطع و وصل تلفن ثابت در سیستم جامع خدمات مشترکین

سیستم جامع اعتباری تلفن ثابت (سپهر)

سریع ترین و آسان ترین شیوه پرداخت قبوض تلفن در خوزستان راه اندازی شد

تاریخچه ووضعیت ارتباطات ومخابرات در ایران

نگاهي به تعرفه‌هاي تلفن همراه و چگونگي محاسبه آنها

بهترین اپراتورهای تلفن همراه، تلفن ثابت و اینترنت پرسرعت کدامند؟

ارائه خدمات اينترنتي تلفن ثابت و همراه در مشهد مقدس

خدمات اعلام شماره تلفن همراه در شبکه 118

ماژول تلفن ثابت

شماره تلفن های جدید خود در بهبهان و کل استان خوزستان را بیابید